1. Epulo lilipi tashi dulika tu lipule, ngeenge hatu diladila kombinga yeitavelo laAbraham?

 NONANDE ovanhu vahapu ova uda kombinga yaAbraham, vahapu kave shii shihapu kombinga yaye. Ashike ove ou shii shihapu kombinga yaAbraham. Pashihopaenenwa, ou shii kutya Abraham okwa ifanwa “xe yaaveshe ovo ve na eitavelo.” (Rom. 4:11) Ndele otashi dulika u lipule kutya, ‘Mbela ohandi dulu ngoo okukala ndi na eitavelo ngaashi olo Abraham a li e na?’ Heeno, oto dulu.

2. Omolwashike sha fimana okukonakona oshihopaenenwa shaAbraham? (Jakob 2:​22, 23)

² Onghedi imwe omo hatu dulu okukulika eitavelo la fa laAbraham, omokukonakona oshihopaenenwa shaye. Abraham okwa li alushe ha ningi osho Jehova te mu lombwele. Okwa li a tembukila koshilongo shi li kokule neumbo laye, a li ha kala meetenda oule womido dihapu nokwa li a halelela okuyamba po omonamati waye omuholike, Isak. Abraham okwa li a ninga oinima aishe oyo, molwaashi okwa li e na eitavelo la kola muJehova. Eitavelo laAbraham nosho yo oilonga yaye oye mu ningifa a kale a hokiwa kuKalunga nokuninga kaume kaye. (Lesha Jakob 2:​22, 23.) Jehova okwa hala atusheni, naave wa kwatelwa mo, tu kale twa hokiwa kuye notu ninge ookaume kaye. Omolwetomheno olo, okwa nwefa mo ovashangi vOmbiibeli, Paulus naJakob, va shange kombinga yoshihopaenenwa shaAbraham. Natu ka taleni koshihopaenenwa shaAbraham, ngaashi sha kundafanwa mOvaroma etukulwa 4 nosho yo muJakob etukulwa 2. Paulus nosho yo Jakob, aveshe ova popya oshinima shididilikwedi kombinga yaAbraham.

3. Paulus nosho yo Jakob ova tofa momushangwa ulipi?

³ Paulus naJakob ova tofa muGenesis 15:​6, oyo tai ti: “[Abraham]  okwa itavela Omwene. Ndele Ye okwe li mu valela ouyuki.” Jehova ota dulu okutala ko omunhu e li omuyuki, ile ehe na oshipo, ngeenge okwe mu hokwa. Kashi tunhula tuu, eshi Kalunga ta dulu okutala ko omunhu omulunde noina wanenena kutya ke na oshipo! Oshoshili kutya owa hala Kalunga e ku tale ko omuyuki, nota dulu okuninga ngaho. Natu ka taleni kutya omolwashike Jehova a ifana Abraham omuyuki, noshike twa pumbwa okuninga, opo e tu tale ko ovayuki.

4. Oshike hashi imbi ovanhu va kale ovayuki?

⁴ Monhumwafo yaye oyo a shangela Ovaroma, Paulus okwa popya kutya ovanhu aveshe ovalunde. (Rom. 3:23) Ndele ongahelipi omunhu ta dulu okutalwa ko omuyuki, ile ehe na oshipo nokwa hokiwa kuKalunga? Paulus okwa longifa oshihopaenenwa shaAbraham, opo a kwafele Ovakriste vashili va nyamukule epulo olo.

5. Opakanghameno lilipi Jehova a tala ko Abraham omuyuki? (Ovaroma 4:​2, 4)

⁵ Jehova okwa li a tala ko Abraham omuyuki, ofimbo a li medu laKanaan. Omolwashike Jehova a li a tala ko Abraham omuyuki? Mbela omolwaashi Abraham a li ha dulika filufilu kOmhango oyo Kalunga a li a yandja okupitila muMoses? Hasho nandenande. (Rom. 4:13) Omhango oyo oya li ya yandjwa koshiwana shaIsrael omido di dulife po 400 konima eshi Kalunga a popya kutya Abraham omuyuki. Ndele oshike sha ningifa Kalunga a tale ko Abraham omuyuki? Jehova okwa fila Abraham onghenda nokwe mu ifana omuyuki omolweitavelo laye. — Lesha Ovaroma 4:​2-4.

