1, 2. (a) Emona lilipi li na unene ondilo kufye? (b) Oshili ilipi twa lenga, nomolwashike? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

EMONA lilipi li na unene ondilo kwoove? Mbela oto hale oku li kumaana po noshinima osho shi na ongushu inini? Omanyamukulo komapulo oo omapu kovalongeli vaJehova aveshe ovo ve mu liyapulila. Ekwatafano letu naJehova olo emona li na unene ondilo, noitatu ke lilandifa po nande. Otwa lenga yo oshili yOmbiibeli oyo hai tu kwafele tu kulike ekwatafano letu naTate wetu womeulu. — Kol. 1:9, 10.

² Diladila ashike koinima aishe oyo Omuhongi wetu Munenenene he tu hongo mEendjovo daye, Ombiibeli. Okwe tu hololela oshili i na sha neityo ledina laye nosho yo omaukwatya aye a hokwifa. Okwe tu lombwela kombinga yefiloshisho la denga mbada lekuliloyambo, olo a yandja pahole okupitila mOmona waye, Jesus. Jehova okwe tu lombwela yo kombinga yOuhamba wopaMessias, nokwa pa ovavaekwa eteelelo loku ka kala meulu nosho yo “eedi” dimwe eteelelo loku ka kala kombada yedu mOparadisa. (Joh. 10:16) Okwe tu honga nghee tu na okulihumbata. Otwa lenga oshili oyo molwaashi ohai tu kwafele tu ehene popepi nOmushiti wetu. Ohai tu kwafele tu kale tu na onghalamwenyo i na eityo.

3. Okulanda oshili inashi hala okutya shike?

 ³ Jehova oKalunga ha yandje nehalo liwa. Iha ngungunine ouwa ovo tava kongo oshili. Okwa yandja nokuli nomwenyo wOmona waye omuholike oshali. Ite ke tu pula nande tu lande oshili noimaliwa. Eshi omulumenhu wedina Simon a li a hala okuyandja oimaliwa komuyapostoli Petrus opo e mu pe eenghono domhepo iyapuki, Petrus okwa tya kuye: “Oimaliwa yoye nai ye pamwe naave mekano, osheshi to diladila oshali yaKalunga otai landwa noimaliwa.” (Oil. 8:18-20) Ndele mbela elombwelo li na sha ‘nokulanda oshili’ ola hala okutya shike?

4. Moshitukulwa eshi, ohatu ke lihonga shike kombinga yoshili?

⁴ Lesha Omayeletumbulo 23:23. Itatu dulu okumona oshili mEendjovo daKalunga nopehe na okuninga eenghendabala. Natu kale tu na ehalo lokuninga omaliyambo opo tu i mone. Ngaashi omushangi omunaendunge wOmayeletumbulo a popya, ngeenge otwa ‘lande’ ile otwa mono “oshili,” natu kale twa lungama opo tuhe i ‘landife po,’ ile tu i kanife. Natu ka kundafaneni kutya ‘okulanda’ oshili osha hala okutya shike, nondado oyo tu na okufuta opo tu i mone. Opo nee ohatu ka kulika olupandu letu li na sha noshili, nokupameka etokolo letu lokuhe i “landifa” po. Ngaashi hatu ke shi mona, okulanda oshili otaku pula eenghendabala da mana mo.

5, 6. (a) Ongahelipi hatu dulu okulanda oshili nopehe na okuyandja oimaliwa? Shi faneka. (b) Oshili ohai tu kwafele ngahelipi?

⁵ Oshinima osho shoshali nasho otashi pula nokuli u ninge eenghendabala. Oshitya shOshiheberi osho sha tolokwa “landa” mOmayeletumbulo 23:23 oshi na yo eityo “lokumona.” Oitya aishe oya kwatela mo okuninga eenghendabala ile okukumaana po oshinima osho shi na ongushu. Ohatu dulu okufaneka onghedi yokulanda oshili monghedi ei: Natu tye nee ngeno ofitola yonhumba otai yandje “omabanana oshali.” Mbela omabanana a tya ngaho otae ke uya meumbo loye pashikumwifilonga? Ahowe. Otu na okuninga eenghendabala tu ke a tale kofitola. Mbela omabanana oo otaa yandjwa ngoo oshali? Heeno, ashike otu na okuninga eenghendabala nokukonga efimbo tu ye kofitola. Sha faafana, inatu pumbwa oimaliwa tu lande oshili. Ndele otu na okuninga eenghendabala tu i mone.

