1, 2. Omolwashike oukaume waJonatan naDavid wa li oshihopaenenwa shoudiinini shididilikwedi?

JONATAN otashi dulika a li a kumwa okumona nghee omunyasha David a li a ulika ouladi. David okwa dipaa omutongolume Goliat nokwa li a twala ‘omutwe wOmufilisti’ oo kuxe yaJonatan, Saul, ohamba yaIsrael. (1 Samuel 17:57) Jonatan okwa li e wete filufilu kutya Kalunga oku li pamwe naDavid, nokudja opo Jonatan okwa li a panga oukaume wopofingo naDavid. Ova li va udanekelafana kutya keshe umwe ota ka kala omudiinini kumukwao. (1 Samuel 18:1-3) Jonatan okwa kala omudiinini kuDavid okukalamwenyo kwaye akushe.

² Jonatan okwa kala omudiinini kuDavid nokuli nonande Jehova okwa li a hoolola David oye a ninge ohamba itivali yaIsrael. Naashi Saul a li ta kendabala okudipaa David, Jonatan okwa li te lipula neenghono kombinga yakaume kaye. Molwaashi okwa li e shii kutya David okwa li e li mombuwa yaHores, okwa li a ya ko opo e ke mu twe omukumo a kale e lineekela Jehova. Jonatan  okwa lombwela David ta ti: ‘Ino tila, osheshi eke latate Saul itali ke ku hanga, ndelenee ove oto ka ninga ohamba yaIsrael, ndele ame ohandi ka ninga omutivali puove.’ — 1 Samuel 23:16, 17.

3. Oshike sha li sha fimanenena kuJonatan kakele kokukala omudiinini kuDavid, notu shi shii ngahelipi? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

³ Ohatu kala alushe twa lenga ovanhu ovo ve li ovadiinini. Ndele mbela otwa lenga ashike Jonatan molwaashi a li omudiinini kuDavid? Hasho, molwaashi okukala omudiinini kuKalunga osho sha li sha fimanenena monghalamwenyo yaJonatan. Osho osho she mu kwafela a kale omudiinini kuDavid noka li a twila David ondubo eshi a li ta ka ninga ohamba ponhele yaye. Jonatan okwa li nokuli a kwafela David a kale e lineekela Jehova. Ovalumenhu ovo ova kala ovadiinini kuJehova nakeshe umwe okwa li omudiinini kumukwao. Ova li va wanifa po eudaneko olo va li va ninga va ti: “Omwene ta kala ondombwedi pokati ketu naave nopokati koludalo letu naloye fiyo alushe.” — 1 Samuel 20:42.

4. (a) Oshike tashi tu kwafele tu kale twa hafa shili notwa wanenwa? (b) Oshike hatu ka kundafana moshitukulwa eshi?

⁴ Nafye otu na okukala ovadiinini koilyo yetu yomaukwaneumbo, kookaume nokovamwatate meongalo. (1 Ovatessaloniki 2:10, 11) Ndele osho sha fimanenena, otu na okukala ovadiinini kuJehova molwaashi oye e tu pa omwenyo. (Ehololo 4:11) Ngeenge otwa kala ovadiinini kuye, ohatu ka kala twa hafa notwa wanenwa. Ashike otu shi shii yo kutya otu na okukala ovadiinini kuKalunga nokuli nongeenge tu li meenghalo didjuu. Moshitukulwa eshi, ohatu ka kundafana nghee oshihopaenenwa shaJonatan tashi dulu oku tu kwafela tu kale ovadiinini kuJehova meenghalo nhee tadi shikula: (1) ngeenge tu wete kutya umwe oo a nangekwa po ina wana okukala twe mu fimaneka, (2) ngeenge tu na okuhoolola kutya otu na okukala ovadiinini kulyelye, (3) ngeenge omumwatate oo ta kwatele komesho oku na etaleko lii li nasha nafye ile a ungaunga nafye shihe li pauyuki nosho yo (4) ngeenge tu wete shidjuu okuwanifa po osho twa udaneka.

