OMAMBO oo okwa li haa ifanwa outa wodula omolwomaluvala ao. Eshi nda li nde a konakona, onda li nda mona mo omafaneko a hokwifa neenghono oo a li a kwafela nge. Oshidjemo, okudja eshi nda li okaana onda li nda halelela okukala neshiivo lOmbiibeli, ngaashi ashike olo la li momambo oo.

Poita Itivali yOunyuni eshi India sha li sha ningilwa omatilifo kutya otashi hanaunwa po, onghalamwenyo yange oya li ya lundulukila kowii. Ovadali vange ova li va tukauka nova li va hengafana. Kanda li ndi udite ko kutya omolwashike ovanhu vavali ovo nda li ndi hole va hengafana. Onda li nda polimana nonda li ndi udite nda ekelwashi. Molwaashi onda dalwa ashike aame andike, onda li ndi wete itandi mono ehekeleko nosho yo eyambidido olo nda li nda pumbwa unene.

Ame nameme otwa li hatu di moshilandopangelo shoshitukulwalongo shaKarachi. Efiku limwe, Fred Hardaker, ondokotola inamido, oo a li umwe womEendombwedi daJehova, okwa li a konghola peumbo letu. Okwa li weitavelo limwe nomutumwa oo a li a pa oukwaneumbo wetu omambo oo a tumbulwa metetekelo. Okwa li a pula ngeenge meme okwa hala ekonakonombiibeli. Meme ka li a  hala, ashike okwa ti pamwe ame ondi na ohokwe. Oshivike sha landula ko, onda li nda hovela okukonakona nomumwatate Hardaker.

Konima yoivike inini, onda li nda hovela okuya kokwoongala kwopaKriste kokapangelo komumwatate Hardaker. Opa li hapa ongala Eendombwedi dinamido di li 12 lwaapo. Oda li da hekeleka nge nokufila nge oshisho onga omonamati wado. Ohandi dimbuluka nghee nda li handi kala omutumba nado noda li hadi petama ngeenge tadi popi naame ngaashi ookaume kashili, naasho osho nda li nda pumbwa pefimbo olo.

Diva, omumwatate Hardaker okwa li a shiva nge tu ka longe pamwe moukalele. Okwa li a honga nge okulongifa ongalamafona opo tu dule okudanena ovanhu oipopiwa yopaMbiibeli i li pauxupi oyo ya kwatwa. Oipopiwa imwe oya li ya udifa nai ovaneumbo nomolwaasho kava li ve hole etumwalaka layo. Ashike onda li handi hafele okuudifila vamwe. Onda li ndi na ouladi woshili yOmbiibeli nonda li ndi hole okulombwela vamwe kombinga yayo.

Eshi etangakwaita laJapan la li la ponokela India, epangelo laBritania ola li la hovela okupataneka Eendombwedi daJehova neenghono. Lwaxuuninwa, muJuli 1943 osho osha li sha kuma nge pauhandimwe. Omukulunhufikola, oo a li omuwiliki wongeleka yaAngilikana, okwa li a taataa nge mo mofikola molwaashi “onda li ndi na elihumbato inali tambulwa ko.” Okwa li a lombwela meme kutya ohandi tulile po ovanafikola vakwetu oshihopaenenwa shii eshi handi endafana nEendombwedi daJehova. Okwa li a handuka neenghono nokwa li a kelela nge ndiha endafane vali nEendombwedi. Lwanima, meme okwa li a tumina nge kutate koPeshawar, odoolopa i li kokule oshinano sheekilometa 1 370 kolundume laKarachi. Molwaashi kanda li handi mono eendja dopamhepo nokanda li vali handi endafana nEendombwedi, ngha li vali nde lipyakidila noinima yopamhepo.

Mo 1947 onda li nda shuna koKarachi ndi ka konge oilonga. Fimbo nda li oko, onda li nda ka talela po ndokotola Hardaker kokapangelo. Okwa li a tambula nge ko nohamu.

Okwa li ta diladila kutya onde uya okukonga omayele opaunamiti, nokwa li a pula nge a ti: “Ou udite peni?”

Onda li nda nyamukula nda ti: “Ndokotola itandi ehama palutu, ndele ohandi ehama pamhepo. Onda pumbwa ekonakonombiibeli.”

Okwa li a pula nge a ti: “Owa hala okuhovela naini?”

Onda nyamukula nda ti: “Opaife ngeenge otashi shiiva.”

