Maũndũ marĩa marĩ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ

•  Wagĩrĩirũo kwaranĩria na andũ ũthiũ kwa ũthiũ nĩkĩ?

•  Ũrĩa ũngĩambĩrĩria ndeereti

•  Ũrĩa andũ a riika rĩaku marauga

 Andũ amwe maugaga atĩ kwaranĩria na andũ ũthiũ kwa ũthiũ nĩ kũmaritũhagĩra, makona ta kwandĩka ndũmĩrĩri arĩ guo ũndũ ũrĩa mũhũthũ.

 “Kwaranĩria ũthiũ kwa ũthiũ kũbataraga mũndũ emenyerere mũno tondũ ndũngĩhota gũtharia kana gũcenjia ũndũ ũrĩa wauga.”—Anna.

 “Kwandĩka ndũmĩrĩri no kũringithanio na kĩndũ kĩrekondetwo, nakuo kwaria na mũndũ ũthiũ kwa ũthiũ no kũringithanio na kwaria ũrĩ mbere ya andũ. Ngĩaria na mũndũ njikaraga ngĩĩmenyagĩrĩra ndikahĩtie.”—Jean.

 No ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, nĩ ũkũbatara kwĩruta kwaranĩria na andũ ũthiũ kwa ũthiũ ũtũũro-inĩ wa o mũthenya. Kwa ngerekano, ũndũ ũcio no ũgũteithie kũgĩa na arata erũ, kuona na gũtũũria wĩra, kana kwambĩrĩria ndũgũ wehaarĩria kũingĩra kĩhiko-inĩ.

 Kwaranĩria na andũ ũthiũ kwa ũthiũ ti ũndũ mũritũ. No ũhote gwĩka ũguo o na angĩkorũo nĩ ũiguaga thoni.

 “Rĩmwe mũndũ nĩ ekoraga augĩte ũndũ ũtagĩrĩire na ũkaigua waconoka. Ndũkerĩgĩrĩre atĩ gũtirĩ hĩndĩ ũkaahĩtia.”—Neal.

•   Ũria ciũria. Wĩcirie ũndũ ũngĩgucĩrĩria andũ, na ũhũthĩre ũndũ ũcio kwambĩrĩria ndeereti. Kwa ngerekano:

   “Nĩ kũrĩ kũndũ wĩrĩga gũceera?”

   “Website ĩno nĩ njega mũno. Wanamĩona?”

   “Hihi nĩ ũiguĩte atĩ . . . ?”

   Nĩgetha ndeereti ĩkorũo ĩrĩ njega o na makĩria, wĩcirie ũndũ mũhaanainie na mũndũ ũcio mũraria nake. Kwa ngerekano, hihi mũthomaga cukuru ĩmwe kana mũkaruta wĩra kũndũ kũmwe? Hũthĩra ũndũ ũrĩa mũhaanainie kũmenya nĩ ciũria irĩkũ ũngĩũria.

   “Wĩcirie ciũria iria wee ũngĩenda kũmenya macokio ma andũ nĩ marĩkũ.”—Maritza.

   Ũndũ wa kwĩmenyerera: Ndũkahaane ta mũthigari na njĩra ya kũũria mũndũ ciũria irũmanĩrĩire. Ningĩ wĩtheme ciũria ingĩtũma mũndũ aigue aconokete. Ciũria ta “Nĩ ũndũ ũrĩkũ wĩtigagĩra mũno?” kana “Nĩ kĩĩ gĩtũmaga hĩndĩ ciothe wĩkĩre nguo cia mburuu?” no itũme mũndũ aigue ataiganĩire. O na kĩũria kĩu gĩa kerĩ no kĩoneke ta ũraruta mũndũ ũcio mahĩtia.

   Ningĩ nĩ wega gwĩthema kwamba kũheana mawoni maku megiĩ kĩũria kĩrĩa ũkũũria kana kũgweta ũrĩa ũreciria thutha wa mũndũ gũcokia. Reke ĩkorũo ĩrĩ ndeereti, no ti kũhoya mũndũ ũhoro.

   Ũtaaro wa Bibilia: “Methugunda ma ngoro ya mũndũ matariĩ ta maĩ marĩ irima iriku, no mũndũ ũrĩ na ũtaũku nĩ amatahaga.”—Thimo 20:5.

•   Thikĩrĩria wega. Nĩguo ndeereti ĩthiĩ na mbere wega, gũthikĩrĩria nĩ kwa bata makĩria gũkĩra kwaria.

   “Nĩ ngeragia kũmenya ũndũ ũmwe mwerũ wĩgiĩ mũndũ ũrĩa ndĩraria nake. Thutha ũcio nĩ ndĩrutanagĩria kũririkana ũndũ ũrĩa anjĩra nĩgetha menye kĩũria kĩrĩa ngaamũũria hĩndĩ ĩyo ĩngĩ twaria nake.”—Tamara.

   Ũndũ wa kwĩmenyerera: Ndũgatangĩke mũno ũgĩciria ũndũ ũrĩa ũkuga. Ũngĩthikĩrĩria na kinyi, nĩ ũkũmenya ũrĩa ũkuga kũringana na ũrĩa mũndũ ũcio egũcokia.

   Ũtaaro wa Bibilia: “O mũndũ no mũhaka ahiũhage gũthikĩrĩria, ndakahiũhage kwaria.”—Jakubu 1:19.

•    Onia mũndũ nĩ ũrakenio nĩwe kuuma ngoro. No ũkenere ndeereti makĩria angĩkorũo nĩ ũrarũmbũiya mũndũ ũrĩa mũraria nake.

   “Ũngĩonia mũndũ atĩ nĩ ũrona ũndũ ũrĩa arauga ũrĩ wa bata, nĩ mũgũkenera ndeereti, o na rĩmwe mwaga ũndũ wa kuuga.”—Marie.

   Ũndũ wa kwĩmenyerera: Ndũkorie mũndũ ciũria cia thĩinĩ mũno. Kwa ngerekano no ũkorũo ũkĩrĩte mĩhaka ũngĩra mũndũ, “Nguo ĩyo nĩ njega mũno. Wagũrire mbeca cigana?”

   Ũtaaro wa Bibilia: “Mũtekũrũmbũiya o maũndũ manyu moiki, no mũkarũmbũyagia nginya maũndũ ma arĩa angĩ.”—Afilipi 2:4.

 Ũngĩrĩkĩrĩria atĩa ndeereti? Mwanake ũmwe wĩtagwo Jordan aaugire ũũ: “Geria kũrĩkĩrĩria ndeereti na njĩra ya kuuga ũndũ mwega. Kuuga ũndũ ta ‘Nĩ ndakena kwaria nawe’ kana ‘Gĩa na mũthenya mwega’ no gũtũme mũkaagĩa na ndeereti njega hĩndĩ ĩyo ĩngĩ mũgaacemania na mũndũ ũcio.”