1, 2. (a) Omadidiliko elipi a xupifa eemwenyo dovanhu vahapu? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.) (b) Kalunga oha pe oshiwana shaye ewiliko lilipi olo tali dulu okuxupifa eemwenyo dasho?

OMIDO di dule 100 da pita, pomataulukilo ondjila yeshina lokolutenda moAmerika lokOlundume opa li omadidiliko a shangwa eedjovo edi: “KANGHAMA, TALA, PWILIKINA.” Omadidiliko oo okwa li e lile po shike? Opo eehauto dihe lidenge mumwe neshina lokolutenda ngeenge tadi tavakana mondjila yeshina. Ovanhu vahapu ova xupifa eemwenyo davo eshi va dulika kelondwelo lomadidiliko oo.

² Jehova okwe tu pa oshinima sha denga mbada shi dule omadidiliko. Oha wilike oshiwana shaye opo shi ka mone omwenyo waalushe noshi henuke oiponga. Jehova oku li onga omufita omunahole oo ha yukifa nokulondwela eedi daye opo di henuke eendjila odo da nyika oshiponga. — Lesha Jesaja 30:20, 21.

3. Osha enda ngahelipi opo ovanhu aveshe va ye mondjila tai twala mefyo?

³ Jehova okwa kala ha pe oshiwana shaye omalombwelo ile  ewiliko lokondadalunde okudja pehovelo londjokonona yovanhu. Pashihopaenenwa, moshikunino shaEden, Jehova okwa li a yandja omalombwelo a yela oo a li taa dulu okukwafela ovanhu va kale nomwenyo waalushe nokukala va hafa. (Genesis 2:15-17) Ashike Adam naEva kava li va tambula ko ewiliko olo la dja kuXe omunahole. Eva okwa li a pwilikina komayele oo a li taa monika a fa taa di keyoka, na Adam okwa li a pwilikina komukulukadi waye. Osho osha li sha etifa oidjemo ilipi? Adam naEva ova li va mona oixuna, nova fya vehe na eteelelo. Omolwokuhadulika kwavo, ovanhu aveshe ova li va ya mondjila tai twala mefyo.

4. (a) Omolwashike konima yEyelu pa li pa pumbwa ewiliko la wedwa po? (b) Ongahelipi onghalo ipe ya li ya holola etaleko laKalunga li na sha nomwenyo?

⁴ Kalunga okwa li a pa Noa omalombwelo oo a xupifa eemwenyo dovanhu. Konima yEyelu, Jehova okwa li a lombwela ovanhu vaha lye ile vaha nwe ohonde. Omolwashike mbela? Jehova okwa li ta ka pitika ovanhu va lye ombelela. Omolwonghalo oyo ipe, ova li va pumbwa omalombwelo mape oo kutya: “Ombelela i nomwenyo nokutya, i nohonde inamu i lya.” (Genesis 9:1-4) Oshipango osho otashi tu hongo etaleko laKalunga li na sha nomwenyo, oo e li odjo yao. Molwaashi oye Omushiti nomuyandji womwenyo, oku na oufemba wokuyandja eemhango di na sha nomwenyo. Pashihopaenenwa, okwa li a lombwela ovanhu vaha dipaafane. Kalunga oha tale ko omwenyo nosho yo ohonde iyapuki, nomolwaasho ota ka handukila keshe oo te i longifa nai. — Genesis 9:5, 6.

5. Oshike hatu ka kundafana moshitukulwa eshi, nomolwashike?

⁵ Kalunga okwa li a twikila okuwilika oshiwana shaye konima yefyo laNoa. Moshitukulwa eshi, ohatu ka kundafana oihopaenenwa yonhumba i na sha nanghee Jehova a li e shi wilika. Osho otashi ke tu linyengifa tu kale twa tokola toko okulandula ewiliko laJehova olo tali tu kwafele tu ye mounyuni mupe.

6. Omolwashike oshiwana shaKalunga sha li shi na okudulika keemhango daKalunga odo a li a yandja okupitila muMoses, nosha li shi na okukala shi na oikala ilipi?

