DIANA oku na omido da konda po 80. Omushamane waye okwa li e na omukifi wokudimbwa nokwa li ha di meumbo lovakulupe oule womido donhumba ofimbo ina fya. Okwa li yo e na okulididimikila efyo lovanamati vaye vavali nosho yo okankela yokevele. Ashike oilyo yomeongalo loo­Di­ana ngeenge tai mu mono pOlupale lOuhamba ile moukalele, oya didilika kutya oha kala a hafa alushe.

John okwa kala omupashukili omweendi oule womido da konda po 43. Okwa kala e hole oilonga oyo, noka li ha diladila oku ka ninga vali shimwe shihe fi yo. Ndele okwa li a efa po oilonga oyo opo a ka file oshisho omupambele umwe oo a li ta yahama, nopaife oha longele meongalo lomoshitukulwa. Ovo va kala ve shii John monakudiwa eshi ve mu shakeneka poyoongalele inini ile oyo ya kula, ova li ve wete a fa ina lunduluka nandenande. Oku na natango ehafo linene.

Osha enda ngahelipi opo Diana naJohn va kale va hafa? Ongahelipi omunhu oo a mona oixuna pamaliudo nopalutu ta dulu okukala a hafa? Nongahelipi omunhu oo ehe na vali oshinakuwanifwa ta dulu okukala a hafa? Ombiibeli oye tu pa enyamukulo, ya ti: “Omuyuki ota hafele mOmwene.” (Eps. 64:10) Ohatu dulu okuuda ko pauyadi oshili oyo ya fimana ngeenge otwa didilike osho hashi etifa ehafo lokomutima nosho yo osho ihashi li etifa.

Otashi dulika u shii kutya oinima imwe konyala ohai eta alushe ehafo. Diladila kwaavo ve lihole tava hombola. Ile diladila kuumwe oo a ninga omudali ile umwe oo a mona oshinakuwanifwa moilonga yaJehova. Oinima aishe ya tya ngaho ohai eta ehafo molwaashi oya dja kuJehova. Oye a dika po ohombo, e shi ninga tashi shiiva opo ovanhu va mone ounona nokwa yandja oilonga kOvakriste ovo ve li meongalo. — Gen. 2:18, 22; Eps. 127:3; 1 Tim. 3:1.

Ashike oinima imwe oyo hai etifa ehafo otai dulu okukala yopakafimbo. Shinyikifa oluhodi, kaume kopahombo umwe ota dulu okukala ehe fi omudiinini ile a fye. (Hes. 24:18; Hos. 3:1) Ounona vamwe otava dulu okukala ihava dulika kovadali vavo nokuKalunga, tashi dulika nokuli va  kondwe. Ovanamati vaSamuel kava li hava longele Jehova monghedi oyo a hokwa, neenghatu daDavid oda li da etifa omaupyakadi mahapu moukwaneumbo waye. (1 Sam. 8:1-3; 2 Sam. 12:11) Oiningwanima ya tya ngaho oya li ya etifa po oluhodi nosho yo emono loixuna. Ihai tu etele shili ehafo.

Sha faafana, omaufembanghenda oo e niwe kuvamwe mokati koshiwana shaKalunga otaa dulu okuxula po, tashi dulika omolwokuhenoukolele, oinakuwanifwa youkwaneumbo, ile omalunduluko oo taa ningwa mehangano. Vahapu ovo va efa po oinakuwanifwa yavo ova dimina kutya ova kanifa ehafo olo va li hava mono moilonga yavo.

Ohatu dulu okumona noupu kutya eedjo dehafo da tya ngaho ihadi kalelele. Ndele mbela ope na ngoo ehafo olo tali dulu okukala po nonande ope na omaupyakadi? Ope na okukala pe na, molwaashi Samuel, David nosho yo vamwe ova kala va hafa eshi va li tava shakeneke omayeleko.

Jesus okwa li e shii kutya ehafo lashili oshike. Ofimbo Jesus ine uya kombada yedu, eshi eenghalo da li tadi ende nawa, okwa li ha ‘danauka moipafi yaJehova alushe.’ (Omayel. 8:30) Ashike eshi a li kombada yedu, omafimbo amwe okwa li ha shakeneke omaupyakadi. Ndele nande ongaho, Jesus okwa li ha kala a hafa eshi ta longo ehalo laXe. (Joh. 4:34) Ongahelipi shi na sha neevili daye da xuunina eshi a li ta mono oixuna? Ohatu lesha kutya, “omolwehafo e li tulikilwa” okwa li e lididimikila komuti womahepeko. (Heb. 12:2) Onghee otu na omatomheno mawa avali e na sha naasho Jesus a popya kombinga yehafo lashili.

Ovahongwa vaJesus 70 ova li va alukila kuye konima eshi va mana okuudifa. Ova li va hafa molwaashi ova li va longa oilonganghono, va ta mo nokuli neendemoni. Opo nee Jesus okwe va lombwela a ti: “Inamu hafela eshi eemhepo tadi dulika kunye, hafeni omadina eni eshi a shangelwa meulu.” (Luk. 10:1-9, 17, 20) Osho sha fimanenena osho okukala wa hokiwa kuJehova ponhele yokuhafela oinakuwanifwa ye likalekelwa. Oha dimbuluka ovahongwa ovadiinini, naasho ohashi mu etele ehafo linene.

