1, 2. (a) Otu shi shii ngahelipi kutya ovanhu otava dulu okuninga ookaume kaKalunga? (b) Ohatu ka kundafana shike moshitukulwa eshi?

OMUNHU keshe okwa pumbwa okuulikilwa ohole okudja eshi a dalwa fiyo ota fi. Ovanhu ova pumbwa oukaume wopofingo nowopahole, ndele hahole ashike oyo hai kala pokati komulumenhu nomukainhu ovo va hokwafana. Ashike otwa pumbwa unene tuu okuulikilwa ohole kuJehova. Ovanhu vahapu inava itavela kutya otava dulu okukala ve na ekwatafano lopahole nolopofingo naKalunga molwaashi iha monika noku li omunaenghono adishe. Ashike fye otu shi shii kutya osho otashi shiiva.

² Ombiibeli oye tu lombwela kombinga yovanhu vamwe ovo va li ookaume kaKalunga. Ohatu dulu okulihonga koihopaenenwa yavo. Omolwashike? Omolwaashi oukaume naKalunga oshinima sha fimanenena osho tu na okulalakanena monghalamwenyo. Natu ka taleni koshihopaenenwa shaAbraham. (Lesha Jakob 2:23.) Osha enda ngahelipi opo Abraham a ninge kaume  kaKalunga? Oukaume wopofingo oo Abraham a li e na naKalunga owa kanghamena keitavelo, na Abraham okwa shiivika e li “xe yaaveshe ava hava itavele.” (Ovaroma 4:11) Eshi to konakona oshihopaenenwa shaye, lipula kutya, ‘Ongahelipi handi dulu okuhopaenena eitavelo laAbraham nokupameka ekwatafano lange naJehova?’

3, 4. (a) Abraham okwa li a shakeneka eyeleko leitavelo linene lilipi? (b) Omolwashike Abraham a li a hala okuyamba po Isak?

³ Kala nee ngeno wa fa u wete Abraham e na omido 125 lwaapo ta ende kanini ta londo komhunda.  ^[1] (Tala eshangelo pexulilo loshitukulwa.) Konima yaAbraham oku na omonamati Isak, oo pefimbo opo a li e na omido 25 lwaapo. Isak okwa humbata oikuni, ofimbo Abraham e na omukonda noixwamekifo yomundilo. Olweendo olo otashi dulika olo la li lidjuu monghalamwenyo yaAbraham. Kala li lidjuu molwaashi a kulupa; okwa li e na natango eenghono. Ndele ola li lidjuu molwaashi Jehova okwe mu pula a yambe po omonamati. — Genesis 22:1-8.

⁴ Oshiningwanima osho otashi dulika sha li eyeleko linene leitavelo laAbraham. Ovanhu vamwe ohava ti kutya Kalunga omukwanyanya eshi a pula Abraham a yambe po omonamati. Vo vamwe ohava ti kutya Abraham okwa itavela oku shi ninga molwaashi ka li e hole omona. Ovanhu ohava popi ngaho molwaashi kave na eitavelo nokave shii kutya eitavelo lashili oshike. (1 Ovakorinto 2:14-16) Ndele Abraham ka li ashike ha dulika kuKalunga ngahenya nopehe na okudiladila. Okwa li ha dulika molwaashi okwa li e na eitavelo lashili. Okwa li e shii kutya Jehova ke na efiku e mu pule a ninge sha osho tashi mu etele oudjuu tau kalelele. Okwa li yo e shii kutya ngeenge okwa dulika, Jehova ote ke mu nangeka noupuna nosho yo omonamati omuholike. Oshike sha kwafela Abraham a kale e na eitavelo la kola la tya ngaho? Eshiivo nowino.

5. Osha enda ngahelipi opo Abraham e lihonge kombinga yaJehova, neshiivo olo ole mu linyengifa a ninge shike?

⁵ Eshiivo. Abraham okwa kulila moshilando shedina Ur. Ovanhu vomoshilando osho  ova li hava longele oikalunga, naxe yaAbraham osho a li ha ningi. (Josua 24:2) Ndele mbela osha enda ngahelipi opo Abraham e lihonge kombinga yaJehova? Ombiibeli otai ulike kutya omonamati waNoa, Sem, okwa li omupambele waAbraham. Sem okwa kala nomwenyo fiyo osheshi Abraham a wanifa omido 150 lwaapo. Sem okwa li e na eitavelo, notashi dulika a li ha lombwele ovapambele vaye kombinga yaJehova. Katu na oushili lela, ndele otashi dulika osho osho sha kwafela Abraham a shiive kombinga yaJehova. Osho Abraham e lihonga oshe mu linyengifa a kale e hole Jehova noshe mu kwafela a kale e na eitavelo muYe.

