1-2. (a) Onaini tashi dulika tu mone shidjuu okudimina po umwe? (b) Denise okwa li a ulika ngahelipi ediminepo?

 MBELA oho mono shidjuu okudimina po vamwe? Vahapu vomufye ohatu mono shidjuu, unene tuu ngeenge umwe a popya sha, ile a ninga sha osho she tu udifa nai neenghono. Ashike nande ongaho, ope na oinima oyo tai dulu oku tu kwafela, opo tuha ude nai nokudimina po vamwe. Pashihopaenenwa, natu ka taleni koshimoniwa shomumwameme wedina Denise, a oo a li a ulika ediminepo monghedi ya denga mbada. Mo 2017, Denise nosho yo ovaneumbo laye ova li va ka talela po Eembelewa da Kula dEendombwedi daJehova, odo opo ashike da li da patuluka. Eshi va li mondjila yokushuna keumbo, omushingi umwe okwa li a nyengwa kotuwa yaye, ndele te ke lidenga motuwa yavo. Konima yoshiponga, Denise ka li e shii a pa e li. Eshi a ka penduka okwa li a uda kutya ovana vaye ova mona oshiponga neenghono, nomushamane waye, Brian, okwa fya. Denise okwa popya kombinga yonghalo oyo a ti: “Onda li nda teyaukila nonda ngwangwana.” Lwanima, okwa ka uda kutya omushingi oo ka li a piyaanekwa kusha, eshi a etifa oshiponga. Denise okwa li a pula ekwafo kuJehova.

² Omushingi, oo a etifa oshiponga, okwa li a kwatwa po, ndele ta twalwa komhangu. Okwa li ta ka tulwa mokalimosho, ngeenge okwa monika ondjo. Ndele omupanguli okwa li a lombwela Denise a ti kutya omulumenhu oo ota ka tokolwa ashike she likolelela kwaasho Denise ta ka popya. Denise okwa ti: “Onda li ashike nda fa ndi udite omunhu ta tula omongwa muhapu poshipute shange, molwaashi onda li ndi na okupopya kombinga yoshinima osho shinyanyalifi.” Konima ashike yoivike inini, Denise okwa li momhangu  e lilongekida oku ka popya kombinga yaasho sha ningwa po, komesho yomulumenhu oo a etifa oluhodi meumbo lavo. Denise okwa li a popya shike? Okwa li a pula omupanguli a file onghenda omulumenhu oo. b Eshi a mana okupopya, omupanguli okwa li ta lili. Omupanguli okwa ti: “Onda kala omupanguli oule womido 25, ashike inandi uda nande onale oshinima sha tya ngaho. Inandi uda nande onale ovapambele vaao a ninga oshihakanwa tava pula oo a etifa oshiponga a filwe onghenda. Inandi uda nande onale eendjovo dopahole nodediminepo da tya ngaho.”

 3. Oshike sha li sha kwafela Denise a dimine po?

³ Oshike sha li sha kwafela Denise a kale ha dimine po? Okwa li a dilonga kediminepo laJehova. (Mika 7:18) Ngeenge otwa kala hatu pandula Jehova, molwaashi he tu dimine po, otashi ke tu linyengifa nafye tu kale hatu dimine po vamwe.

 4. Jehova okwa hala tu kale hatu ningi shike? (Ovaefeso 4:32)

⁴ Jehova okwa hala tu kale hatu dimine po vamwe nehalo liwa, ngaashi ashike he tu dimine po. (Lesha Ovaefeso 4:32.) Okwa teelela tu kale twa halelela okudimina po ovo ve tu udifa nai. (Eps. 86:5; Luk. 17:4) Moshitukulwa eshi, ohatu ka kundafana oinima itatu, oyo tai ke tu kwafela tu kale hatu dimine po.