5. Omolwashike sha li shidjuu kovanhu muIsrael okukala ovadiinini kuKalunga pefimbo opo Saul a li ohamba?

⁵ Jonatan novanhu vomuIsrael ova li monghalo idjuu. Ohamba Saul xe yaJonatan, kaya li vali hai dulika naJehova ka li vali e i hokwa. (1 Samuel 15:17-23) Ndele nande ongaho, Kalunga okwa li a pitika Saul a twikile okupangela oule womido. Onghee hano, osha li shidjuu kovanhu okukala ovadiinini kuKalunga molwaashi ohamba oyo ya li ya hoololwa i li ‘kolukalwapangelo lOmwene’ kaya li hai longo osho sha yuka. — 1 Omafimbo 29:23.

6. Oshike tashi ulike kutya Jonatan okwa kala omudiinini kuJehova?

⁶ Jonatan okwa kala alushe omudiinini kuJehova. Diladila kwaasho Jonatan a li a ninga diva okudja eshi Saul a hovela okukala iha dulika kuKalunga. (1 Samuel 13:13, 14) Pefimbo opo etangakwaita lOvafilisti ola li le uya okuponokela Israel nomatemba oita 30 000. Saul okwa li ashike e na ovakwaita 600, shikwao vali vo naJonatan ovo ashike va li ve na oilwifo. Ndele Jonatan ka li a tila molwaashi okwa li a dimbuluka eendjovo domuprofeti Samuel odo tadi ti: “Osheshi Omwene molwedina laye linene ina hala okweekelashi ovanhu vaye.” (1 Samuel 12:22) Jonatan okwa li a lombwela omukwaita umwe a ti: “Omwene iha nyengwa okuxupifa neenghono daava vahapu ile daava  vanini.” Onghee hano, Jonatan nomukwaita oo ova li va ponokela ongudu yOvafilisti nova dipaa ovanhu 20 lwaapo. Jonatan okwa li e na eitavelo muJehova, na Jehova okwa li e mu nangeka noupuna. Jehova okwa li a etifa po ekakamo ledu, nOvafilisti ova li va tila. Opo nee ova li ve lipilukila po mokuliponokela nokudipaafana, nOvaisrael ova li va findana molwoodi olo. — 1 Samuel 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Jonatan okwa li a ungaunga ngahelipi naxe?

⁷ Nonande Saul okwa li ta twikile okukala ita dulika kuJehova, Jonatan okwa kala ta dulika kuxe apa tashi shiiva. Pashihopaenenwa, ova li va lwa pamwe opo va popile oshiwana shaJehova. — 1 Samuel 31:1, 2.

8, 9. Ongahelipi okufimaneka ovo ve na eenghonopangelo tashi ulike kutya otu vadiinini kuKalunga?

⁸ Ngaashi Jonatan, nafye ohatu dulu okukala ovadiinini kuJehova mokukala hatu dulika apa tashi shiiva kepangelo loshilongo omo tu li. Jehova okwa pitika ‘ovapangeli’ ve tu pangele nokwa teelela tu kale twe va fimaneka. (Lesha Ovaroma 13:1, 2.) Nomolwaashi tu na okuungaunga nefimaneko novanambelewa vepangelo nokuli nonande ohava longo oulingilingi notu wete kutya otwa fa inatu pumbwa oku va fimaneka. Shikwao vali, otu na okukala twa fimaneka aveshe ovo va pewa eenghonopangelo kuJehova. — 1 Ovakorinto 11:3; Ovaheberi 13:17.

⁹ Omumwameme wedina Olga wokoSouth  Amerika, okwa ulika kutya omudiinini kuJehova eshi a kala a fimaneka omushamane waye nonande oha ungaunga naye nai.  ^[1] (Tala eshangelo pexulilo loshitukulwa.) Omushamane waOlga omafimbo amwe ka li ha kala a hala okupopya naye nokwa li he mu ula omalaka mai molwaashi e li Ondombwedi yaJehova. Okwa li nokuli a lombwela Olga kutya ote mu fiye po ndele ta i nounona. Ashike Olga ka li e mu ‘alulila nande owii.’ Okwa li a kendabala okukala omukulukadi muwa. Okwa li he mu telekele, ha kosho oikutu yaye nokufila oshisho oinima imwe yomeumbo. (Ovaroma 12:17) Nongeenge sha li tashi shiiva, okwa li ha i pamwe naye va ka talele po ovapambele nookaume komushamane waye. Pashihopaenenwa, eshi omushamane waye a li a hala okuya kefudiko laxe koshilando shimwe, Olga okwa li a longekida oinima aishe oyo va li va pumbwa molweendo. Opo nee eshi va ya kefudiko, Olga okwa li a fyaala pondje a teelela omushamane waye eshi a ya mongeleka. Konima yomido, omushamane waOlga okwa ka hovela okukala ta ungaunga naye nawa molwaashi Olga okwa kala ta ungaunga naye nelididimiko nonefimaneko. Paife oha ladipike Olga a ye kokwoongala noku mu twala. Nomafimbo amwe nokuli ohava i pamwe kokwoongala. — 1 Petrus 3:1.