6, 7. Ongahelipi oimoniwa yaAbraham ya li ya pameka eitavelo laye?

⁶ Owino. Ongahelipi Abraham a likola owino oo wa pameka eitavelo laye muJehova? Luhapu osho omunhu ta diladila ohashi mu etele omaliudo onhumba oo hae mu ningifa a katuke eenghatu. Omutima waAbraham owa li we linyengifwa kwaasho e lihonga kombinga yaKalunga noshe mu kwafela a kale a fimaneka neenghono ‘Omwene Kalunga wOkombadambada, Omushiti weulu nedu.’ (Genesis 14:22) Ombiibeli oya popya shi na sha nefimaneko lomoule la tya ngaho li li ‘etilokalunga.’ (Ovaheberi 5:7) Opo tu kale tu na oukaume wopofingo naKalunga, otwa pumbwa etilokalunga. (Epsalme 25:14) Oukwatya oo oo wa li we linyengifa Abraham a dulike kuJehova.

⁷ Kalunga okwa li a lombwela Abraham naSara va dje moshilando shavo Ur va tembukile koshilongo shimwe shi lili. Nonande pefimbo opo ova hangwa tava ningi ovanamido, ova li ve na okukala meetenda okukalamwenyo kwavo akushe. Abraham okwa li e shi shii kutya otashi dulika va ka shakeneke omaudjuu mahapu, ashike okwa li a tokola okudulika kuJehova. Molwaashi okwa li a dulika, Kalunga okwe mu nangeka noupuna noku mu amena. Pashihopaenenwa, ovanhu ova li va kufa po omukulukadi waAbraham wondjelo iwa Sara, nova li va hala okudipaa Abraham. Jehova okwa li a amena Abraham naSara pashikumwifilonga lwoikando. (Genesis 12:10-20; 20:2-7, 10-12, 17, 18) Oimoniwa oyo oya li ya pameka eitavelo laAbraham.

8. Ongahelipi hatu dulu okumona eshiivo nokulikola owino oo tau pameke oukaume wetu naJehova?

⁸ Mbela ohatu dulu ngoo okukala tu na oukaume wopofingo naJehova? Heeno, ohatu dulu. Ngaashi Abraham, otwa pumbwa okulihonga kombinga yaJehova. Nafye ohatu dulu okumona eshiivo nowino oo twa pumbwa. Kunena, otu na ouyelele muhapu kombinga yaKalunga u dule oo Abraham a li e na. (Daniel 12:4; Ovaroma 11:33) Ohatu  dulu okulihonga shihapu kombinga ‘yOmushiti weulu nedu’ mOmbiibeli. Osho hatu lihongo otashi tu linyengifa tu kale tu hole Jehova notashi tu kwafele tu kale twe mu fimaneka neenghono. Okuhola Kalunga nokukala twe mu fimaneka otaku tu linyengifa tu dulike kuye. Ngeenge otwa ningi ngaho, ohatu ka mona nghee Jehova te tu amene note tu nangeke noupuna, nokungaho ohatu ka likola owino oo tau pameke eitavelo letu. Ngeenge ohatu longele Jehova nelitulemo, ohatu ka kala twa wanenwa, tu na ombili notwa hafa. (Epsalme 34:9; Omayeletumbulo 10:22) Apa ngoo pe fike hatu mono eshiivo nowino muhapu, opo ngoo ta pa ka kala pe fike okukola kwoukaume wetu naJehova.

9, 10. (a) Oshike tashi dulu okupameka oukaume? (b) Oshike tashi ulike kutya Abraham okwa li a lenga nokwa pameka oukaume waye naJehova?

⁹ Oukaume wopofingo otau dulu okufaafanifwa nemona londilo, onghee hano otu na oku u kaleka po “alushe.” (Lesha Omayeletumbulo 17:17.) Inau fa oshinima shondilo shokufeweka, ndele owa fa okameno kawa oko ka pumbwa omeva nefiloshisho opo ka kale ka hapa nawa. Abraham okwa li a lenga nokwa kaleka po oukaume waye naJehova. Osho okwa li e shi ninga ngahelipi?

