1. Metwokumwe nOmayeletumbulo 4:7, omolwashike atusheni twa pumbwa ounongo wopakalunga?

 NGEENGE to ningi etokolo la fimana, kape na omalimbililo kutya oho ilikana u pewe ounongo noho shi ningi nelinyengotomheno liwa. (Jak. 1:5) Ohamba Salomo oya shanga ya ti: “Ounongo oo oshinima sha fimanenena, onghee likongela ounongo, moinima aishe oyo to likongele, kendabala okukala u na eudeko.” (Omayel. 4:7, NW) Oshoshili kutya Salomo ka li ashike ta popi kombinga younongo keshe. Okwa li ta popi kombinga younongo oo hau di kuJehova Kalunga. (Omayel. 2:6) Ndele mbela ounongo wopakalunga otau dulu ngoo oku tu kwafela tu ungaunge nomaupyakadi, oo twa taalela kunena? Heeno, otau dulu, ngaashi ashike hatu ke shi mona moshitukulwa eshi.

2. Omonghedi imwe ilipi hatu dulu okukala ovanaendunge elela?

² Onghedi imwe omo hatu dulu okukala ovanaendunge omokukonakona nokutula moilonga omahongo ovalumenhu vavali, ovo va li va fimanekwa omolwounongo wavo. Tete, ohatu ka kundafana kombinga yaSalomo. Ombiibeli oya popya kutya ‘Kalunga okwa pa Salomo ounongo neendunge dihapu.’ (1 Eeh. 4:29) Oshitivali, ohatu ka kundafana kombinga yaJesus, oo a li e na ounongo wa shiya ko. (Mat. 12:42) Ombiibeli oya xunganeka shi na sha naJesus, ya ti: ‘Omhepo otai ka kala nokutulumukwa kombada yaye, omhepo yeendunge noyounongo.’ — Jes. 11:2.

3. Oshike hatu ka kundafana moshitukulwa eshi?

³ Kalunga okwa li a yandja ounongo muhapu kuSalomo naJesus, nova li va dula okuyandja omayele mawa e na sha noinima oyo ya fimana kufye atushe. Moshitukulwa eshi, ohatu ka kundafana oinima itatu yomuyo: Nghee tu na okukala netaleko li li pandjele li na sha noimaliwa, noilonga yokulikongela omboloto nosho yo nafye vene.

4. Onghalo yopamaxupilo yaSalomo naJesus oya li ya yoolokafana ngahelipi?

⁴ Salomo okwa li a punapala neenghono nokwa li ha di meumbo loudjeko. (1 Eeh. 10:7, 14, 15) Mepingafano naasho, Jesus okwa li e na oinima yopamaliko inini noka li e na eumbo laye mwene. (Mat. 8:20) Ashike nande ongaho, ovalumenhu ovo vavali aveshe ova li ve na etaleko li li pandjele li na sha noinima yopamaliko, molwaashi Jehova Kalunga oye a li Odjo younongo oo va li ve na.

5. Etaleko li li pandjele lilipi Salomo a li e na li na sha noimaliwa?

⁵ Salomo okwa li e shii kutya oimaliwa otai dulu okukala “epopilo.” (Omuud. 7:12) Ngeenge otu na oimaliwa, ohatu dulu okulanda oinima oyo twa pumbwa, opo tu kale nomwenyo nosho yo oinima inini oyo twa hala. Ashike nonande Salomo okwa li e na oinima yopamaliko, okwa li e shii kutya ope na oinima imwe ya fimanenena i dulife oimaliwa. Pashihopaenenwa, okwa shanga a ti: “Edina li nondilo li dule oupuna uhapu.” (Omayel. 22:1) Salomo okwa li yo a mona kutya ovanhu ovo ve hole oimaliwa ihava kala va hafa. (Omuud. 5:10, 12) Okwe tu londwela tuha tule elineekelo letu moimaliwa, molwaashi otai dulu okukana po efimbo keshe. — Omayel. 23:4, 5.