⁶ Lesha Jesaja 55:1-⁠3. Eendjovo daJehova odo di li muJesaja oda yelifa kutya okulanda oshili osha hala okutya shike. Meevelishe odo, Jehova okwa faafanifa eendjovo daye nomeva, nomashini nosho yo nomaviinyu. Ngaashi omunhu ta nu omeva a talala, oshili yeendjovo daKalunga nayo ohai tu talaleke. Natango, ngaashi ashike omashini hae tu pameke nokukwafela okaana ka kule, eendjovo daJehova nado ohadi tu pameke noku tu kwafela tu kule pamhepo. Shikwao vali, eendjovo daJehova oda fa omaviinyu. Ngahelipi mbela? Ombiibeli oya popya kutya omaviinyu ohaa hafifa ovanhu. (Eps. 104:15) Eshi Jehova a lombwela ovapiya vaye va ‘lande omaviinyu,’ ote tu shilipaleke kutya okukala metwokumwe nEendjovo daye otashi ke tu hafifa. (Eps. 19:⁠8) Olo kali fi tuu efaneko li wa li na sha nokulihonga nokutula moilonga oshili yEendjovo daKalunga! Ohatu dulu okuyelekanifa eenghendabala nofuto oyo hatu futu. Natu ka kundafaneni oinima itano oyo hatu dulu okufuta opo tu lande oshili.

7, 8. (a) Omolwashike tu na okukonga efimbo opo tu lande oshili? (b) Omunyasha umwe omunafikola okwa li a ninga eenghendabala di fike peni, nosha li sha eta oidjemo ilipi?

⁷ Efimbo. Ei oyo ofuto keshe umwe e na okufuta ngeenge ta lande oshili. Ohashi pula efimbo okupwilikina ketumwalaka lOuhamba, okulesha  Ombiibeli noishangomwa yopaMbiibeli, okuninga ekonakonombiibeli lopaumwene, nosho yo okulilongekidila okwoongala nokukala po. Otu na ‘okulanda,’ ile okukonga efimbo mokweefa po oilonga oyo inai fimana unene. (Lesha Ovaefeso 5:15, 16.) Otashi kwata efimbo li fike peni okumona eshiivo lashili lomahovelohongo Ombiibeli? Osho oshe likolelela keenghalo detu. Kape na ongaba kutya otu na okulihonga shi fike peni shi na sha nounongo waJehova, eendjila daye nosho yo oilonga yaye. (Rom. 11:33) Oshungonangelo yotetetete oya faafanifa oshili ‘nokangala kawa,’ noya ti: “Ino kala ashike wa wanenwa kokangala koshili kamwe. Ngeno okwa li okangala kamwe ka wana, ngeno kape na vali vamwe. Kala nokukonga nokwoongela oungala vahapu va tya ngaho.” Otashi dulika tu lipule kutya, ‘Mbela ondi shii oshili i fike peni?’ Ohatu dulu okulihonga shihapu kombinga yaJehova nokuli efimbo keshe. Kunena, osha fimana okulongifa nawa efimbo letu opo tu lande oshili ngeenge eenghalo detu otadi shi pitike. Natu ka taleni koshihopaenenwa shaumwe oo a li a halelela oshili.

⁸ Mariko, * omukainhu omunyasha Omujapani, okwa li a ya kofikola koNew York City, sha­America. Pefimbo opo, okwa li hai komalongelokalunga oo a hovela moJapan mo 1959. Omumwameme omukokolindjila okwa li a shakena naMariko eshi a li ta longo eumbo neumbo. Eshi a hovela okulihonga oshili yOmbiibeli, okwa li a hafa neenghono eshi a li a pula omukokolindjila a kale ha konakona naye Ombiibeli luvali moshivike. Nonande Mariko okwa li ha kala e lipyakidila noinakuwanifwa yofikola nosho yo hai koilonga yetatafiku, okwa li a hovela diva okuya kokwoongala. Okwa li yo a efa po omalipyakidilo amwe opo a lande efimbo e lihonge oshili. Okuninga omaliyambo a tya ngaho okwe mu kwafela opo a ninge diva exumokomesho lopamhepo. Meni lomudo umwe, okwa li a ninginifwa. Konima yeemwedi hamano, mo 2006, okwa li a ninga omukokolindjila, noku li natango omukokolindjila.