10. Jonatan okwa li e shi shii ngahelipi kutya okulyelye e na okukala omudiinini?

¹⁰ Eshi Saul a li a popya kutya ota ka dipaa David, Jonatan okwa li e na okuninga etokolo la kwata moiti. Okwa li a hala okukala omudiinini kuxe nopefimbo opo tuu opo okwa li yo a hala okukala omudiinini kuDavid. Jonatan okwa li e shii kutya Kalunga oku li pamwe naDavid ndele hanaxe Saul, onghee okwa li a hoolola okukala omudiinini kuDavid. Okwa li a lombwela David a ka hondame nokwa li a pula Saul kutya omolwashike a hala okudipaa David. — Lesha 1 Samuel 19:1-6.

11, 12. Ongahelipi ohole yokuhola Kalunga tai tu kwafele tu kale ovadiinini kuye?

¹¹ Omumwameme wedina Alice wokoAustralia naye okwa li e na okutokola kutya ota kala omudiinini kulyelye. Fimbo a li ta konakona Ombiibeli, okwa li ha lombwele vambulavo kombinga yoinima oyo te lihongo. Okwa li yo e va lombwela kutya ita kala vali ha dana Okrismesa, ndele te va yelifile kutya omolwashike. Potete vambulavo ova li va uda nai nolwanima ova ka kala ve mu handukila neenghono. Ova li ve wete kutya Alice ke na ko nasha navo vali. Opo nee ina yaAlice okwa li e mu lombwela kutya ina hala vali oku mu mona nomeisho. Alice okwa ti: “Osha li sha halukifa nge nosha udifa nge nai neenghono molwaashi ondi hole ovanhu vambuletu lela. Ndele nande ongaho, onda li nda tokola toko okupitifa komesho Jehova nOmona momutima wange, nonda li nda ninginifwa poshoongalele sha ka landula ko.” — Mateus 10:37.

¹² Inatu efa tu kale ovadiinini koinima ngaashi eengudu domaudano, ofikola ile oshilongo, ponhele yokukala ovadiinini kuJehova. Pashihopaenenwa, Henry okwa li e hole okudana oudano hau ifanwa o-chess nongudu yokofikola yavo nokwa li a hala a ninge omufindani dingi wofikola yavo. Ndele molwaashi okwa li ha dana o-chess oshivike keshe, ka li vali ha kala e na efimbo la wana loku ka udifa nokuya kokwoongala. Henry okwa ti kutya okwa li a efa a kale omudiinini kofikola yavo shi dulife kuKalunga. Onghee hano, okwa li a tokola okweefa po okudanena ofikola yavo oudano wo-chess. — Mateus 6:33.

13. Ongahelipi okukala ovadiinini kuKalunga taku tu kwafele tu ungaunge nomaupyakadi moukwaneumbo?

¹³ Omafimbo amwe otashi dulika shi kale shidjuu okukala omudiinini koilyo  youkwaneumbo wetu ya yoolokafana pefimbo limwe. Pashihopaenenwa, Ken okwa ti: “Onda li nda hala okukala handi ka talela po meme lwoikando oo e li omunamido, ye ta kala ngoo he uya a nangale po avali. Ashike meme nomukulukadi wange ihava tu va fife.” Okwa weda ko a ti: “Shimha nda ungaunga nawa naumwe, ye mukwao ota udu nai.” Ken okwa li a diladila kwaasho Ombiibeli ya ti nokwa li a didilika kutya monghalo oyo okwa li e na okuhafifa omukulukadi waye nokuulika kutya omudiinini kuye. Onghee hano, okwa li a mona ekandulepo lomukundu olo tali hafifa omukulukadi waye. Opo nee okwa li a yelifila omukulukadi waye kutya omolwashike e na okuungaunga nawa naina. Okwa li yo a yelifila ina kutya omolwashike e na okukala a fimaneka omukulukadi waye. — Lesha Genesis 2:24; 1 Ovakorinto 13:4, 5.

