1. Omanangeko noupuna amwe elipi hatu hafele, eshi tu li oshitukulwa shehangano laJehova?

 OTWA nangekwa noupuna, eshi tu li oshitukulwa shehangano laJehova momafiku aa madjuu axuuninwa. Onghalamwenyo mounyuni ou otai ende nokudjuupala, ashike Jehova okwe tu pa ovamwatate novamwameme ve tu kwafele. (Eps. 133:1) Ohe tu kwafele tu kale tu na ekwatafano la kola novaneumbo letu. (Ef. 5:33–6:1) Ohe tu pe yo eendunge nounongo oo twa pumbwa, opo tu kale tu na ombili yashili yokomutima.

2. Oshike twa pumbwa okuninga, nomolwashike?

² Otu na okulonga twa tula ombuda moshixwa, opo tu twikile okulongela Jehova noudiinini. Omolwashike? Omolwaashi omafimbo amwe, ohatu udifwa nai kwaasho vamwe va popya, ile va ninga. Otashi dulika yo tu teke omukumo omolwomapuko oo twa ninga, unene tuu ngeenge otwe a endulula lwoikando. Otwa pumbwa okutwikila okulongela Jehova (1) ngeenge omwiitaveli mukwetu e tu udifa nai, (2) ngeenge kaume ketu kopahombo e tu nyemateka (3) ngeenge twa teka omukumo omolwomapuko etu. Moshitukulwa eshi, ohatu ka kundafana onghalo keshe yomeenghalo odo. Ohatu ka kundafana yo kutya oshike hatu lihongo koshihopaenenwa shaumwe, oo a li a omudiinini, a tumbulwa mOmbiibeli.

KALA OMUDIININI KUJEHOVA, NGEENGE OMWIITAVELI MUKWENI E KU UDIFA NAI

3. Eshongo lilipi oshiwana shaJehova sha taalela?

³ Eshongo. Ovaitaveli vakwetu vamwe ove na omaukwatya oo hae tu kenyaneke. Vamwe otashi dulika ve tu nyemateke, ile va ungaunge nafye nai. Ovakulunhuongalo otava dulu okuninga omapuko. Omaupyakadi oo otaa dulu okuningifa vamwe va kale va limbililwa, ngeenge eli ehangano ngoo laJehova. Ponhele yokutwikila okulongela  Kalunga ve na ‘ediladilo limwe’ novamwatate novamwameme, otashi dulika va efe po okupopya naavo ve va udifa nai, ile nokuli va efe po okwoongala. (Sef. 3:​9, KB-13) Mbela oshi li ngoo pandunge okuninga ngaho? Natu ka taleni osho hatu lihongo kuumwe oo a popiwa mOmbiibeli, oo a li a taalela omaupyakadi a faafana.

4. Omuyapostoli Paulus okwa li a shakeneka omashongo elipi?

⁴ Oshihopaenenwa shopaMbiibeli. Omuyapostoli Paulus okwa li e shii kutya Ovakriste vakwao inava wanenena. Pashihopaenenwa, vamwe meongalo muJerusalem kava li va itavela kutya Paulus okwa ninga omuhongwa, eshi va shakena naye. (Oil. 9:26) Lwanima, ovanhu vamwe ova li tava popi oinima ii kombinga yaye, opo va ningife vamwe vaha kale ve mu lineekela. (2 Kor. 10:10) Paulus okwa li a mona omukulunhuongalo umwe, oo a li a ninga etokolo lihe li pandunge, olo la li tali dulu okupundukifa vamwe. (Gal. 2:​11, 12) Markus, kaume kaPaulus, okwa li e mu nyemateka neenghono. (Oil. 15:​37, 38) Paulus okwa li ta dulu okweefa imwe yomeenghalo odo i mu ningife a efe po okweendafana naavo ve mu udifa nai. Ashike okwa kala e na etaleko liwa li na sha novamwatate novamwameme nokwa twikila okulongela Jehova noudiinini. Oshike sha kwafela Paulus a pule komesho?

