1. Omolwashike twa pumbwa okulihonga kovakulunhu?

 ATUSHE otwa pumbwa ewiliko, opo tu dule okuninga omatokolo a fimana monghalamwenyo. Ohatu dulu okumona ewiliko la tya ngaho kovakulunhuongalo nosho yo kOvakriste va pyokoka. Ngeenge ovakulunhu kufye, inatu diladila kutya omayele avo kae na oshilonga kufye kunena. Jehova okwa hala tu lihonge kovakulunhu. Ova kala ko efimbo lile ve tu dule nove na owino, eudeko nounongo. — Job 12:12.

2. Oshike hatu ka kundafana moshitukulwa eshi?

² Pefimbo lOmbiibeli, Jehova okwa longifa ovalumenhu ovadiinini, opo va twe omukumo nokuwilika oshiwana shaye. Diladila koshihopaenenwa shaMoses, David nomuyapostoli Johannes. Ova li ko pefimbo la yoolokafana, neenghalo davo oda li da yoolokafana. Ova li va yandja omayele opandunge kovanyasha. Ovalumenhu, ovo ovadiinini, ova divilika nghee sha fimana okudulika kuKalunga. Jehova okwa shangifa eendjovo davo mOmbiibeli, opo tu lihonge kuvo. Kashi na nee mbudi kutya otu li ovanyasha, ile ovakulunhu, atushe ohatu dulu okumona mo ouwa momayele avo. (Rom. 15:4; 2 Tim. 3:16) Moshitukulwa eshi, ohatu ka kundafana eendjovo da xuuninwa dovalumenhu ovo vatatu ovanamido, noilihongomwa oyo hatu lihongo.

‘OTAMU KA KALA NOMWENYO FIYO ALUSHE’

3. Omeenghedi dilipi Moses a longela Kalunga nosho yo oshiwana shaIsrael?

³ Moses okwa longela Jehova noudiinini monghalamwenyo yaye aishe. Okwa longa e li omuprofeti, omutokoli, omuwiliki nomushangi. Moses okwe lihonga oinima ihapu monghalamwenyo yaye. Okwa pitifa mo oshiwana shaIsrael moupika muEgipiti nokwa mona oikumwifilonga ihapu yaJehova. Jehova  okwe mu longifa a shange omambo atano otete Ombiibeli, Epsalme 90 nosho yo tashi dulika Epsalme 91. Otashi dulika yo oye a shanga embo laJob.

4. Oolyelye Moses a li a twa omukumo, nomolwashike?

⁴ Diva ofimbo Moses ina fya, eshi a li e na omido 120, okwa li a ifana Ovaisrael aveshe noku va dimbulukifa oinima aishe oyo va li va mona Jehova te va ningile. Omido da ka lupuka, Ovaisrael vamwe ova li va mona oikumwifilonga oyo Jehova a ninga, nanghee a li a handukila Ovaegipiti. (Ex. 7:​3, 4) Ova li va enda pokati kEfuta Litilyana nova mona nghee etangakwaita laFarao la hanaunwa po. (Ex. 14:​29-31) Eshi va li mombuwa, Jehova okwa li e va fila oshisho noku va amena. (Deut. 8:​3, 4) Eshi Ovaisrael va li pokuya mEdu lEudaneko, Moses okwa li e va twa omukumo, ofimbo ina fya. a

5. Eendjovo daxuuninwa daMoses odo tadi hangwa muDeuteronomion 30:​19, 20 oda li da pa Ovaisrael eshilipaleko lilipi?

⁵ Moses okwa popya shike? (Lesha Deuteronomion 30:​19, 20.) Okwa li a dimbulukifa oshiwana shaIsrael kutya oshi na onakwiiwa itunhula. Omolwenangeko noupuna laJehova, Ovaisrael ova li tava dulu okukala efimbo lile medu olo e va udanekela. Edu olo ola li liwa nola li li yadi oikunomwa. Moses okwa popya kombinga yalo, a ti: “Oilando inene noiwa oyo inamu tunga, omaumbo e yadi oinima aishe oyo iwa inamu longela, eendungu domamanya, odo inamu xupa, oikokola yomandjebele nomiti deemono, odo inamu twika.” — Deut. 6:​10, 11.

6. Omolwashike Jehova a li a pitika oiwana imwe i finde Ovaisrael?

⁶ Moses okwa li yo a londwela Ovaisrael. Opo va dule okutwikila okukala medu olo liwa, ova li ve na okudulika kuJehova. Moses okwe va ladipika va ‘hoolole omwenyo’ mokupwilikina kuJehova ‘nokukala ovadiinini kuye.’ Ashike Ovaisrael kava li va dulika kuJehova. Onghee mokweendela ko kwefimbo, Kalunga okwa li a pitika Ovaassiria, nolwanima Ovababilon va finde Ovaisrael noku va twala moukwatwa. — 2 Eeh. 17:​6-8, 13, 14; 2 Omaf. 36:​15-17, 20.

