TATE, Arthur, okwa li omutilikalunga nokwa li a hala okuninga omufita. Ashike lwanima eemhangela daye oda ka lunduluka eshi a lesha oshifo shOvakonakoni vOmbiibeli nokwa li a hovela okweendafana navo. Okwa li a ninginifwa mo 1914 eshi a li e na omido 17. Oita yOtete yOunyuni oya li tai xumu komesho, natate okwa li a shivwa a ye moukwaita. Molwaashi ka li ta dulu okukufa ombinga moita, okwa li a tulwa modolongo yaKingston moOntario, shaCanada oule weemwedi omulongo. Konima eshi tate a mangululwa, okwa li a ya moilonga yefimbo liyadi e li omukokolindjila.

Mo 1926, Arthur Guest okwa li a hombola Hazel Wilkinson, oo meme waye a li e lihonga oshili mo 1908. Onda dalwa mo 24 Aprili 1931. Otwa dalwa tu li vane, ame onda shikula oshiveli. Oukwaneumbo wetu aushe owa kala hau longele Jehova, natate okwa kala a fimaneka Ombiibeli naasho oshe tu ningifa tu kale twa lenga Eendjovo daKalunga. Otwa kala hatu kufa ombinga pandjikilile moilonga yokuudifa eumbo neumbo tu li oukwaneumbo. — Oil. 20:20.

Oita Itivali yOunyuni oya li ya hovela mo 1939, nomomudo wa ka shikula ko oilonga yEendombwedi daJehova oya li ya shilikwa moCanada. Eefikola depangelo oda li da unganeka oivilo yopashiwana oyo ya li ya kwatela mo okusalutila epandela nokwiimba eimbilo lopashiwana. Ame nomukulu wange Dorothy, otwa li hatu tewa mo mongulu pefimbo olo. Efiku limwe omuhongi wange okwa li a kendabala okufifa nge ohoni eshi a ula nge kutya ame evaya. Eshi ofikola ya dimbuka, ounona vamwe vomongulu yetu ova li va ponokela nge nokudenga nge. Ashike osho osha li sha pameka etokolo lange lokukala handi ‘dulika kuKalunga ponhele yokudulika kovanhu.’ — Oil. 5:29.

 MuJuli 1942, eshi nda li ndi na omido 11, onda li nda ninginifilwa mondama kofaalama. Onda li handi hafele oilonga youkwafelikokolindjila ngeenge ofikola ya fuda. Odula imwe onda li nda waimina ovamwatate vatatu moku ka udifila ovanhu ovo hava tete omiti koitukulwa oyo ihai longwa i li kolundume laOntario.

Mu 1 Mei 1949, onda li nda ninga omukokolindjila wondjikilile. Mu 1 Desemba eshi oshitaimbelewa sha li tashi tungwa, onda li nda shivwa ndi ka kwafele nondi ninge oshilyo shoukwaneumbo waBetel moCanada. Onda li handi longele komashina okupilinda. Oivike ihapu onda kala handi longo oufiku, handi pilinda oifo oyo ya pambafana nomahepeko oo oshiwana shaJehova sha li sha taalela moCanada.

Eshi nda kala handi longele kOshikondo shOilonga, onda li nda pulapula ovakokolindjila vamwe ovo va li ve uya okutalela po oshitaimbelewa ashike ova li tava ka longela koQuebec oko kwa li yo ku na omapataneko. Umwe womovatalelipo okwa li Mary Zazula a dja koEdmonton, shaAlberta. Molwaashi ye nomumwainamati, Joe, ova li va anya okweefa po okukonakona Ombiibeli, ova li va tewatewa mo meumbo kovadali vavo ovo va li ve li meitavelo lOshiortodoks. MuJuni 1951, aveshe ova li va ninginifwa nokonima yeemwedi hamano, ova li va hovela okukokola ondjila. Pefimbo lomapulapulo, onda li nda fuuka koupamhepo waMary. Onda li nde li popila nda ti, ‘shapo ongeenge ashike oinima inai enda nawa, Mary ota monika ashike a fa okakadona oko handi ka hombola.’ Otwa li twa hombola konima yeemwedi omuwoi, mo 30 Januali 1954. Konima yoshivike shimwe, otwa li twa shivwa tu ka deulilwe oilonga youpashukilishikandjo, noule weedula mbali da ka shikula ko otwa li hatu longele moshitukulwa shi li kolundume laOntario.

Eshi oilonga yokuudifa mounyuni aushe ya enda tai hapupala, opa li pe na omhumbwe yovatumwa. Otwa li hatu diladila kutya ngeenge otwa li hatu dulu okulididimikila outalala oo hau kala moCanada neemwe odo handi kala ko pefimbo lokwenye, ohatu ka dula yo okulididimikila onghalo keshe yomhepo kutya nee otu na oshinakuwanifwa shilipi. MuJuli 1956, otwa li twa mana ofikola yaGilead onhi-27, nomuNovemba otwa li twa tuminwa tu ka longele koBrazil.