¹⁰ Abraham okwa li a twikila okukala e na etilokalunga noha dulika. Pashihopaenenwa, eshi a li a ya kuKanaan pamwe noukwaneumbo waye nosho yo novapiya vaye, okwa li a twikila okukonga ewiliko kuJehova eshi ta ningi omatokolo kutya nee omanini ile okwa kwata moiti. Omudo umwe fimbo Isak ina dalwa, eshi Abraham a li e na omido 99, Jehova okwa li a lombwela Abraham a pitife etanda ovalumenhu aveshe va li meumbo laye. Mbela Abraham okwa li a kwatwa komalimbililo ile a kendabale okukonga omalipopilo opo ngeno aha longe osho Jehova a li e mu lombwela a ninge? Hasho, ponhele yaasho okwa li e lineekela Jehova nokudulika kuye “mefiku tuu olo.” — Genesis 17:10-14, 23.

11. Omolwashike Abraham a li te lipula nehanauno laSodom naGomorra, na Jehova okwa li e mu kwafela ngahelipi?

¹¹ Molwaashi Abraham okwa kala alushe ha dulika kuJehova nokuli nomoinima inini, osha li sha pameka oukaume wavo. Okwa li e wete kutya ota dulu okulombwela Jehova keshe shimwe, nokwa li nokuli ha pula ekwafo kuye ngeenge ke udite ko oinima yonhumba. Pashihopaenenwa, eshi Jehova a li a popya kutya ota ka hanauna po Sodom naGomorra, Abraham okwa li e na omalipulo. Omolwashike mbela? Okwa li te lipula kutya pamwe ovayuki otava hanaunwa po pamwe novakolokoshi. Otashi dulika a li te lipula kombinga yomona wamumwaina Lot noukwaneumbo waye, ovo va li muSodom. Molwaashi Abraham okwa li e lineekela Jehova, “omutokoli wedu alishe,” okwa li e mu lombwela nelininipiko osho te lipula nasho. Jehova okwa li e lididimikila kaume kaye nokwa li e mu ulikila kutya omunanghenda. Jehova okwa li e mu yelifila kutya tete ota ka konga mo ovanhu  ovayuki noku va xupifa opo nee ta ka hanauna po nawa oilando oyo. — Genesis 18:22-33.

12, 13. (a) Ongahelipi eshiivo nowino waAbraham we ke mu kwafela lwanima? (b) Oshike tashi ulike kutya Abraham okwa li e lineekela Jehova?

¹² Osha yela kutya eshiivo nowino oo Abraham a li a likola owe mu kwafela opo a kale e na oukaume naJehova wa pama. Onghee hano, eshi lwanima Jehova a ka pula Abraham a yambe po omona, okwa li e shi shii kutya Jehova omulididimiki, omunanghenda, e shii okulineekelwa noha amene. Abraham okwa li e shi shii filufilu kutya Jehova ina ninga omukwanyanya! Omolwashike hatu tile ngaho?

¹³ Abraham okwa li a lombwela ovapiya vaye fimbo ine va fiya po a ti: “Fyaaleni apa pamwe nondongi. Ame nomumwange ohatu i kwinya tu ka ilikane ndele hatu aluka kunye.” (Genesis 22:5) Mbela Abraham okwa li a hala okutya ngahelipi? Mbela okwa li ta popi oipupulu eshi a ti kutya ota aluka naIsak, ye okwa li e shii kutya ote ke mu yamba po? Hasho. Ombiibeli oya ti kutya Abraham okwa li e shi shii kutya Jehova ota dulu okunyumuna Isak. (Lesha Ovaheberi 11:18, 19.) Abraham okwa li e shi shii kutya Jehova okwa li e mu pa eenghono va dule okudala okaana nokuli nonande vo naSara ova li va kulupa neenghono. (Ovaheberi 11:11, 12, 18) Onghee hano, okwa li a mona kutya kape na osho tashi nyenge Jehova. Abraham ka li e shii kutya oshike sha li tashi ka ningwa po efiku olo. Ashike okwa li e na eitavelo kutya Jehova ota ka nyumuna omonamati waye ngeenge osha pumbiwa opo omaudaneko aeshe aYe a wanifwe po. Nomolwaasho Abraham ta ifanwa “xe yaaveshe ava hava itavele.”

