1-3. (a) Oshike tu na okukwatela momahovelohongo etu? (b) Omolwashike enyumuko la fimanenena? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

NGEENGE owa pulwa kutya: ‘Omahongo a fimana elipi e na sha neitavelo loye?’ Mbela oto ka tya ngahelipi? Otashi dulika u nyamukule kutya Jehova oye Omushiti nOmuyandjimwenyo. Otashi dulika u popye shi na sha neitavelo loye muJesus Kristus, oo e tu kulila. Oto ka weda ko yo nehafo kutya otwa teelela oparadisa kombada yedu, oko oshiwana shaKalunga tashi ka kala fiyo alushe. Mbela oto ka popya ngoo enyumuko li li limwe lomomahongo oo wa lenga?

² Otu na omatomheno a kola okwiitavela kutya enyumuko oli li ehongo la fimana nonande otu na eteelelo loku ka xupa poudjuu munene noku ka kala kombada yedu fiyo alushe. Omuyapostoli Paulus okwa ulika kutya omolwashike enyumuko li li ehongo la fimanenena kOvakriste aveshe eshi a ti: “Ngeenge kape nenyumuko lovafi, nena Kristus yo ina nyumunwa.” Ngeno Kristus ka nyumuninwe, ngeno ita pangele e li Ohamba yetu, nehongo letu li na sha nokupangela kwaKristus ngeno oloshimha. (Lesha 1 Ovakorinto  15:12-19.) Ashike otu shii kutya Jesus okwa nyumunwa. Nomolwaasho, otwa yooloka ko kOvasadukai Ovajuda ovo va li va anya filufilu okwiitavela menyumuko. Otu na eitavelo la kola menyumuko, nonande ohatu shekwa. — Mark. 12:18; Oil. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

³ Eshi Paulus a shanga “omahovelolongo aKristus,” okwa li a kwatela mo ‘elongo lenyumuko lovafi.’ (Heb. 6:1, 2) Okwa li a ulika kutya oku na eitavelo menyumuko. (Oil. 24:10, 15, 24, 25) Ashike oushili oo kutya enyumuko ola kwatelwa momahovelohongo, li li limwe ‘lomahovelo otete eendjovo daKalunga,’ inau hala okutya oli li ehongo lanafangwa. (Heb. 5:12) Omolwashike mbela?

4. Omapulo e na sha nenyumuko elipi tashi dulika a holoke po?

⁴ Shimha ovanhu va hovele okukonakona Ombiibeli, vahapu ohava lesha omahokololo e na sha nomanyumuko omonakudiwa, ngaashi enyumuko laLasarus. Ohave lihongo kutya Abraham, Job naDaniel ova li ve na elineekelo kutya monakwiiwa ovafi otava ka kala vali nomwenyo. Oto ka nyamukula ngahelipi ngeenge owa pulwa kutya onaini enyumuko tali uya, molwaashi opa pita omido dihapu la udanekwa ndele inali uya? Mbela Ombiibeli oya ulika ngoo lela kutya onaini tali ka ningwa? Omanyamukulo omapulo oo okwa kuma eitavelo letu, onghee natu ka taleni osho Omishangwa tadi ti.

5. Omapulo elipi e na sha nenyumuko hatu ka kundafana tete?

⁵ Oshipu okudiladila kutya omunhu oo opo a fi ota dulu okunyumunwa. (Joh. 11:11; Oil. 20:9, 10) Ndele ongahelipi shi na sha neudaneko li na sha nenyumuko olo tali ka ningwa omido ile omafelemido komesho? Mbela oto dulu ngoo okulineekela eudaneko la tya ngaho, kutya nee oshi na sha naumwe oo opo a fi ile oo a fya nalenale? Ope na enyumuko olo la li la udanekwa omafelemido komesho yefimbo la ningwa nale, nowe li itavela. Enyumuko olo olilipi? Noli na ekwatafano lashike neteelelo letu lenyumuko lomonakwiiwa?