⁶ Pefimbo laMoses, Jehova okwa li a pa oshiwana shaye omalombwelo a yela e na sha neenghedi nosho yo nelongelokalunga. Omolwashike mbela? Onghalo oya li ya lunduluka vali. Oule womido di dule pomafele avali, Ovaisrael ova kala moupika muEgipti omo ovanhu ovo va li ve va dingilila va li hava ilikana oonakufya, hava longele oikalunga noinima ihapu oyo ihai fimanekifa Kalunga. Eshi oshiwana shaKalunga sha dja moupika waEgipti, osha li sha pumbwa ewiliko lipe. Okudja opo osha li shi na ashike okudulika kOmhango yaJehova. Omambo amwe omauyelele okwa ti kutya oshitya shOshiheberi osho tashi ti “omhango” osha pambafana noshitya osho tashi ti “okupukulula, okuwilika nokuhonga.” Omhango oya li ya amena Ovaisrael kelihumbato inali koshoka nosho yo komalongelokalunga oipupulu oiwana oyo ya li ye va dingilila. Ovaisrael ova li hava nangekwa noupuna ngeenge ova dulika kuKalunga. Ashike ova li hava mono oidjemo inyikifa oluhodi ngeenge inava dulika kuye. — Lesha Deuteronomion 28:1, 2, 15.

7. (a) Yelifa kutya omolwashike Jehova a li a pa oshiwana shaye ewiliko. (b) Omeityo lilipi Omhango ya li onga omuwiliki wOvaisrael?

⁷ Opa li yo pa pumbiwa ewiliko lipe omolwetomheno limwe vali. Omhango oya li ya longekidila Ovaisrael oshiningwanima sha fimana shi na sha nelalakano laJehova, okuuya kwaMessias, Jesus Kristus. Oya li hai  dimbulukifa Ovaisrael kutya inava wanenena, noya li yo ye va kwafela va ude ko kutya ova pumbwa ekulilo, sha hala kutya, eyambo la wanenena olo tali dulu okudima po filufilu omatimba avo. (Ovagalati 3:19; Ovaheberi 10:1-10) Kakele kaasho, Omhango oya li yo ya amena epata omo mwa li tamu ka dja Messias, nokukwafela Ovaisrael va dule oku mu didilika mo ngeenge okwa holoka. Onghee hano, Omhango oya li onga ewiliko lopokafimbo ile “omutekuli,” ta twala kuKristus. — Ovagalati 3:23, 24.

8. Omolwashike tu na okuwilikwa komafinamhango oo e li mOmhango yaMoses?

⁸ Tu li Ovakriste, nafye ohatu dulu okumona ouwa mewiliko olo Jehova a li a yandja okupitila mOmhango. Omonghedi ilipi mbela hatu dulu okumona mo ouwa? Ohatu dulu okukanghama nokutala meityo lopafaneko omafinamhango oko kwa kanghamena Omhango. Nonande katu li koshi yomhango, ohatu dulu okulandula ewiliko layo monghalamwenyo yetu yakeshe efiku nomokulongela kwetu Jehova. Jehova okwa shangifa eemhango odo mOmbiibeli opo tu dule okulihonga mo sha, tu wilikwe komafinamhango ado nokukala twa hafa eshi Jesus e tu honga oilihongomwa inene i dule Omhango. Pwilikina kwaasho Jesus a popya eshi a ti: “Onye mwe shi uda sha tiwa: Ino nyona ohombo. Ndelenee Ame ohandi mu lombwele: okeshe tuu ou ta tale omukainhu nokahalu, oye okwe mu haela momutima waye.” Osho otashi ulike kutya inatu pumbwa ashike okuya onhapo oluhaelo, ndele otu na yo okuhenuka omadiladilo nomahalo inaa koshoka. — Mateus 5:27, 28.

9. Omalunduluko mape elipi a li a ningifa Kalunga a yandje ewiliko lipe?

⁹ Konima eshi Jesus a li e uya kombada yedu e li Messias, Jehova okwa li a yandja omalombwelo mape nokwa li a holola ouyelele muhapu u na sha nelalakano laye. Omolwashike osho sha li sha pumbiwa? Momudo 33, Jehova okwa li a ekelashi oshiwana shaIsrael ndele ta hoolola eongalo lopaKriste olo li kale oshiwana shaye. Kungaho, eenghalo doshiwana shaKalunga oda li natango da lunduluka.

10. Omolwashike eongalo lopaKriste la li la pewa eemhango dipe, noda li da yooloka ko ngahelipi kwaado da li da pewa Ovaisrael?