Otwa li twa tokelwa hatu konakona Ombiibeli oufiku oo. Onda li ndi udite nda pepelelwa molwaashi onda li novanhu ovo hava longele Jehova. Meme okwa li a kendabala okukelela nge ndiha endafane vali nEendombwedi, ashike oshikando eshi onda li nda tokola okuninga oshili yange mwene. Mo 31 Auguste 1947 onda li nda ulika kutya onde liyapulila Jehova eshi nda ninginifwa. Diva ashike eshi nda li ndi na omido 17, onda li nda ninga omukokolindjila wondjikilile.

Onda li nda tuminwa ndi ka kokole ondjila koshitukulwa shaQuetta, osho sha li nale okamba yetangakwaita laBritania. Mo 1947, India osha li sha tukulwa moilongo ivali, oshilongo shimwe osha kala India nashimwe osha ninga Pakistan. * Osho osha li sha etifa po elongifo leenghono pokati kovakwashiwana momalongelokalunga, naasho osha li yo sha ningifa ovanhu vahapu va tembukile keenhele dimwe. Eenhauki omamiliyona 14 lwaapo oda li da tembulwa. Ovamoslem moIndia ova li va ya koPakistan, ofimbo Ovahindu nOvasikh ovo va li moPakistan va li va tembukila koIndia. Omolwepiyaano olo, onda li nda londa eshina moKarachi olo la li li yadi ovanhu, nonda enda ndi kwete moshitenda omo hamu kwatelelwa ngeenge to londo meshina hanga ondjila aishe fiyo okoQuetta.

MoQuetta, onda li nda shakena naGeorge Singh, oo a li omukokolindjila e likalekelwa womido omilongo mbali nasha. Okwa li a pa nge ombashikela yakulupa oyo nda li handi londo ile handi undula ngeenge handi i koshitukulwa osho shi li komulondo. Luhapu, onda li handi udifa aame andike. Onda li ndi na ovakonakonimbiibeli 17 meni ashike leemwedi hamano, navamwe vomuvo ova li ve uya moshili. Umwe womuvo okwa li omukulunhu wetangakwaita wedina Sadiq Masih, oo a li e tu kwafela fye naGeorge tu toloke oishangomwa yopaMbibeli mOshiurdu, osho sha li elaka lopambelewa moPakistan. Mokweendela ko kwefimbo, Sadiq okwa ka ninga omuudifi wonghundana iwa omuladi.

Lwanima, onda ka alukila koKarachi nonda li handi longo pamwe naHenry Finch nosho yo Harry Forrest, ovatumwa vape va dja kOfikola yaGilead. Ova li va pa nge edeulo lopamhepo la denga mbada. Oshikando shimwe onda li nda waimina omumwatate Finch molweendo loku ka udifila kolundume laPakistan. Eshi twa fika konhele imwe i na eemhunda diledile, otwa li twa hanga ko  ovanamitimadiwa vahapu ovo hava popi Oshiurdu nova li va fya enota loshili yEendjovo daKalunga. Konima yomido mbali, onda li nda ya kOfikola yaGilead, nonda li nda alukila koPakistan ndi li omupashukilishikandjo wopakafimbo. Onda li handi di meumbo lovatumwa moLahore pamwe novatumwa vatatu.

Shinyikifa oluhodi, mo 1954, opa li pa holoka okuhaudafana pokati kovatumwa ovo va li moLahore naasho osha li sha ningifa oshitaimbelewa shi tu lundululile koitukulwa imwe. Onda li nda pewa omayele a kwata moiti molwaashi onda li olwaamambinga meenhamanana odo. Osha li sha udifa nge nai neenghono adishe, nonda li nda fika pexulifodiladilo kutya onda dopa pamhepo. Onda li nda shuna koKarachi nolwanima onda ka ya koLondon shaEngland nelalakano loku ka xwepopaleka oupamhepo wange.

MoLondon, meongalo letu omwa li mu na oilyo ihapu youkwaneumbo waBetel. Pryce Hughes, omupashukili woshitaimbelewa omunambili, okwa li a deula nge pahole. Efiku limwe, okwa li a lombwela nge nghee pomhito imwe a li a pewa omayele a kwata moiti kuJoseph F. Rutherford, oo a li ta pashukile oilonga yokuudifa mounyuni aushe. Eshi omumwatate Hughes a li a kendabala okulipopila, omumwatate Rutherford okwa li e mu pukulula. Onda li nda kumwa eshi omumwatate Hughes a li te limemesha. Okwa ti kutya oshinima osho osha li she mu handukifa potete, ashike lwanima okwa ka mona kutya okwa li a pumbwa omayele oo nosha li euliko lohole yaJehova. (Heb. 12:6) Omayele aye okwa li a kuma omutima wange naasho osha li sha kwafela nge ndi longele Jehova vali nehafo.

