1. Ovapiya vaJehova vahapu ova ninga omaliyambo elipi, nomolwashike ve a ningila?

OVAPIYA vaJehova omamiliyona ova ninga omaliyambo. Ovamwatate novamwameme vahapu ova tokola okuhaya mohombo. Ovalihomboli vamwe ova tokola okuhamona ounona paife. Omaukwaneumbo amwe okwa kaleka onghalamwenyo yavo paunafangwa. Aveshe ovo ova ninga omatokolo a tya ngaho omolwetomheno limwe la fimana, molwaashi ova hala okulongela Jehova pauyadi. Ova wanenwa nove lineekela kutya Jehova ota ka wanifa po eemhumbwe davo adishe odo va pumbwa. Mbela osho otashi ke va nyemateka? Ahowe! Omolwashike hatu tile ngaho? Etomheno limwe ololo kutya Jehova okwa li a nangeka noupuna Abraham, “xe yaaveshe ovo ve na eitavelo.” — Rom. 4:11.

2. (a) Metwokumwe nOvaheberi 11:8-10, 16, omolwashike Abraham a li a halelela okufiya po oshilando Ur? (b) Oshike hatu ka kundafana moshitukulwa eshi?

² Abraham okwa li a halelela okufiya po onghalamwenyo youdjeko oyo a li e na eshi a li moshilando Ur. Omolwashike mbela? Omolwaashi okwa li a teelela “oshilando osho shi na omakanghameno a pama.” (Lesha Ovaheberi 11:8-10, 16.) “Oshilando” osho oshilipi po? Abraham okwa li a taalela omashongo elipi ofimbo a li a teelela oshilando osho shi tungwe? Ongahelipi hatu dulu okuhopaenena Abraham nosho yo ovo vopefimbo letu, ovo va shikula oshihopaenenwa shaye?

3. Abraham okwa li a teelela oshilando shilipi?

³ Oshilando osho sha li sha teelelwa kuAbraham Ouhamba waKalunga. MOuhamba oo omu na Jesus Kristus nosho yo Ovakriste  ovavaekwa 144 000. Paulus okwa popya kutya Ouhamba oo ou li “oshilando shaKalunga omunamwenyo, Jerusalem shomeulu.” (Heb. 12:22; Eh. 5:8-10; 14:1) Jesus okwa honga ovahongwa vaye va ilikane kombinga yOuhamba oo u uye, opo ehalo laKalunga li longwe kombada yedu ngaashi tali longwa meulu. — Mat. 6:10.

4. Metwokumwe naGenesis 17:1, 2, 6, Abraham okwa li e shii shi fike peni kombinga yoshilando osho ile yOuhamba oo Kalunga a udaneka?

⁴ Mbela Abraham okwa li e shii ouyelele aushe kutya Ouhamba waKalunga otau ka unganekwa ngahelipi? Ahowe. Oule womafelemido mahapu ouyelele oo owa kala “oshiholekwa shiyapuki.” (Ef. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) Ashike Abraham okwa kala e shi shii kutya vamwe vomoludalo laye otava ka ninga eehamba. Jehova okwa li e mu lombwela kondadalunde kombinga yeudaneko olo. (Lesha Genesis 17:1, 2, 6.) Abraham okwa kala e na eitavelo la kola momaudaneko aKalunga nokwa kala a fa e wete Omuvaekwa, ile Messias, oo a li ta ka ninga Ohamba yOuhamba waKalunga. Omolwetomheno olo, Jesus okwa lombwela Ovajuda vopefimbo laye a ti: “Xo Abraham okwa li a teelela nodjuulufi efiku olo nda li handi ke uya; okwe li mona nokwa li a hafa.” (Joh. 8:56) Osha yela kutya Abraham okwa li e shii kutya vamwe vomoludalo laye otava ka kala oshitukulwa shOuhamba oo tau ka dikwa po kuJehova, nokwa li a teelela nodjuulufi Jehova a wanife po eudaneko olo.

5. Otu shi shii ngahelipi kutya Abraham okwa li a teelela oshilando osho sha dikwa po kuKalunga?

⁵ Abraham okwa ulika ngahelipi kutya okwa li a teelela oshilando, ile Ouhamba oo wa dikwa po kuKalunga? Shotete, Abraham ka li a kufa ombinga momauhamba okombada yedu. Okwa kala omweendaendi, ka li e litungila eumbo tali kalelele noka li a yambidida ohamba yopanhu. Shimwe vali, Abraham ka li a kendabala okuliningila ouhamba waye mwene. Ponhele yaasho, okwa kala ha dulika kuJehova nokuteelela a wanife po eudaneko laye. Kungaho, okwa li a ulika eitavelo la tongomana muJehova. Paife natu ka kundafaneni omashongo amwe oo a li a taalela, nokutala osho hatu lihongo koshihopaenenwa shaye.