¹⁰ Jehova okwa li a pa Ovaisrael Omhango opo e va honge nghee ve na okulihumbata nonghee ve na oku mu longela. Pehovelo lefelemudo lotete, oshiwana shaKalunga kasha li vali sha dja moshiwana shimwe ashike, ndele omoiwana nomomaputuko e lili noku lili, nosha li tashi ifanwa Israel shopamhepo. Osha li sha ninga eongalo lopaKriste nosha li koshi yehangano lipe. Jehova okwa li e shi pa omalombwelo mape e na sha nelihumbato nonghee shi na oku mu longela. Osho otashi ulike kutya “Kalunga iha tale omunhu kombada. Ndele moshiwana keshe, keshe ou he mu tila ndee ta diinine ouyuki, ote mu wapalele.” (Oilonga 10:34, 35) Osha li sha landula “omhango yaKristus,” oyo ya kanghamena unene tuu komafinamhango oo a li a shangwa momitima, ndele hakoipelende yomamanya. Omhango oyo oya li tai ka wilika nokweetela ouwa Ovakriste, kashi na nee mbudi kutya ove li peni. — Ovagalati 6:2.

11. Metwokumwe ‘nomhango yaKristus,’ Ovakriste ove na okuwanifa po oiteelelwa yopavali ilipi?

¹¹ Israel shopamhepo osha li hashi mono filufilu ouwa mewiliko laJehova okupitila muJesus. Fimbo Jesus a li ina tota po ehangano lipe, okwa li a yandja oipango ivali ya fimana. Shimwe oshi na sha noilonga yokuudifa, nashikwao  oshi na sha nanghee Ovakriste ve na okulihumbata nokuungaunga navamwe. Ovakriste aveshe ova li ve na okudulika koipango oyo, onghee nafye kunena otu na oku i tula moilonga, kashi na nee mbudi kutya otu na eteelelo lokuya meulu ile oloku ka kala kombada yedu.

12. Oilonga yokuudifa oya li ya tamunuka mo ngahelipi?

¹² Mefimbo la pita, ovanhu vomoiwana imwe ova li ve na okuya kuIsrael opo va ka longele Jehova. (1 Eehamba 8:41-43) Ashike lwanima Jesus okwa ka yandja oshipango osho tashi hangwa muMateus 28:19, 20. (Lesha.) Jesus okwa lombwela ovahongwa vaye a ti “indeni” kovanhu aveshe. Popentekoste yomo 33, Jehova okwa li a ulika kutya okwa hala onghundana iwa i udifwe mounyuni aushe. Mefiku olo tuu olo, ovanhu 120 lwaapo meongalo olo lipe ova li va tililwa omhepo iyapuki nova li va hovela okupopya nOvajuda nosho yo ovo ve uya mOujuda omalaka e lili noku lili. (Oilonga 2:4-11) Okudja opo, okwa li va hovela okuudifila yo muSamaria. Momudo 36, ova li va udifila nokuli novanhu vomoiwana imwe vali ovo inava pita etanda. Osho otashi ulike kutya Ovakriste okwa li ve na okuya opo va ka udifile keshe umwe mounyuni aushe.

13, 14. (a) “Oshipango shipe” shaJesus osha kwatela mo shike? (b) Oshike hatu lihongo moshihopaenenwa osho twa tulilwa po kuJesus?

¹³ Jesus okwa yandja yo “oshipango shipe” shi na sha nanghee tu na okuungaunga nOvakriste vakwetu. (Lesha Johannes 13:34, 35.) Otu na oku va ulikila ohole efiku keshe, notu na yo okukala twa hala oku va yandjela eemwenyo detu. Oshipango sha tya ngaho kasha li sha kwatelwa mo mOmhango. — Mateus 22:39; 1 Johannes 3:16.

¹⁴ Jesus okwe tu tulila po oshihopaenenwa sha denga mbada shi na sha nokuulika ohole yokuheliholamwene. Okwa li e hole ovahongwa vaye tau pu mo, nokwa li nokuli a halelela okufya ponhele yavo. Onghee hano, okwa teelela ovashikuli vaye aveshe va ninge sha faafana nokulididimikila omaudjuu, nokukala nokuli va halelela okufila Ovakriste vakwao. — 1 Ovatessaloniki 2:8.

15, 16. Eenghalo dilipi tu li mudo paife, nongahelipi Kalunga he tu wilike?

