1, 2. (a) Ongahelipi eteelelo litunhula olo Ovakriste ve na la yooloka ko kwaalo ovanhu vomounyuni waSatana ve na? (b) Omapulo a fimana elipi hatu ka kundafana?

TU LI Ovakriste vashili, ohatu lombwele ovanhu kombinga yeteelelo litunhula olo tu na. Kashi na nee mbudi kutya otu li ovavaekwa ile ‘eedi dimwe,’ atushe otwa teelela nodjuulufi eshi elalakano laKalunga lopehovelo tali ka wanifwa nosho yo okuyapulwa kwedina laJehova. (Joh. 10:16, NW; Mat. 6:9, 10) Eteelelo la tya ngaho otwe li lenga neenghono. Otwa teelela yo eudaneko lomwenyo waalushe, kutya nee ohatu ka kala oshitukulwa ‘sheulu lipe’ ile ‘oshedu lipe.’ (2 Pet. 3:13) Ashike mopaife, otwa teelela eshi ehepuluko lopamhepo loshiwana shaKalunga tali ka twikila okuxuma komesho.

² Ovo ve li oshitukulwa shounyuni waSatana navo ohava kala ve na eteelelo, ashike ohava kala va limbililwa ngeenge eshi va teelela otave ke shi wanifilwa ngoo. Pashihopaenenwa, ovanhu omamiliyona ovo hava ndobola ohava kala ve na eteelelo lokuvena, ashike ihava kala naanaa ve na oushili kutya otava ka vena. Eitavelo lashili lOvakriste “olo elineekelo la pama okulineekela osho tashi teelelwa.” (Heb. 11:1) Otashi dulika u lipule kutya, ongahelipi handi dulu okukala ndi na eteelelo la twa? Nomauwa elipi haa di mokukala u na eitavelo la kola mwaasho wa teelela?

3. Eitavelo lashili lOvakriste ole likolelela koushili ulipi?

 ³ Eitavelo kali fi oukwatya oo ovanhu inava wanenena hava dalwa nao; lo ihali uya ashike ngahenya. Eitavelo lopaKriste oli li oshiimati osho ovanamitimadiwa hava imike kekwafo lomhepo iyapuki yaKalunga. (Gal. 5:22) Ombiibeli inai popya kutya Jehova oku na ile okwa pumbwa eitavelo. Molwaashi Jehova omunaenghono adishe nomunaendunge, kape na osho tashi dulu oku mu kelela a wanife po elalakano laye. Tate yetu womeulu oku na oushili kutya omanangeko noupuna aeshe oo a udaneka ote ke a wanifa shili. Nomolwaasho a popya a ti: “Sha wanifwa.” (Lesha Ehololo 21:3-6.) Eitavelo lOvakriste ole likolelela koushili oo kutya Jehova oye “Kalunga omudiinini” oo ha wanifa po alushe osho a udaneka. — Deut. 7:9.

4. Ovalumenhu novakainhu ovadiinini ovo va li ko pefimbo la tetekela ove na eteelelo lashike olo tava ka hafela?

⁴ Embo lOvaheberi etukulwa 11 oli na omusholondodo womadina ovalumenhu novakainhu ve li 16 ovo va li ve na eitavelo. Ovashangi ovo va nwefwa mo ova li va shanga kombinga yavo nosho yo yavamwe vali ‘ovo va pewa ehepaululo omolweitavelo.’ (Heb. 11:39) Aveshe ova li ve na “elineekelo la pama okulineekela osho tashi teelelwa” kutya Kalunga ota ka nyumuna ‘oludalo’ la udanekwa li nyanyaule po Satana nokuxulifa po ounashibofa waye nokuwanifa po elalakano laJehova lopehovelo. (Gen. 3:15) Ovadiinini vaKalunga aveshe ovo, ova fya fimbo Jesus Kristus oo e li ‘oludalo’ olo la udanekwa, ina yeulula omhito yoku ka kala nomwenyo meulu. (Gal. 3:16) Ashike molwaashi Jehova iha dopa okuwanifa po omaudaneko aye, ovadiinini ovo otava ka nyumuninwa omwenyo wa wanenena moparadisa kombada yedu. — Eps. 37:11; Jes. 26:19; Hos. 13:14.