14. Ongahelipi Saul a li a ungaunga nomona Jonatan shihe li pauyuki?

¹⁴ Ohatu dulu yo okukala ovadiinini kuJehova nonande omumwatate oo ta kwatele komesho okwa ungaunga nafye shihe li pauyuki. Ohamba Saul oya li ya nangekwa po kuKalunga, ndele nande ongaho, oya li hai ungaunga nai nomonamati Jonatan. Kaya li i udite ko kutya omolwashike Jonatan a li e hole David. Nomolwaasho ngeenge Jonatan a li ta kendabala okukwafela David, ye xe Saul ota handuka neenghono, nokwa li nokuli a lengifa Jonatan mokati kovanhu moku mu ula omalaka mai. Ashike nande ongaho, Jonatan okwa li a twikila okufimaneka xe. Pefimbo opo tuu opo,  okwa kala omudiinini kuJehova nokuDavid oo a li a hoololwa kuKalunga a ninge ohamba yaIsrael. — 1 Samuel 20:30-41.

15. Ngeenge omumwatate okwa ungaunga nafye shihe li pauyuki, otu na okulinyenga ngahelipi?

¹⁵ Kunena, ovamwatate ovo tava kwatele komesho meongalo ohava kendabala okuungaunga nakeshe umwe pauyuki. Ashike ovamwatate ovo inava wanenena. Nomolwaasho omafimbo amwe ihava udu ko kutya omolwashike wa ningila oshinima shonhumba. (1 Samuel 1:13-17) Hano ngeenge otwa udiwa ko pambabo, natu kale ashike ovadiinini kuJehova.

16. Omeenghalo dilipi tu na okukala ovadiinini kuKalunga nokuhakala tu lihole fye vene?

¹⁶ Saul okwa li a hala Omona Jonatan oye a ninge ohamba ponhele yaDavid. (1 Samuel 20:31) Ashike Jonatan okwa li e hole Jehova nokwa kala omudiinini kuye. Ponhele yokukala e lihole mwene, Jonatan okwa ninga kaume kaDavid nokwa kala metwokumwe neudaneko laye. Sha hala kutya, keshe tuu oo e hole Jehova nomudiinini kuye, ‘nande a anene oshiponga shaye, eano laye ite li lundulula.’ (Epsalme 15:4) Molwaashi otu va diinini kuKalunga, ohatu ka wanifa po osho twa udaneka. Pashihopaenenwa, ngeenge otwa ningi eudafano lonhumba li na sha nongeshefa, ohatu ka ninga ngaashi twa udafana, kashi na nee mbudi kutya osha ka kala shidjuu shi fike peni. Nongeenge otu na omaupyakadi mohombo yetu, ohatu ka ulika ohole yetu yokuhola Jehova mokukala ovadiinini kovashamane ile kovakulukadi vetu. — Lesha Malakia 2:13-16.

17. Oshitukulwa eshi oshe ku kwafela ngahelipi?

¹⁷ Otwa hala okukala ovadiinini kuKalunga ngaashi Jonatan nokuli nomeenghalo didjuu. Onghee hano, natu kale ovadiinini kovamwatate novamwameme nonande ove tu udifa nai. Kungaho opo ashike hatu ka hafifa omutima waJehova, naasho osho tashi ke tu etele ehafo. (Omayeletumbulo 27:11) Ohatu dulu okukala noushili kutya Jehova ote ke tu ningila osho shiwa noku tu fila oshisho. Moshitukulwa tashi landula, ohatu ka tala koilihongomwa yavamwe vopefimbo laDavid ovo va li ovadiinini nosho yo ovo va li vehe fi ovadiinini.