9, 10. (a) Okulanda oshili ohaku kumu ngahelipi etaleko letu li na sha noinima yopamaliko? (b) Omukainhu umwe omunyasha okwa li a efa po oinima ilipi, noku shi uditile ngahelipi?

⁹ Ouwa wopamaliko. Opo tu lande oshili, otwa pumbwa okweefa po omaifano ile oilonga oyo hai futu nawa. Eshi ovayuli veeshi Petrus naAndreas va li va shivwa kuJesus va ka ninge “ovayuli vovanhu,” ova li va “fiya po diva oiyulifo yavo.” (Mat. 4:18-20) Oshoshili kutya vahapu vomwaavo tave lihongo oshili kunena inava pumbwa okufiya po oilonga yavo. Ove na oinakuwanifwa yopamhepo. (1 Tim. 5:⁠8) Ashike vahapu ovo ve lihonga oshili ove na okulundulula etaleko lavo li na sha noinima yopamaliko nokuninga omalunduluko shi na sha nomalalakano avo. Jesus okwa yelifa nawa oshinima osho eshi a ti: “Inamu liongelela omamona kombada yedu . . . Ndelenee liongeleleni omamona meulu.” (Matt. 6:19, 20) Natu ka taleni koshihopaenenwa shomukainhu umwe omunyasha.

¹⁰ Maria okwa li e hole oudano wogolfa nokuli nofimbo a li ina wanifa omido dokuya kofikola. Okwa li a kulika owino waye moudano oo pefimbo olo a li kofikola yopombada nokwa li nokuli a pewa oimaliwa yoku ke lihongifa kounivesiti. Okwa li e hole oudano wogolfa neenghono, nokwa li ta lalakanene okukala omudani dingi moudano oo opo a kale ta futwa ondjabi ya ondoka. Opo nee Maria okwa li a hovela okukonakona Ombiibeli, nokwa li e hole oshili oyo a li te lihongo. Okwa li a hafela omalunduluko oo oshili ye mu kwafela a ninge monghalamwenyo. Okwa ti: “Okuninga omalunduluko e na sha nelihumbato lange nosho yo onghedi yange yokukalamwenyo metwokumwe nomafinamhango Ombiibeli, ohashi weda ko kehafo lange.” Maria okwa li a mona kutya itashi ka kala shipu kuye  okulalakanena omamona opamhepo nosho yo opamaliko. (Mat. 6:24) Okwa li a efa po elalakano olo a kala nokulalakanena efimbo lile lokukala omudani dingi moudano wogolfa nokumona omamona nosho yo efimano. Omolwoidjemo yokulanda oshili, paife oku li omukokolindjila nota hafele osho a popya kutya oshi li “ehafo, nonghalamwenyo i na eityo.”

11. Oshike tashi dulu okuningilwa ekwatafano letu navamwe ngeenge otwa lande oshili?

¹¹ Ekwatafano navamwe. Ngeenge otwa hoolola okukala metwokumwe noshili yOmbiibeli, ekwatafano letu nookaume nosho yo ovapambele otashi dulika li lunduluke. Omolwashike? Jesus okwa ilikanena ovashikuli vaye a ti: “Va yapulila moshili yoye, eendjovo doye odo oshili.” (Joh. 17:17) Outumbulilo “va yapulila” otau ti yo kutya “va amuna ko, pa-NW.” Ngeenge otwa tambula ko oshili, otwa amuka ko kounyuni molwaashi elihumbato lao itali tu wapalele vali. Ovanhu ohava mono twa yooloka ko molwaashi eenghedi detu oda lunduluka. Ohatu kala metwokumwe nomifikamhango doshili yOmbiibeli. Nande ihatu kala twa hala okweetifa etukauko, ookaume ketu vamwe nosho yo ovapambele vamwe otashi dulika ve litukaule ko vo vene ile nokuli va pataneke eitavelo letu. Osho ihashi tu kumwifa. Jesus okwa ti: “Ndele novaneumbo vomunhu mwene otava ningi ovatondi vaye.” (Mat. 10:36) Okwa shilipaleka yo kutya ondjabi yokulanda oshili oinene i dule kokule ondado keshe oyo hatu dulu okufuta. — Lesha Markus 10:28-⁠30.