5, 6. Abraham noukwaneumbo waye ova li va yandja elitulemo keteelelo lilipi, nongahelipi va li va dula okukaleka eitavelo lavo la pama? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

⁵ Ovaheberi 11:13 ova popya kombinga yavamwe ovo va li ko pefimbo olo la tetekela Oukriste ya ti: “Meitavelo aveshe ava va fila mo, vo inava mona eshi sha udanekwa, ndelenee ove shi tala ashike kokule nokwiitavela, nove shi kunda.” Umwe womuvo okwa li Abraham. Mbela okwa li e na momadiladilo eteelelo lihafifa loku ka kala koshi yepangelo ‘loludalo’ olo la udanekwa? Jesus okwa li a yandja enyamukulo la yela kepulo olo eshi a nyamukula ovapataneki vaye a ti: “Xo yeni Abraham okwa hafela unene okumona efiku lange, ndele okwe li mona ndee ta nyakukwa.” (Joh. 8:56) Sara, Isak, Jakob navakwao yoo ovo va li va teelela Ouhamba womonakwiiwa, oo ‘omutoti nomutungi wao oKalunga,’ navo ova li va tunhukwa keteelelo olo. — Heb. 11:8-11.

⁶ Ongahelipi Abraham noukwaneumbo waye va li va dula okukaleka eitavelo lavo la pama? Otashi dulika va li ve lihonga kombinga yaKalunga mokukala hava pwilikine kovapiya ovadiinini ovanamido, okupitila momahokololo makumwifi ile mokulesha omashangelo onale oo a li eshi okulineekelwa. Eshi sha fimana unene osho sho kutya, kava li va dimbwa osho va li ve lihonga ndele ova li va teelela nodjuulufi omaudaneko aJehova nova kala hava yandje elitulemo koiteelelwa yaJehova nokukala hava dilonga kombinga yao. Molwaashi ova li ve na eteelelo la twa, ovalumenhu novakainhu ovo ova li ve lilongekida okukala ovadiinini kuKalunga nonande otava shakeneke omaupyakadi.

7. Jehova okwe tu pa omafiloshisho elipi opo tu kale tu na eitavelo la pama, notu na okukala twe a tala ko ngahelipi?

⁷ Jehova okwe tu pa pahole Eendjovo daye de lixwapo, Ombiibeli, opo tu kaleke eitavelo letu la pama. Opo tu kale ‘ovanelao’ nopo ashishe osho hatu ningi shi kale sha “fewa,” ile opo tu pondole, otu na okukala hatu lesha Eendjovo daKalunga pandjikilile, ile efiku keshe ngeenge otashi shiiva.  (Eps. 1:1-3; lesha Oilonga 17:11.) Ngaashi ovalongeli vaJehova vo pefimbo olo la tetekela Oukriste, nafye otwa pumbwa okukala hatu dilonga komaudaneko aKalunga nokukala hatu dulika koiteelelwa yaye. Jehova ohe tu longekidile yo oikulya ihapu yopamhepo okupitila ‘momupiya omudiinini nomunaendunge.’ (Mat. 24:45) Ngeenge otwa kala tu na olupandu laashi twe lihonga momafiloshisho opamhepo oo Jehova e tu longekidila, ohatu ka kala twa fa ovadiinini vonale ovo va li ve na “elineekelo la pama okulineekela osho tashi teelelwa” omolweteelelo lavo lOuhamba.

8. Ongahelipi eilikano tali dulu okupameka eitavelo letu?

⁸ Eilikano nalo ola li yo hali kwafele ovalongeli vaJehova vonale va kale ve na eitavelo la pama. Eitavelo lavo ola li hali pamekwa eshi tava mono nghee Kalunga ha nyamukula omailikano avo. (Neh. 1:4, 11; Eps. 34:5, 16, 18; Dan. 9:19-21) Nafye ohatu dulu yo okumbubulila Jehova omaliudo etu, tu na oushili kutya ote tu udu note ke tu pameka tu lididimike nehafo. Ngeenge omailikano etu a nyamukulwa, eitavelo letu ohali pame. (Lesha 1 Johannes 5:14, 15.) Molwaashi eitavelo oli li shimwe shoiimati yomhepo, otwa pumbwa ‘okutwikila okwiindila’ omhepo iyapuki yaKalunga, ngaashi Jesus e tu lombwela tu ninge. — Luk. 11:9, 13.

9. Kakele kokwiilikana kombinga yoinima yetu yopaumwene, oolyelye vali tu na okukwatela momailikano etu?

⁹ Katu na ashike okukala hatu ilikana ngeenge twa hala okupula Kalunga e tu kwafele moinima yetu yopaumwene. Ohatu dulu oku mu tanga noku mu pandula efiku keshe omolwoilonga yaye ‘ihapu noikumifi, oyo itai dulu okuvalwa.’ (Eps. 40:6) Omailikano etu oku na yoo okuulika kutya ohatu ‘dimbulukwa eenghwate twa fa twa mangwa pamwe navo.’ Otwa pumbwa yo okukala hatu kwatele momailikano oumwainafana wetu womounyuni aushe, unene tuu ‘ovakwatelikomesho vetu.’ Ohatu kala twa hafa okumona nghee Jehova ha nyamukula omailikano etu tu li oshiwana shaye. — Heb. 13:3, 7.

