Ovadali vange ova fiya po Estonia pefimbo lOita Itivali yOunyuni nokuya koGermany, oko nda dalelwa. Konima eshi nda dalwa, ova li va ninga omalongekido, opo tu tembukile koCanada. Eumbo letu lotete ola li popepi naOttawa, moCanada, notwa li hatu di metungo linini omo mwa li yo hamu kala eexuxwa. Otwa li twa hepa neenghono, ashike otwa li ngoo hatu li oshuumbululwa shomai.

Efiku limwe, Eendombwedi daJehova oda li da leshela meme Ehololo 21:3, 4. Osho a li e lihonga osha li she mu kuma neenghono, onghee okwa li a hovela okulila. Meme natate aveshe ova twikila okukonakona Ombiibeli nova li va ninginifwa meni lefimbo lixupi.

Ovadali vange kava li ve shii nawa Oshiingilisha, ashike ova li va lenga oshili. Hanga Olomakaya keshe, tate okwa li he tu twala moukalele ame nokamwamemekadona kange Sylvia, nonande okwa li ha dimbuka a loloka, eshi a kala ta longo oufiku aushe mofakitoli yokuninga oitenda oyo i li moSudbury, Ontario. Oshivike keshe otwa li hatu konakona Oshungonangelo tu li oukwaneumbo. Meme natate ova kwafela nge ndi kale ndi hole neenghono Kalunga. Osho oshe linyengifa nge ndi liyapulile Jehova onghalamwenyo yange aishe mo 1956, eshi nda li ndi na omido omulongo. Ngeenge handi diladila kunghee va li ve hole Jehova neenghono, ohashi tunge omukumo ndi twikile oku mu longela.

Konima eshi nda mana ofikola, kanda li vali ndi na naanaa ohokwe mokulongela Jehova. Onda li handi diladila kutya ngeenge onda ningi omukokolindjila, itandi ka dula okuninga oimaliwa ya wana, opo ndi hange elalakano lange lokutuka nodila ndi talele po oilongo mounyuni. Onda li nda mona oilonga moshitaashi yoradio yomoshitukulwa, omo nda li handi dana eemusika, nonda li ndi i hole neenghono. Ashike onda li handi longo oufiku, naasho osha li sha ningifa nge ndiha kale vali pokwoongala pandjikilile, nonda li handi endafana novanhu ovo vehe hole Kalunga. Xuuninwa, eliudo lange la deulwa kOmbiibeli ola li le linyengifa nge ndi ninge omalunduluko.

Onda li nda tembukila koOshawa, Ontario. Oko oko nda shakena naRay Norman, okamwainakadona Lesli nosho yo ovakokolindjila vakwao. Aveshe ova li va tambula nge ko. Okutala kunghee va li va hafa, osha li she linyengifa nge ndi talulule omalalakano ange. Ova li va ladipika nge ndi hovele okukokola ondjila osho nda li nda ninga muSeptemba 1966. Onda li nda hafa, nonghalamwenyo oya li tai ende nawa. Ashike opa li tapa ka ningwa omalunduluko ombadilila, oo a li taa ka lundulula onghalamwenyo yange.

Onda li nda ninga eindilo lokuya kObetel moToronto, moCanada, ofimbo nda li natango mofikola. Lwanima, eshi nda li handi kokola ondjila, onda li nda shivwa ndi ka longe kObetel oule womido nhee. Ashike onda li ndi hole Lesli neenghono nonda li nda tila kutya ngeenge onda tambula ko eshivo olo, itandi ke mu mona vali. Konima eshi nda ilikana nda mana mo, onda li nda tambula ko eshivo lokuya kObetel nonda li nda lekela Lesli nda nyika oluhodi.

KObetel onda li handi longele monhele yokukoshela oikutu, nolwanima onda ka longa ndi li hamushanga. Mokweendela ko kwefimbo, Lesli okwa ka ninga omukokolindjila e likalekelwa moGatineau, Quebec. Luhapu onda li handi lipula shi na sha naye, nongeenge onda ninga tuu etokolo li li mondjila. Opo nee onda li nda ningilwa oshinima shiwa osho nda li inandi teelela monghalamwenyo yange. Ray, omumwainamati waLesli, okwa li e uya kObetel. Otwa li hatu di monduda imwe naye. Osho osha li sha ningifa nge ndi pange vali oukaume naLesli. Otwa li twa hombola mefiku laxuuninwa loshinakuwanifwa shange shomido nhee kObetel mo 27 Februali 1971.