5. Oshike sha kwafela Paulus a kale e na ekwatafano liwa novamwaxe? (Ovakolossi 3:​13, 14) (Tala yo efano.)

⁵ Paulus okwa li e hole ovamwaxe. Ohole yaye yoku va hola oye mu kwafela aha yandje elitulemo kokuhawanenena kwavo, ndele okomaukwatya avo mawa. Ohole oya li yo ya kwafela Paulus a ninge osho a shanga mOvakolossi 3:​13, 14. (Lesha.) Didilika nghee Paulus a li a ungaunga naMarkus. Nonande Markus okwa li a fiya po Paulus, eshi a li a ya molweendo laye lotete loutumwa, Paulus ina kala a handukila Markus. Lwanima, eshi Paulus a li a shangela eongalo lOmukolossi onhumwafo yopahole, okwa li a popya kutya Markus oku li omulongi pamwe naye a denga mbada, ‘odjo yehekeleko neenghono.’ (Kol. 4:​10, 11) Eshi Paulus a li modolongo muRoma, okwa li a pula kondadalunde, opo Markus e uye e mu kwafele. (2 Tim. 4:11) Paulus okwa li a dimina po ovamwaxe nokwa kala e na ekwatafano liwa navo. Oshike hatu lihongo kuPaulus?

6-7. Oshike tashi dulu oku tu kwafela tu twikile okuulikila ovamwatate novamwameme ohole, nonande inava wanenena? (1 Johannes 4:7)

⁶ Oshilihongomwa. Jehova okwa hala tu twikile okuulikila ovamwatate novamwameme ohole. (Lesha 1 Johannes 4:7.) Ngeenge ovamwatate novamwameme ova ungaunga nafye monghedi ihe fi yopaKriste, ohatu dulu okukala nelineekelo kutya inave shi ninga nelalakano loku tu udifa nai nosho yo kutya otava kendabala okulonga osho Jehova a popya kutya osha yuka. (Omayel. 12:18) Kalunga oku hole ovapiya vaye ovadiinini,  nonande inava wanenena. Nonande ohatu ningi omapuko, oha twikile okukala kaume ketu noiha kala e tu handukila. (Eps. 103:9) Otwa hafa unene, eshi Jehova he tu dimine po notwa hala oku mu hopaenena mokudimina po vamwe. — Ef. 4:32–5:1.

⁷ Dimbuluka yo kutya, eshi exulilo tali ehene popepi, otwa pumbwa okukala tu na ekwatafano liwa novamwatate novamwameme. Otwa teelela omahepeko a ka hapupale. Otashi dulika yo tu ke lihange twa tulwa modolongo omolweitavelo letu. Ngeenge osho osha ningwa, ohatu ka kala twa pumbwa ovamwatate novamwameme shi dulife nale. (Omayel. 17:17) Natu ka taleni osho sha li sha ningilwa Josep, a omukulunhuongalo wokoSpain. Ye nosho yo ovamwatate vamwe ova li va tulwa modolongo omolwokuhenombinga kwavo moinima yopapolotika. Okwa ti: “Eshi twa li modolongo, otwa li pamwe. Onghee omafimbo amwe otwa li hatu ningilafana nai. Otwa li tu na okulididimikilafana nokudiminafana po nehalo liwa. Osho oshe tu kwafela tu kale twa hangana nokufilafana oshisho. Otwa li twa dingililwa kovanadolongo ovo ihava longele Jehova. Pomhito imwe, onda li nda yahamekwa, nokwooko kwange okwa li moshamaende. Onghee kanda li handi dulu okulikwafela ame mwene. Ashike omumwatate umwe okwa li ha kosho ko koikutu yange nokufila nge oshisho meenghedi dimwe vali. Onda li nda ulikilwa ohole yashili, pomhito opo nda li nde i pumbwa neenghono.” Katu na tuu omatomheno mawa okukandula po omaupyakadi oo tu na novamwatate paife!