12. Omulumenhu umwe Omujuda okwa li a ninga po shike opo a lande oshili?

¹² Omulumenhu umwe omunangeshefa wedina Aaron okwa li a hongwa okudja kounona waye kutya edina laKalunga kali na okutumbulwa. Ashike Aaron okwa li a fya enota loshili. Okwa li a tunhukwa eshi Ondombwedi imwe ya li ye mu ulikila kutya ngeenge eendada nhe dOshiheberi odo di lile po edina laKalunga oda wedwa oulitumbuli, otali dulu okutumbulwa “Jehova.” Molwaashi okwa li a hafa, okwa li a ya koshinagoga a ka lombwela ovafita osho e lihonga. Ovafita kava li ve linyenga monghedi omo Aaron a li a teelela. Ponhele yokuhafela pamwe naye eshi e lihonga oshili kombinga yedina laKalunga, ova li ve mu fiila omate nokuungaunga naye a fa omunashilundu. Ekwatafano laye novapambele ola li la kana po. Ndele nande ongaho, okwa twikila okulanda oshili nokwa kala Ondombwedi yaJehova i diinini onghalamwenyo yaye aishe. Ngaashi Aaron, opo tu dule okukala moshili, natu kale twa halela okufuta ondado yokutambula ko omalunduluko keshe oo tashi dulika a holoke po e na sha nomaifano ile ekwatafano novapambele.

13, 14. Omalunduluko elipi twa pumbwa okuninga e na sha nokudiladila nelihumbato letu opo tu lande oshili? Yandja oshihopaenenwa.

¹³ Okudiladila nokulihumbata ngaashi ounyuni. Opo tu tambule ko oshili nokukala metwokumwe nomifikamhango dOmbiibeli dopaenghedi, natu kale twa halelela okuninga omalunduluko e na sha nokudiladila nosho yo nelihumbato letu. Petrus okwa popya shi na sha nomalunduluko oo a ti: “Ngaashi ovana hava dulika, mokukala kweni inamu shikula vali omauhalu mwe a wanifa nale mokuhashiiva kweni. Ndelenee . . . mu ninge yo ovayapuki mokukala kweni akushe.” (1 Pet. 1:14, 15) Molwaashi ovanhu moshilando shaKorinto ova li va xutuka paenghedi, ova li ve na okuninga omalunduluko manene monghalamwenyo opo va lande oshili. (1 Kor. 6:9-11) Sha faafana, ovanhu vahapu kunena ova efa po okulihumbata ngaashi ounyuni opo va lande oshili. Natango Petrus okwa li a dimbulukifa Ovakriste vopefimbo laye a ti: “Osha wana eshi mwa wanifa ehalo lovapaani mefimbo eli la pita, eshi mwa li mwa kala moluhaelo, momalwisho, moukolwe, moivilo youfiku, moufukenhu woikunwa nomoixuna yokulongela oikalunga.” — 1 Pet. 4:⁠3.