7. Oshike hatu dulu okulihonga keendjovo daMoses? (Tala yo efano.)

⁷ Oshike hatu lihongo? Okudulika kwetu otaku ke tu pefa omwenyo waalushe. Ngaashi Ovaisrael, ovo va li pokuya mEdu lEudaneko, nafye otu li komungenge wokuya mounyuni mupe, oo wa udanekwa kuJehova, omo hatu ka mona nghee edu la ninga oparadisa. (Jes. 35:1; Luk. 23:43) Ondiaboli neendemoni dayo itava ka kala po vali. (Eh. 20:​2, 3) Itapa ka kala vali omalongelokalunga oo haa hongo oipupulu kombinga yaJehova. (Eh. 17:16) Itapa ka kala omapangelo opanhu oo haa fininike ovapangelwa vavo. (Eh. 19:​19, 20) Moparadisa itamu ka kala ovakolokoshi. (Eps. 37:​10, 11) Ovanhu otava ka dulika keemhango daJehova douyuki, odo hadi xumifa komesho oukumwe nosho yo ombili. Onghee otava ka kala ve holafane nove lineekelafana. (Jes. 11:9) Oyo kai fi tuu onakwiiwa itunhula! Ngeenge otwa dulika kuJehova, ohatu ka kala moparadisa kombada yedu fiyo alushe. — Eps. 37:29; Joh. 3:16.

8. Ongahelipi eudaneko lomwenyo waalushe la kwafela omumwatate umwe oo a li omutumwa? (Judas 20, 21)

⁸ Ngeenge otwa twikile nokudilonga keudaneko laKalunga li na sha noku ka kala nomwenyo waalushe, otashi ke tu ningifa tu kale twa  kanyatela kuye, kashi na nee mbudi kutya otwa taalela omashongo elipi. (Lesha Judas 20, 21.) Eudaneko olo otali dulu yo oku tu kwafela tu finde ounghundi wonhumba oo tu na. Omumwatate umwe, oo a kala omutumwa muAfrica oule womido dihapu, okwa kala nokukondjifa ounghundi wonhumba. Okwa ti: “Eshi nda didilika kutya, itandi dulu oku ka ya moparadisa, ngeenge ihandi dulika kuJehova, osha ningifa nge ndi kale nda tokola toko ndi kondjife ounghundi oo, nokwiilikana kuJehova nda mana mo. Kekwafo laye, onda li nda dula okufinda ounghundi oo.”

“OTO KA PONDOLA”

9. David okwa li a shakeneka omashongo elipi monghalamwenyo yaye?

⁹ David okwa li ohamba ya denga mbada. Okwa li yo omushiki womusika, omutoti woitevo, ependafule moita nosho yo omuprofeti. Okwa shakeneka omashongo mahapu. Oule womido dihapu, okwa kala a hondama ohamba Saul, molwaashi oya li tai kendabala oku mu dipaa. Konima eshi David a ninga ohamba, okwa li e na okuhondama omonamati waye, Absalom, molwaashi okwa li a hala oku mu kufa ouhamba, nokwa li ta kendabala oku mu dipaa. Nonande David okwa li a shakeneka omashongo aeshe oo, nokwa nyona sha kwata moiti, okwa twikila okukala omudiinini kuJehova fiyo omefyo laye. Jehova okwe mu popya e li ‘omulumenhu oo ha hafifa omutima waYe.’ Otwa pumbwa okupwilikina komayele opandunge aDavid. — Oil. 13:22; 1 Eeh. 15:5.

10. Omolwashike David a li a pumbwa okuyandja omayele komonamati waye, Salomo?

¹⁰ Natu ka taleni komayele oo David a li a pa omonamati waye, Salomo. Omulumenhu oo omunyasha okwa li a hoololwa kuJehova, opo a twikile okuxumifa komesho elongelokalunga la koshoka nokutunga otembeli oyo tai fimanekifa Kalunga. (1 Omaf. 22:5) Salomo okwa li ta ka shakeneka omaudjuu. David okwa li te ke mu lombwela shike? Natu ke shi taleni.

11. She likolelela 1 Eehamba 2:​2, 3, David okwa li a pa Salomo omayele elipi, nongahelipi eendjovo odo da ka wanifwa po? (Tala yo efano.)