INO LIPWILILIKILA OMALIUDO OYE

 5. She likolelela kOmayeletumbulo 12:​18, otashi dulika tu kale tu udite ngahelipi, ngeenge umwe e tu udifa nai?

⁵ Otashi dulika tu udifwe nai neenghono kuumwe oo a popya sha, ile e tu ningila sha, unene tuu ngeenge oku li kaume ketu kopofingo, ile umwe womovapambele vetu. (Eps. 55:​12-14) Omafimbo amwe, ouyahame wopamaliudo otau dulu okufaafanifwa nomunhu a tuwa nombele. (Lesha Omayeletumbulo 12:18.) Otashi dulika tu kendabale okulipwililikila omaliudo a tya ngaho. Ashike okuninga ngaho, otaku dulu okufaafanifwa nomunhu a tuwa nombele, ndele ta efele ombele i kale molutu laye. Sha faafana, inatu teelela tu kale tuhe udite nai, ngeenge ohatu lipwililikile omaliudo etu.

 6. Otashi dulika tu linyenge ngahelipi, ngeenge umwe e tu udifa nai?

⁶ Ngeenge umwe e tu udifa nai, ohatu tetwa ko tete kehandu. Ombiibeli oya ti kutya ohatu dulu okuhanduka. Ashike oye tu londwela tuha kale twa handuka. (Eps. 4:4; Ef. 4:26) Omolwashike? Omolwaashi omaliudo etu, luhapu ohae tu ningifa tu katuke eenghatu. Naluhapu, ehandu ihali eta oidjemo iwa. (Jak. 1:20) Dimbuluka kutya, ohatu dulu okuuda nai, ashike okuhanduka oku li ehoololo.

 7. Ngeenge umwe e tu udifa nai, otashi dulika tu kale vali tu udite ngahelipi?

⁷ Ngeenge twa ungaungiwa nafye nai, otashi dulika shi tu kume pamaliudo meenghedi dimwe vali. Pashihopaenenwa, omumwameme wedina Ann okwa ti: “Eshi nda li okaana, tate okwa li a fiya po meme, ndele ta hombola po oo a li ha longo meumbo letu. Onda li ndi udite nda fiwa po. Eshi va mona okaana, onda li ndi udite nda pingenwa po. Onda kula ndi udite kutya inandi halika.” Omumwameme wedina Georgette okwa popya nghee a li e udite, eshi omushamane waye aha li vali omudiinini kuye, okwa ti: “Otwa kala ookaume okudja kounona. Otwa kokola ondjila pamwe. Omutima wange owa li wa teyaukila.” Omumwameme wedina Naomi okwa ti: “Kandi na efiku nda diladilile kutya omushamane wange onaka udife nge nai. Onghee eshi a dimina kutya oha tale omafano oipala meholeko, onda li ndi udite nda kengelelwa.”

 8. (a) Omolwashike tu na okukala hatu dimine po vamwe? (b) Ouwa ulipi hatu mono, ngeenge otwa dimine po vamwe? (Tala oshimhungu “ Ongahelipi ngeenge otwa udifwa nai kuumwe?”)

 ⁸ Itatu dulu okupangela osho vamwe tava ti, ile tave tu ningile, ashike ohatu dulu okupangela onghedi omo hatu linyenge. Nonghedi ya denga mbada okudimina po. Omolwashike? Omolwaashi otu hole Jehova, nokwa hala tu kale hatu dimine po. Ngeenge otwa kala twa handuka noihatu dimine po, otashi dulika tuha katuke pandunge nokunyona po oukolele wetu. (Omayel. 14:​17, 29, 30) Natu ka taleni koshihopaenenwa shomumwameme wedina Christine. Okwa ti: “Ngeenge nda handuka, ile nda udifwa nai, ihandi limemesha naanaa. Ohandi hovele okulya oikulya ihe na oukolele. Ihandi kofa sha wana nohashi kala shidjuu okupangela omaliudo ange, naasho ohashi kumu ohombo yetu nekwatafano lange navamwe.”

 9. Omolwashike tuhe na okukwata onghone?

⁹ Ngeenge omunhu oo e tu udifa nai ina katuka onghatu e tu pe ombili, ohatu dulu okuhenuka okunaipika onghalo. Ngahelipi mbela? Georgette, oo a tumbulwa metetekelo, okwa ti: “Osha pula efimbo, ashike onda li nda efa okukwatela onghone omushamane oo a li wange nokanda li vali handi kala nde mu handukila. Oshidjemo, onda li ndi na ombili yokomutima.” Ngeenge otwa efa po okukwata onghone, otashi ka kuma onghedi omo hatu ungaunga navamwe. Ohatu ka dula okupula komesho nonghalamwenyo noku i hafela vali. (Omayel. 11:17) Ndele oto ka ninga po shike, ngeenge ino lilongekida okudimina po?