10. Otu na oihopaenenwa ilipi yovapiya vaKalunga ovo va li va anya okweefa po oudiinini wavo, noshike sha li she va pameka va ninge ngaho?

¹⁰ MOvaheberi etukulwa 11, omuyapostoli Paulus okwa popya kombinga yomayeleko oo ovapiya vaKalunga va li ve na okulididimikila. Pashihopaenenwa, omuyapostoli okwa tumbula ovakainhu ovadiinini ovo va li va filwa ovanamati vavo, ashike lwanima ova li va nyumunwa. Okwa li yo a tumbula vamwe ovo va li “inava hala okumangululwa, opo va mone enyumuko liwa unene.” (Heb. 11:35) Nonande katu shii kutya Paulus okwa li e na oolyelye momadiladilo, vamwe ngaashi Nabot naSakaria ova li va dengwa nomamanya fiyo va fya omolwokudulika kuKalunga nokulonga ehalo laye. (1 Eeh. 21:3, 15; 2 Omaf. 24:20, 21) Daniel nookaume kaye ova li ve na omhito ‘yokumangululwa’ ngeno ova li va efa po oudiinini wavo. Ponhele yaasho, eitavelo lavo meenghono daKalunga ola li le va ningifa, va ‘fitike po omakanya eenghoshi nova dime po eenghono domundilo.’ — Heb. 11:33, 34; Dan. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.

11. Ovaprofeti vamwe ova li ve lididimikila omayeleko elipi omolweitavelo lavo?

¹¹ Omolweitavelo lavo, ovaprofeti vamwe ngaashi Mika naJeremia ova li va “shekwa nova idililwa modolongo.” Vamwe, ngaashi Elia, ova li “va endaaenda neefuka neemhunda nomomakololo nomomakwena edu.” Ndele aveshe ovo va li ve lididimika molwaashi ova li ve na “elineekelo la pama okulineekela osho tashi teelelwa.” — Heb. 11:1, 36-38; 1 Eeh. 18:13; 22:24-27; Jer. 20:1, 2;28:10, 11; 32:2.

12. Olye e li oshihopaenenwa sha denga mbada shokufinda omayeleko, noshike sha li she mu kwafela?

¹² Konima eshi Paulus a popya kombinga yovalumenhu novakainhu vamwe, okwa li a popya kombinga yaJesus Kristus oo e li oshihopaenenwa dingi sheitavelo. Ovaheberi 12:2 ova ti: “Ou kwa li a hepekelwa [komuti womahepeko, NW] omolwehafo e li tulikilwa, nokwa li e he na ko na sha  nomasheko, Oye a kala omutumba kolulyo lolukalwapangelo laKalunga.” Onghee hano, otwa pumbwa ‘okudimbuluka’ oshihopaenenwa sha Jesus sheitavelo eshi a li a taalela omahepeko a nyanyalifa. (Lesha Ovaheberi 12:3.) Ngaashi Jesus, Ovakriste vonale navo ova li va hepekwa omolweitavelo lavo, ngaashi omulongwa Antipas okwa li a anya filufilu okweefa po oudiinini waye. (Eh. 2:13) Ova li tava ka mona ondjabi yoku ka nyumuninwa omwenyo womeulu. Enyumuko olo oli dule kokule “enyumuko liwa unene,” olo ovadiinini vomefimbo lonale va li va teelela. (Heb. 11:35) Konima eshi Jesus a hovela okupangela mo 1914, ovavaekwa aveshe ovadiinini, ovo va hangwa va fya nale, ova li va nyumuninwa omwenyo womeulu va ka pangele pamwe naJesus kombada yedu. — Eh. 20:4.

13, 14. Rudolf Graichen okwa li a shakeneka omayeleko elipi, noshike sha li she mu kwafela opo e lididimike?

¹³ Ovalongelikalunga omamiliyona vokunena otava shikula oshihopaenenwa shaJesus mokukala tava yandje elitulemo keteelelo lavo nokuhaefa omayeleko a nghundipaleke eitavelo lavo. Natu ka taleni koshihopaenenwa shaRudolf Graichen, oo a dalelwa koGermany mo 1925. Okwa li ha dimbuluka omafano Ombiibeli oo a li kekuma leumbo lavo. “Kefano limwe” okwa li a shanga ko a ti: “embungu nodi, ongwe nokaana kokamati,  nokatana nonghoshi, aishe oi na ombili ndee tai lifwa kokamati kanini. . . . Omafano a tya ngaho ohaa pe nge efano la twa momadiladilo.” (Jes. 11:6-9) Rudolf okwa kala a kanyatela eitavelo laye meudaneko leduparadisa nonande okwa kala ta hepekwa nonyanya oule womido. Tete, okwa li a hepekwa kepangelo loNazi, nolwanima okepangelo lOukomonisi laGermany lokOushilo.