Ame naLesli otwa li twa tuminwa keongalo lOshifrench moQuebec. Konima yomido dinini, onda li nda shivwa ndi longe ndi li omupashukilishikandjo, eshi nda li ndi na omido 28, osho nda li inandi teelela. Onda li ndi wete ndi li omunyasha unene nokandi na owino wa wana, ashike eendjovo daJeremia 1:7, 8 oda li da twa nge omukumo. Kakele kaasho, Lesli okwa ya moiponga yoihauto ihapu nokwa li e na oupyakadi wokukofa nawa. Onghee otwa li tu wete shidjuu neenghono kufye okulonga oilonga youpashukilishikandjo. Ashike nande ongaho, Lesli okwa ti: “Ngeenge Jehova okwe tu pula tu ninge oshinima, mbela katu na okukendabala oku shi ninga?” Otwa li twa tambula ko oshinakuwanifwa osho notwa li twa hafela oilonga youpashukili omweendi oule womido 17.

Onda li handi kala nde lipyakidila neenghono, eshi nda li moilonga youpashukilishikandjo, naluhapu kanda li handi kala ndi na efimbo lokukala pamwe naLesli. Ashike onda li nde lihonga oshilihongomwa shimwe. Efiku limwe, ongula inene yOmaandaxa, pomuvelo wetu opa li pa kongholwa. Eshi nda yeulula po, inandi hanga po omunhu, ndele oshimbaba ashike sha uvikwa nelapi mu na oiimati, eshini (cheese), eemboloto, ekende lomaviinyu, ouhalasha nosho yo okambapila inaka ulika kutya oka dja kulye, taka ti: “Inda u ka hafele pamwe nomukulukadi woye.” Ola li efiku liwa noku na okamutenya. Ashike onda li nda yelifila Lesli kutya onda pumbwa okulilongekida oipopiwa yange, onghee itatu dulu okuya. Okwa li e shi uda ko, ashike okwa li ngoo a nyemata. Ofimbo nda li poshitaafula shange, eliudo lange ola li la hovela okunyenyetela nge. Onda li nda dilonga kOvaefeso 5:25, 28. Onda li nda didilika kutya Jehova ota ladipike nge nEendjovo odo ndi kale handi yavelele omaliudo omukulukadi wange. Konima eshi nda ilikana, onda lombwela Lesli, nda ti: “I tu ye,” nokwa li a hafa. Otwa li twa ya konhele iwa i li komulonga, ndele hatu yale elapi notwa li twa tyapula efiku olo neenghono. Kakele kaasho, onda li yo nda dula okulilongekida oipopiwa yange.

 Oinakuwanifwa yetu moupashukilishikandjo, oya li ihafifa noihapu, twa li hatu talele po oshitukulwa shaBritish Columbia fiyo Newfoundland. Paife ohandi i momalweendo ngaashi nda li nda hala, eshi nda li okamatyona. Onda li nda diladila kombinga yOfikola yaGilead, ashike kanda li nda hala okutuminwa koshilongo shimwe. Ovatumwa ova li tava monika va fa ovanhu ve likalekelwa nokanda li ndi wete nda wana okukala omutumwa. Kakele kaasho, onda li nda tila kutya pamwe ohatu ka tuminwa koshilongo shi li koAfrica oko tashi dulika ku na omukifi, ile oita. Onda li nda hafa okukala oku ndi li.

Mo 1992, eshi twa li vali twa pitikwa tu udife twa manguluka moilonga oyo ya li oshitukulwa shaSoviet, otwa li twa pulwa ngeenge ohatu dulu okutembukila koEstonia noku ka longa tu li ovatumwa. Osha li she tu kumwifa neenghono, ashike otwa li twa ilikana kombinga yasho. Natango otwa li twe lipopila hatu ti, ‘Ngeenge Jehova okwe tu pula tu ninge oshinima, mbela katu na okukendabala oku shi ninga?’ Otwa li twa tambula ko eshivo, ndele handi lipopile handi ti, ‘Iyaloo itatu i kuAfrica.’

Otwa li tu na okulihonga Oshiestonia meendelelo. Konima eshi twa kala eemwedi donhumba moshilongo, otwa li twa pulwa tu longe oilonga youpashukili. Otwa li twa shivwa tu talele po omaongalo 46 nosho yo eengudu moilongo itatu Estonia, Latvia, Lithuania nosho yo odo di li moKaliningrad, moRussia. Osho osha hala okutya otwa li tu na okulihonga Oshilatvia, Oshilithuania nosho yo Oshirussia. Osho osha li shidjuu. Ashike ookaume ketu ova li va kuminwa eenghendabala detu nova li ve tu kwafela. Mo 1999, moEstonia omwa li mwa totwa oshitaimbelewa nonda li nda longa mOkomitiye yOshitaimbelewa pamwe naToomas Edur, Lembit Reile nosho yo Tommi Kauko.