TWIKILA OKULONGELA JEHOVA, NGEENGE WA NYEMATEKWA KUKAUME KOYE KOPAHOMBO

8. Ovalihomboli ova taalela eshongo lilipi?

⁸ Eshongo. Eehombo adishe odi na omaupyakadi. Ombiibeli oya popya sha yukilila kutya ovalihomboli otava ka hangwa “komaupyakadi opalutu.” (1 Kor. 7:28) Omolwashike mbela? Omolwaashi omushamane nomukulukadi inava wanenena, ve na omaukwatya a yoolokafana, ve hole nove tonde oinima ya yoolokafana. Ovalihomboli otashi dulika va dje momaputuko nosho yo momidingonoko da yoolokafana. Omafimbo amwe, otashi dulika kaume umwe kopahombo a ulike omaukwatya oo kaume kaye kopahombo a li ina didilika, ofimbo inava hombola. Keshe shimwe shomoinima oyo otashi dulu okweetifa omaupyakadi. Ovalihomboli otashi dulika keshe umwe a pe mukwao ombedi omolwoupyakadi oo u li mohombo, nonande aveshe ove na epuko. Ove na okulongela kumwe, opo va kandule po oupyakadi. Otashi dulika nokuli va hovele okudiladila kutya ova pumbwa okutopoka, ile okuteya ohombo. Ndele mbela etopoko, ile eteyohombo olo ngoo shili ekandulepo lomaupyakadi? b Natu ke lihongeni komukainhu umwe, oo a popiwa mOmbiibeli, oo a kala omudiinini kuJehova, nokuli nonande omushamane waye okwa li a djuupaleka ohombo yavo.

9. Abigail okwa li a taalela eshongo lilipi?

⁹ Oshihopaenenwa shopaMbiibeli. Abigail okwa li a hombolwa kuNabal, oo Ombiibeli ya popya kutya okwa li omukwanyanya noku na eenghedi dii. (1 Sam. 25:3) Oshi na okukala sha li shidjuu kuAbigail okukala nomulumenhu a tya ngaho. Mbela Abigail okwa li e na omhito yokufiya po ohombo oyo? Heeno. Okwa li a pewa omhito oyo, eshi David, ohamba yaIsrael yomonakwiiwa, a li e uya okudipaa omushamane waye, oo a li a tuka David nosho yo ovalumenhu ovo a li pamwe navo. (1 Sam. 25:​9-13) Abigail okwa li ta dulu okuya onhapo, nokweefa David a dipae Nabal. Ashike Abigail hasho a li a ninga ngaho. Ponhele  yaasho, okwa li a tomha David a efe Nabal a kale nomwenyo. (1 Sam. 25:​23-27) Omolwashike a li a ningila ngaho?

10. Oshike tashi dulika she linyengifa Abigail a kale mohombo i na omaupyakadi?

¹⁰ Abigail okwa li e hole Jehova nokwa fimaneka omifikamhango daye di na sha nohombo. Nopehe na omalimbililo, okwa li e shii osho Kalunga a li a lombwela Adam naEva, eshi e va hombolifa. (Gen. 2:24) Abigail okwa li e shii kutya Jehova okwa tala ko ohombo i li elongekido liyapuki. Okwa li a hala okuhafifa Kalunga, naasho osho sha li she mu linyengifa a ninge ngaashi ta dulu, opo a xupife ovaneumbo lavo, mwa kwatelwa omushamane waye. Abigail okwa li a katuka onghatu diva, opo a kelele David aha dipae Nabal. Okwa li yo a yandja ombili nehalo liwa omolwepuko olo ina ninga. Osha yela kutya Jehova okwa li e hole omukainhu oo omuladi noke lihole mwene. Oshike osho ovakulukadi nosho yo ovashamane tave lihongo koshihopaenenwa shaAbigail?

11. (a) Jehova okwa teelela shike kovalihomboli? (Ovaefeso 5:33) (b) Oshike to lihongo konghedi omo Carmen a longa noudiinini, opo a kaleke po ohombo yaye? (Tala yo efano.)