6. Ongahelipi Jesus a li a wanifilwa Epsalme 118?

⁶ Shi na sha nenyumuko limwe olo la udanekelwe nale, tala Epsalme 118, olo la shangwa kuDavid. Epsalme olo ola kwatela mo eilikano olo tali ti: “Akutu, Omwene, tu xupifa! . . . Na nangekwe noupuna, ou te uya medina lOmwene.” Otashi dulika to dimbuluka ovanhu ovo va li va popya eendjovo di na sha naMessias eshi Jesus a li ta i kuJerusalem momafiku 9 omwedi Nisan, diva fimbo ina fya. (Eps. 118:25, 26; Mat. 21:7-9) Ongahelipi Epsalme 118 la ulika kenyumuko olo la li tali ka ningwa konima yomido dihapu konahiya? Didilika yo osho epsalme olo la xunganeka, eshi la ti: “Emanya olo ovatungi ve li ekelashi, olo la ninga omutwe wokolonela.” — Eps. 118:22.

7. Ovajuda ovo va anya okutambula ko Jesus ova li va ninga po shike?

⁷ “Ovatungi,” ovo ve li ovawiliki vOvajuda, ova li va anya okutambula ko Messias. Okwaanya Jesus kwavo okwa li kwa kwatela mo shihapu shihe fi ashike oku mu pilamena ile okudimina kutya oye Kristus. Ovajuda vahapu ova li va anya oku mu tambula ko fiyo osheshi nokuli va pula a dipawe. (Luk. 23:18-23) Ova li va kufa ombinga medipao laJesus.

8. Ongahelipi Jesus a ka ninga “omutwe wokolonela”?

⁸ Ngeenge Jesus ka li a tambulwa ko nokwa li a dipawa, okwa ka kala ngahelipi e li “omutwe wokolonela”? Osho osha li ashike tashi dulu okuningwa ngeenge okwa nyumumwa. Jesus okwa li e shi ulika. Okwa li a yandja efaneko li na sha novanailonga ovo va li va hepeka ovapiya ovo va tumwa kuvo komuyandji woilonga, ngaashi ashike Ovaisrael va li va hepeka ovaprofeti ovo va tumwa kuKalunga. Lwaxuuninwa  mefaneko olo, omuyandji woilonga okwa tuma ko omona waye omuholike, oo e li omufyuululi waye. Mbela omona okwa li ngoo a tambulwa ko? Ahowe. Ovanailonga ova li nokuli ve mu dipaa. Jesus okwa li a longifa efaneko olo li li metwokumwe nexunganeko olo a tofa mEpsalme 118:22. (Luk. 20:9-17) Omuyapostoli Petrus okwa li a popya sha faafana eshi a li ta popi ‘novapangeli novakulunhu novanongo vomishangwa Ovajuda ovo va li va ongala muJerusalem.’ Okwa ti: ‘Jesus Kristus Omunasaret, ou nye mwe mu valela, okwa nyumunwa kuKalunga koufi.’ Petrus okwa ti: “‘Oye emanya olo, nye ovatungi mwe li ekelashi, ndelenee olo la ninga omutwe wokolonela.’” — Oil. 3:15; 4:5-11; 1 Pet. 2:5-7.

9. Epsalme 118:22 ola popya oshiningwanima shididilikwedi shilipi?

⁹ Exunganeko olo la kala la xunganekwa nale omido omafele komesho yefimbo mEpsalme 118:22 ola ulika kutya okwa li taku ka kala enyumuko lonhumba. Messias ka li ta ka tambulwa ko nokwa li ta ka fya, ashike okwa li ta ka nyumunwa a ninge omutwe wokolonela. Omona oo a nyumunwa oye aeke e na edina olo “la yandjelwa ovanhu omo tu nokuxupifilwa mo.” — Oil. 4:12; Ef. 1:20.

