Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

OSHITUKULWA SHOKUKONAKONWA 19

‘Ohamba yokoumbangalanhu’ pefimbo lexulilo

‘Ohamba yokoumbangalanhu’ pefimbo lexulilo

‘Mefimbo laxuuninwa, ohamba yokoumbuwanhu otai ka lwa nohamba yokoumbangalanhu.’ — DAN. 11:40.

EIMBILO 150 Kongeni Kalunga opo mu ka xupifwe

EXUKU LOSHITUKULWA *

1. Omaxunganeko Ombiibeli otae tu kwafele tu shiive shike?

OSHIKE tashi ka ningilwa oshiwana shaJehova monakwiiwa i li popepi? Inatu pumbwa okutengeneka. Omaxunganeko Ombiibeli otae tu kwafele tu shiive oiningwanima inene oyo tai ke tu kuma atusheni. Exunganeko limwe otali tu kwafele tu shiive osho omapangelo amwe omanaenghono okombada yedu taa ka ninga po. Exunganeko olo otali hangwa membo laDaniel etukulwa 11, nola popya shi na sha nondjokonona yeehamba mbali odo da kala tadi lwifafana, imwe oyokoumbangalanhu naikwao oyokoumbuwanhu. Oshitukulwa shinene shexunganeko olo osha wanifwa nale, notu na elineekelo kutya naasho sha xupa ko otashi ka wanifwa shili.

2. Metwokumwe naGenesis 3:15 nosho yo Ehololo 11:7; 12:17, oinima ilipi twa pumbwa okukaleka momadiladilo eshi hatu konakona exunganeko laDaniel?

2 Opo tu ude ko exunganeko olo tali hangwa muDaniel etukulwa 11, otwa pumbwa okukaleka momadiladilo kutya ola yukifwa ashike kovapangeli nosho yo komapangelo oo a kala nokufininika oshiwana shaKalunga odikilila. Oshiwana shaKalunga oshinini okuyelekanifa novanhu mounyuni. Ndele mbela omolwashike sha ninga oshishonekwa shomapangelo oo? Omolwaashi Satana nosho yo ounyuni waye ova hala okuhanauna po filufilu ovo hava longele Jehova naJesus. (Lesha Genesis 3:15; Ehololo 11:7; 12:17.) Natango opo tu ude ko exunganeko olo tali hangwa muDaniel, otu na okutala nghee tali tu kumwe nomaxunganeko makwao Ombiibeli. Ohatu ka mona ashike eudeko li li mondjila lexunganeko laDaniel ngeenge otwe li yelekanifa noitukulwa ikwao yOmishangwa.

3. Oshike hatu ka kundafana moshitukulwa eshi naashi tashi shikula ko?

3 Tu na oitwa oyo momadiladilo, natu ka kundafaneni Daniel 11:25-39. Ohatu ka tala kutya olyelye a li ohamba yokoumbangalanhu nosho yo ohamba yokoumbuwanhu okudja mo 1870 fiyo 1991, nohatu ka tala yo kutya omolwashike twa pumbwa okupepaleka eudeko letu li na sha noshitukulwa shonhumba shexunganeko olo. Moshitukulwa tashi shikula ko, ohatu ka kundafana Daniel 11:40–12:1, nohatu ka pepaleka eudeko letu li na sha neevelishe odo da xunganeka osho tashi ningwa po okudja mo 1990 fiyo opoita yaArmagedon. Eshi hatu konakona oitukulwa oyo ivali, ohatu ka kwafelwa koshimhungu shi na oshipalanyole “Eehamba odo tadi kondjifafana momafiku axuuninwa.” Ashike tete, otwa pumbwa okushiiva kutya eehamba mbali odo da popiwa mexunganeko olo odo oolyelye.

OLYELYE E LI OHAMBA YOKOUMBANGALANHU NOHAMBA YOKOUMBUWANHU?