Otwa li twa shiiva Eendombwedi dihapu odo opo da li da twalwa kokamba yeenghwate koSiberia. Nonande ova li va ungaungiwa navo nai modolongo nova tukulwa ko komaukwaneumbo, kava li va handuka nokukwata onghone. Ova li va kaleka po ehafo lavo nokulonga nouladi moukalele. Osho osha li she tu kwafela tu mone kutya ohatu dulu okulididimika nokukala twa hafa, nonande otwa taalela eenghalo didjuu.

Otwa kala hatu longo noudiinini oule womido dihapu nokatwa li hatu fuda po naanaa efimbo la wana, na Lesli okwa li a loloka neenghono. Katwa li twa didilika diva kutya osho osha etifwa kouyahame, oo hau etwa keloloko, hau ifanwa fibromyalgia. Otwa li tu na okushuna koCanada. Eshi twa shivwa kofikola yoshitaimbelewa koPatterson, New York, U.S.A., onda li handi diladila kutya itatu dulu okuya ko. Ashike konima eshi twa ilikana twa mana mo, otwa li twa tambula ko eshivo. Jehova okwa li a nangeka noupuna etokolo letu. Kofikola oyo, oko Lesli a ka mona epango olo a li a pumbwa. Kungaho, otwa li twa dula vali okuhovela nomalipyakidilo etu oshito.

Oufiku umwe mo 2008, eshi twa shuna koEstonia, onda li nda dengelwa ongodi okudilila keembelewa detu da kula handi pulwa ngeenge ohatu dulu oku ka longela koCongo. Onda li nda kumwa neenghono, unene tuu molwaashi onda li ndi na okuyandja enyamukulo mefiku la shikula ko. Kanda li nde shi lombwela Lesli pefimbo opo, molwaashi onda li ndi shii kutya ita ka kofa oufiku oo. Ponhele yaasho, aame nda li inandi kofa handi ilikana shi na sha nomalipulo ange okuya kuAfrica.

 Onda li nde shi lombwela Lesli efiku la shikula ko, notwa li twe lipopila kutya: “Jehova ote tu shivi tu ye kuAfrica. Ongahelipi hatu ka shiiva kutya itatu dulu oku shi ninga noku shi hafela, ngeenge inatu shi kendabala?” Onghee konima eshi twa kala moEstonia oule womido 16, otwa li twa ya koKinshasa, moCongo. Moshitaimbelewa omwa li mu na oshikunino shiwa nosha mwena nawa. Oshinima shotete osho Lesli a li a tula monduda yetu, okakalata oko a li a tuvikila, eshi twa dja koCanada. Mokakalata oko, omwa li eendjovo tadi ti: “Hafela opo u li.” Konima eshi twa shiivafana novamwatate, twa ninga omakonakonombiibeli notwa mona ehafo, olo hali di mokukala ovatumwa, otwa li twa hafela neenghono oilonga yaJehova. Mokweendela ko kwefimbo, otwa li twa pewa oufembanghenda wokutalela po oitaimbelewa moilongo ikwao 13 yomuAfrica. Osho osha li she tu kwafela tu shiive ovanhu vahapu va yoolokafana nova hokwifa. Kanda li vali ndi na oumbada u na sha naAfrica notwa li twa pandula, eshi Jehova a li e tu tuma tu ka longele kuAfrica.

MoCongo, otwa li twa pewa oikulya i lili noku lili ngaashi oipuka, oyo nda li handi diladila kutya itatu dulu oku i lya. Ashike eshi twa li twa mona ovamwatate tave i hafele, otwa li twa kendabala oku i lola notwa li twe i hafela.

Otwa li twa ya koshitukulwa shokoushilo woshilongo, opo tu ka twe omukumo ovamwatate noku va pa oinima aishe oyo va li va pumbwa. Koshitukulwa oko okwa li ku na eengudu dovatwindubo nepangelo odo da li tadi hepeke ovakainhu nounona. Ovamwatate vahapu ova li ve na oiniwe inini neenghono. Ashike nande ongaho, eteelelo lavo la kola menyumuko, ohole yavo yokuhola Jehova nosho yo oudiinini wavo kehangano laye oya li ya kuma omitima detu neenghono. Osho osha li she tu linyengifa tu talulule notu pameke eitavelo letu muJehova. Ovamwatate vamwe ova li va kanifa omaumbo avo nosho yo oikunomwa. Osho osha li sha kumwifa nge okumona nghee oinima yopamaliko hai kana po diva nanghee ekwatafano letu naJehova la fimanenena. Nonande ova li va taalela omaupyakadi a kwata moiti, ovamwatate kava li hava ngongota. Elihumbato lavo ola li le tu twa omukumo tu taalele omaupyakadi etu nosho yo okuhe na oukolele tu na ouladi.