6. Oshilando Ur osha li sha tya ngahelipi?

⁶ Abraham okwa li a fiya po oshilando Ur osho sha li sha amenwa nosha denga mbada. Ovanhu ovo va li mo ova li va hongwa nove na omaliko. Oshilando osho osha li sha tungwa nekuma  la kola nosha dingililwa komukangha womeva male. Ovanhu vomuUr ova li ve shii okushanga nove shii omwaalu. Oshilando osho osha li ondingandinga yomangeshefelo molwaashi omwa li hamu monika omikanda di na sha neengeshefa. Omaumbo avo okwa li a tungwa needopi nokwa paindwa nopainda itoka. Omaumbo amwe okwa li ha kala e na eenduda 13 ile 14 noku na oshihale sha kolongwa.

7. Omolwashike Abraham a li e lineekela kutya Jehova ote ke mu amena noukwaneumbo waye?

⁷ Abraham okwa li e na elineekelo kutya Jehova ote ke mu amena nosho yo oukwaneumbo waye. Omolwashike mbela? Abraham naSara ova li va fiya po eumbo la denga mbada noloudjeko olo va li ve na moshilando shaUr, nova kala hava di momatwali muKanaan. Ye noukwaneumbo waye kava li vali hava di moshilando osho shi na omakuma a kola nokwa amenwa. Ponhele yaasho, kava li meameno, novatondi vavo ova li tava dulu oku va ponokela noupu.

8. Pomhito imwe Abraham okwa li a taalela eshongo lilipi?

⁸ Abraham okwa li ha longo ehalo laKalunga, ndele pomhito imwe okwa li ta nane nombali opo a palule oukwaneumbo waye. Ova kala tava xupu shokadila molwaashi moshilando omo va li va tuminwa kuJehova omwa li mwa holoka nakaidi kahalwenya. Ondjala oyo oya li ya fininika Abraham opo ye noukwaneumbo waye va tembukile kuEgipiti. Fimbo va li kuEgipiti, Farao oo a li omupangeli woshilongo osho, okwa li a kufa po omukulukadi waye. Diladila ashike oshisho osho Abraham a li e na fiyo osheshi Jehova a lombwela Farao a shunife Sara kuAbraham. — Gen. 12:10-19.

9. Abraham okwa li e na okuungaunga nomaupyakadi omoukwaneumbo elipi?

⁹ Moukwaneumbo waAbraham omwa li omaupyakadi a kwata moiti. Omukulukadi waye omuholike Sara, okwa li ongadji. Osha kala she va nyemateka oule womido dihapu. Mokweendelako kwefimbo, Sara okwa li a yandja omupiya waye okakadona, Hagar, kuAbraham opo a dalele Abraham nosho yo Sara okaana. Ndele eshi Hagar a ninga oufimba waIsmael, okwa hovela okudina Sara. Onghalo oya ka naipala eshi Sara a ta mo Hagar meumbo. — Gen. 16:1-6.

10. Oinima ilipi ya li ya kwatela mo Ismael naIsak ya li ya yeleka elineekelo laAbraham muJehova?

¹⁰ Lwanima, Sara okwa ka ninga oufimba ndele ta dalele Abraham omonamati, oo a luka Isak. Abraham okwa li e hole ovanamati vaye, Ismael naIsak. Ndele molwaashi Ismael ka li ha ungaunga nawa naIsak, onghalo oyo oya li ya fininika Abraham a te mo meumbo Ismael naHagar. (Gen. 21:9-14) Lwanima, Jehova okwa li a lombwela Abraham a yambe po Isak exwikiloyambo. (Gen. 22:1, 2; Heb. 11:17-19) Peemhito adishe odo, Abraham okwa li e na okulineekela muJehova kutya ota ka wanifa po omaudaneko aye e na sha noludalo laAbraham.