Eshi twa fika moshitaimbelewa shaBrazil, otwa li tu na okulihonga Oshiputu. Konima eshi twe lihonga okupopifa nokuninga omatwalemo e li pauxupi, otwa li twa lombwelwa tu hovele okuya moilonga yomomapya. Ngeenge omuneumbo okwa ulike ohokwe, okwa li pa ningwa omaetepo kutya natu mu leshele omushangwa oo tau yelifa nghee onghalamwenyo tai ka kala koshi yEpangelo laKalunga. Efiku letu lotete moukalele, omukainhu umwe okwa li ta pwilikine  nelitulemo nonda li nde mu leshela Ehololo 21:3,4, nokonima onda ngabuka. Kanda li nda ikilila omutenya tau xwikile moilemo noupyu, naasho osha li eshongo tali twikile.

Otwa li ovatumwa moshilando shaCompos, omo paife mu na omaongalo 15. Eshi twa ya moshilando osho omwa li ashike mu na okangudu kanini kovaudifi neumbo lovatumwa omo mwa li hamu di ovamwameme vane: Esther Tracy, Romana Bauer, Luiza Schwarz, naLorraine Brookes (paife ofani yaye oWallen). Oshinakuwanifwa shange osha li okukosha oikutu nokutyava oikuni. Onguloshi imwe yOmaandaxa konima yekonakono lOshungonangelo yetu, otwa li twa talelwa po komweenda oo twa li inatu teelela. Omukulukadi wange okwa li a nangala metyofa ta fuda po fimbo twa li hatu popi kombinga yanghee efiku la enda. Eshi a ka penduka, koshi yoshiwilo shaye okwa li kwa dja eyoka notwa li twa ngwangwana, ashike onda li nda dula oku li dipaa!

Konima yodula eshi nde lihonga Oshiputu, onda li nda nangekwa po ndi li omupashukilishikandjo. Otwa li tu na onghalamwenyo yanafangwa molwaashi otwa li hatu di momikunda omo muhe na olusheno, hatu nangala pomamate nohatu londo keenghambe nomoutemba. Pefimbo loshikonga shoku ka udifila koitukulwa oko ihaku longwa, otwa li hatu i modoolopa i li keendudu neshina lokolutenda notwa li hatu hiila meumbo lovaenda. Oshitaimbelewa osha li she tu tumina oifo 800 yomomapya. Otwa li tu na okushuna lwoikando kopoosa tu ka tale ko oipakete yoifo.

Mo 1962, ovamwatate novamwameme ovatumwa ova li va shivwa kOfikola yOukalele wOuhamba oyo ya li tai ningilwa moitukulwa i lili noku lili moBrazil. Oule weemwedi hamano, onda li nda tumwa ndi ka honge ofikola oyo koManaus, Belém, Fortaleza, Recife, nokuSalvador, ashike ka nda li nda ya naMary. Onda li nda unganeka oshoongalele shoshitukulwa osho sha li sha ningilwa meumbo olo hali ningilwa oivilo muManaus. Konima eshi odula ya loka, omeva okunwa okwa li a kaka noka twa li hatu dulu okutelekela poshoongalele. (Pefimbo opo ovanhu ova li hava telekelwa poyoongalele.) Okwa li nda popya nomupolifi ndele ta unganeke tu etelwe omeva okunwa a wana omafiku aeshe oshoongalele nokwa li yo a tuma ovakwaita ve tu dikile eetenda mbali da kula omo twa li hatu longekidile oikulya.

Eshi nda li nda dja po, Mary okwa li ha udifile moshitukulwa shOvaputu, omo keshe umwe a li ashike ha yandje elitulemo kongeshefa. Ka li a dula okuhovela eenghundafana novanhu, nokonima okwa li a lombwela Ovabetel vamwe kutya “Inandi hala nande okukala moPortugal.” Lwanima, otwa li twa yakula onhumwafo oyo tai tu shivi tu ka longele koPortugal. Pefimbo opo oilonga yetu yokuudifa oya li ya shilikwa moPortugal, ashike nande ongaho otwa li twa tambula ko eshivo olo nonande Mary hasho a li a teelela.

MuAuguste 1964, otwa li twa ya koLisbon, shaPortugal. Ovamwatate ovo unene va li tava hepekwa kovapolifi vomonanguwi. Osha li shiwa eshi ovamwatate inave u ya oku tu shakeneka notwa li twa henuka okukala pamwe navo. Otwa li hatu kala meumbo lovaenda ofimbo twa teelela tu pewe onhele yokukala. Konima eshi twa mona eevisa detu, otwa li hatu hiila mokafuleta. MuJanuali 1965, otwa li twa kwatafana noshitaimbelewa. Otwa li twa hafa neenghono eshi twa li twa dula okuya kokwoongala konima yeemwedi nhano.