¹¹ Oshilihongomwa. Jehova okwa hala omushamane nomukulukadi va kale pamwe, nonande kaume umwe kopahombo oshidjuu okukala pamwe naye. Kalunga iha kala tuu a hafa, ngeenge e wete ovalihomboli tava longo noudiinini, opo va kandule po omaupyakadi nokuulika kutya ove holafane nohole yokuheliholamwene nova fimanekafana! (Lesha Ovaefeso 5:33.) Natu ka taleni koshihopaenenwa shaCarmen. Omido hamano lwaapo okudja eshi a hombolwa, okwa li a hovela okukonakona nEendombwedi daJehova nolwanima okwa ka ninginifwa. Okwa ti: “Omushamane wange ka li a panda etokolo lange. Okwa li a handuka, eshi handi i kokwoongala nonda tokola toko ndi longele Jehova. Okwa li ha tuku nge nokwa li ha ningile nge omatilifo kutya ota fiye nge po.” Ndele nande ongaho, Carmen okwa kala omudiinini kohombo yaye. Okwa kala ta longo noudiinini oule womido 50, opo a ulikile omushamane waye ohole nosho yo efimaneko. Okwa ti: “Onda li nde lihonga okukala ndi shii nghee omushamane wange e udite nokupopya naye nonghenda. Molwaashi onda li ndi shii kutya ohombo oiyapuki kuJehova, onda ninga ngaashi handi dulu, opo ndi i kaleke po. Kanda li nda kendabala okufiya po omushamane wange, molwaashi ondi hole Jehova.” c Ngeenge mohombo yeni omwa holoka omaupyakadi, oto dulu okukala u na elineekelo kutya Jehova ote ku yambidida note ku kwafele u kaleke po ohombo yeni.

TWIKILA OKULONGELA JEHOVA, NONANDE OWA TEKA OMUKUMO KOMAPUKO OYE

12. Eshongo limwe lilipi hatu dulu okutaalela, ngeenge otwa nyono enyono la kwata moiti?

¹² Eshongo. Otashi dulika tu kale tu udite twa  teka omukumo neenghono, ngeenge otwa nyona enyono la kwata moiti. Ombiibeli oya popya kutya omanyono etu ohae tu ningifa tu kale twa ‘teyauka notwa alamekwa.’ (Eps. 51:​17, KB-13) omumwatate umwe wedina Robert okwa li a longa noudiinini oule womido, opo a kale a wana okuninga omuyakuliongalo. Ashike okwa li a nyona enyono la kwata moiti nokwa li a mona kutya okwa kengelela Jehova. Okwa ti: “Eshi nda didilika osho nda ninga, eliudo lange ola li tali nyenyetele nge unene. Konima yaasho, onda li ndi udite nai unene. Onda li nda lila nokwiilikana kuJehova. Ohandi dimbuluka nda li handi diladila kutya Kalunga ke na fiku vali a pwilikine komailikano ange, molwaashi onde mu nyemateka.” Ngeenge otwa nyono enyono la kwata moiti, otashi dulika tu kale tu na omitima da nyanyauka neenghono nokuhovela okudiladila kutya Jehova okwe tu efa po nokatu na omatomheno oku mu longela vali. (Eps. 38:4) Ngeenge owa li u udite ngaho, konakona oshihopaenenwa shaumwe, oo a popiwa mOmbiibeli a li omudiinini nokwa twikila okulongela Jehova, nonande okwa li a nyona enyono la kwata moiti.

13. Petrus okwa li a nyona enyono la kwata moiti lilipi, nomapuko amwe elipi a li a ninga, ofimbo ina nyona enyono olo?

¹³ Oshihopaenenwa shopaMbiibeli. Oufiku oo wa tetekela efyo laJesus, Petrus okwa li a ninga omapuko mahapu, nomolwomapuko oo okwa li a nyona enyono la kwata moiti. Tete, Petrus okwa li a ulika kutya okwe lineekela muye mwene, eshi a li te litade kutya ota ka kala omudiinini, nokuli nonande ovayapostoli vakwao ova fiye po Jesus. (Mark. 14:​27-29) Lwanima, ofimbo va li moshikunino shaGetsemane, Petrus okwa li a dopa lwoikando okukala oupafi. (Mark. 14:​32, 37-41) Opo nee eshi ongudu yovanhu ye uya okukwata po Jesus, i na eedibo nosho yo omaongamukonda, Petrus okwa li a lya onghaku. (Mark. 14:50) Xuuninwa, Petrus okwa li e likala Jesus lwoikando itatu, a li a ana nokuli nokulifingaela. (Mark. 14:​66-71) Petrus okwa li e linyenga ngahelipi, eshi a didilika kutya okwa nyona enyono la kwata moiti? Okwa li a nyika oluhodi neenghono, ndele ta lili, tashi dulika a li e udite ondjo neenghono. (Mark. 14:72) Diladila ashike kunghee Petrus a li e udite nai, eshi kaume kaye, Jesus, a li a dipawa konima yeevili donhumba. Petrus ka li tuu e udite ehe na oshilonga!

