1. Omolwashike vamwe tashi dulika hava diladila kutya itava dulu okukala nomwenyo fiyo alushe?

 OVANHU vahapu ohava hoolola oikulya oyo ve na okulya nohava kendabala okuninga omadeo pandjikilile, opo va kale ve na oukolele. Ashike nonande ongaho, inava teelela okukala nomwenyo fiyo alushe. Otashi dulika tava diladila kutya itashi shiiva omunhu a kale nomwenyo fiyo alushe omolwomaupyakadi oo haa etifwa koukulupe. Ashike nonande ongaho, Jesus okwa popya kutya omunhu ota dulu okukala ‘nomwenyo fiyo alushe,’ ngaashi sha popiwa muJohannes 3:16; 5:24.

2. Etukulwa 6 laJohannes ola popya shike kombinga yokukala nomwenyo fiyo alushe? (Johannes 6:​39, 40)

² Efiku limwe, Jesus okwa li a kutifa ongudu yovanhu pashikumwifalonga nomungome nosho yo neeshi. a Osho osha li shitunhula, ashike osho a ka popya mefiku la shikula ko, osha li nokuli shikumwifi neenghono. Ongudu yovanhu oya li ye mu shikula kuKapernaum, popepi naGalilea, oko e va lombwela kutya ovanhu otava dulu okunyumunwa nokuhafela omwenyo fiyo alushe. (Lesha Johannes 6:​39, 40.) Shi na sha naasho, diladila ashike kookaume koye nosho yo kovapambele voye ovo va fya. Eendjovo daJesus otadi ulike kutya vahapu, ovo va fya, otava dulu okunyumunwa, notamu dulu okuhafela onghalamwenyo fiyo alushe pamwe navo. Ashike osha kala shidjuu kuvahapu okuuda ko eendjovo daJesus odo di li muJohannes etukulwa 6. Natu ke di konakoneni.

3. She likolelela kuJohannes 6:​51, Jesus okwa holola shike kombinga yaye mwene?

 ³ Ongudu yovanhu muKapernaum oya li ya mona ekwatafano olo li li pokati komingome, odo Jesus a li opo e va palula nado nosho yo omana, oo Jehova a li a pa ooxekulululwa. Natango, Omishangwa oda ti kutya omana oo oku li ‘omungome wa dja keulu.’ (Eps. 105:40; Joh. 6:31) Jesus okwa longifa omana e li ekanghameno laasho a li ta ka honga. Nonande omana okwa li oikulya oyo ya li ya yandjwa kuKalunga pashikumwifalonga, ovo va li ve a lya, lwanima ova ka fya. (Joh. 6:49) Mepingafano naasho, Jesus okwe liifana ye mwene ‘omungome washili wa dja meulu, omungome waKalunga nosho yo omungome womwenyo.’ (Joh. 6:​32, 33, 35) Jesus okwa popya eyooloko la fimana olo li li pokati komana nosho yo ye mwene. Okwa ti: “Aame omungome u na omwenyo oo wa dja meulu. Keshe ou ta li omungome ou ota kala fiyo alushe.” (Lesha Johannes 6:51.) Ovajuda ovo ova li va handuka. Ongahelipi Jesus te liti kutya okwa dja meulu e li onga “omungome” e dule omana, oo a li a pewa ooxekulululwa kuKalunga pashikumwifilonga? Jesus okwa li e va lombwela oshinima shi hokwifa, eshi a ti: “Omungome ou handi yandje oo olutu lange.” Mbela okwa li a hala okutya shike? Osha fimana okuuda ko eityo laasho a li a hala okutya, molwaashi otashi tu kwafele tu mone nghee hatu dulu okukala nomwenyo fiyo alushe pamwe novaholike vetu. Natu ka tale kwaasho Jesus a li a hala okutya.

OMUNGOME WOMWENYO NOSHO YO OLUTU LAYE

4. Omolwashike vamwe va li va kuminwa osho Jesus a li a popya?

⁴ Vamwe ovo va li va uda Jesus eshi ta popi ova li va kumwa, eshi a ti kutya ota yandje ‘olutu laye omolweemwenyo dovanhu.’ Mbela ova li tava diladila kutya ota ka yandja olutu laye lovenevene olo li liwe, osho tashi yandje ediladilo lokulya ombelela yomunhu? (Joh. 6:52) Didilika ouyelele muhokwifa oo Jesus a weda ko, a ti: “Ngeenge itamu li olutu lOmona womunhu nokunwa ohonde yaye, itamu kala nomwenyo.” — Joh. 6:53.