6. Etaleko li li pandjele lilipi Jesus a li e na li na sha noinima yopamaliko? (Mateus 6:31-33)

⁶ Jesus okwa li e na ondjele, ngeenge tashi uya poinima yopamaliko. Okwa li ha hafele oikulya nosho yo oikunwa. (Luk. 19:2, 6, 7) Pomhito imwe, okwa li a ninga omaviinyu mawa elela, naasho osho sha li oshikumwifilonga shaye shotete. (Joh. 2:10, 11) Efiku olo a fya, okwa li a djala oshikutu shondilo. (Joh. 19:23, 24) Ashike Jesus ina efa oinima yopamaliko oyo i kale pondodo yotete mokukalamwenyo kwaye. Okwa lombwela ovashikuli vaye a ti: “Kape na ou ta dulu okulongela oovene vavali . . . Itamu dulu okulongela Kalunga pamwe nemona.” (Mat. 6:24) Jesus okwa honga kutya ngeenge otwa pitifa komesho Ouhamba, Jehova ota ka shilipaleka kutya otu na aishe oyo twa pumbwa. — Lesha Mateus 6:31-33.

7. Ongahelipi omumwatate umwe a mona ouwa mokukala e na etaleko li li pandjele li na sha noimaliwa?

 ⁷ Ovamwatate novamwameme vahapu ova mona ouwa mokutula moilonga ounongo wopakalunga u na sha noimaliwa. Natu ka taleni koshihopaenenwa shomumwatate ina hombola wedina Daniel. Okwa ti: “Eshi nda li omunyasha, onda li nda tokola okupitifa komesho oinima yopamhepo, molwaashi oyo ya fimanenena monghalamwenyo yange.” Molwaashi Daniel okwa li a kaleka onghalamwenyo yaye paunafangwa, okwa li ha longifa efimbo nounghulungu waye mokukwafela koshikondo shokuyandja oikwafa nosho yo okulonga kObetel. Okwa weda ko a ti: “Inandi lipa nande oushima omolwetokolo olo nda ninga. Oshoshili kutya ngeno onda dula okulikola oimaliwa ihapu, ngeno oyo nda li nda pitifa komesho monghalamwenyo yange. Ndele ngeno osho sha li ngaho, ngeno inandi mona ookaume va denga mbada ovo ndi na paife. Oimaliwa itai dulu okupingena po ehafo olo ndi na, eshi ndi shii kutya onda pitifa komesho Ouhamba waKalunga. Itali dulu yo okuyelekanifwa nomanangeko noupuna oo nda pewa kuJehova.” Osha yela kutya ohatu mono ouwa, ngeenge hatu yandje elitulemo koinima yopamhepo, ndele hakoimaliwa.

8. Otu shi shii ngahelipi kutya Salomo okwa li e na ondjele, ngeenge tashi uya poilonga? (Omuudifi 5:18, 19)

⁸ Salomo okwa popya kutya oilonga youdiinini ohai etele omunhu ehafo. Okwa ti oi li “oshali shaKalunga.” (Lesha Omuudifi 5:18, 19.) Okwa shanga a ti: “Oilonga aishe idjuu otai likolifa.” (Omayel. 14:23) Salomo okwa li e shii kutya osho ta popi oshoshili. Okwa li ha longo noudiinini. Okwa tunga omaumbo, a twika oikokola yomaviinyu, a ninga oikunino nokwa xupa omatale. Okwa tunga yo oilando. (1 Eeh. 9:19; Omuud. 2:4-6) Oyo oya li oilonga idjuu, nokape na omalimbililo kutya oya li ye mu etela ehafo. Ashike Salomo ka li ashike e likolelela kehafo olo hali di momalipyakidilo oo, ndele okwa li e na okuninga shihapu. Okwa li yo ha kufa ombinga momalipyakidilo opamhepo. Pashihopaenenwa, okwa li ha pashukile oilonga yokutunga otembeli yaJehova, oyo ya kwata omido heyali. (1 Eeh. 6:38; 9:1) Konima eshi Salomo a kufa ombinga momalipyakidilo aeshe oo, moilonga yokulikongela omboloto nosho yo momalipyakidilo opamhepo, okwa mona kutya omalipyakidilo opamhepo okwa fimanenena e dule oilonga yokulikongela omboloto. Okwa shanga a ti: “Efina loinima aishe twe i uda oleli: Tila Kalunga u diinine oipango yaye.” — Omuud. 12:13.