14. Omashongo elipi wa taalela eshi to longele Jehova, nongahelipi oshihopaenenwa shaAbraham tashi dulu oku ku kwafela?

¹⁴ Kunena Jehova ite tu pula tu yambe po ovana vetu, ndele okwa hala tu dulike koipango yaye. Omafimbo amwe otashi dulika tuhe udite ko kutya omolwashike tu na okudulika koipango oyo ile tashi dulika tu mone shidjuu okudulika kuyo. Mbela oho kala u udite ngaho? Vamwe ove wete oilonga yokuudifa idjuu. Otashi dulika ve na eehoni ile ve wete shidjuu okupopya novanhu ovo vehe shii. Ofimbo vamwe tashi dulika inava hala okukala va yooloka ko eshi ve li koilonga ile kofikola. (Exodus 23:2; 1 Ovatessaloniki 2:2) Ngeenge owa pulwa u ninge sha shidjuu, diladila koshihopaenenwa sha tongomana shaAbraham sheitavelo noshouladi. Ngeenge otwa dilonga koihopaenenwa yeitavelo yovalumenhu novakainhu ovadiinini, otashi ke tu linyengifa tu va hopaenene notu ehene popepi elela naKaume ketu, Jehova. — Ovaheberi 12:1, 2.

15. Omolwashike tu na oushili kutya Abraham ka li e lipa oushima eshi a dulika kuJehova?

¹⁵ Mbela Abraham okwe lipa oushima eshi a dulika koipango yaJehova? Ombiibeli oya ti  kutya Abraham ‘okwa fya moukulupe waye muwa, a kulupa nokwa kuta omwenyo.’ (Genesis 25:8) Eshi Abraham a li e na omido 175, okwa li ta dimbuluka nawa kombinga yonghalamwenyo yaye ile noihafifa. Omolwashike mbela? Omolwaashi oukaume waye naJehova owa kala alushe oshinima sha fimanenena kuye. Ndele eshi Ombiibeli tai ti kutya Abraham okwa li “a kulupa nokwa kuta omwenyo,” inashi hala kutya ka li vali a hala oku ka kala nomwenyo monakwiiwa.

16. Abraham ota ka hafela shike moParadisa?

¹⁶ Ombiibeli oya ti kutya Abraham “okwa li ha teelele oshilando shinya shi nomakanghameno a pama, nomutoti nomutungi washo oKalunga.” (Ovaheberi 11:10) Abraham okwa li a itavela kutya fiku limwe ona ka mone oshilando osho, osho shi li Ouhamba waKalunga, eshi tau ka pangela edu. Nopehe na omalimbililo ote ke shi mona. Diladila kunghee Abraham ta ka kala a hafa eshi ta ka kala moparadisa kombada yedu opo a twikile okupameka oukaume waye naKalunga. Ota ka kala a hafa okuuda kutya oshihopaenenwa shaye sheitavelo osha kwafela ovapiya vaKalunga oule womido omayovi. Ote ke lihonga mOparadisa kutya eyambo olo a li a yamba komhunda yaMoria ola li tali faneke sha sha fimanenena. (Ovaheberi 11:18, 19) Ote ke lihonga yo nghee ouyahame oo a li e udite eshi ta ningi omalongekido a yambe po omona Isak wa kwafela ovapiya vaKalunga ovadiinini omamiliyona va ude ko ouyahame oo Jehova a li e udite eshi a yandja Omona waye, Jesus Kristus, a kulile ovanhu. (Johannes 3:16) Oshihopaenenwa shaAbraham oshe tu kwafeleni atusheni tu kale tu na olupandu li na sha nekulilo, olo li li euliko lohole inenenene.

17. Owa tokola toko okuninga shike, noshike hatu ka kundafana moshitukulwa tashi landula ko?

¹⁷ Atusheni natu kaleni twa tokola toko okuhopaenena eitavelo laAbraham. Ngaashi Abraham, otwa pumbwa eshiivo nowino. Eshi hatu twikile okulihonga kombinga yaJehova nokudulika kuye, ohatu ka mona nghee te tu nangeke noupuna noku tu amena. (Lesha Ovaheberi 6:10-12.) Jehova na kale Kaume ketu fiyo alushe. Moshitukulwa tashi landula, ohatu ka kundafana oihopaenenwa itatu yovadiinini ovo va li va panga oukaume wopofingo naKalunga.