OMUDO keshe, ovanhu ve dulife pomamiliyona ahamano ova kala hava i konhele ye likalela i li muShima Peninsula shomuJapan. Oule womido omayovi avali lwaapo, ova kala hava i kOnhele Iyapuki yaIse, va ka ilikane oshikalunga shetango shaShinto, Amaterasu Omikami. Ovanhu ovo fimbo inava hovela okwiilikana ova li have likosho keenyala nokomilungu. Konima yaasho, ohava fikama ponhele iyapuki (haiden), ndele tava tu eengolo, tava pandula omake nokwiilikana oikalunga va shikula onghedindjikilile yavo. * Elongelokalunga lopamufyuululwakalo muJapani ohali efa oilyo yalo i kufe ombinga momaitavelo amwe. Ovabuddha vamwe, naavo have liti kutya Ovakriste nosho yo omaitavelo amwe vali kae wete pe na epuko okukufa ombinga meenghedindjikilile dOshishinto.

Omalongelokalunga mahapu mounyuni oku na eenhele diyapuki, * novanhu omamiliyona ohava ka ongala ko. Moitukulwa omo mu na ovanhu ovo have liti kutya Ovakriste, omwa tungwa eengeleka neenhele diyapuki omo hava ilikana Jesus, Maria naavo va talika ko kutya ovayapuki. Dimwe domeenhele odo oda tungwa moitukulwa omo mwa li mwa ningilwa oiningwanima yopambiibeli, omo mwa longelwa “oikumwifilonga” mefimbo opo la di ko ile omo mwa tuvikilwa oinima i na sha nelongelokalunga lonale. Ovanhu vahapu ova li hava i konhele iyapuki molwaashi ova li va itavela kutya Kalunga ota ka uda omailikano avo ngeenge va ilikanene konhele oko. Kuvamwe, okuya konhele oko ove shi tala ko shi li onghedi ya denga mbada omo tava dulu okuulika kutya ova lenga elongelokalunga lavo.

Mbela omailikano otaa ka udika ashike nokunyamukulwa ngeenge okwa ilikanenwa konhele iyapuki? Mbela Kalunga ota ka kala ashike a hokwa ovo have ke mu ilikanena konhele iyapuki? Mbela Ovakriste ove na okukala hava ka ilikanena keenhele diyapuki? Omanyamukulo omapulo oo otae ke tu kwafela shi na sha nanghee tu na okutala ko onghedi yoku ka ilikanena keenhele diyapuki nokushiiva kutya Kalunga okwa hala tu mu longele monghedi oyo ta hokwa.

Eenghundafana odo da li pokati kaJesus nomukainhu Omusamaria oda holola kutya Kalunga okwa tala ko ngahelipi onghedi yoku ka ilikanena keenhele diyapuki. Jesus okwa li ta taulula muSamaria ndele ta tula pofifiya oyo ya li popepi noshilando shaSikar. Pofifiya oyo okwa li a shakena po nomukainhu oo a li a ila omeva, ndele tava hovele eenghundafana. Omukainhu oo okwa li a popya kombinga yeyooloko olo la li pokati kOvajuda nOvasamaria li na sha nelongelokalunga.  Okwa ti: “Ootate vetu va ilikanenene komhunda ei, ndele nye tamu ti muJerusalem mu nonhele yokwiilikanena mo.” — Johannes 4:5-9, 20.

Omukainhu oo okwa li ta popi kombinga yomhunda yaGarissim, oyo ya li eekilometa 50 kolundume laJerusalem. Ovasamaria ova kala ve na ko otembeli oko va li hava ka danena oivilo ngaashi Opaasa. Jesus ka li a yandja elitulemo keyooloko li na sha nelongelokalunga olo la li pokati kavo, ponhele yaasho, okwa lombwela omukainhu ta ti: “Omukainhu, itavela nge, efimbo tali uya, itamu ilikana Tate komhunda ei ile muJerusalem.” (Johannes 4:21) Eendjovo odo kada li tuu dididilikwedi, unene tuu eshi da popiwa kOmujuda! Omolwashike onghedi yoku ka ilikanena Kalunga kotembeli yomuJerusalem ya xula po?

Jesus okwa popya vali a ti: “Efimbo tali uya, ndele opo li li paife, ovailikani vashili tava ilikana Tate momhepo nomoshili; osheshi Tate a hala ava tave mu ilikana va kale va tya ngaha.” (Johannes 4:23) Oule womido omafele, Ovajuda ova kala va tala ko otembeli yomuJerusalem i li ondingandinga yelongelokalunga. Ova kala hava i ko lutatu modula va ka yandje omaxwikiloyambo kuKalunga kavo, Jehova. (Exodus 23:14-17) Jesus okwa ti kutya otapa ka ningwa omalunduluko a kwatela mo oinima aishe oyo ndele “ovailikani vashili” tava ka ilikana “momhepo nomoshili.”