5. Omolwashike hatu dulu okukala noushili kutya Jesus ka li ta hongo ovanhu kutya ove na okunwa ohonde yaye yovenevene?

⁵ Pefimbo laNoa, Jehova okwa li a kelela ovanhu vaha lye ohonde. (Gen. 9:​3, 4) Jehova okwa endulula oshinima osho mOmhango yaye oyo a li a pa Ovaisrael. Keshe oo ta li ohonde oku na “okudipawa.” (Lev. 7:​27, esh.) Jesus okwa li a honga Ovajuda va dulike keemhango daKalunga odo va li va pewa. (Mat. 5:​17-19) Onghee kashi li pandunge okudiladila kutya Jesus okwa li ta ladipike Ovajuda va lye olutu laye, ile va nwe ohonde yaye. Ponhele yaasho, Jesus okwa li ta hongo ovanhu nghee ve na okumona “omwenyo waalushe.” — Joh. 6:54.

6. Omeityo lilipi tu udite ko eendjovo daJesus di na sha nokulya olutu laye nosho yo okunwa ohonde yaye?

⁶ Oshitwa shaJesus oshilipi? Osha yela kutya Jesus okwa li ta popi meityo lopafaneko, ngaashi a li a ninga nale, eshi a li ta lombwele omukainhu Omusamaria. Okwe mu lombwela a ti: “Keshe ou ta nu omeva oo handi mu pe ita fi vali enota nandenande, ndele omeva oo otaa ka kala ngaashi ofifiya i li muye oyo tai mu pe omwenyo waalushe.” (Joh. 4:​7, 14) b Jesus ka li a hala okutya omukainhu Omusamaria ota ka mona omwenyo waalushe, ngeenge okwa nu omeva ovenevene. Sha faafana, ka li ta ti kutya eengudu dovanhu, odo a li ta popi nado muKapernaum, otadi ka kala fiyo  alushe, ngeenge oda li olutu laye lovenevene nosho yo okunwa ohonde yaye yovenevene.

EYOOLOKO OLO LI LI POKATI KOININGWANIMA YOPAVALI

7. Vamwe ohava ti ngahelipi shi na sha neendjovo daJesus, odo tadi hangwa muJohannes 6:53?

⁷ Ovanhu vomomalongelokalunga amwe ohava ti kutya eendjovo daJesus, odo tadi hangwa muJohannes 6:53 di na sha nokulya olutu laye nokunwa ohonde yaye, odi li oshihopaenenwa shOuvalelo wOmwene, molwaashi poshiningwanima osho, lwanima okwa ka longifa outumbulilo wa faafana. (Mat. 26:​26-28) Ohava ti kutya keshe umwe oo ta ka kala pOuvalelo wOmwene oku na okukufa ombinga mokunwa omaviinyu nokulya omungome oo tau ke litambekidwa kovakalipo. Ndele mbela osho oshi li tuu mondjila? Osha fimana okushiiva, ngeenge oshi li mondjila, ile hasho, molwaashi omudo keshe ovanhu omamiliyona mounyuni aushe ohava ongala pamwe nafye poshiningwanima osho. Ohatu ka mona omayooloko oo e li pokati kaasho sha popiwa muJohannes 6:53 naasho Jesus a popya pOuvalelo wOmwene.