11. Omolwashike Abraham a li e na okuteelela nelididimiko kuJehova?

¹¹ Momukokomoko wefimbo olo, Abraham okwa li e na okulihonga okuteelela nelididimiko kuJehova. Okwa li e na omido di dule 70 lwaapo eshi ye noukwaneumbo waye va fiya po Ur. (Gen. 11:31–12:4) Ndele oule womido efele lwaapo, okwa li ha kala momatwali noku endaenda medu laKanaan. Abraham okwa ka fya eshi a li e na eedula 175. (Gen. 25:7) Ashike ka li a mona nghee Jehova a wanifa po eudaneko laye lokuyandja edu olo a kala ta endaenda koludalo laye. Ina kala ko efimbo lile opo a mone oshilando ile Ouhamba waKalunga eshi wa dikwa po. Ashike nande ongaho, Abraham okwa popiwa a fya “a kulupa nokwa kuta omwenyo.” (Gen. 25:8) Nonande Abraham okwa li e na okulididimikila omaupyakadi mahapu, okwa kala e na eitavelo la kola nokwa li a teelela nodjuulufi kuJehova. Omolwashike a li a dula okulididimika? Omolwaashi Jehova okwa li a amena Abraham, nokwa ungaunga naye onga kaume kaye monghalamwenyo yaye aishe. — Gen. 15:1; Jes. 41:8; Jak. 2:22, 23.

12. Oshike twa teelela, noshike hatu ka kundafana?

 ¹² Ngaashi Abraham, nafye otwa teelela oshilando osho shi na omakanghameno a pama. Ashike fye inatu teelela oshilando osho shi tungwe. Ouhamba waKalunga owa dikwa po mo 1914 notau pangele nale meulu. (Eh. 12:7-10) Ndele otwa teelela u uye u pangele kombada yedu alishe. Ofimbo twa teelela osho shi ningwe, ope na eenghalo dihapu odo tu na okuungaunga nado, odo da faafana naado da li da taalelwa kuAbraham naSara. Mbela ovapiya vaJehova vokunena otava dulu ngoo okushikula oshihopaenenwa shaAbraham? Ondjokonona yonghalamwenyo oyo hai kala mOshungonangelo otai ulike kutya, ngaashi Abraham naSara, vahapu kunena ove na eitavelo nelididimiko. Natu ka kundafaneni oimoniwa imwe yomwaayo inini, nokutala osho hatu lihongo mo.

13. Oshike we lihonga moshimoniwa shomumwatate Walden?

¹³ Kala u na ehalo lokuninga omaliyambo. Ngeenge otwa kala hatu pitifa komesho monghalamwenyo yetu oshilando shaKalunga, Ouhamba waye, ohatu ka kala ngaashi Abraham, oo a li a halelela okuninga omaliyambo opo a hafife Kalunga. (Mat. 6:33; Mark. 10:28-30) Natu ka taleni koshihopaenenwa shomumwatate wedina Bill Walden. * Mo 1942, omumwatate Bill ofimbo a li pokugaladuwaitwa koshiputudilo shopombada shaU.S. omo a li ta ka pewa o-digree i na sha nomidutilo domatungo okwa li a hovela okukonakona Ombiibeli nEendombwedi daJehova. Umwe womovahongi vaBill okwa li a unganeka opo e mu pe oilonga diva konima eshi a pewa odjapo yaye, ashike Bill okwa li a dika eenyala medu. Okwa popya kutya okwa li a tokola toko okweefa po eudaneko olo li na sha noilonga opo a longele Kalunga pauyadi. Diva konima yaasho, epangelo ola li la lombwela Bill a ye metangakwaita. Bill okwa li e shi anya nefimaneko nokwa li a tokolelwa a fute eedola $10 000 nokwa li a tokolelwa omido nhano modolongo. Okwa li a mangululwa konima yomido nhatu. Lwanima, okwa li a shivwa a ye kofikola yaGilead nokwa tuminwa a ka longe e li omutumwa muAfrica. Opo nee Bill okwa ka hombola Eva, nova li hava longo  pamwe muAfrica, sha hala kutya ova li va ninga omaliyambo. Mokweendela ko kwefimbo, ova li va alukila koUnited States opo va file oshisho ina yaBill. Okungonga pauxupi onghalamwenyo yaye, okwa ti: “Ohandi lili kehafo ngeenge handi diladila koufembanghenda wa denga mbada eshi nda kala handi longifwa kuJehova omido di dule 70 moilonga yaye. Ohandi mu pandula alushe eshi a kala ta wilike nge nokukwafela nge ndi mu longele monghalamwenyo yange.” Mbela naave ito dulu okuninga oilonga yefimbo li yadi eifano loye?

14-15. Oshike we lihongo koshimoniwa shomumwatate nomumwameme Apostolidis?

