OMBIIBELI KAI FI EMBO LOUNONGONONI, ASHIKE OYA HANGWA YA POPYA NALE KOMBINGA YOUNONGONONI. NATU KA TALE KOIHOPAENENWA IMWE.

Mbela evalelwa oli na ngoo ehovelo?

Ovanongononi ovo ve na owino ova li tava diladila kutya hasho. Paife ova dimina oushili oo kutya evalelwa oli na ehovelo. Ombiibeli oye shi popya nale sha yela. — Genesis 1:1.

Omutungilo wedu owa tya ngahelipi?

Nale, ovanhu vahapu va li va itavela kutya edu ola lalakana. Mefelemudo etitano K.O.P., ovanongononi Ovagreka ova li va popya kutya edu oli li ongonga. Ashike okudja nale mefelemudo etihetatu K.O.P., omushangi wOmbiibeli Jesaja okwa ti kutya ‘edu oli li ongonga.’ — Jesaja 40:22.

Mbela eulu otali ka xula po?

Omunongononi Omugreka Aristotle, womefelemudo etine K.O.P., okwa honga kutya kombada yedu oko ashike ku na oinima hai xulu po, ofimbo eulu olo li yadi eenyofi kali na efiku li lunduluke ile li xule po. Etaleko olo ola kala ko oule womafelemido mahapu. Ashike, mefelemudo eti-19, ovanongononi ova li va etifa po engwangwano. Ova popya kutya oinima aishe, kutya nee omeulu ile okombada yedu, otai ka xula po. Omunongononi umwe wedina Kelvin, oo a li a xumifa komesho ediladilo olo, okwa popya osho Ombiibeli ya ti shi na sha neulu nedu, ya ti: “Otai kulupa po aishe, ya fa oshikutu.” (Epsalme 102:25, 26) Kelvin okwa itavela osho Ombiibeli tai hongo, kutya Kalunga ota dulu okukelela oinima iha hanaune po eshito laye. — Omuudifi 1:4.

Oshike shi kwetele ko eepulaneta, ngaashi edu?

Aristotle okwa honga kutya oinima aishe yokeulu oya dingililwa kekende li li wetikile longonga, keshe shimwe shi li meni lashikwao. Lwomefelemudo eti-18 O.P., ovanongononi ova li va itavela kutya eenyofi neepulaneta otashi dulika da endjelela poima pehe na sha. Ndele membo laJob, lomefelemudo 15 K.O.P., ohatu lesha mo kutya Omushiti okwa “endjelelifa edu ponhele pehe na sha.” — Job 26:7.

NONANDE OMBIIBELI KAI FI EMBO LOUNAMITI, OI NA OMAFINAMHANGO OO TAA ULIKE ESHIIVO LA XUMA KOMESHO LI NA SHA NOUKOLELE.

Okulikalekela ovanhu ovo tava vele.

Omhango yaMoses oya popya kutya ovanhu ovo va li tava vele oshilundu ova li ve na okulikalekelwa. Eendokotola ode ke lihonga ashike okutula moilonga efinamhango olo mOmafelemido Opokati eshi pa li pa holoka omikifi dolutapo, nefinamhango olo otali longo nokunena. — Leviticus, etukulwa 13 neti-14.

Okulikosha keenyala ngeenge wa kwata oshimhu.

Fiyo olwopexulilo lefelemudo 19, eendokotola luhapu oda kala hadi kwata oimhu noku ka ungaunga novanaudu nopehe na okulikosha keenyala. Onghedi oyo oya etifa omafyo mahapu. Ashike Omhango yaMoses oya popya kutya keshe oo ta kwata oshimhu okwa li ha kala ina koshoka. Oya li nokuli ya popya kutya ovanhu ova li ve na okulikosha opo va kale va koshoka. Onghedi oyo yopalongelokalunga oya li yo ya eta ouwa u na sha noukolele. — Numeri 19:11, 19.

Okweekelashi onyata.

Omudo keshe, ounona ve fike petata lemiliyona ohava fi koshimela, unene tuu omolwokukwatafana nonyata yovanhu oyo inai ekelwashi monghedi ya yuka. Omhango yaMoses oya ti kutya onyata yovanhu oi na okufudikwa kokule novanhu. — Deuteronomion 23:13.

Efimbo lokukenghwa.

Omhango yaKalunga oya tile kutya okaana kokamati oka li ke na okukenghwa mefiku etihetatu longhalamwenyo yako. (Leviticus 12:3) Otaku tiwa kutya ohonde yokahanana ohai dulu ashike okuhekela nawa konima yoshivike shotete shokudalwa. Pefimbo lOmbiibeli, fimbo ouhaku wopaunamiti wa li inau xuma komesho, okuteelela oule woshivike fimbo okaana inaka kenghwa osha li eameno.

Ekwatafano pokati koukolele wopamaliudo nowopalutu.

Ovakonakoni novanongononi ve na sha nouhaku ova ti kutya okukala u na omaliudo mawa, ngaashi ehafo, eteelelo, olupandu nehalo lokudimina po ohaku kwafele omunhu a kale e na oukolele muwa. Ombiibeli oya ti: “Omutima u nehafo tau kwafa mokuveluka, ndelenee omhepo yoluhodi tai kukutike omakipa.” — Omayeletumbulo 17:22.