8. Eyooloko lilipi li li pokati koiningwanima oyo yopavali? (Tala yo omafano.)

⁸ Natu ka konakoneni omayooloko opavali pokati koiningwanima ei. Lotete, onaini nopeni Jesus a popila eendjovo odo tadi hangwa muJohannes 6:​53-56? Okwe di popya eshi a li ta popi nongudu yovanhu Ovajuda muGalilea  mo 32 O.P. Opa hangwa pa pita odula imwe lwaapo, ofimbo Jesus ina dika po Ouvalelo wOmwene muJerusalem. Litivali, mbela Jesus okwa li ta popi noolyelye? Vahapu vomovapwilikini vaye muGalilea ova li unene va pitifa komesho eemhumbwe davo dopakafimbo dopalutu, ponhele yeemhumbwe davo dopamhepo. (Joh. 6:26) Eshi Jesus a popya oshinima osho va li vehe udite ko, ova efa po diva okukala ve na eitavelo muye. Nokuli navamwe vomovahongwa vaye ova li va efa po oku mu shikula. (Joh. 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66) Ovanhu ovo ova li va yooloka ko kovayapostoli 11 ovadiinini, ovo va li pamwe naJesus pOuvalelo wOmwene, omudo wa ka shikula ko. Poshiningwanima osho, ovayapostoli vaye ovadiinini 11 ova li pamwe naye, nokuli nonande kava li ve udite ko filufilu oinima aishe oyo a li ta hongo. Mepingafano navahapu ovo va li po muGalilea, ovayapostoli vaye ovadiinini ova li va tomhwa kutya Jesus oye Omona waKalunga oo e uya kombada yedu a dja meulu. (Mat. 16:16) Okwe va lombwela, a ti: “Nye omwa kala pamwe naame naashi nda li momayeleko.” (Luk. 22:28) Omayooloko oo otaa ulike kutya muJohannes 6:53 Jesus ka li ta kendabala okuyelifa osho tashi ka ningwa pOuvalelo wOmwene. Nope na oumbangi wa wedwa po u na sha naasho.

NAAVE OWA KWATELWA MO MEENDJOVO DAJESUS

9. Oolyelye va kwatelwa meendjovo daJesus odo a popya pOuvalelo wOmwene?

⁹ Pefimbo lOuvalelo wOmwene, Jesus okwa li a pa ovayapostoli vaye omungome uhe na onhafi, ndele te va lombwele kutya otau faneke olutu laye. Opo nee okwa kufa eholo lomaviinyu, ndele te va lombwele kutya otali faneke “ohonde yehangano.” (Mark. 14:​22-25; Luk. 22:20; 1 Kor. 11:24) Naasho osha li shi didilikwedi. Mehangano olo lipe omu na ashike ovo tava ka pangela pamwe naJesus “mOuhamba waKalunga,” ndele havanhu aveshe. (Heb. 8:​6, 10; 9:15) Ovayapostoli kava li ve udite ko filufilu pefimbo opo, ashike ova li poku ka vaekwa nomhepo iyapuki nokuninga oshitukulwa shehangano olo lipe, va ka kale meulu pamwe naJesus. — Joh. 14:​2, 3.

10. Osho Jesus a li a popya muGalilea osha yooloka ko ngahelipi kwaasho a popya pefimbo lOuvalelo wOmwene? (Tala yo efano.)

¹⁰ Didilika kutya pefimbo lOuvalelo wOmwene, Jesus okwa li ashike ta yandje elitulemo ‘kokangudu kanini.’ Ovayapostoli vaye ovadiinini, ovo va li naye, ovo votete okukala oshitukulwa shokangudu oko. (Luk. 12:32) Ovayapostoli ovo ova li va lombwelwa kuJesus va kufe ombinga mokulya nokunwa omungome nomaviinyu oufiku oo. Ovo va ka ninga oshitukulwa shokangudu oko lwanima, navo ove na okulya nokunwa omungome nomaviinyu, ngeenge ve li pOuvalelo wOmwene. Ovo ovo tava ka kala pamwe naJesus meulu. Osho Jesus a li a lombwela ovayapostoli vaye poshiningwanima osho, osha yooloka ko kwaasho a li a lombwela ongudu yovanhu muGalilea. Osho a li a popya pOuvalelo wOmwene osha kwatela mo ashike ovanhu vanini. Ashike osho a li a lombwela ovanhu muGalilea osha li sha kwatela mo ovanhu vahapu.

11. Oshike osho Jesus a popya muGalilea, tashi ulike kutya ka li ta popi kombinga yokangudu komuvalu wa ngabekwa?

¹¹ Eshi Jesus a li muGalilea mo 32 O.P., okwa li ta popi unene kombinga yOvajuda, ovo va li ashike va hala e va pe oikulya. Ashike Jesus okwa li a kendabala oku va kwafela va ude ko kutya ope na oshinima shimwe sha fimanenena shi dulife oikulya. Oshinima osho osha li tashi dulu oku va pe fa omwenyo  waalushe. Jesus okwa ti yo kutya ovo va fya otava ka nyumunwa, nokukala nomwenyo fiyo alushe. Jesus ka li ta popi kombinga yokangudu kanini komuvalu wa ngabekwa, ngaashi a li e shi ninga pefimbo lOuvalelo wOmwene. Ponhele yaasho, eshi a li muGalilea, okwa li ta yandje elitulemo kenangeko noupuna olo la li tali ka etela ovanhu vahapu ouwa. Okwa ti: “Keshe ou ta li omungome ou ota kala fiyo alushe, . . . omungome ou handi yandje oo olutu lange omolweemwenyo dovanhu.” — Joh. 6:51. c