9. Jesus okwa ulika ngahelipi kutya oilonga yokulikongela omboloto hayo ya fimanenena kuye?

⁹ Jesus okwa li ha longo noudiinini. Eshi a li omunyasha, okwa li omuhongi woipilangi. (Mark. 6:3) Osho osha yela kutya ovadali vaye ova li hava pandula ekwafo laye, molwaashi ova li hava longo noudiinini, opo va file oshisho oukwaneumbo wavo wa kula. Jesus okwa li a wanenena noku na okukala a li ha longo oilonga yaye noukeka. Onghee hano, otashi dulika ovanhu vahapu va li hava kala va hala oinima oyo a longa. Jesus oku na okukala a li ha hafele neenghono oilonga yaye. Ashike nonande ngaho, okwa li he litulile po efimbo lokuninga oinima yopamhepo. (Joh. 7:15) Lwanima, eshi a ka kala ta yandje elitulemo koukalele, okwa lombwela ovashikuli vaye a ti: “Inamu longela oikulya oyo tai xulu po, ndele longeleni oyo tai mu pefa omwenyo waalushe.” (Joh. 6:27) Jesus okwa popya mEudifo lokOmhunda, a ti: ‘Liongeleleni omamona meulu.’ — Mat. 6:20.

10. Vamwe otashi dulika va taalela omashongo elipi koilonga yokulikongela omboloto?

¹⁰ Ounongo wopakalunga otau ke tu kwafela tu kale tu na etaleko li li pandjele li na sha noilonga  yokulikongela omboloto. Tu li Ovakriste, otwa hongwa tu kale hatu ‘longo noudiinini oilonga iwa.’ (Ef. 4:28) Luhapu ovayandji voilonga ohava didilike kutya otu li ovanashili nohatu longo noudiinini, notashi dulika ve tu lombwele nghee va lenga onghedi omo hatu longo oilonga yetu. Osho otashi dulika shi tu ningife tu hovele okulonga eevili dihapu, hatu diladila kutya ohatu ka ningifa omuyandji wetu woilonga a kale e hole Eendombwedi daJehova. Mokweendela ko kwefimbo, otashi dulika tuha kale vali tu na efimbo lokuwanifa po oinakuwanifwa yetu youkwaneumbo nosho yo omalipyakidilo opamhepo. Onghee hano, otwa pumbwa okuninga omalunduluko, opo tu kale tu na ondjele.

11. Oshike omumwatate umwe e lihonga shi na sha nokukala netaleko li li pandjele li na sha noilonga?

¹¹ Omumwatate omunyasha wedina William okwe lihonga koshihopaenenwa shomukulunhuongalo umwe, oo a li ha longele, kutya osha fimanenena okukala netaleko li li pandjele li na sha noilonga yokulikongela omboloto. William okwa popya shi na sha nomukulunhuongalo oo, a ti: “[Omumwatate oo] oku li oshihopaenenwa sha denga mbada, ngeenge tashi uya petaleko liwa li na sha noilonga. Oha longo noudiinini, novanhu vahapu ohave mu popile mouwa, omolwoilonga yaye iwa. Pexulilo lefiku, ngeenge a dimbuka, oha efa oilonga ya tya ngaho, ndele ta yandje elitulemo koukwaneumbo waye nosho yo kokulongela Jehova. Oidjemo ilipi a mona? Oye umwe womovanhu va hafa ovo ndi shii!” *

12. Salomo okwa ulika ngahelipi kutya oku na etaleko li li pandjele li na sha naye mwene, nosha enda ngahelipi e li kanife?

¹² Eshi Salomo a li omupiya waJehova omudiinini, okwa li e na etaleko li li pandjele li na sha naye mwene. Eshi a li omunyasha, okwa ulika nelininipiko kutya oku shii omangabeko aye nokwa li ha kongo ewiliko kuJehova. (1 Eeh. 3:7-9) Eshi Salomo opo a hovele okupangela, okwa li yo e shii nghee sha nyika oshiponga okukala nounhwa. Okwa shanga a ti: “Ounhwa tau tetekele ehanauno, nelinenepeko tali  tetekele epunduko.” (Omayel. 16:18) Shinyikifa oluhodi, Salomo okwa dopa okutula moilonga omayele aye mwene. Mokweendelako kwefimbo, eshi a li ta pangele, okwa li a kwatwa kounhwa, ndele te lipwililikile oiteelelwa yaKalunga. Pashihopaenenwa, omhango imwe oya li ya popya kutya ohamba yOvaheberi kai na ‘okulikongela ovalikadi vahapu, omwenyo wayo uhe liteeke po,’ ile tu tye uhe i hongaule. (Deut. 17:17) Salomo okwa li e lipwililikila omhango oyo, ndele te likongele ovakulukadi 700 nosho yo ovakulukadi vopomunghulo 300, ovo ihava longele Jehova. (1 Eeh. 11:1-3) Salomo otashi dulika a li te lipopile kutya “osho inashi nyika oshiponga.” Kashi na nee mbudi kutya oshike sha li tashi ingaana momadiladilo aye, lwanima, okwa ka mona oilanduliko inyikifa oluhodi, eshi e lipwililikila oiteelelwa yaJehova. — 1 Eeh. 11:9-13.