4. Oinima itatu ilipi tai tu kwafele tu shiive kutya olyelye ohamba yokoumbangalanhu nohamba yokoumbuwanhu?

4 Outumbulilo “ohamba yokoumbangalanhu” nosho yo “ohamba yokoumbuwanhu” potete owa li wa yukifwa kovapangeli ovo va li hava kala moitukulwa oyo i li koumbangalanhu nokoumbuwanhu waIsrael. Omolwashike hatu tile ngaho? Omolwaashi omweengeli oo a li a etela Daniel etumwalaka olo okwe mu lombwela a ti: “Ame onde uya ndi ku shiivifile oshiwana shoye eshi tashi ka ningwa momafiku axuuninwa.” (Dan. 10:14) Israel shopambelela osho sha li oshiwana shaKalunga fiyo opOpentekoste yomo 33 O.P. Ndele okudja opo, Jehova okwa ulika kutya ovashikuli vaJesus ovadiinini ova ninga oshiwana shaye. Onghee hano, exunganeko olo tali hangwa muDaniel etukulwa 11 inali yukifwa ashike kuIsrael shopambelela, ndele ola yukifwa yo nokovashikuli vaKristus. (Oil. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16) Nohamba yokoumbangalanhu nosho yo ohamba yokoumbuwanhu oda kala nokulunduluka mokweendelako kwefimbo. Ashike eehamba odo oda kala tadi ninga oinima yonhumba ya faafana. Shotete, eehamba adishe oda pangela moitukulwa omo mu yadi oshiwana shaKalunga noku shi hepeka. Oshitivali, eshi da ungaunga nonyanya noshiwana shaKalunga oda ulika kutya odi tonde Kalunga kashili, Jehova. Oshititatu, eehamba odo mbali oda kala tadi kondjele eenghonopangelo mokulwifafana.

5. Olyelye a li ohamba yokoumbangalanhu nosho yo yokoumbuwanhu okudja mefelemudo 2 O.P. fiyo olwopexulilo lefelemudo 19 O.P.? Shi yelifa.

5 Mefelemudo etivali O.P., meongalo lopaKriste omwa li mwa mbobolokela Ovakriste ovanaipupulu, ovo va li tava hongo ovanhu omahongo oipupulu nokuholeka oshili oyo tai hangwa mEendjovo daKalunga. Okudja pefelemudo olo fiyo olwopexulilo lefelemudo 19 O.P., kombada yedu kakwa li oshiwana shaKalunga sha unganekwa. Ovakriste ovanaipupulu ova li va hapupala ngaashi eu le lihanena mepya. Naasho osha li she shi ningifa shidjuu okudidilika mo Ovakriste vashili. (Mat. 13:36-43) Omolwashike osho shididilikwedi? Osho otashi ulike kutya kapa li ohamba yokoumbangalanhu nosho yo yokoumbuwanhu okudja mefelemudo 2 fiyo olwopokati kefelemudo 19. Kapa li oshiwana shaKalunga sha unganekwa osho tashi dulu okuponokelwa. * Onghee hano, ohatu dulu okukala noushili kutya ohamba yokoumbangalanhu noyokoumbuwanhu oda ka holoka vali lwopexulilo lefelemudo 19. Osho otu shi shii ngahelipi?

6. Onaini oshiwana shaKalunga sha hovela vali okukala ongudu? Shi yelifa.

6 Okudja mo 1870 okuyuka komesho, oshiwana shaKalunga osha li sha unganekwa shi li ongudu. Modula oyo omo omumwatate Charles T. Russell novalongi pamwe naye va hovela okukonakona Ombiibeli. Omumwatate Russell novalongi pamwe naye ova li va fa omutumwa oo a xunganekwa kutya ota ka ‘kokola ondjila’ ofimbo Ouhamba wopaMessias inau dikwa po. (Mal. 3:1) Kungaho, osha li shipu okudidilika mo ongudu oyo ya li tai longele Kalunga monghedi ya yuka. Mbela pefimbo opo opa li epangelo enaenghono olo la li tali fininike oshiwana shaKalunga? Natu ka taleni kouyelele tau shikula.

OLYELYE E LI OHAMBA YOKOUMBUWANHU?

7. Olyelye a li a ohamba yokoumbuwanhu fiyo opOita yOtete yOunyuni?

7 Mo 1870, Britain okwa li a ninga epangelo enaenghono mounyuni aushe, nokwa li e na etangakwaita enaenghono elela. Exunganeko laDaniel ola popya kombinga yoluvinga linini olo la finda omaluvinga makwao atatu. Oluvinga linini otali faneke Britain, nomaluvinga makwao otaa faneke France, Spain naNetherlands. (Dan. 7:7, 8) Britain okwa kala ta dana onghandangala e li ohamba yokoumbuwanhu fiyo opOita yOtete yOunyuni. Pefimbo opo, Oilongo ya Hangana yaAmerika oyo ya li ya punapala mounyuni aushe noya li ya panga oukaume wopofingo naBritain.