¹⁵ Jesus okwa nangeka po “omupiya omudiinini nomunaendunge” opo a pe ovahongwa vaye “oikulya pefimbo [layo].” (Mateus 24:45-47) Oikulya ya tya ngaho oya kwatela mo ewiliko la fimana olo hali pewa oshiwana shaKalunga ngeenge eenghalo tadi lunduluka. Eenghalo detu oda lunduluka ngahelipi?

¹⁶ Otu li ‘momafiku axuuninwa,’ notu li pokuhangwa mafiku koudjuu munene oo inau kala ko nande onale. (2 Timoteus 3:1; Markus 13:19) Kakele kaasho, Satana neendemoni daye ova umbwa mo meulu, va umbilwa kombada yedu, notava monifa ovanhu oixuna neenghono. (Ehololo 12:9, 12) Natango, ohatu dulika koshipango shaJesus shi na sha nokuudifila ovanhu aveshe mounyuni aushe, momalaka mahapu shi dulife nale.

17, 18. Otu na okukala hatu linyenge ngahelipi kewiliko olo hatu pewa?

¹⁷ Ehangano laJehova ohali tu pe oilongifo ihapu i tu kwafele moilonga yokuudifa. Mbela ohatu i longifa ngoo? Pokwoongala kwetu, ohatu pewa ewiliko li na sha nanghee tu na okulongifa oilongifo oyo noukeka. Ewiliko la tya ngaho oho li tale ko ngoo kutya ola dja kuKalunga?

¹⁸ Opo tu nangekwe noupuna kuKalunga, otwa pumbwa okupwilikina kewiliko olo he tu pe okupitila meongalo lopaKriste. Ngeenge  otwa kala hatu dulika paife, otashi ka kala shipu kufye okulandula ewiliko olo hatu ka pewa ‘poudjuu munene,’ eshi ounyuni aushe waSatana woukolokoshi tau ka hanaunwa po. (Mateus 24:21) Konima yaasho, ohatu ka pumbwa ewiliko lipe li na sha nanghee tu na okulihumbata mounyuni mupe wouyuki omo itamu ka kala nandenande enwefemo laSatana.

19, 20. Omambo elipi taa ka nyanunwa, noshike tashi ka ningwa po konima yaasho?

¹⁹ Pefimbo laMoses, oshiwana shaIsrael osha li sha pumbwa ewiliko, nomolwaasho Kalunga okwa li e shi pa Omhango. Konima yefimbo, eongalo lopaKriste ola li li na okulandula “omhango yaKristus.” Sha faafana, Ombiibeli otai tu lombwele kutya mounyuni mupe ohatu ka pewa omambo mape, e na ewiliko lipe. (Lesha Ehololo 20:12.) Omambo oo otashi dulika taa ka yelifa osho Jehova a hala ovanhu va ninge pefimbo opo. Ngeenge ovanhu aveshe, mwa kwatelwa ovanyumunwa, ova konakona omambo oo, otava ka shiiva kutya Kalunga okwa teelela va ninge shike. Omambo oo otae ke tu kwafela tu lihonge shihapu kombinga yaJehova. Natango, ohatu ka uda ko nawa Ombiibeli, nomolwaasho mOparadisa ohatu ka kala tu holafane notwa fimanekafana. (Jesaja 26:9) Itatu ke lihonga tuu shihapu nokuhonga vamwe eshi hatu ka kala hatu wilikwa kOhamba, Jesus Kristus!

²⁰ Ngeenge otwa dulika kewiliko olo la “shangwa momambo” oo nokukala ovadiinini kuJehova peyeleko laxuuninwa, ota ka shanga omadina etu ‘membo lomwenyo,’ a kale mo fiyo alushe. Onghee hano, opo tu ka mone omwenyo waalushe, otwa pumbwa OKUKANGHAMA tu leshe osho Ombiibeli tai ti, OKUTALA tu ude ko osho tai tu lombwele, nosho yo OKUPWILIKINA mokukala hatu dulika kewiliko laKalunga paife. Ngeenge otwa ningi ngaho, ohatu ka xupa poudjuu munene nokulihonga shihapu fiyo alushe kombinga yaKalunga ketu, Jehova, omunaendunge nomunahole. — Omuudifi 3:11; Ovaroma 11:33.