¹⁴ Rudolf okwa li yo a taalela omashongo amwe ngaashi efyo laina oo a fya komukifi woshipa hau ifanwa typhus, a fila mokamba yovakwaita yedina Ravensbrück. Okwa li yo a mona xe eshi eitavelo laye la nghundipala fiyo osheshi e liyandja a shaine kutya ke fi vali Ondombwedi yaJehova. Konima eshi a mangululwa modolongo, okwa kala ha hafele oufembanghenda wokukala e li omupashukilishikandjo, nokonima okwa li a shivwa kOfikola yaGilead. Okwa li a pewa oshinakuwanifwa shokukala omutumwa koChile, oko natango a ka twikila okukala e li omupashukilishikandjo. Ashike omayeleko aAdolf okwa li a twikila. Konima yomudo umwe eshi a hombola omumwameme omutumwa wedina Patsy, okamonakadona kavo oka li ka fya. Lwanima, omukulukadi waye, oo a li ashike e na omido 43, okwa ka fya. Rudolf okwe lididimikila omayeleko aeshe oo, nonande okwa kala omunamido noha ehama luhapu. Okwa hangwa e li omukokolindjila wondjikilile noku li omukulunhuongalo eshi ondjokonona yaye ya pita mOshungonangelo yOshiingilisha ye 1 August 1997 epandja 20-25. ^[1]

15. Oihopaenenwa ilipi tu na yEendombwedi daJehova odo tadi lididimikile nehafo omafininiko?

¹⁵ Eendombwedi daJehova otadi twikile okukala da hafa nodi na eteelelo nonande otadi shakeneke omafininiko. Pashihopaenenwa, ovamwatate novamwameme vahapu vokoEritrea, Singapore, naSouth Korea ove li meedolongo, molwaashi va katuka metwokumwe neendjovo daJesus di na sha nokuhakwata keongamukonda. (Mat. 26:52) Mokati kaavo ve li meedolongo omwa kwatelwa Isaac, Negede, naPaulos ovo va kala modolongo yaEritrea oule womido di dulife 20. Nonande kave na emanguluko loku ka fila oshisho ovadali vavo ovanamido ile lokuhombola, ovamwatate ovo ova twikila okukala ovadiinini nonande ohava ungaungiwa navo nai. Oipala yavo oyo tai ulike omundilo muwa ngaashi twe i mona kepandja letu lokointaneta jw. org, otai ulike kutya ova kaleka eitavelo lavo la pama. Nokuli paife, ovakaleli vavo vomodolongo ove va fimaneka.

16. Ongahelipi eitavelo la kola tali dulu oku ku amena?

¹⁶ Ovapiya vaJehova vahapu inava pita natango momayeleko a nyanyalifa. Omayeleko eitavelo lavo okwa yoolokafana. Vahapu ova kala tave lididimikile oluhepo, ile va kala tava mono oixuna pefimbo loita youkwashiwana, ile koiponga yopaushitwe. Vamwe ova ninga ngaashi Moses nooxekulululwa, eshi va efa po onghalamwenyo youdjeko noyokukala va tumbala mounyuni. Ohava kondjo noudiinini opo va henuke okukala ve na omaliko mahapu, nonghalamwenyo yokuliholamwene. Oshike hashi ve linyengifa va ninge ngaho? Ohave linyengifwa kohole yavo yokuhola Jehova nosho yo keitavelo lavo la kola momaudaneko aJehova kutya ota ka xulifa po okuhenouyuki akushe nota ka pa ovapiya vaye ovadiinini ondjabi yomwenyo waalushe medu lipe omo tamu ka kala ouyuki. — Lesha Epsalme 37:5, 7, 9, 29.

17. Owa tokola toko okuninga shike, noshike hatu ka kundafana moshitukulwa tashi landula?

¹⁷ Moshitukulwa eshi, otwa mona nghee okwiilikana pandjikilile nokudilonga komaudaneko aJehova taku dulu okukaleka eitavelo letu la pama. Naasho otashi ke tu kwafela tu lididimikile omayeleko, mokukala hatu yandje elitulemo keteelelo letu lopaKriste tu na “elineekelo la pama.” Ashike osho Ombiibeli ya popya kombinga yeitavelo osha kwatela mo shihapu, osho hatu ka kundafana moshitukulwa tashi landula.