6. Omolwashike Jehova ta dulu okutala ko omunhu omulunde e li omuyuki?

⁶ Paulus okwa ti kutya ngeenge omunhu okwa kala e na eitavelo muKalunga, Kalunga “ote ke mu tala ko omuyuki omolweitavelo laye.” (Rom. 4:5) Paulus okwa weda ko, a ti: “David naye okwa popya kutya omunhu oo a talwa ko omuyuki kuKalunga, nonande oilonga yaye kai li metwokumwe filufilu nomhango, ota kala a hafa. David okwa ti: ‘Omunhu oo a diminwa po omolwoilonga yaye ii, nomatimba aye a tuvikwa, ota kala a hafa. Omunhu oo omatimba aye itaa dimbulukiwa kuJehova, ota kala a hafa.’” (Rom. 4:​6-8; Eps. 32:​1, 2) Kalunga oha dimine po, ile ha tuvikile omatimba aavo ve na eitavelo muye. Ohe va dimine po filufilu noiha dimbuluka vali omatimba avo. Oha tale ko ovanhu va tya ngaho vehe na ondjo novayuki omolweitavelo lavo.

7. Omolwashike hatu dulu okutya ovapiya vaKalunga vonale ova li ovayuki?

⁷ Nonande Abraham, David nosho yo ovalongelikalunga vakwao ovadiinini ova li va talika ko ovayuki, kava li va wanenena. Ndele omolweitavelo lavo, Kalunga okwa li e va tala ko vehe na oshipo, unene tuu moku va yelekanifa naavo va li vehe na eitavelo muye. (Ef. 2:12) Monhumwafo yaye oyo a shangela Ovaroma, Paulus okwa yelifa kutya otu na okukala tu na eitavelo, opo tu kale ookaume kaKalunga. Abraham naDavid ova li ookaume kaKalunga, molwaashi ova li ve na eitavelo muye. Nafye ohatu dulu okuninga ookaume kaKalunga, molwaashi otu na eitavelo muye.

8-9. Ovanhu vamwe ova li va fika pexulifodiladilo la puka lilipi she likolelela kwaasho Paulus nosho yo Jakob va popya, nomolwashike?

⁸ Oule womido omafele, ovawiliki vomalongelokalunga ova kala hava tu eemhata di na sha neitavelo nosho yo oilonga. Ovawiliki vamwe vomalongelokalunga ohava hongo kutya, opo u ka xupifwe, owa pumbwa ashike okwiitavela Omwene Jesus Kristus. Otashi dulika wa uda tava ti, “Itavela muJesus, opo u ka xupifwe.” Opo ovawiliki ovo va yambidide oitwa yavo, otashi dulika va tofe eendjovo daPaulus, odo tadi ti: ‘Omunhu oha talwa ko omuyuki kuKalunga, nonande  oilonga yaye kai li metwokumwe filufilu nomhango.’ (Rom. 4:6) Ashike vamwe otashi dulika va tye kutya oto dulu okuxupifwa, ngeenge oho talele po eenhele odo da talika ko kongeleka diyapuki noho longo oilonga iwa. Otashi dulika va tofe muJakob 2:​24, oo ta ti: “Omunhu ita talika ko omuyuki omolweitavelo alike, ndele oku na oku li ulika pailonga.”

⁹ Omolwomaitavelo a tya ngaho a yoolokafana, ovahongwanhu vamwe vOmbiibeli ohava diladila kutya Paulus naJakob kava li tava tu kumwe shi na sha naasho omunhu e na okuninga, opo a kale a hokiwa kuKalunga. Ovahongi vamwe vomalongelokalunga ova ti kutya Paulus okwa li a itavela kutya omunhu okwa pumbwa ashike okukala e na eitavelo, opo a kale a hokiwa kuKalunga, ashike Jakob okwa itavela kutya omunhu oku na okulonga oilonga iwa, opo a kale a hokiwa kuKalunga. Omuprofesa umwe womalongelokalunga okwa popya kutya Jakob ka li e udite ko kutya omolwashike Paulus a li ta divilike kutya omunhu okwa pumbwa ashike eitavelo, opo a kale omuyuki nonokutya Jakob ka li ta tu kumwe neyelifo laPaulus. Ashike Jehova okwa nwefa mo Paulus naJakob va shange osho va shanga. (2 Tim. 3:16) Onghee ope na okukala pe na eyelifo li li pandunge li na sha naasho Paulus nosho yo Jakob va popya. Natu ka taleni kushimwe vali osho va li va shanga meenhumwafo davo, opo tu dule okuuda ko osho va popya.