13. Oshike hatu lihongo mokudilonga koshihopaenenwa shaJesus shelininipiko?

¹³ Jesus okwa li e na etaleko li li pandjele li na sha naye mwene nosho yo elininipiko. Ofimbo Jesus ine uya kombada yedu, okwa li ha longo oilonga ihapu itunhula pamwe naJehova. Oinima aishe oya shitwa okupitila muJesus, “oinima yomeulu noyokombada yedu.” (Kol. 1:16) Peninginifo laye, Jesus okwa li a mona oumbangi oo we mu dimbulukifa oinima aishe oyo a longa, eshi a li naXe. (Mat. 3:16; Joh. 17:5) Ashike nande ongaho, osho inashi ningifa Jesus a kwatwe kounhwa. Mepingafano naasho, ina ninga nande oshinima shonhumba osho tashi ulike kutya oku dule vamwe. Okwa lombwela ovahongwa vaye kutya eshi e uya kombada yedu, ‘ine uya okuyakulwa, ndele okuyakula nokuyandja omwenyo waye u ninge ekulilo lavahapu.’ (Mat. 20:28) Okwa popya yo nelininipiko kutya iha ningi oinima kuye mwene. (Joh. 5:19) Jesus ina ulika tuu elininipiko linene! Okwe tu tulila po oshihopaenenwa shiwa, osho twa pumbwa okushikula.

14. Oshike hatu lihongo kuJesus shi na sha netaleko la yuka li na sha nafye vene?

¹⁴ Jesus okwa honga ovashikuli vaye va kale ve na etaleko la yuka li na sha navo vene. Pomhito imwe, Jesus okwe va lombwela a ti: ‘Eexwiki adishe dokomitwe deni Kalunga oku shii omuvalu wado.’ (Mat. 10:30) Eendjovo odo otadi tu hekeleke neenghono, unene tuu ngeenge  otu na etaleko lii li na sha nafye vene. Osho otashi ulike kutya Tate yetu womeulu oku na ko nasha filufilu nakeshe umwe womufye notu na ondilo momesho aye. Ngeenge Jehova okwe tu pitika tu mu longele noku wete kutya otwa wana oku ka kala nomwenyo waalushe mounyuni mupe, inatu diladila kutya okwa puka.

15. (a) Oshungonangelo imwe oye tu ladipika tu kale netaleko li li pandjele lilipi? (b) Ngaashi sha ulikwa momafano oo e li pepandja 24, ohatu ka xutwifa omanangeko noupuna elipi, ngeenge ohatu yandje elitulemo lihapu kufye vene?

¹⁵ Oshungonangelo imwe, oyo ya pita paife pa pita omido 15, oye tu lombwela tu kale tu na etaleko li li pandjele li na sha nafye vene. Oya ti: “Inatu pumbwa okukala hatu yandje elitulemo lihapu kufye vene, opo tuha kwatwe kounhwa. Ile okukala twe lifya ounye, opo tuha kwatwe kepolimano. Ponhele yaasho, natu kale tu na etaleko li li pandjele li na sha nafye vene, opo tu mone opo hatu shi endifa nawa nosho yo omangabeko etu. Omumwameme umwe okwa ti: ‘Kandi fi omunhu mwii unene; ame kandi fi omunhu a denga mbada. Ondi na opo handi shi endifa nawa nosho yo opo handi dopa, ngaashi ashike ovanhu aveshe.’” Mbela ou wete ouwa oo hau di mokukala tu na etaleko li li pandjele li na sha nafye vene?

16. Omolwashike Jehova he tu pe omayele a denga mbada?

¹⁶ Jehova ohe tu pe omayele a denga mbada okupitila mEendjovo daye. Oku tu hole nokwa hala tu kale twa hafa. (Jes. 48:17, 18) Ngeenge otwa hoolola okupitifa Jehova komesho mokukalamwenyo kwetu, ohatu ka kala twa hafa. Ngeenge otwa ningi ngaho, ohatu ka henuka omaupyakadi mahapu, oo haa shakenekwa kwaavo hava yandje elitulemo lihapu koimaliwa, koilonga, ile kuvo vene. Keshe umwe womufye na kale a tokola toko okutula moilonga omayele oo nokuhafifa omutima waJehova. — Omayel. 23:15.