14. Oshike sha kwafela Petrus a twikile okulongela Jehova? (Tala efano yoshifo.)

¹⁴ Petrus okwa li a dula okutwikila okulongela Jehova omolwomatomheno mahapu. Ka li e litongola ko; okwa li a ya kovahongwa vakwao nova li ve mu hekeleka. (Luk. 24:33) Shikwao vali, omunyumunwa Jesus okwa li e lihololela Petrus, opo e mu twe omukumo. (Luk. 24:34; 1 Kor. 15:5) Lwanima, ponhele yokuvela ombedi Petrus omolwomanyono aye, Jesus okwa li a lombwela kaume kaye kutya ota ka pewa oinakuwanifwa ya kwata  moiti. (Joh. 21:​15-17) Petrus okwa li e shii kutya okwa nyona sha kwata moiti, ashike okwa li a twikila okukendabala okulonga osho sha yuka. Omolwashike? Omolwaashi okwa li a tomhwa kutya Omwene waye, Jesus, okwa li natango e mu hole. Ovamwaxe vaPetrus ova li va twikila oku mu yambidida. Oshike hatu lihongo moshihopaenenwa shaPetrus?

15. Jehova okwa hala tu kale twa tomhwa kushike? (Epsalme 86:5; Ovaroma 8:​38, 39) (Tala yo efano.)

¹⁵ Oshilihongomwa. Jehova okwa hala tu kale twa tomhwa kutya oku tu hole nokwe lilongekida oku tu dimina po. (Lesha Epsalme 86:5; Ovaroma 8:​38, 39.) Ngeenge otwa nyono, ohatu kala tu udite ondjo. Osho oshi li paushitwe nosha yuka. Ashike katu na okudiladila kutya Jehova ke tu hole vali, ile kutya ite tu dimine po. Ponhele yaasho, otu na okukonga ekwafo diva. Robert, oo a popiwa metetekelo, okwa ti: “Onda nyona, molwaashi onda li nde lineekela meenghono dange dokukondjifa eyeleko.” Okwa li a mona kutya okwa pumbwa okupopya novakulunhuongalo. Okwa ti: “Eshi nda popya novakulunhuongalo, ova kwafela nge ndi mone kutya Jehova oku hole nge. Onda li nda mona kutya ovakulunhuongalo navo ove hole nge. Ova kwafela nge ndi mone kutya Jehova ina efa nge.” Nafye ohatu dulu okukala twa tomhwa kutya Jehova oku tu hole neenghono nohe tu dimine po, ngeenge twe livela ombedi, okukonga ekwafo olo la pumbiwa nokukendabala noudiinini tuha endulule omapuko etu. (1 Joh. 1:​8, 9) Ngeenge otwa tomhwa kutya Jehova oku tu hole nokwa hala oku tu dimina po, itatu ka efa po oku mu longela, nokuli nokonima eshi twa ninga epuko

16. Omolwashike wa tokola toko okutwikila okulongela Jehova?

¹⁶ Jehova okwa lenga neenghono eenghendabala detu doku mu longela momafiku aa axuuninwa madjuu. Kekwafo laJehova, ohatu dulu okutwikila oku mu longela noudiinini, ngeenge twa nyematekwa komapuko etu vene, ile komapuko avamwe. Ohatu dulu okutwikila okukala tu hole ovamwatate novamwameme noku va dimina po, nokuli nonande ove tu udifa nai. Ohatu dulu okuulika kutya otu hole Kalunga neenghono notwa fimaneka omalongekido aye e na sha nohombo mokuninga ngaashi hatu dulu, opo tu kandule po omaupyakadi oo haa holoka po meehombo detu. Ngeenge otwa nyono enyono la kwata moiti, ohatu dulu okukonga ekwafo kuJehova nokudimina kutya oku tu hole nohe tu dimine po, nokutwikila oku mu longela. Ohatu dulu okukala noushili kutya ote ke tu nangeka noupuna, ngeenge ‘inatu loloka okulonga ouwa.’ — Gal. 6:9.