NGHEE TO DULU OKWEEFA PO OKUHANDUKA

10. Omolwashike twa pumbwa okweefa pa pite efimbo, opo tu veluke pamaliudo? (Tala yo omafano.)

¹⁰ Ongahelipi to dulu okweefa po okukala wa handuka? Oto dulu oku shi ninga, mokulipa efimbo u handukuluke. Konima ngeenge omunhu a pewa ouhaku, oha pumbwa efimbo opo a veluke. Sha faafana, nafye otashi dulika twa pumbwa efimbo, opo tu veluke pamaliudo, tu dule okudimina po umwe tashi di komutima. — Omuud. 3:3; 1 Pet. 1:22.

11. Ongahelipi eilikano tali dulu oku ku kwafela u kale ho dimine po?

¹¹ Ilikana, to pula Jehova e ku kwafele, opo u  kale ho dimine po. c Ann, oo a tumbulwa metetekelo, okwa popya nghee eilikano le mu kwafela. Okwa ti: “Onda li nda pula Jehova e tu dimine po moinima oyo twa popya, ile twa ninga ihe li mondjila. Opo nee, onda shangela tate nomukulukadi waye onhumwafo, handi va lombwele kutya onde va dimina po.” Ann okwa dimina kutya kashipu okuninga ngaho. Ashike okwa ti: “Eshi nda kendabala okuhopaenena ediminepo laJehova, onde lineekela kutya tate nosho yo omukulukadi waye otave ke linyengifwa ve lihonge shihapu kombinga yaJehova.”

12. Omolwashike twa pumbwa okulineekela Jehova, ponhele yomaliudo etu? (Omayeletumbulo 3:​5, 6)

¹² Lineekela Jehova, ndele hamaliudo oye. (Lesha Omayeletumbulo 3:​5, 6.) Jehova oku shii alushe osho sha denga mbada kufye. (Jes. 55:​8, 9) Ke na efiku e tu pule tu ninge oshinima osho tashi tu etele oshiponga. Eshi e tu ladipika tu kale hatu dimine po, ohatu dulu okukala tu na elineekelo kutya okuninga ngaho otaku tu etele ouwa. (Eps. 40:4; Jes. 48:​17, 18) Shikwao vali, ngeenge otwe lineekele omaliudo etu, otashi dulika tuha ka dule okudimina po. (Omayel. 14:12; Jer. 17:9) Naomi, oo a tumbulwa metetekelo, okwa ti: “Potete, okwa li ndi wete kutya inandi pumbwa okudimina po omushamane wange, eshi a tala omafano oipala. Onda li nda kwatwa koumbada kutya, otashi dulika natango a ka udife nge nai nonokutya ita ka mona ngeenge okwa ninga epuko. Onda li yo nda tomhafana kutya Jehova oku udite ko omaliudo ange. Ashike onda li nda hovela okudiladila kutya, molwaashi ashike Jehova e udite ko omaliudo ange, itashi ti kutya ota tu kumwe nao. Oku udite ko nghee ndi udite, noku shii kutya ohashi kwata efimbo, opo omunhu a handuluke, ashike okwa hala yo ndi kale handi dimine po.” d

KALA U NA ETALEKO LIWA

13. She likolelela kOvaroma 12:​18-21, oshike twa pumbwa okuninga?

¹³ Ngeenge twa dimina po umwe oo e tu udifa nai neenghono, otwa hala okuninga shihapu shihe fi ashike okuhenuka okupopya kombinga yaasho sha ningwa po. Ngeenge omunhu oo e tu udifa nai oku li omumwatate,  ile omumwameme, elalakano letu okupanga ombili. (Mat. 5:​23, 24) Ponhele yokukala twa handuka, otwa hala okuulika onghenda nokudimina po. (Lesha Ovaroma 12:​18-21; 1 Pet. 3:9) Oshike tashi dulu oku tu kwafela tu ninge ngaho?