8. Olyelye a kala ohamba yokoumbuwanhu momukokomoko womomafiku axuuninwa?

8 Pefimbo lOita yOtete yOunyuni, Amerika naBritain ova li ve limanga oukuni kumwe nova li va ninga etangakwaita enaenghono lopamuhanga. Pefimbo opo tuu opo, ova ninga epangelo lopamuhanga enaenghono mounyuni laAmerika naBritain. Ngaashi Daniel a xunganeka, ohamba oyo oya li ya ninga “engafifi linene li neenghono.” (Dan. 11:25) Momukokomoko womafiku axuuninwa, ohamba yokoumbuwanhu oya kala Britain naAmerika. * Ndele mbela olyelye a kala ta dana onghandangala e li ohamba yokoumbangalanhu?

OHAMBA YOKOUMBANGALANHU YA HOLOKA VALI

9. Ohamba yokoumbangalanhu oya li ya holoka vali naini, nongahelipi Daniel 11:25 a li a wanifwa?

9 Ohamba yokoumbangalanhu oya li ya holoka vali mo 1871 konima yomudo eshi omumwatate Russell novalongi pamwe naye va tota po ongudu yokukonakona Ombiibeli. Momudo oo, Otto von Bismarck okwa li a hanganifa oitukulwa yonhumba noya li ya ninga oshiwana oshinaenghono hashi ifanwa Germany. Wilhelm wOtete okwa li a ninga ohamba yotete yoshiwana osho shipe, nokwa li a hoolola Bismarck a ninge omuwiliki wotete wepangelo olo. * Germany okwa kala ta kolonyeke oilongo yaAfrika nosho yo yopEfuta la Mwena omido dihapu, nokwa li ta shongo Britain. (Lesha Daniel 11:25.) Epangelo laGermany ola li la tota po etangakwaita enaenghono lovakwaita vokolupadi nosho yo etangakwaita lomomeva enaenghono olo la li etivali mounyuni. Pefimbo loita yotete younyuni, Germany okwa li a longifa etangakwaita laye olo opo a lwife ovatondi vaye.

10. Ongahelipi Daniel 11:25b, 26 a li a wanifwa?

10 Daniel okwa xunganeka kombinga yaasho sha li tashi ka ningilwa epangelo laGermany nosho yo etangakwaita olo a tota po. Exunganeko olo ola popya kutya ohamba yokoumbangalanhu “itai dulu sha.” Omolwashike mbela? “Shaashi otai kengelelwa. Ndele ava hava lile pamwe naye ovo tave ke mu teya po.” (Dan. 11:25b, 26a) Pefimbo laDaniel, ovo va li hava li ‘eendja dohamba’ ongaashi omalenga, oo a li haa ‘longele ohamba.’ (Dan. 1:5) Ndele mbela exunganeko olo ola li la yukifwa kulyelye? Ola li la yukifwa kwaavo ve na eendodo dopombada mepangelo laGermany, ngaashi ovawiliki vetangakwaita novayandjimayele, ovo va li hava kala popepi nohamba. Ohamba oya li ya findwa molwaashi oya li ya endwa medu kovanaenghono ovo, nomwa li mwa totwa epangelo lipe moGermany. * Exunganeko olo kala li ashike la popya kombinga yokuteka po kwepangelo olo, ndele ola li yo la popya oidjemo yoita yohamba yokoumbuwanhu. Ombiibeli oya popya shi na sha nohamba yokoumbangalanhu ya ti: “Etangakwaita laye otali ka kombwa po, navahapu otava ka fya.” (Dan. 11:26b, NW) Ngaashi sha xunganekwa, poita yotete younyuni, etangakwaita laGermany ola li la “kombwa po,” novanhu vahapu ova “fya.” Ovanhu vahapu ova li va dipawa moita oyo inashi ningwa nande onale mondjokonona.

