Ngeenge oho dopa omwaalu, otashi dulika u diladile kutya owa pumbwa okukala ho lesha nelitulemo. Ngeenge iho shi endifa nawa momaudano, otashi dulika u diladile kutya owa pumbwa okulideula nawanawa. Ashike meenghalo adishe odo, otashi dulika wa pumbwa okukala ho kofa sha wana. Tala kutya omolwashike.

•  Omolwashike wa pumbwa okukala ho kofa?

•  Oshike hashi ku imbi u kofe?

•  Ongahelipi to dulu okukofa sha wana?

•  Osho oomakula voye tava ti

Ovashiivinawa ova popya kutya ovanyasha ova pumbwa okukala hava kofa oufiku eevili hetatu ile omulongo. Omolwashike sha fimana okukofa sha wana?

• Eemhofi ohadi kwafele omunhu a diladile nawa. Eemhofi otaku dulu okutiwa kutya odi li “oikulya youluvi.” Otadi dulu oku ku kwafela u kale ho shi endifa nawa kofikola, momaudano nosho yo mokukandula po omaupyakadi oye.

• Eemhofi ohadi xwepopaleke oikala neenghedi domunhu. Ovanhu ovo ihava kofa nawa ohava kala va tumba oshinyenu, hava kala va handuka ile va polimana, nohashi kala shidjuu kuvo okuudafana novanhu vakwao.

• Eemhofi ohadi kwafele omushingi a kale oupafi. Ekonakono limwe la ningwa koUnited States ola popya kutya ovashingi vomido 16 fiyo 24, “luhapu ohava i moiponga molwaashi tava kofa” oku va yelekanifa novashingi vomido 40 fiyo 59.

• Eemhofi ohadi kwafele omunhu a kale e na oukolele. Eemhofi ohadi kwafele olutu likaleke po nokutunga eesele, eenhumba nosho yo omifipa dohonde. Eemhofi da wana ohadi kwafele omunhu aha kale neondo la pitilila, oudu woshuuka nosho yo oudu wombada.

Kakele komauwa oo twa dja nokupopya, ovanyasha vahapu ihava kofa sha wana. Pashihopaenenwa, Elaine womido 16 okwa ti:

“Omuhongi wetu okwa li a pula keshe umwe kutya oha kofa pongapi. Vahapu ova ti ohava kofa po 2 youfiku lwaapo. Vamwe ova ti opo 5 yokeengulasha lwaapo. Omuhongwa ashike umwe a ti oha kofa 9:30 wokonguloshi.”

Oinima imwe ilipi hai ku imbi u kofe?

Eendafano. Pamela okwa ti: “Oshipu okutokelelwa nosho yo okumana po efimbo ngeenge mwa ka enda mo nookaume oufiku.”

Oinakuwanifwa. Ana okwa ti: “Ondi hole okukofa, ashike ngeenge ndi na oinakuwanifwa ihapu ihandi kofa sha wana.”

Outeknologi. Anisa okwa ti: “Ongodi yange oyo hai imbi nge unene okukofa. Oshidjuu oku i kaleka kokule ngeenge nda nangala.”

• Kala u na etaleko liwa li na sha neemhofi. Ombiibeli oya ti: “Etulumuko li fike peke li dule eshambekela li yadi oupyakadi nokushikula omhepo.” (Omuudifi 4:6) Eemhofi oda pumbiwa filufilu, ndele kadi fi ehoololo. Ngeenge ino kofa sha wana ito ka longa nawa oilonga yoye noito ka tyapula eendafano.

• Mona kutya oshike hashi ku imbi okukofa. Pashihopaenenwa, mbela ohamu kala nookaume koye fiyo omokati koufiku? Mbela oho kala wa wililwa po koifiilwalonga ile koilonga imwe ya wedwa po? Mbela ongodi yoye ohai ku imbi u kofe kuyele ile pamwe ohai ku pendula meemhofi?

Diladila kwaashi: Ngeenge owa didilike osho hashi ku imbi okukofa otashi ke ku kwafela noto ka mona oidjemo iwa. Omayeletumbulo 21:5 okwa ti: “Eemhangela dovadiinini tadi eta ouwa auke.”

Oshoshili kutya osho tashi dulu okukwafela omunhu umwe, otashi dulika shiha longe kumukwao. Pashihopaenenwa, vamwe ova ti kutya okukofa po kanini momukokomoko wefiku ohashi va kwafele va kofe nawa konguloshi. Ofimbo kuvamwe ohashi ke va imba okukofa. Tala kutya oshike tashi ku wapalele. Oitwa tai shikula otai dulu oku ku kwafela:

• Kala ho kongo efimbo lokufuda po. Ngeenge oho fuda po ofimbo ino ka nangala, otashi dulika shi ku kwafele u fikile to kofa.

  Maria okwa ti: “Oshiwa okumanifa oinakuwanifwa nosho yo oilonga yoye opo uha ka kale to lipula nayo eshi wa nangala.”

• Katuka eenghatu. Ponhele yokweefa eenghalo odo di pangele onghalamwenyo yoye, oove wa pumbwa okupangela omalipyakidilo oye opo u kale ho kofa sha wana.

  Vincent okwa ti: “Onda pumbwa okukofa eevili hetatu efiku keshe. Opo ndi ka kofe diva shi dulife shito, ohandi valula kutya omafiku makwao onda kofele pongapi.”

• Kala ho kofa povili imwe. Olutu ohali kala li na ovili yalo ngeenge owe li deula. Ovashiivinawa ova popya kutya oho ka nangala nokupendula povili ya faafana efiku keshe. Shi kendabala oule womwedi nokutala nghee to kala u udite.

  Jared okwa ti: “Ngeenge owa kala ho ka nangala povili ya faafana onguloshi keshe, omadiladilo oye otaa ka kala a pepelelwa nawa. Osho ohashi ku kwafele u pondole neenghono moilonga yoye.”

• Kala u na ondjele ngeenge tashi uya peendafano. Ombiibeli oya ti natu kale tu na “ondjele,” naasho osha kwatela mo okulongifa nawa efimbo letu lokufuda po. — 1 Timoteus 3:2, 11.

  Rebecca okwa ti: “Onde litulila po omangabeko e na sha neendafano lokonguloshi. Ngeenge inandi litulila po omangabeko itandi ka kofa sha wana nandenande.”

• Kala ho “dimi” ongodi yoye. Ofimbo ku na ovili u ka nangale, henuka okuya kointaneta ile okutumina ookaume koye omatumwalaka. Ovashiivinawa vamwe ova popya kutya ouyelele oo hau kala keengodi, ko-TV ile keeteeba ohau imbi ovanhu vamwe okukofa.

  Julissa okwa ti: “Ovanhu vamwe ova teelela u kale momhepo efimbo keshe. Ashike opo u kofe sha wana, owa pumbwa okukaleka ongodi yoye kokule.”