10. “Oilonga” ilipi Paulus a li unene ta kundafana? (Ovaroma 3:​21, 28) (Tala yo efano.)

¹⁰ Paulus okwa li ta popi kombinga ‘yoilonga’ ilipi mOvaroma etukulwa 3 neti-4? Okwa li ta popi unene kombinga ‘yoilonga yomhango,’ omhango oyo Kalunga a li a yandja kOvaisrael okupitila muMoses, e i pelwa kOmhunda yaSinai. (Lesha Ovaroma 3:​21, 28.) Osha fa shi li ngaha kutya pefimbo laPaulus Ovakriste vamwe Ovajuda ova li va itavela kutya ove na natango okukala tava shikula Omhango oyo ya li ya yandjwa  okupitila muMoses. Onghee Paulus okwa li a longifa oshihopaenenwa shaAbraham, opo a ulike kutya omunhu ina pumbwa okushikula Omhango, opo a kale a hokiwa kuKalunga. Ponhele yaasho, Paulus okwa yelifa kutya otwa pumbwa okukala tu na eitavelo. Osho otashi tu tu omukumo, molwaashi okushiiva kombinga yaasho, otashi tu pe elineekelo kutya ohatu dulu okukala twa hokiwa kuKalunga. Osho osha hala okutya ohatu dulu okukulika eitavelo muKalunga nomuKristus, notashi tu ningifa tu kale twa hokiwa kuKalunga.

11. “Oilonga” ilipi Jakob a li ta popi?

¹¹ Mepingafano naasho, “oilonga” oyo ya kundafanwa muJakob etukulwa 2 kai fi “oilonga yomhango” oyo ya tumbulwa kuPaulus. Jakob okwa li ta popi oilonga, ile omalipyakidilo, oyo Omukriste ha longo efiku keshe. Oilonga ya tya ngaho otai ulike kutya Omukriste oku na eitavelo lashili muKalunga, ile hasho. Natu ka taleni koihopaenenwa ivali oyo ya longifwa kuJakob.

12. Ongahelipi Jakob a yelifa ekwatafano pokati keitavelo nosho yo oilonga? (Tala yo efano.)

¹² Moshihopaenenwa shotete, Jakob okwa li ta popi kutya Ovakriste kave na okukala ve na okatongo, eshi tava ungaunga novanhu vakwao. Opo a yelife oshitwa osho, okwa longifa oshihopaenenwa shomunhu oo a li a ungaunga nawa noshipuna, ashike okwa li a dina ohepele. Jakob okwa ulika kutya omunhu a tya ngaho otashi dulika a tye oku na eitavelo, ndele eenghatu daye itadi ulike kutya oku li na. (Jak. 2:​1-5, 9) Moshihopaenenwa oshitivali, Jakob okwa tumbula umwe oo a mona ‘omumwatate, ile omumwameme ehe na oikutu, ile oikulya,’ ashike ine mu kwafela. Nokuli nonande omunhu a tya ngaho ota ti oku na eitavelo, eenghatu daye otadi ulike kutya ke na eitavelo. Ngaashi Jakob a shanga, “eitavelo lihe na oilonga ola fya.” — Jak. 2:​14-17.

13. Oshihopaenenwa shilipi Jakob a longifa, opo a ulike kutya otwa pumbwa okukala tu na eitavelo nokulonga oilonga iwa? (Jakob 2:​25, 26)

 ¹³ Jakob okwa tumbula Rahab e li oshihopaenenwa shiwa shaumwe oo a ulika okupitila moilonga kutya oku na eitavelo. (Lesha Jakob 2:​25, 26.) Omukainhu oo okwa li a uda kombinga yaJehova nokwa didilika kutya Jehova oye a kala ta yambidida Ovaisrael. (Jos. 2:​9-11) Okwa li a ulika eitavelo laye okupitila meenghatu daye, eshi a li a amena eendadi mbali dOvaisrael, odo eemwenyo dado da li monghuwo i na onghambe. Oshidjemo, omukainhu oo ina wanenena, ehe fi Omuisrael, okwa li a talwa ko omuyuki, ngaashi Abraham a li a talwa ko. Oshihopaenenwa osho a tula po osha divilika nghee sha fimana okukala neitavelo tali endele pamwe noilonga.