Otembeli yOvajuda oya li etungo lo venevene olo la li ponhele yonhumba. Ashike omhepo noshili kai fi oinima oyo tai dulu okumonika noinai ngabekelwa ashike ponhele yonhumba. Nomolwaashi Jesus a yelifa kutya elongelokalunga lOvakriste vashili itali ka kala le likolelela ketungo ile konhele yonhumba, ngaashi omhunda yaGarissim, otembeli yomuJerusalem ile onhele vali imwe iyapuki.

Meenghundafana davo nomukainhu Omusamaria, Jesus okwa tumbula “efimbo” nokwa ti kutya “otali uya” opo pa ningwe omalunduluko e na sha nonghedi yokulongela Kalunga. Osho osha li tashi ka ningwa naini? Efimbo olo ola hovela eshi Jesus e liyandja a fye opo a xulife po onghedi yOshijuda yokulongela Kalunga oyo ya li ya kanghamena kOmhango yaMoses. (Ovaroma 10:4) Natango Jesus okwa ti kutya ‘efimbo opo li li paife.’ Omolwashike mbela? Omolwaashi pefimbo opo okwa li nale a ongela ovahongwa vaye e li Messias, ovo va li tava ka dulika koshipango osho a li a popya eshi a ti: “Kalunga Oye Omhepo, naava tave mu ilikanene ovo ve nokwiilikana momhepo nomoshili.” (Johannes 4:24) Ndele mbela osha hala okutya shike okulongela Kalunga momhepo nomoshili?

Eshi Jesus a popya okulongela Kalunga momhepo, ka li ta ulike komhepo yonhumba ile koinima ya longwa  kovanhu. Ponhele yaasho, okwa li ta popi kombinga yokuwilikwa komhepo iyapuki yaKalunga oyo hai tu kwafele tu ude ko Omishangwa. (1 Ovakorinto 2:9-12) Oshili oyo Jesus a li ta popi otai ulike kokukala u na eudeko loshili yOmbiibeli. Osha yela kutya katu na okukala twa tala ko eenhele donhumba delikalekelwa. Kalunga ota ka kala ashike a hokwa elongelokalunga letu ngeenge otali wilikwa komhepo iyapuki noli li metwokumwe noshili yOmbiibeli.

Ovakriste ova tala ko ngahelipi oku ka ilikanena keenhele diyapuki? Eshi Jesus a ti kutya ovailikani vashili ove na okwiilikana Kalunga momhepo nomoshili, otashi ulike kutya Tate yetu womeulu ina tala ko oku mu ilikanena keenhele diyapuki ku li onghedi ye likalekelwa yoku mu longela. Shimwe vali, Ombiibeli oye tu yelifila nghee Kalunga ha tale ko okwiilikana oikalunga. Oya ti: “Indeni onhapo efimaneko loikalunga” ile “livangekeni oikalunga!” (1 Ovakorinto 10:14; 1 Johannes 5:21) Onghee hano, Ovakriste vashili ihava ilikanene monhele oyo ya talika ko iyapuki ile hamu longelwa oikalunga.

Kalunga ina kelela ovanhu va kale ve na onhele oko hava i va ka ilikane, va ka konakone nokudilonga kEendjovo daye. Onhele omo hamu kundafanenwa oinima yopamhepo oi na okukala ya unganekwa nawa notai fimanekifa Kalunga. Okudimbuluka efyo ile okudika emanya kombila yanakufya inashi puka. Osho otashi dulika shi ningwe nelalakano lokudimbuluka omunhu oo a fya. Ashike okukala twa tala ko onhele oyo kutya oiyapuki ile onhele yokulongela oikalunga oshi li omhinge filufilu neendjovo odo da popiwa kuJesus.

Onghee hano, katu na okukala hatu i keenhele diyapuki netomheno olo kutya opo Kalunga a ude omailikano etu. Okuya konhele iyapuki hasho tashi ka ulika kutya omunhu okwa fimaneka Kalunga, navali, hasho tashi ke mu pefa omanangekonoupuna. Ombiibeli oye tu lombwela kutya Jehova Kalunga “Oye Omwene weulu nowedu, Ye [iha] kala meetembeli da tungwa nomake.” Ashike osho itashi ti kutya Kalunga oku li kokule nafye. Ohatu dulu okwiilikana kuye note tu udu, kashi na nee mbudi kutya otu li peni molwaashi “ina kala kokule nafye nande oumwe.” — Oilonga 17:24-27.