11. Ohamba yokoumbangalanhu nosho yo yokoumbuwanhu oda li da ninga shike?

11 Daniel 11:27, 28 okwa popya shi na sha nefimbo olo la ya fiyo opOita yOtete yOunyuni a ti kutya ohamba yokoumbangalanhu nosho yo yokoumbuwanhu otadi ka ‘kala omutumba poshililo shimwe tadi popi oipupulu.’ Exunganeko olo ola ti yo kutya ohamba yokoumbangalanhu otai ke liongelela ‘emona lihapu.’ Naasho osho sha li sha ningwa. Germany naBritain ova li va lombwelafana kutya ova hala okupanga ombili, ndele mo 1914, ova li va tukulula oita, osho tashi ulike kutya osho va li va popya osha li oipupulu. Omido dihapu da tetekela 1914, Germany okwa li a punapala, noye a li oshilongo sha punapala oshitivali mounyuni. Eshi Germany a li a lwifa ohamba yokoumbuwanhu, ndele ta findwa, osha li ewanifo lexunganeko laDaniel 11:29 nosho yo oshitukulwa shotete shovelishe 30.

EEHAMBA TADI HEPEKE OSHIWANA SHAKALUNGA

12. Ohamba yokoumbangalanhu nosho yo yokoumbuwanhu oda li da ninga shike poita yotete younyuni?

12 Okudja mo 1914 okuyuka komesho, eehamba odo mbali oda kala tadi lwifafana nokuhepeka oshiwana shaKalunga. Pashihopaenenwa, poita yotete younyuni, epangelo laGermany nosho yo laBritain okwa li taa hepeke oshiwana shaKalunga, osho sha li sha a anya okuya moita. Epangelo laAmerika ola li la tula modolongo ovo va li tava kwatele komesho oilonga yokuudifa. Omahepeko oo okwa li a wanifa po exunganeko olo tali hangwa mEhololo 11:7-10.

13. Ohamba yokoumbangalanhu oya li ya ninga shike okudja mo 1930 nasha nosho yo poita itivali younyuni?

13 Mo 1930 nasha, unene tuu poita itivali younyuni, ohamba yokoumbangalanhu oya li ya ponokela oshiwana shaKalunga nonyanya. Eshi epangelo laNazi la li tali pangele moGermany, Hitler novalanduli vaye ova li va shilika oilonga yoshiwana shaKalunga. Ohamba yokoumbangalanhu oya li ya dipaa ovapiya vaJehova omafele nokwiidilila omayovi meekamba deenghwate. Oiningwanima oyo oya li ya popiwa mexunganeko laDaniel. Ohamba yokoumbangalanhu oya li ya ‘yapululula otembeli’ noya li ya ‘xulifa po eyambo lomafiku aeshe’ eshi ya shilika oilonga yokuudifa yoshiwana shaJehova. (Dan. 11:30b, 31a) Omuwiliki waGermany, Hitler, okwa li nokuli a ana kutya ota ka xulifa po filufilu oshiwana shaKalunga moGermany.

OHAMBA IPE YOKOUMBANGALANHU YA HOLOKA

14. Olyelye a ka ninga ohamba yokoumbangalanhu konima yoita itivali younyuni? Shi yelifa.

14 Konima yoita itivali younyuni, Soviet Union oye a li a ninga ohamba yokoumbangalanhu molwaashi okwa li a kwata ko oilongo aishe oyo ya li koshi yepangelo laGermany. Ngaashi ashike epangelo laNazi la li la ninga, Soviet Union naye okwa li a hepeka nonyanya ovo va li tava longele Kalunga kashili.

15. Ohamba yokoumbangalanhu oya li ya ninga shike konima eshi Oita Itivali yOunyuni ya xula?

15 Diva konima eshi Oita Itivali yOunyuni ya xula, ohamba ipe yokoumbangalanhu, Soviet Union novayambididi vaye, oya li ya hovela okuhepeka nonyanya oshiwana shaKalunga. Metwokumwe nexunganeko olo tali hangwa mEhololo 12:15-17, ohamba oyo oya li ya shilika oilonga yetu yokuudifa nokutwala moukwatwa ovapiya vaJehova omayovi. Onghee hano, okudja ashike eshi omafiku axuuninwa a hovela, ohamba yokoumbangalanhu oya kala nokuhepeka oshiwana shaKalunga nomahepeko oo a fa “omulonga,” ndele inai pondola. *

16. Ongahelipi Soviet Union a li a wanifa po exunganeko olo li li muDaniel 11:37-39?

16 Lesha Daniel 11:37-39. Metwokumwe newanifo lexunganeko olo, ohamba yokoumbangalanhu kaya li i “na ko nasha noikalunga yooxe.” Ngahelipi mbela? Soviet Union okwa li a hala okuxulifa po omalongelokalunga, onghee okwa kala te a findile kongudi opo aha kale e na eenghono. Opo a hange elalakano olo, okwa li a yandja omhango mo 1918 opo ovanhu meefikola va hongwe kutya kaku na Kalunga. Ongahelipi ohamba yokoumbangalanhu ya li ya “fimaneka kalunga keehote domalwoodi”? Soviet Union okwa li a longifa oimaliwa ihapu opo a pameke etangakwaita laye nokunduluka oilwifo yolute omayovi opo a kale e na eenghono. Hauxuuninwa, ohamba yokoumbangalanhu nosho yo ohamba yokoumbuwanhu oda li di na oilwifo yolute ihapu inaenghono oyo tai dulu okudipaa ovanhu omabiliyona!