10. (a) Epsalme 16:10 ola xunganeka shike? (b) Omolwashike hatu dulu okukala noushili kutya David ina wanifilwa Epsalme 16:10?

¹⁰ Diladila vali kovelishe imwe oyo ya popya shi na sha nenyumuko. Oya li ya shangwa omido omayovi komesho yefimbo, opo shi pameke eitavelo loye kutya enyumuko otali dulu okuningwa nonande opa pita efimbo lile la xunganekwa ile la udanekwa. Epsalme 16, olo la shangwa kuDavid, ola ti: “Omwenyo wange Ove ito u efele moshovafi nomuyapuki woye ito mu efa a mone eolelo.” (Eps. 16:10) David ka li ta ti kutya ke na efiku a fye ile ita ka ya moshovafi omo hamu i oonakufya. Eendjovo daKalunga oda ulika kutya David okwa li a kulupa. Konima eshi a fya, okwa “ka nangala pooxe nokwa pakwa moshilando shaDavid.” (1 Eeh. 2:1, 10) Epsalme 16:10 ola hala naanaa okutya ngahelipi?

11. Onaini Petrus a popya kombinga yEpsalme 16:10?

¹¹ Konima yeyovimudo eshi Epsalme la shangwa, nokonima yoivike eshi Jesus a fya nokwa nyumunwa, Petrus okwa li a popya nOvajuda omayovi nosho yo ovo va li va tambula ko eitavelo lOshijuda kombinga yEpsalme 16:10. (Lesha Oilonga 2:29-32.) Okwa popya kutya David okwa fya nokwa pakwa. Ovo va li va pwilikina kuPetrus ove shi shii. Ehokololo inali popya kutya ova li ve li omhinge naasho Petrus a popya eshi a ti kutya David okwa ‘tala komesho ndele ta popi kombinga yenyumuko’ laMessias omuudanekwa.

12. Omonghedi ilipi Epsalme 16:10 la li la wanifwa, notali koleke shike shi na sha neudaneko lenyumuko?

¹² Petrus okwa divilika oshitwa shaye eshi a tofa eendjovo daDavid mEpsalme 110:1. (Lesha Oilonga 2:33-36.) Eshi Petrus a tomhafana ta longifa Omishangwa oshe mu kwafela a tomhe ongudu inene yovanhu kutya Jesus oye “Omwene naKristus.” Ovanhu ova li va mona kutya Epsalme 16:10 ola wanifwa konima eshi Jesus a nyumunwa. Lwanima, omuyapostoli Paulus okwa li a tomhafana monghedi ya faafana eshi a li ta popi nOvajuda moshilando shaAntiokia muPisidia. Okutomhafana kwaye okwa li kwe va kumwifa, nova li va halelela okuuda shihapu. (Lesha Oilonga 13:32-37, 42.) Otashi dulika yo nafye tu itavele kutya omaxunganeko Ombiibeli e na sha nenyumuko oku shi okulineekelwa, nokuli nonande opa pita omafelemido konima eshi exunganeko lonhumba olo la xunganekwa.

13. Epulo lilipi li na sha nenyumuko tashi dulika li holoke po?

¹³ Natu kale tu na omukumo kutya enyumuko otali dulu okuningwa konima yomafelemido  okudja eshi la udanekwa. Ndele vamwe otashi dulika ve lipule kutya, ‘Mbela osho osha hala okutya ondi na okuteelela efimbo lile opo ndi ka mone ovaholike vange? Onaini enyumuko olo nda teelela tali ka ningwa?’ Jesus okwa lombwela ovayapostoli vaye kutya ope na oinima imwe oyo kave shii noitave ke i shiiva. Ope na ouyelele u na sha ‘nomafimbo ile neetundi odo Tate e di tula po meenghono daye mwene.’ (Oil. 1:6, 7; Joh. 16:12) Ashike osho inashi hala okutya katu na ouyelele u na sha nefimbo lenyumuko.

