Ombiibeli otai hongo kutya ehandu inali pangelelwa ola nyika oshiponga, kutya ngoo okomunhu ye mwene oo a handuka nosho yo ovo ve mu dingilila. (Omayeletumbulo 29:22) Nonande omafimbo amwe ehandu otali dulu okukala pauyuki, Ombiibeli oya popya kutya ovo hava kala ‘nehandu’ itava ka xupifwa. (Ovagalati 5:19-21) Ombiibeli oi na omafinamhango oo tae tu kwafele tu likonakone pauhandimwe ngeenge tashi uya pokuhanduka.

•  Mbela ehandu ola puka alushe?

•  Onaini ehandu hali kala la puka?

•  Ongahelipi to dulu okupangela ehandu?

•  Omishangwa odo da popya kombinga yehandu

Ahowe. Omafimbo amwe ehandu ohali kala li li pauyuki. Pashihopaenenwa, omulumenhu omudiinini Nehemia okwa li a “handuka unene” eshi a uda kutya ovamwaxe otava fininikwa. — Nehemia 5:6.

Peemhito dimwe, Kalunga okwa li a handuka. Pashihopaenenwa, eshi oshiwana shonale sha teya po eudafanotwokumwe kutya otashi ka longela Kalunga oye aeke, ndele tashi hovele okulongela oikalunga, ‘ehandu lOmwene ola li le shi xwamena.’ (Ovatokolipangeli 2:13, 14) Nonande Kalunga okwa li a handuka, osho inashi hala kutya ehandu oli li oukwatya waye wa tongomana. Ehandu laye ohali kala alushe pauyuki nohali pangelwa. — Exodus 34:6; Jesaja 48:9.

Ehandu ohali kala la puka ngeenge inali pangelwa ile lihe li pauyuki, olo luhapu hali etifwa kokuhawanenena. Pashihopaenenwa:

• Kain okwa li a “handuka unene” eshi Kalunga ina tambula eyambo laye. Okwa li a efa ehandu li mu pangele fiyo osheshi a dipaa mumwaina. — Genesis 4:3-8.

• Omuprofeti Jona okwa li a “handuka” unene eshi Kalunga a fila Ovaninive onghenda. Kalunga okwa li a pukulula Jona moku mu lombwela kutya ‘ehandu laye ka li li pauyuki’ nosho yo kutya okwa pumbwa okufila onghenda ovanhu ovo ve lidilulula. — Jona 3:10–4:1, 4, 11. a

Oihopaenenwa oyo i na sha nokuhawanenena otai ulike kutya “ehandu lomulumenhu ihali longo osho sha yuka koshipala shaKalunga.” — Jakob 1:20.

• Diladila koilanduliko oyo hai etifwa kehandu inali pangelwa. Vamwe ohava diladila kutya ngeenge va handuka kungaho otava ulike kutya ove na eenghono. Oushili oyo kutya omunhu oo iha pangele ehandu laye otashi ulike kutya oku na ounghundi wa kwata moiti. Ombiibeli oya ti: “Omulumenhu ehe shii kulipangela, e li ngaashi oshilando sha teywa po shihe nohotekuma.” (Omayeletumbulo 25:28; 29:11) Onghee hano, ngeenge otwa kala hatu pangele ehandu letu, ohatu ka ulika kutya otu na eendunge dokuyoolola. (Omayeletumbulo 14:29) Ombiibeli oya ti: “Omutalanheni e dule omuladi. Ndele ou te lipangele, e dule ou a teya oshilando.” — Omayeletumbulo 16:32.

• Pangela ehandu loye ofimbo inali ku ningifa oshinima osho to ke li vela ombedi lwanima. Epsalme 37:8 ola ti: “Efa ehandu, u dje mo monya,” ola weda ko la ti; “Ino mbilingwa; opo uha longe owii.” Ngeenge twa handuka, otu na ehoololo lokweefa ehandu ponhele ‘yokulonga owii.’ Ovaefeso 4:26 ova ti: “Handukeni, ndelenee inamu nyona.”

• Ngeenge otashi shiiva, fiya po onhele ofimbo ino handuka unene. Ombiibeli oya ti: “Ehovelo leshilafano olo ngaashi omeva taa panuka, onghee hano, efa eemhata fimbo oo inaa panuka.” (Omayeletumbulo 17:14) Nonande oshi li pandunge okukandula po eenhamanana navamwe diva, amushe otashi dulika mwa pumbwa tete okweefa ehandu li lote ofimbo inamu kundafana onghalo oyo nengungumano.

•   Mona oushili we lixwa po. Omayeletumbulo 19:11 otaa ti: “Eendunge domunhu tadi mu pe outalanheni.” Oshi li pandunge okumona oushili we lixwapo moshinima shonhumba ofimbo inatu fika pexulifodiladilo. Ngeenge otwa pwilikine keembinga adishe, otashi ke tu kwafela tuha handuke shihe li pauyuki. — Jakob 1:19

•   Ilikana u pewe ombili yopamadiladilo. Eilikano ohali ku kwafele u mone ‘ombili yaKalunga ei i dule eendunge adishe.’ (Ovafilippi 4:7) Eilikano oli li onghedi omo hatu dulu okumona omhepo iyapuki yaJehova, oyo hai tu kwafele tu kulike omaukwatya ngaashi ombili, elididimiko nosho yo elipangelo. — Lukas 11:13; Ovagalati 5:22, 23.

• Hoolola noukeka eendafano loye. Otu na eamo lokuhopaenena ovanhu ovo hatu endafana navo. (Omayeletumbulo 13:20; 1 Ovakorinto 15:33) Omolwetomheno olo, Ombiibeli oye tu londwela ya ti: “Ino ninga kaume komuhandunhu ndele ino endafana naau e hole eemhata.” Omolwashike mbela? “Opo uha ike eendjila daye ndele uha twale omwenyo woye momwiyo.” — Omayeletumbulo 22:24, 25.