¹¹ David okwa popya shike? (Lesha 1 Eehamba 2:​2, 3.) David okwa li a lombwela omona waye kutya, ngeenge okwa dulika kuJehova, ota ka pondola monghalamwenyo yaye. Oule womido dihapu, Jehova okwa li a pa Salomo oinima ihapu iwa, oyo ye mu kwafela meenghedi dihapu. (1 Omaf. 29:​23-25) Okwa tunga otembeli nokushanga omambo amwe Ombiibeli. Okwa li e shiivikile ounongo nosho yo oupuna waye. (1 Eeh. 4:34) Ngaashi David a popya, Salomo okwa li ashike ta ka pondola, ngeenge okwa dulika kuJehova Kalunga. Shinyikifa oluhodi, eshi Salomo a ka kula okwa li a hovela okulongela oikalunga. Jehova ka li vali e mu hokwa noka li e mu pa ounongo, opo  a dule okuwilika oshiwana shaYe monghedi ya yuka. — 1 Eeh. 11:​9, 10; 12:4.

12. Oshike hatu dulu okulihonga meendjovo daDavid?

¹² Oshike hatu lihongo? Okudulika otaku tu kwafele tu pondole. (Eps. 1:​1-3) Oshoshili kutya Jehova ine tu udanekela oku tu pa oupuna nefimano, ngaashi Salomo. Ashike ngeenge otwa dulika kuKalunga ketu, ote ke tu pa ounongo, oo tau dulu oku tu kwafela tu ninge omatokolo opandunge. (Omayel. 2:​6, 7; Jak. 1:5) Omafinamhango aye otaa dulu oku tu wilika ngeenge hatu ningi omatokolo e na sha noilonga, ehongo, omalihafifo nongeenge hatu ungaunga noimaliwa. Ngeenge otwa tula moilonga omayele aye, ohatu ka amena ekwatafano letu naye nohatu ka kala nomwenyo fiyo alushe. (Omayel. 2:​10, 11) Ohatu ka kala tu na ookaume kopofingo. Nohatu ka kala twa hafa momaukwaneumbo etu.

13. Oshike sha li sha kwafela Carmen a pondole monghalamwenyo yaye?

¹³ Carmen, oo ha di moMozambique, okwa li ta diladila kutya ehongo lopombada otali ke mu kwafela a pondole monghalamwenyo. Okwa li a ya koshiputudilo shopombada e ke lihongela okuduta omatungo. Okwa ti: “Onda li ndi hole osho handi lihongo. Ashike onda li handi longifa efimbo lihapu nosho yo eenghono. Onda li handi kala kofikola okudja po 7:30 yongula fiyo 6:00 yokomatango. Osha li shidjuu kwaame okukala pokwoongala, nekwatafano lange naJehova ola li la nghundipala. Onda li nda didilika kutya onda li handi kendabala okulongela oovene vavali.” (Mat. 6:24) Okwa li a ilikana shi na sha nonghalo yaye nokuninga omapekapeko moishangomwa yetu. Okwa weda ko a ti: “Konima eshi nda pewa omayele kovamwatate va pyokoka nosho yo kumeme, onda li nda tokola okufiya po ehongo lopombada nokulongela Jehova pauyadi. Osho osha kwafela nge ndi ninge etokolo la denga mbada monghalamwenyo yange nokandi na efiku ndi lipe oushima.”

14. Moses naDavid ova li va yandja etumwalaka lilipi?

¹⁴ Moses naDavid ova li ve hole Jehova neenghono nova li va mona kutya osha fimana okudulika kuye. Meendjovo davo daxuuninwa, ova li va ladipika ovapwilikini vavo va shikule oshihopaenenwa shavo mokukanyatela kuJehova, Kalunga kavo. Aveshe ova li va  londwela ovanhu kutya, ngeenge ova fiye po Jehova, ita ka kala vali e va hokwa noitava ka mona omanangeko noupuna oo a li e va udanekela. Omayele avo otaa longo yo nokufye kunena. Omido omafele da ka lupuka, omupiya umwe waJehova naye okwa li a ulika nghee sha fimana okukala omudiinini kuKalunga.

“OSHA HAFIFA NGE NEENGHONO”

15. Omuyapostoli Johannes okwa mona shike monghalamwenyo yaye?

¹⁵ Omuyapostoli Johannes okwa li kaume kopofingo kaJesus Kristus. (Mat. 10:2; Joh. 19:26) Okwa li ha i pamwe naye moukalele, a mona oikumwifilonga yaye nokwa kala pamwe naye nopomafimbo madjuu. Okwa mona eshi Jesus ta dipawa, nokwe mu mona konima eshi a nyumunwa. Okwa mona yo nghee eongalo lopaKriste tali kulu nokwa mona eshi onghundana iwa tai “udifilwa oishitwa aishe kombada yedu.” — Kol. 1:23.