14. Enyumuko laJesus ola yooloka ko ngahelipi kwaao a ningwa tete kulaye?

¹⁴ Opo tu ude ko oshinima osho, natu tale kutya Ombiibeli oya popya shike shi na sha nomanyumuko. Enyumuko laJesus olo la fimanenena unene. Ngeno ka li a nyumunwa, ngeno katu na eteelelo loku ka mona vali oonakufya vetu ovaholike. Ovo va li va nyumunwa kuElia nokuElisa fimbo Jesus ina nyumunwa inava kala nomwenyo fiyo alushe. Ova ka fya vali ndele tava i moshovafi. Mepingafano naasho, eshi Jesus “a nyumunwa movafi, ita fi vali, efyo itali mu pangele vali.” Ota kala “fiyo alushe” meulu; ita fi vali nandenande. — Rom. 6:9; Eh. 1:5, 18; Kol. 1:18; 1 Pet. 3:18.

15. Omolwashike shididilikwedi eshi taku tiwa Jesus “Oye wotete”?

¹⁵ Enyumuko laJesus olo la li lotete lomunhu a nyumukila meulu, nokape na omalimbililo kutya olo la fimanenena li dule akwao. (Oil. 26:23) Ndele haye aeke a li a udanekelwa omwenyo womeulu e li oshishitwa shopamhepo. Jesus okwa li a shilipaleka ovayapostoli vaye ovadiinini kutya otava ka pangela pamwe naye meulu. (Luk. 22:28-30) Opo va ka mone ondjabi oyo, ova li ve na okufya tete. Konima yaasho, ova li ve na okunyumunwa nolutu lopamhepo ngaashi Kristus. Paulus okwa shanga kutya, “Kristus okwa nyumuka movafi, Oye wotete waava va kofa.” Okwa ulika kutya ope na vamwe tava ka nyumuninwa omwenyo womeulu, eshi a ti: “Keshe tuu omolufo laye: tete oKristus, opo nee ava vaKristus tava shikula [ko pokukala po kwaye, NW].” — 1 Kor. 15:20, 23.

16. Oshike tashi tu kwafele tu mone kutya enyumuko laavo tava nyumukile meulu ola li tali ka ningwa naini?

¹⁶ Osho otashi tu kwafele tu mone kutya enyumuko laavo tava nyumukile meulu ola li tali ka ningwa naini. Ola li tali ka ningwa “pokukala po kwaye.” Eendombwedi daJehova oda mona mOmishangwa kutya okudja 1914, otwa kala tu li pefimbo ‘lokukala po’ kwaJesus oko kwa li kwa xunganekwa. Okukala po oko otaku twikile, nexulilo lounyuni ou oli li poduka.

17, 18. Oshike tashi ka ningilwa ovavaekwa vamwe pefimbo lokukala po kwaKristus?

¹⁷ Ombiibeli oya popya vali ouyelele umwe u  na sha nenyumuko laavo tava ka nyumukila meulu, ya ti: “Fye inatu hala mu kale muhe shi shii, ava va kofa po (oonakufya) nhumbi ve li . . . Osheshi fye ngeenge hatu itavele Jesus a fya, ndele a nyumuka, opo nee Kalunga ota ka eta pamwe naye ovo va kofa . . . fye ava hatu fyaala po tu nomwenyo fiyo okealuko lOmwene, ihatu tetekelele ava va kofa po. Osheshi Omwene Ye mwene ota ka londoloka keulu neingido lelombwelo, . . . ovafi ovo va fila muKristus, otava ka nyumuka tete, opo nee nafye yo, ovanamwenyo ava twa fyaala po, ohatu ka vakulwa po shimwe pamwe naava moilemo, tu ka shakeneke Omwene kombadambada, ndele hatu ka kala alushe pOmwene.” — 1 Tes. 4:13-17.