EEHAMBA MBALI ODO DI TONDAFANE TADI LONGELE KUMWE

17. “Oixuna yehanauno” oshike?

17 Ohamba yokoumbangalanhu nosho yo ohamba yokoumbuwanhu oda li da longela kumwe opo di tote po oshinima shimwe osho da tala ko sha fimanenena, ‘okudika po oixuna yehanauno.’ (Dan. 11:31) “Oixuna yehanauno” otai ulike kOiwana ya Hangana.

18. Omolwashike Oiwana ya Hangana ya talika ko i li “oixuna yehanauno”?

18 Oiwana ya Hangana oya talika ko i li “oixuna yehanauno” molwaashi ohai liti kutya otai ka eta ombili mounyuni aushe, oyo paulelalela tai dulu okweetwa ashike kOuhamba waKalunga. Natango exunganeko ola popya kutya “oixuna yehanauno,” oyo i li Oiwana ya Hangana, otai ka ponokela nokuhanauna po omalongelokalunga aeshe oipupulu. — Tala oshimhungu “Eehamba odo tadi kondjifafana momafiku axuuninwa.”

OMOLWASHIKE TWA PUMBWA OKUSHIIVA ONDJOKONONA EI?

19-20. (a) Omolwashike twa pumbwa okushiiva ondjokonona ei? (b) Epulo lilipi hatu ka kundafana moshitukulwa tashi shikula ko?

19 Otwa pumbwa okushiiva ondjokonona oyo molwaashi otai ulike kutya okudja mo 1870 nasha fiyo 1991, exunganeko laDaniel li na sha nohamba yokoumbangalanhu nosho yo nohamba yokoumbuwanhu ola kala nokuwanifwa. Onghee hano, ohatu dulu okukala nelineekelo kutya oshitukulwa osho sha xupa ko shexunganeko olo nasho otashi ka wanifwa.

20 Mo 1991, Soviet Union okwa li a teka po. Olyelye e li ohamba yokoumbangalanhu kunena? Oshitukulwa tashi shikula ko otashi ka nyamukula epulo olo.

EIMBILO 128 Lididimika fiyo okexulilo

^ okat. 5 Otu wete oumbangi kutya exunganeko laDaniel li na sha ‘nohamba yokoumbuwanhu’ nosho yo ‘nohamba yokoumbangalanhu’ otali twikile okuwanifwa. Osho otu shi shii ngahelipi? Nomolwashike twa pumbwa okuuda ko moule ouyelele u na sha nexunganeko olo?

^ okat. 5 Onghee hano, itatu dulu vali kutya omupangeli waRoma, Aurelian, (270-275 O.P.) oye a li “ohamba yokoumbangalanhu” ile kutya ohambakainhu Zenobia (267-272 O.P.) oyo ya li “ohamba yokoumbuwanhu.” Ouyelele ou otau pepaleke ouyelele oo tau hangwa metukulwa 13 nosho yo 14 lembo lOshiingilisha Pay Attention to Daniel’s Prophecy!

^ okat. 9 Mo 1890, ohamba Wilhelm Omutivali oya li ya umba ko Bismarck koshipundi.

^ okat. 10 Ova li va ninga oinima ihapu oyo ya li ya ningifa epangelo liha dule vali okupangela. Pashihopaenenwa, ova li va efa po okuyambidida ohamba, va li va lombwela vamwe oiholekwa i na sha noita, nova li ve i fininika i efe po okupangela.

^ okat. 15 Ngaashi sha ulikwa muDaniel 11:34, Ovakriste ovo va li koshi yepangelo lohamba yokoumbangalanhu ova li va pepelelwa eshi omahepeko a xula po oule wokafimbo. Pashihopaenenwa, omahepeko okwa li a xula po eshi Soviet Union sha teka po mo 1991.