16. Oolyelye va mona ouwa meenhumwafo daJohannes?

¹⁶ Eshi Johannes a li a kulupa okwa li e na oufembanghenda wokushanga embo lEhololo. (Eh. 1:1) Okwa shanga Evaengeli olo la lukilwa edina laye. Okwa shanga yo eenhumwafo nhatu da nwefwa mo. Onhumwafo yaye onhinhatu okwe i shangela Omukriste omudiinini wedina Gaius, oo a li e mu tala ko e li omona waye omuholike. (3 Joh. 1) Ashike otashi dulika a li a tala ko vahapu ve li ovana vaye vopamhepo. Osho omupiya oo omunamido a shanga, otashi tu yo omukumo ovashikuli vaJesus kunena.

17. She likolelela ku 3 Johannes 4, oshike hashi eta ehafo?

¹⁷ Johannes okwa shanga shike? (Lesha 3 Johannes 4.) Johannes okwa shanga kombinga yehafo olo hali di mokudulika kuKalunga. Eshi a li ta shange onhumwafo yaye onhinhatu, vamwe ova li tava tandaveleke omahongo oipupulu nokweeta etukauko. Ashike vamwe ova li va twikila ‘okudiinina oshili.’ Ova li hava dulika kuJehova ‘nova li hava diinine oipango yaye.’ (2 Joh. 4, 6) Ovakriste ovo ovadiinini kava li ashike va hafifa Johannes, ndele ova li yo va hafifa Jehova. — Omayel. 27:11.

18. Oshike hatu dulu okulihonga meendjovo daJohannes?

¹⁸ Oshike hatu lihongo? Oudiinini ohau tu kwafele tu kale twa hafa. (1 Joh. 5:3) Pashihopaenenwa, ohatu kala twa hafa, molwaashi otu shii kutya ohatu hafifa Jehova. Oha kala a hafa, ngeenge e tu wete eshi hatu kondjifa omashongo nokudulika koipango yaye. (Omayel. 23:15) Ovaengeli navo ohava kala va hafa.  (Luk. 15:10) Nafye ohatu kala twa hafa, ngeenge tu wete vamwe tava twikile okukala ovadiinini, unene tuu ngeenge ova taalela omashongo. (2 Tes. 1:4) Eshi ounyuni ou waSatana tau ka hanaunwa po, ohatu ka kala twa hafa, molwaashi otwa kala ovadiinini kuJehova.

19. Rachel okwa popya shike kombinga yokuhonga vamwe oshili? (Tala yo efano.)

¹⁹ Ohatu kala twa hafa, ngeenge hatu hongo vamwe kombinga yaJehova. Rachel, oo ha di moDominican Republic, oku udite kutya oshi li oufembanghenda munene okuhonga vamwe kombinga yaKalunga, oo hatu longele. Okwa li a kwafela vamwe va hovele okulongela Jehova. Okwa popya a ti: “Ohashi hafifa nge neenghono okumona ovo nda honga tava twikile okukala ve hole Jehova, ve mu lineekela nokuninga omalunduluko meenghalamwenyo davo, opo ve mu hafife. Ehafo olo olinene, okuyelekanifa neenghendabala odo nda ninga, opo ndi va honge.”

OUWA OO HATU DULU OKUMONA MEENDJOVO DAXUUNINWA DOVALUMENHU OVADIININI

20. Oinima ilipi hatu ningi ya li hai ningwa kuMoses, David naJohannes?

²⁰ Moses, David naJohannes ova li ko pefimbo lonale, neenghalo davo inadi fa detu kunena. Ashike ohatu ningi oinima yonhumba ya faafana. Ngaashi va li hava ningi, nafye ohatu longele Kalunga kashili, hatu ilikana kuye, twe mu lineekela nohatu kongo ewiliko kuye. Ngaashi ovalumenhu ovo ovanamido, otu shii kutya Jehova oha nangeke noupuna ovo hava dulika kuye.

21. Jehova ote ke tu nangeka noupuna ngahelipi, ngeenge otwa shikula omayele aMoses, David naJohannes?

²¹ Onghee hano, natu kale twa tokola toko okutula moilonga eendjovo daxuuninwa dovalumenhu ovo nokudulika koipango yaJehova. Opo nee ohatu ka pondola mukeshe shimwe osho hatu ningi. Ohatu ka kala ‘nomwenyo fiyo alushe.’ (Deut. 30:​19, 20) Ohatu ka kala twa hafa, molwaashi ohatu hafifa Tate yetu omunahole womeulu, oo ha wanifa po omaudaneko aye aeshe monghedi omo inatu teelela — Ef. 3:20.