Opa li vali pa ningwa oshinima shimwe osho twa li inatu teelela. Otwa li twa pulwa tu ka longele koshitaimbelewa shaHong Kong. Katu na fiku twa diladilile oku ka kala moAsia. Ashike eshi twa mona nghee Jehova a  kala te tu yambidida pahole moinakuwanifwa yetu aishe, otwa li twa tambula ko eshivo. Mo 2013, otwa li twa lekela ookaume ketu ovaholike nokufiya po ewapalo liwa laAfrica twa nyika oluhodi nokatu shii kutya oshike tashi ka ningwa po komesho.

Osha li elunduluko la kula okukala moHong Kong, molwaashi osha li oshilando shi yadi ovanhu va dja koilongo i lili noku lili. Osha li eshongo okulihonga elaka lOshicantonese. Ashike ovamwatate ova li ve tu tambula ko nohamu notwa li twa hafela neenghono oikulya yomoshitukulwa. Oilonga oya li tai tamunuka mo meendelelo, ashike eefuto domatungo oda li da londa neenghono. Onghee Olutuwiliki ola li la ninga etokolo li li pandunge, opo omatungo mahapu oshitaimbelewa a landifwe po. Diva konima yaasho, mo 2015, otwa li twa tembukila koSouth Korea, oko twa ka twikila okulongela. Otwa li tu na okulihonga natango elaka limwe lidjuu. Ashike nonande katwa li hatu li popi nawa, ovamwatate novamwameme ova li ve tu twa omukumo moku tu lombwela kutya ohatu ningi exumokomesho mokupopya Oshikorea.

Haalushe hashi kala shipu okupanga oukaume, ashike otwa li twa mona kutya okukala hatu katuka onghatu tete tu yakule vamwe, ohatu dulu okushiiva ovanhu diva. Otwa li twa mona kutya ovamwatate ova faafana unene shi dulife eshi va yoolokafana, nonokutya Jehova okwe tu shita hatu dulu okumbwalangadjeka omitima detu nokuulikila ookaume vahapu ohole. — 2 Kor. 6:11.

Otwa li twa didilika omhumbwe yokutambula ko ovanhu ngaashi Jehova ha ningi nokumona oumbangi kutya Jehova oku tu hole note tu wilike. Alushe ngeenge twa li twa teka omukumo, ile twa limbililwa ngeenge ovanhu ove tu tambula ko ngoo, otwa li hatu leshulula eendjovo detwomukumo, odo di li moukalata, ile meenhumwafo, odo twa pewa kookaume ketu. Otwa li twa mona nghee Jehova a kala ta nyamukula omailikano etu, te tu shilipaleke kutya oku tu hole noku tu pameka.

Momukokomoko womido, ame naLesli, otwe lihonga nghee sha fimana okukonga efimbo tu kale pamwe, kashi na nee mbudi kutya otwe lipyakidila shi fike peni. Otwe li honga yo nghee sha fimana okuliyola, unene tuu ngeenge hatu kendabala okulihonga elaka lipe. Onguloshi keshe, otwa li hatu kendabala okukonga oshinima shihokwifa osho hatu dulu okupandula Jehova omolwasho.

Onda li ndi udite kutya itandi dulu okukala omutumwa, ile okukala moilongo imwe. Ashike onda li nda mona ehafo mokulihonga kutya oinima aishe otai dulu okuningwa kekwafo laJehova. Ohandi diladila keendjovo domuprofeti Jeremia odo tadi ti: “Omwene, Ove wa heka nge.” (Jer. 20:7) Jehova okwe tu ningila oinima ihapu iwa oyo twa li inatu teelela noinatu i diladila, mwa kwatelwa nokuli nokuwanifa po elalakano lange lokutuka nodila. Otwa talela po eenhele dihapu di dulife pwaado nda li handi diladila, eshi nda li okamatyona, twa talela po oitaimbelewa momanenedu atano. Moinakuwanifwa yetu aishe, ohandi pandula neenghono ekwafo laLesli nosho yo omhepo yaye yeliyambo.

Ohatu lidimbulukifa alushe kutya olyelye hatu ningile oinima ei, nomolwashike. Omanangeko noupuna, oo hatu hafele kunena, otaa ulike ashike nghee hatu ka hafela omwenyo waalushe, eshi Jehova ta ka ‘kamutulula eke laye, ndele ta palula oinamwenyo aishe kohokwe yaye.’ — Eps. 145:16.