Pomhito imwe, eshi Jesus a li ta popi nongudu, omukainhu umwe Omujuda okwa li a popya omaliudo aye kutya ina yomuhongi oo a denga mbada, Jesus, oku na okukala a hafa neenghono.  Ndele Jesus okwa li e mu pukulula, a ti: “Oshili, ovanelao ovava tava udu eendjovo daKalunga ndele tave di diinine.” (Luk. 11:27, 28) Okukala u udite etumba eshi u li omudali otaku dulu okukala oshimoniwa shiwa; ashike okukala nekwatafano naJehova molwaashi ho dulika ohashi eta ehafo linene.

Okukala wa hokiwa kuJehova ohashi etele ovanhu ehafo lokomutima. Nonande ihatu hafele omayeleko, ihaa kufa po ehafo letu. Mepingafano naasho, oku e lididimikila noudiinini ohaku hapupalifa ehafo letu. (Rom. 5:3-5) Shikwao vali, Jehova oha yandje omhepo yaye kwaavo ve mu lineekela, nehafo oli li oshitukulwa shoiimati yayo. (Gal. 5:22) Osho otashi tu kwafele tu ude ko kutya omolwashike Epsalme 64:10 la ti: “Omuyuki ota hafele mOmwene.”

Osho osha yelifa kutya omolwashike Diana naJohn, ovo va tumbulwa metetekelo, va dula okukala nehafo tali kalelele eshi va li tava ungaunga neenghalo didjuu. Diana okwa ti: “Onda li nda konga eameno kuJehova, ngaashi okaana ke li nomudali.” Okwa li a mona ngahelipi kutya okwa hokiwa kuKalunga? Okwa ti: “Onda li ndi udite kutya okwa nangeka nge noupuna ndi dule okutwikila okuudifa pandjikilile handi limemesha.” John, oo a kala e lipyakidila moukalele konima eshi oilonga yaye youpashukila ya xula po, okwa yelifa osho sha li she mu kwafela unene a ti: “Okudja mo 1998 eshi nda li nda nangekwa po ndi ka honge Ofikola yOkudeula mOukalele, onda kala handi ningi ekonakono lopaumwene shi dulife nale.” Okwa weda ko a ti: “Osha li shipu kufye okuninga omalunduluko molwaashi otwa li twa halelela okuninga keshe osho Jehova te tu pula tu ninge. Otwa ninga keshe shimwe nopehe na okulipa oushima.”

Ovanhu vahapu navo ova mona oushili wEpsalme 64:10. Pashihopaenenwa, diladila kovalihomboli ovo va longa oule womido da konda po 30 mObetel yaAmerica. Ova li va tuminwa momapya ve li ovakokolindjila ve likalekelwa. Ova popya va ti: “Oshi li paushitwe okunyika oluhodi ngeenge wa kanifa oshinima osho u hole,” ndele ova weda ko va ti: “Iho kala wa nyika oluhodi fiyo alushe.” Ova li va hovela diva okulonga moukalele pamwe neongalo. Ovalihomboli ovo ova popya vali va ti: “Otwa li twa ilikana kombinga yoinima imwe kondadalunde. Eshi twa mona omailikano etu a nyamukulwa oshe tu twa omukumo noshe tu etela ehafo. Diva eshi twa fika meongalo, vamwe ova li va hovela okukokola ondjila, notwa li twa nangekwa noupuna novakonakonimbiibeli vavali ovo va li tava ningi exumokomesho.”

Kashipu omunhu a kale a hafa alushe, ope na omafimbo amwe oo ha kala a nyemata. Ashike Jehova okwe tu shilipaleka neendjovo odo tadi hangwa mEpsalme 64:10. Nokuli nomafimbo amwe ngeenge twa teka omukumo, ohatu dulu okukala nelineekelo kutya ovo hava ulike kutya ‘ovayuki’ mokukala ovadiinini nonande opa ningwa omalunduluko moinakuwanifwa yavo ‘otava hafele mOmwene.’ Shikwao vali, otwa teelela nodjuulufi ewanifo leudaneko laJehova li na sha ‘neulu lipe nosho yo nedu lipe.’ Okuhawanenena otaku ka kufwa po filufilu. Oshiwana shaKalunga otashi “ka kala alushe nokukuwililila nokunyakukilwa” ashishe osho Jehova ta ka ninga. — Jes. 65:17, 18.

Diladila kutya osho otashi ka tya shike: okuhafela oukolele muwa nokupenduka u na eenghono efiku keshe. Kashi na nee mbudi kutya monakudiwa omwa ningilwe shike she tu nyemateka, oinima oyo itai ka kala po vali. Otwa shilipalekwa kutya “inya yonale itai dimbulukiwa vali, nongaashi kape na ou te i diladila momutima waye.” Oshikumwifilonga shi na sha nokunyumuna oonakufya otashi ke tu hanganifa novaholike vetu. Ovanhu omamiliyona otava ka kala ve udite ngaashi ovadali vokakadona komido 12 oko Jesus a li a nyumuna: “Vo va kwatwa kehaluko linene.” (Mark. 5:42) Xuuninwa, omunhu keshe kombada yedu ota ka kala “omuyuki” fiyo alushe, nota “hafele mOmwene.”