¹⁸ Enyumuko lotete ola hovela konima ‘yealuko’ laKristus, ile tu tye okukala po kwaye. Ovavaekwa ovo tava ka hangika ve li momwenyo pefimbo loudjuu munene otava ka “vakulwa po moilemo.” (Mat. 24:31) Ovo tava ka “vakulwa po” itava ka ‘fya’ meityo olo kutya shimha va fi, otava nyumunwa inapa kalwa. Aveshe otava “ka shitululwa. Divadiva, mepakumo leisho, mokushikwa kwenghuma laxuuninwa.” — 1 Kor. 15:51, 52.

19. “Enyumuko liwa unene” lilipi twa teelela?

¹⁹ Kunena, Ovakriste ovadiinini vahapu kave fi ovavaekwa nokave na eifano loku ka pangela pamwe naKristus meulu. Ponhele yaasho, ova teelela eshi onghalelo ei youkolokoshi tai ka xulifwa po ‘mefiku lOmwene.’ Kape na oo ta dulu okushiiva efimbo olo kondadalude, ashike oumbangi otau ulike kutya oli li poduka. (1 Tes. 5:1-3) Opo nee, otaku ka ningwa vali enyumuko limwe li lili, eshi ovanhu tava ka nyumuninwa moparadisa kombada yedu. Ovo tava ka nyumunwa otava ka kala ve na etimaumbwile lokuya mewaneneno noitava ka fya vali. Olo otali ka kala “enyumuko liwa unene” li dulife pwaao omonakudiwa eshi ‘ovakainhu va li va nyumuninwa oonakufya vavo’ ndele lwanima ova ka fya vali. — Heb. 11:35.

20. Omolwashike hatu dulu okukala nelineekelo kutya enyumuko otali ka ningwa palandulafano?

²⁰ Ombiibeli oya popya shi na sha naavo tava ka nyumukila omwenyo womeulu ya ti kutya keshe umwe ota ka nyumunwa ‘polufo laye.’ (1 Kor. 15:23) Nafye ohatu dulu okukala nelineekelo kutya enyumuko olo tali ka ningwa kombada yedu nalo otali ka ningwa palandulafano. Olo oli li eteelelo litunhula. Mbela ovo opo va fi otava ka nyumunwa ngoo pehovelo lEpangelo laKristus lOmido Eyovi noku ka hambelelwa kovaholike vavo ovo ve va shii? Mbela ovalumenhu ovadiinini vopefimbo lonale ovo ve na ounongo wokuwilika otava ka nyumunwa diva opo ve uye va kwafele mokuunganeka oshiwana shaKalunga mounyuni mupe? Ongahelipi shi na sha novanhu ovo inava longela Jehova nande onale? Onaini nopeni tava ka nyumuninwa? Ope na omapulo mahapu oo ovanhu tava dulu okupula. Ndele mbela paulelalela, otwa pumbwa ngoo okudiladila kombinga yomapulo oo? Mbela itatu dulu ashike okuteelela noku ke shi limonena fye vene? Ohatu dulu okukala nelineekelo kutya otashi ka kala shitunhula oku ka mona nghee Jehova ta ka ungaunga noinima oyo.

21. Ou na eteelelo lashike li na sha nenyumuko?

²¹ Fimbo twa teelela, natu pameke eitavelo letu muJehova oo e tu shilipaleka okupitila muJesus kutya ovafi ovo ve li medimbuluko laJehova otava ka nyumuka. (Joh. 5:28, 29; 11:23) Opo Jesus a ulike kutya Jehova ota dulu okunyumuna oonakufya, okwa popya kombinga yaAbraham, Isak, naJakob kutya “aveshe ove nomwenyo moku mu kalela.” (Luk. 20:37, 38) Otu na omatomheno mahapu okupopya ngaashi Paulus oo a ti: “Ondi neteelelo olo lomuKalunga . . . nokutya, otaku ka kala enyumuko.” — Oil. 24:15.