¹⁴ Ino kala wa teelela onghalamwenyo yoye i kale ihe na omaupyakadi. Otwe lihonga moshihopaenenwa shaAbraham kutya nokuli naavo va longele Jehova onghalamwenyo yavo aishe ohava hangwa komaupyakadi. (Jak. 1:2; 1 Pet. 5:9) Natu ka taleni koshimoniwa shaAristotelis Apostolidis. * Okwa ninginifwa mo 1946 moGreece, nomo 1952 okwa li a valeka omumwameme wedina Eleni, oo naye a li e na omalalakano a fa aye. Ashike, Eleni okwa li a kwatwa komukifi, nokwa li a monika oshitumba kouluvi. Oshitumba osha li sha tandwa ko, ndele konima yomido dinini eshi va hombola, osha li vali sha aluka. Eendokotola oda li de mu tandulula, na Eleni okwa li a kwatwa kombada ombinga yokolumosho, noka li ha dulu okupopya nawa. Okwa kala omuudifi omuladi nonande okwa kala ta ehama nokwa kala ta hepekwa kepangelo lavo pefimbo olo.

¹⁵ Omumwatate Aristotelis okwa kala ta file oshisho omukulukadi waye oule womido 30. Oule wefimbo olo okwa kala ta longo e li omukulunhuongalo, oshilyo shokomitiye yoshoongalele nokwa kala ta kwafele moilonga yokutunga Omalupale Oyoongalele. Ndele mo 1987, Eleni okwa li a mona oshiponga ofimbo a li ta udifa. Okwa kala mokoma oule womido nhatu, nolwanima okwa ka fya. Aristotelis okwa ngonga oshimoniwa shaye a ti: “Oule womido adishe odo oda shakeneka omaupyakadi mahapu, na amwe okwa li ombadilila noina teelelwa. Onghee, onda li nda pumbwa okukala nda tokola okulididimika nokuhaefa ndi teke omukumo. Ashike Jehova okwa kala alushe ta pe nge eenghono odo da pumbwa opo ndi finde omaupyakadi.” (Eps. 94:18, 19) Jehova oku hole ovapiya vaye ovo hava ningi  ngaashi tava dulu nonande ova taalela omaupyakadi.

16. Omumwatate Knorr okwa yandja omayele mawa elipi komukulukadi waye?

¹⁶ Yandja elitulemo konakwiiwa. Abraham okwa li a yandja elitulemo kondjabi oyo Jehova a li te ke mu pa monakwiiwa, naasho osha li she mu kwafela e lididimikile omaupyakadi. Omumwameme Audrey Hyde okwa li a kendabala okukala netaleko liwa nonande omushamane waye wotete Nathan H. Knorr, okwa li a fya kokankela, nomushamane waye omutivali, Glenn Hyde, okwa li a kwatwa komukifi wopamadiladilo wa kwata moiti. * Omumwameme oo okwa popya kutya okwa li a kwafelwa kwaasho a lombwelwa komumwatate Knorr oivike inini ofimbo ina fya. Okwa ti: “Nathan okwa dimbulukifa nge ta ti: ‘Konima yefyo ohatu ka kala tu na eteelelo la twa, noitatu ka ehama vali nandenande.’ Opo nee okwa lombwela nge ta ti: ‘Pula komesho, oko ku na ondjabi yoye.’ . . . Okwa weda ko a ti: ‘Kala we lipyakidila nokulongifa onghalamwenyo yoye mokulongela vamwe ouwa. Osho otashi ke ku kwafela u kale wa hafa.’” Kae fi tuu omayele taa longo okukala twe lipyakidila mokulongela vamwe ouwa nokukala twa ‘hafa eshi tu na eteelelo’! — Rom. 12:12.

17. (a) Omolwashike tu na etomheno liwa lokuyandja elitulemo konakwiiwa? (b) Ongahelipi oshihopaenenwa osho shi li muMika 7:7 tashi tu kwafele tu hafele omanangeko noupuna omonakwiiwa?

¹⁷ Kunena, otu na omatomheno mahapu shi dulife nale, e na sha nokuyandja elitulemo konakwiiwa. Oiningwanima younyuni otai ulike filufilu kutya otu li komuxundalili womafiku axuuninwa ounyuni ou. Mafiku itatu ka teelela vali oshilando osho shi na omakanghameno a pama shi pangele kombada yedu alishe. Amwe omomanangeko noupuna mahapu oo hatu ka hafela, ohatu ka mona ovaholike vetu eshi tava ka nyumuka koufi. Pefimbo opo, Jehova ota ka pa Abraham ondjabi omolweitavelo laye nomolwokuteelela kwaye, eshi te ke mu nyumuna pamwe noukwaneumbo waye. Mbela opo to ka kala u va hambelele? Oto dulu ngeenge owa ningi ngaashi Abraham, oo a li a halelela okuninga omaliyambo omolwOuhamba waKalunga, ngeenge owa kala u na eitavelo nonande ope na omaupyakadi nokukala wa teelela nelididimiko kuJehova. — Lesha Mika 7:7.