 ¹⁴ Devynn naJasmine ova kala eengholwe oule womido dihapu. Nonande Devynn okwa li omutuvikili omunekeka woikwambapila i na sha nelongifo loimaliwa, okwa li a kanifa oilonga yaye molwaashi okwa li ha longifa nai oikolwifa. Jas­mine okwa li a shiivikila ehandu nelongifo leenghono. Efiku limwe ofimbo Jasmine a li ta ende mondjila a kolwa, okwa li a shakena nEendombwedi dovatumwa. Ovatumwa ovo ova li va unganeka va konakone naye Ombiibeli, ndele eshi va ka ya keumbo laDevynn oshivike sha landula ko, ova hanga Jasmine naDevynn va kolwa. Kava li ve shii ngeenge ovatumwa ovo ove na ko nasha navo eshi ve uya keumbo lavo. Oshikando sha landula ko onghalo oya li ya lunduluka. Okudja oshikando shotete eshi Jas­mine naDevynn va hovela okukonakona, ova li va ninga ovakonakonimbiibeli ovadiinini nova li va hovela okutula moilonga osho va li tave lihongo. Meni leemwedi nhatu, ova li va efa po okunwa oikolwifa nolwanima ova ka hombola paveta. Omalunduluko oo va li va ninga okwa li a shiivika nawa, nosha li she linyengifa ovanhu vahapu momukunda wavo va konakone

15. Oshike tashi dulu oku shi ningifa shidjuu okulanda oshili, nomolwashike?

¹⁵ Eenghulunghedi noilonga ihe li pamishangwa. Okweefa po eenghulunghedi noilonga ihe li pamishangwa otashi dulika oko unene ku shi ningife shidjuu okulanda oshili. Nonande vamwe ohava tambula ko noupu osho Omishangwa tadi ti shi na sha nokweefa po oilonga oyo, vamwe ohava ongaonga okufuta ondado oyo omolwomafininiko ovapambele, ovanailonga pamwe navo nosho ookaume kavo. Otashi dulika shi va kume pamaliudo, unene tuu ngeenge eenghulunghedi davo oda kwatela mo okufimaneka ovapambele ovo va fya. (Deut. 14:⁠1) Oihopaenenwa youdiinini yavamwe otai dulu oku tu kwafela tu ninge omalunduluko oo a pumbiwa. Natu ka tale nghee ovanhu vomuEfeso vomefelemudo lotete va li va katuka eenghatu nokuhenoumbada.

16. Vamwe muEfeso ova li va ninga po shike opo va lande oshili?

¹⁶ Efeso osha li sha shiivika nawa omolwoumhulile washo. Ovanhu ovo opo va li va ningi Ovakriste, ovo va li hava kufa ombinga moumhulile, ova li va ninga po shike opo va efe po oilonga oyo ihe li pamishangwa nova lande oshili? Ombiibeli oya ti: “Vahapu vomwaava va li va longifa oupule wavo, ova eta omishangwa davo doupule da ndubilwa onduba, ndele ve di xwika po moipafi yovanhu, nondado yado, eshi ya valulilwa kumwe, oya ninga oimaliwa oisiliveli yomayovi omilongo itano. Hano osho ngaha eendjovo dOmwene oda kula noda pama noda holola eenghono dado.” (Oil. 19:19, 20) Ovakriste ovo ovadiinini ova li va ninga eliyambo olo linenenene nova li va mona omanangeko noupuna mahapu.

17. (a) Oinima ilipi tashi dulika i kwatelwe mo mondado oyo tu na okulanda oshili? (b) Omapulo elipi hatu ka kundafana moshitukulwa tashi landula ko?

¹⁷ Owa yamba po shike opo u lande oshili? Atushe otwa yamba po efimbo opo tu ongele eengala doshili. Vamwe ova efa po yo ouwa wopamaliko opo va lande oshili nokuninga omalunduluko e na sha nekwatafano navamwe. Vahapu ova li ve na okuninga omalunduluko e na sha nokudiladila nokulihumbata ngaashi ounyuni nova li ve na okweefa po eenghulunghedi noilonga ihe li pamishangwa. Kashi na nee mbudi kutya otwa efa po shike, otwa tomhwa kutya oshili yOmbiibeli oya yeleka ondado keshe oyo tu na okufuta. Ohai tu kwafele tu kale tu na emona li na ondilo, ekwatafano lopofingo naJehova. Ngeenge otwa diladila komanangeko noupuna oo twa mona eshi twa shiiva oshili, kape na nande oumwe ta ka kala a hala okulandifa po emona laye. Osho otashi shiiva ngahelipi, nongahelipi hatu dulu okuhenuka okuninga epuko olo la kwata moiti? Ohatu ka konakona omapulo oo moshitukulwa tashi landula ko.