12. Oshike omunhu a pumbwa okuninga, opo a ka kale nomwenyo fiyo alushe?

¹² Jesus ka li a lombwela Ovajuda muGalilea kutya keshe umwe ota ka kala nomwenyo fiyo alushe. Ndele ovo ‘hava li omungome’ ovo ashike tava ka mona ouwa, sha hala okutya, ovo ve na eitavelo muye. Ovanhu vahapu kunena ova itavela muJesus, nohave mu ifana omuxupifi wavo. (Joh. 6:29) Ashike vamwe vomongudu yomuGalilea, ovo va li va itavela muJesus, ova li ve mu fiya po. Omolwashike?

13. Omunhu okwa pumbwa okuninga shike, opo a ninge omuhongwa washili waJesus?

¹³ Ovanhu vahapu mongudu oyo ova li va shikula Jesus, molwaashi okwa li te va pe osho va li va hala. Ova li va hala e va velule pashikumwifilonga, e va pe oikulya yoshali, ile oku va honga oinima oyo va hala okuuda. Ashike Jesus okwa li e shi yelifa kutya, opo ovanhu va ninge ovahongwa vaye vashili, ove na okuninga shihapu. Ka li e uya kombada yedu nelalakano ashike lokuwanifa po  omahalo ovanhu opambelela. Ova li va pumbwa ‘okuya kuye,’ sha hala okutya, okupwilikina nokudulika kwaasho te va hongo. — Joh. 5:40; 6:44.

14. Oshike twa pumbwa okuninga, opo tu mone ouwa molutu nomohonde yaJesus?

¹⁴ Jesus okwa li a honga ovanhu, ovo va li mongudu omo, opo va kale ve na eitavelo. Ova li ve na okukala neitavelo mushike? Omokukala ve na eitavelo molutu nomohonde yaye oyo a li ta ka yamba po. Ngaashi Ovajuda, nokunena otwa pumbwa okukala tu na eitavelo la tya ngaho. (Joh. 6:40) Opo tu mone ouwa molutu nomohonde yaJesus, ngaashi sha popiwa muJohannes 6:​53, otwa pumbwa okukala tu na eitavelo mekuliloyambo. Keshe umwe ota dulu okumona ouwa menangeko noupuna olo. — Ef. 1:7.

15-16. Oinima ya fimana ilipi twe lihonga muJohannes etukulwa 6?

¹⁵ MuJohannes etukulwa 6 otwe lihonga mo oinima ihapu ya fimana neenghono, notai tu tu omukumo. Otwe lihonga kutya Jesus okwa li e na ko nasha filufilu novanhu. Ofimbo a li muGalilea, okwa li a velula ovanhu, e va honga kombinga yOuhamba, nokwa shilipaleka kutya ove na oikulya. (Luk. 9:11; Joh. 6:​2, 11, 12) Naasho sha fimanenena, okwa li e va honga kutya oye “omungome womwenyo.” — Joh. 6:​35, 48.

¹⁶ Ovo Jesus a ti kutya ove li “eedi dimwe,” ihava kufa ombinga mokulya omungome nokunwa omaviinyu pOuvalelo wOmwene. (Joh. 10:16) Ashike nonande ongaho, ohava mono ouwa molutu nomohonde yaJesus Kristus. Ohava ningi ngaho, mokukala ve na eitavelo mekuliloyambo laye. (Joh. 6:53) Ovo hava kufa ombinga mokulya omungome nokunwa omaviinyu, ohava ulike kutya ove li oshitukulwa shehangano lipe, nove na eteelelo loku ka pangela mOuhamba womeulu. Kashi na nee mbudi kutya otu li ovavaekwa, ile eedi dimwe, osha fimana okulihonga osho sha popiwa muJohannes etukulwa 6. Ola divilika kutya omolwashike sha fimana okukala tu na eitavelo mekuliloyambo, opo tu ka mone omwenyo waalushe.