14. Omolwashike hatu dulu okutya eendjovo daPaulus nodaJakob itadi kondjifafana?

¹⁴ Paulus naJakob ova li ashike tava yelifa eitavelo nosho yo oilonga meenghedi mbali da yoolokafana. Paulus okwa li ta lombwele Ovakriste Ovajuda kutya itava dulu okukala va hokiwa nandenande kuJehova, molwaashi ashike tava shikula Omhango oyo Kalunga a li a yandja okupitila muMoses. Jakob okwa li ta divilike kutya Ovakriste aveshe ova pumbwa okuulika eitavelo mokulongela ovanhu vakwao oilonga iwa.

15. Omeenghedi dimwe dilipi omo hatu dulu okuulika eitavelo okupitila moilonga yetu? (Tala yo omafano.)

¹⁵ Jehova ina popya kutya, ngeenge otwa hala okutalwa ko ovayuki, otu na okuninga filufilu ngaashi Abraham a li a ninga. Ashike ope na eenghedi dihapu omo hatu dulu okuulika eitavelo okupitila moilonga yetu. Ohatu dulu okutambula ko ovo vape meongalo. Ohatu dulu yo okukwafela ovamwatate novamwameme ovo ve nomhumbwe nokuningila oinima iwa oilyo yomaukwaneumbo etu. Oinima aishe oyo otai ka ningifa Kalunga a kale e tu hokwa noku tu nangeka noupuna. (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8;  1 Joh. 3:18) Onghedi imwe ya fimanenena omo hatu dulu okuulika kutya otu na eitavelo, omokuudifila vamwe onghundana iwa nouladi. (1 Tim. 4:16) Atusheni ohatu dulu okuulika pailonga kutya otu na eitavelo kutya omaudaneko aJehova otaa ka wanifwa po shili nonokutya onghedi yaye yokuninga oinima oya denga mbada. Ngeenge otwa ningi ngaho, ohatu ka kala tu na oushili filufilu kutya Kalunga ote ke tu tala ko ovayuki nohatu ka kala ookaume kaye.

16. Abraham okwa li e na eteelelo lilipi, nokwa li a itavela shike?

¹⁶ MOvaroma etukulwa 4, ohatu lihongo mo oshilihongomwa shikwao sha fimana kuAbraham: ohatu lihongo mo nghee sha fimana okukala tu na eteelelo. Jehova okwa li a udaneka kutya ‘oiwana ihapu’ otai ka nangekwa noupuna okupitila muAbraham. Diladila ashike komaudaneko atunhula oo Abraham a li a teelela. (Gen. 12:3; 15:5; 17:4; Rom. 4:17) Ashike nonande Abraham okwa li e na omido 100, na Sara 90, natango kava li ve na okaana, oko va li va udanekelwa. Pataleko lopanhu, osha li tashi monika itashi shiiva kuAbraham naSara okukala ve na okaana. Osho osha li eyeleko kuAbraham. Ashike Ombiibeli oya popya ya ti: “Okwa li e na eteelelo neitavelo kutya ota ka ninga xe yoiwana ihapu.” (Rom. 4:​18, 19) Osho Abraham a li a teelela osha ka wanifwa. Okwa ka dala Isak, omonamati oo a kala a teelela efimbo lile. — Rom. 4:​20-22.

17. Otu shi shii ngahelipi kutya ohatu dulu okutalwa ko ovayuki tu li ookaume kaKalunga?

¹⁷ Ohatu dulu okukala twa hokiwa kuKalunga nokutalwa ko ovayuki tu li ookaume kaye ngaashi Abraham. Osho osho Paulus a li ta divilike, eshi a shanga a ti: “Eendjovo odo kutya, ‘okwa talwa ko omuyuki’ inadi yukifwa ashike kuye aeke, ndele nokufye yo ovo twa talwa ko ovayuki molwaashi twa itavela Kalunga ou a nyumuna Jesus.” (Rom. 4:​23, 24) Ngaashi Abraham, otwa pumbwa okukala tu na eitavelo muJehova, hatu longo oilonga iwa nokukala tu na elineekelo filufilu kutya osho Jehova a udaneka otashi ka wanifwa. Paulus okwa twikila okukundafana shi na sha neteelelo letu mOvaroma etukulwa 5, osho hatu ka kundafana moshitukulwa tashi landula ko.