Lwopefimbo opo, meme okwa li a tembukila koLondon nokwa li a dimina okukonakona Ombibeli naJohn E. Barr, oo lwanima a ka ninga oshilyo sholutuwiliki. Okwa li a ninga exumokomesho lopamhepo meendelelo nokwa li a ninginifwa mo 1957. Lwanima onda li nda uda kutya tate naye okwa li ha konakona nEendombwedi daJehova ofimbo ina fya.

Mo 1958, onda hombola Lene, omumwameme wOmudanish, oo a kala efimbo moLondon. Momudo wa shikula ko, otwa li twa nangekwa noupuna nokamonakadona ketu, Jane, oko ka li okaana ketu kotete komounona vetu vatano. Onda li yo nda mona oinakuwanifwa meongalo laFulham. Ashike, mokweendela ko kwefimbo, oukolele waLene owa li tau pula tu tembukile konhele oyo i na onghalo yomhepo ya pupyala. Nomolwaasho mo 1967, otwa li twa tembukila koAdelaide shaAustralia.

Meongalo letu lomuAdelaide omwa li Ovakriste ovavaekwa ovanamido 12. Ova li hava kwatele komesho oilonga yokuudifa nouladi. Otwa li twa hovela diva okukala twe lipyakidila pamhepo.

Mo 1979, ame naLene otwa li twa mona okamonamati ketu okatitano, Daniel. Oka li ke na ounghundi wa kwata  moiti hau ifanwa Down syndrome, * nokatwa li twa teelela ka kale momwenyo efimbo lile. Nokuli nopaife ohandi mono shidjuu okupopya kombinga yenyeme olo twa li tu na. Otwa li twa ninga ashishe osho hatu dulu opo tu file oshisho eemhumbwe dako, nopehe na okuhauluka ovana vetu vane. Olutu laDaniel omafimbo amwe ola li ha li ningi limbulau shimha ehe na omhepo yohapi ya wana, osho hashi etifwa koumbululu vavali ovo ve li komutima waye, notwa li hatu mu twala koshipangelo meendelelo. Ashike nonande okwa li ehe na oukolele muwa, okwa li e na eendunge nokwa li e hole ovanhu. Okwa li e hole Jehova unene. Ngeenge oukwaneumbo wetu tau ilikana ofimbo inau lya, okwa li ha tula omake aye manini kumwe, nokukomona komutwe, ndele ta ti “Amen,” tashi di komutima. Opo nee ta li oikulya yaye.

Eshi Daniel a li e na omido nhee, okwa li a monika okankela. Ame naLene otwa li twa loloka palutu nopamadiladilo. Otwa li tu li pokusholola. Ashike efiku limwe eshi twa li twa teka unene omukumo, omupashukilishikandjo, Neville Bromwich, okwa li e uya keumbo letu. Okwa li e tu papatela a nyika oluhodi oufiku oo. Atushe otwa li twa lila. Eendjovo daye dohole nosho yo dolukeno oda li de tu hekeleka unene. Okwa li a ya poimwe yokeengulasha lwaapo. Diva konima yaasho, Daniel okwa fya. Efyo laye ola li unene le tu denga pomutima. Ndele nande ongaho, otwa li twe lididimikila oluhodi tu nelineekelo kutya kape na nande osha, kutya nee efyo, tashi dulu okutukaula ko Daniel kohole yaJehova. (Rom. 8:38, 39) Otwa teelela nodjuulufi oku ke mu mona eshi ta ka nyumunwa mounyuni mupe waKalunga. — Joh. 5:28, 29.

Nonande onda li nda kwatwa koudu wombada oikando ivali, ondi li natango omukulunhuongalo. Oimoniwa yange oya kwafela nge ndi kale ndi uditile vamwe oukwao wananghali noku va kenukila, unene tuu ovo tava kondjo nomaupyakadi. Ohandi kendabala ndihe va tokole. Ponhele yaasho, ohandi lipula kutya, ‘Ongahelipi onakudiwa yavo ya nwefa mo eenghatu nosho yo okudiladila kwavo? Ongahelipi handi dulu okuulika kutya ondi na ko nasha navo? Ongahelipi handi dulu oku va ladipika va longe ehalo laJehova?’ Ondi hole okuninga etalelepo loufita meongalo. Ngeenge handi hekeleke nokutulumukifa vamwe pamhepo, ohandi kala ndi udite handi lihekeleke nokulitulumukifa ame mwene.

Ondi udite ngaashi omupsalme oo a ti: “Ngeenge ndi noshisho shoudjuu meni lange, omahekeleko [aJehova] oo a hekeleka omwenyo wange.” (Eps. 94:19) Jehova okwa hekeleka nge eshi nda li ndi na omaudjuu moukwaneumbo, omapataneko opalongelokalunga, nda nyemata nosho yo nda polimana. Okwa kala Tate wolela kwaame.