Otwa li twa mona kutya ovapolifi ohava hade momaumbo ovamwatate efiku keshe. Molwaashi Omalupale Ouhamba okwa li a patwa, otwa li hatu ningile okwoongala momaumbo ovamwatate. Eendombwedi omafele oda li da kwatwa po kopolifi di ka pulapulwe. Ovamwatate ova li hava ungaungiwa navo nai opo va popye omadina ovamwatate ovo hava kwatele komesho okwoongala. Oshidjemo, ovamwatate ova li va konga po ondunge yokupopya ashike omadina avo ngaashi José ile Paulo, ponhele yokupopya eefani davo. Nafye osho twa li twa ninga.

Okupalula ovamwatate noikulya yopamhepo osho sha li sha fimana unene kufye. Mary okwa li e na oshinakuwanifwa shokutopatopa oitukulwa yOshungonangelo yokukonakonwa nosho yo oifo imwe noku i pilinda.

MuJuni 1966, muLisbon omwa li mwa ningilwa omhangu yoshibofa sha tongomana. Ovaudifi aveshe 49 vomeongalo laFeijo, ova li va twalwa komhangu eshi va ningila okwoongala meumbo shihe li paveta. Onda li nde li ninga nda fa aame omupanguli opo eshi hatu i komhangu ove shii osho tava ka popya nove lilongekida. Otwa li tu shii kutya itatu ka findana moshibofa osho, ashike ohatu ka yandja oundombwedi. Omukalelipo wetu momhangu okwa li a xulifa neendjovo detwomukumo odo da li da popiwa kuGamaliel womefelemudo lotete. (Oil. 5:33-39) Oshidjemo, ovamwatate novamwameme 49 ova li va ufwa va kale modolongo oule womwedi netata fiyo eemwedi nhano netata. Otwa hafa molwaashi omukalelipo wetu womomhangu okwa li a tambula ko ekonakonombiibeli nokwa li a hovela okukala pokwoongala fimbo ina fya.

MuDesemba 1966, onda li nda nangekwa po ndi li omupashukili woshitaimbelewa nonda kala handi ungaunga unene noinima yopaveta. Opa li pa totwa oveta kutya Eendombwedi daJehova nadi kale tadi hafele emanguluko lelongelokalunga lavo. (Fil. 1:7) Mo 18 Desemba 1974, otwa li twa pewa oufemba wetu. Omumwatate Nathan Knorr naFrederick Franz ovo va li va dja keembelewa da kula, ova li ve uya oku tu talela po opo tu hafele okwoongala oko kwa li kwa ningilwa moOporto nosho yo koLisbon, atushe kumwe otwa li tu li 46 870.

 Omolwenangekonoupuna laJehova, ovalongeli vaye ova li va hapupala neenghono kounhunhu oko haku popiwa Oshiputu ngaashi moAzores, Cape Verde, Madeira, São Tomé nosho yo muPríncipe. Mo 1988, opa li pa tungwa omatungo a kula oshitaimbelewa. Mo 23 Aprili omudo oo tuu oo, omumwatate Milton Henschel oye a li a yandja oshipopiwa sheyapulo loshitaimbelewa, opo pa li pe na ovapwilikini 45 522. Osha li shi hafifa neenghono okukala tu na ovamwatate novamwameme 20 ovo va kala ovatumwa moPortugal.

Momukokomoko womido, eshi twa kala hatu endafana novamwatate ovadiinini osha lundulula onghalamwenyo yetu. Onda li nde lihonga oshilihongomwa sha fimana eshi nda li handi yambidida omumwatate Theodore Jaracz petalelepo loshitaimbelewa. Oshitaimbelewa osha li sha taalela oupyakadi wa kwata moiti, noilyo yOkomitiye yOshitaimbelewa oya li ya kendabala ngaashi tai dulu opo i u kandule po. Omumwatate Jaracz okwa li e va hekeleka eshi a ti: “Paife efimbo lokweefa omhepo iyapuki i longe mokati ketu.” Konima yomido eshi twa li twa ka talela po koBrooklyn, ame nomukulukadi wange Mary, otwa li twa tokelwa nomumwatate Franz nosho yo ovamwatate vamwe. Eshi omumwatate Franz a pulwa a ninge etyekosha kombinga yomido dihapu odo a kala ta longele Jehova, okwa ti: “Onda hala ashike oku mu lombwela kutya: Kaleni mehangano laJehova li wetike kashi na nee mbudi kutya otashi pula shike. Olo ashike hali udifa onghundana iwa yOuhamba waKalunga, oshilonga osho Jesus a li a lombwela ovahongwa vaye ve shi longe!”

Ame nomukulukadi wange otwa kala hatu hafele okulongela Jehova, noihatu dimbwa omatalelepo etu koshitaimbelewa. Omatalelepo oo okwe tu pa omhito tu ulike olupandu koilonga youdiinini yovamwatate ovanyasha novanamido noku va twa omukumo va twikile okulongela Jehova.

Omido oda ya, paife ame nomukulukadi wange otu na omido 80 nasha. Mary ota kondjo noupyakadi woukolele. (2 Kor. 12:9) Omayeleko okwe tu kwafela tu xwepopaleke eitavelo letu notu pameke etokolo letu lokukala ovadiinini. Okutala konakudiwa yetu, otwa mona kutya Jehova okwe tu ulikila ouwanghenda meenghedi dihapu. *