14. Oshike tu na okukendabala okuninga, nomolwashike?

¹⁴ Natu kendabale okutala ko omunhu, oo e tu udifa nai, ngaashi Jehova he mu tale ko. Jehova okwa hoolola okutala komaukwatya mawa ovanhu. (2 Omaf. 16:9; Eps. 130:3) Ohatu ka mona omaukwatya ovanhu, kutya nee omawa, ile omai, she likolelela kwaao twa hoolola okuyandja elitulemo kuo. Ngeenge otwa kala hatu tale komaukwatya mawa avamwe, otashi ka kala shipu kufye oku va dimina po. Pashihopaenenwa, omumwatate wedina Jarrod okwa ti: “Ohashi kala shipu kwaame okudimina po omumwatate, ngeenge onda yelekanifa owii oo a ningila nge nomusholondodo woinima ihapu oyo ndi hole kombinga yaye.”

15. Omolwashike sha fimana okulombwela umwe kutya otwe mu dimina po?

¹⁵ Oshinima shimwe sha fimana osho hatu  dulu okuninga, okulombwela umwe kutya otwe mu dimina po. Omolwashike? Naomi, oo a tumbulwa metetekelo, okwa ti: “Omushamane wange okwa pula nge, a ti: ‘Owa dimina nge po ngoo?’ Kanda li ndi na oitya nomatumbulo. Onda li nda mona kutya inandi mu dimina po shili tashi di komutima. Mokweendela ko kwefimbo, onda li nda dula oku mu lombwela handi ti: ‘Onde ku dimina po.’ Omushamane wange okwa li a kengela omahodi, eshi nde mu dimina po, naasho osha li she tu etela ombili. Okudja opo, onda li vali nda dula okukala nde mu lineekela, notwa li twa panga oukaume wopofingo.”

16. Oshike we lihonga kombinga yediminepo?

¹⁶ Jehova okwa hala tu kale hatu dimine po. (Kol. 3:13) Ashike otashi dulika shi kale shidjuu okudimina po vamwe. Ndele ohatu dulu okudimina po vamwe, ngeenge inatu lipwililikila omaliudo etu nokuninga eenghendabala tuha kale twa handuka. Otwa pumbwa okukala tu na etaleko liwa. — Tala oshimhungu “ Eenghatu nhatu di na sha nokudimina po.”

KALA HO DILADILA KOUWA OO HAU DI MOKUDIMINA PO

17. Ohashi tu etele ouwa ngahelipi, ngeenge ohatu dimine po vamwe?

¹⁷ Ohatu diminafana po omolwomatomheno mahapu. Natu ka tale kuamwe omuo. Lotete, ohatu hopaenene nokuhafifa Tate yetu omunanghenda, Jehova. (Luk. 6:36) Litivali, ohatu ulike kutya otwa pandula shili, eshi Jehova e tu dimina po. (Mat. 6:12) Lititatu, ohatu kala tu na oukolele nosho yo ekwatafano la kola navamwe.

18-19. Oshike tashi dulu okuningwa po, ngeenge ohatu dimine po vamwe?

¹⁸ Ngeenge ohatu dimine po vamwe, otashi dulika tu ka mone omanangeko noupuna inatu a teelela. Pashihopaenenwa, didilika osho sha li sha ningilwa Denise, oo a tumbulwa metetekelo. Nonande ka li e shi shii pefimbo opo, omulumenhu oo a li e va etela oshiponga okwa li a tokola oku ke lidipaa, konima ngeenge okwa pangulwa. Ashike okwa li a kumwa neenghono, eshi Denise e mu dimina po, nokwa hovela okukonakona Ombiibeli nEendombwedi daJehova.

¹⁹ Otashi dulika tu udite kutya okudimina po umwe oshinima shidjuu, osho itatu dulu okuninga monghalamwenyo yetu. Ashike otashi dulu yo okukala enangeko noupuna. (Mat. 5:7) Onghee natu ninge ngaashi hatu dulu, opo tu hopaenene ediminepo laJehova.