1, 2. (a) Salomo okwa li a pewa oshinakuwanifwa sha fimana sha shike? (b) Omolwashike David a li te lipula kombinga yaSalomo?

SALOMO okwa li a lombwelwa a pashukile oilonga ya fimanenena yokutunga otembeli muJerusalem. Ongulu oyo oya li tai ka ninga “inene i dule eengulu adishe, i ninge etumbalo newapalo loilongo aishe.” Osho sha fimana unene oshosho kutya, otembeli oya li tai ka kala ‘ongulu yOmwene Kalunga kashili.’ Jehova okwa li a yandja elombwelo kutya Salomo na pashukile oilonga oyo. — 1 Omaf. 22:1, 5, 9-11.

² Ohamba David oya li ye lineekela muKalunga, ashike Salomo okwa li “omunyasha,” kokutya ka li e na natango owino. Mbela okwa li ngoo e nouladi wokulonga oshilonga shokutunga otembeli? Mbela okukala omunyasha nokuhe nowino osha li oupyakadi? Opo Salomo a pondole, okwa li a pumbwa ouladi nokulonga noudiinini.

3. Salomo okwa li ta dulu okulihonga shike kuxe shi na sha nouladi?

³ Otashi dulika Salomo e lihonga shihapu koshihopaenenwa shaxe shouladi. Eshi David a li omunyasha, okwa li a lwifa oifitukuti yomoixwa oyo ya li ya hala okulya po odi yaxe. (1 Sam. 17:34, 35) Okwa li a ulika ouladi eshi a lwifa omutongolume. Omolwekwafo laKalunga,  David okwa li a finda Goliat eshi e mu denga nokamanya. — 1 Sam. 17:45, 49, 50.

4. Omolwashike Salomo a li a pumbwa okukala omuladi?

⁴ Kasha li tuu pandunge kuDavid okuladipika Salomo a kale omuladi noku tunge otembeli! (Lesha 1 Omafimbo. 28:20.) Oumbada owa li tau dulu okushololifa Salomo ngeno ka li a ulika ouladi, nokukala ine lipyakidila ngeno okwa naipika onghalo.

5. Omolwashike twa pumbwa ouladi?

⁵ Ngaashi Salomo, otwa pumbwa ekwafo laJehova opo tu kale ovaladi nokuwanifa po oilonga. Opo tu dule okuninga ngaho, ohatu dulu okuhopaenena oihopaenenwa imwe yomonakudiwa yaavo va li va ulika ouladi. Nohatu dulu okudiladila kunghee hatu dulu okuulika ouladi nokuwanifa po oilonga yetu.

6. Oshike she ku kumwifa shi na sha nouladi waJosef?

⁶ Diladila kunghee Josef a li a ulika ouladi eshi omukulukadi waPotifar a li e mu pula va ye naye momilele. Josef okwa li e shi kutya ota ka mona oilanduliko inyikifa oluhodi ngeenge okwa anye oku shi ninga. Ashike nonande ongaho, okwa li a ulika ouladi nokukatuka onghatu ponhele yokuliyandja. — Gen. 39:10, 12.

7. Yelifa nghee Rahab a li a ulika ouladi. (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

⁷ Rahab naye oku li oshihopaenenwa shokuulika ouladi. Eshi eendadi dOvaisrael da li meumbo laye muJeriko, okwa li ta dulu okukala a tila noku di taataa. Ndele molwaashi okwa li e lineekela muJehova, okwa li a holeka ovalumenhu ovo vavali nokwa li e va kwafela va ye nombili. (Jos. 2:4, 5, 9, 12-16) Rahab okwa li e shii kutya Jehova oye Kalunga kashili, nokwa li e nelineekelo kutya ota ka yandja edu kOvaisrael. Ka li a efa oumbada wokutila ovanhu, mwa kwatelwa ohamba yaJeriko novalumenhu vayo, u mu shololife. Ponhele yaasho, okwa li a katuka monghedi oyo lwanima ya li ye ke mu xupififa nosho yo oukwaneumbo waye. — Jos. 6:22, 23.

8. Ongahelipi ouladi waJesus wa li wa kuma ovayapostoli?

⁸ Ovayapostoli vaJesus ovadiinini ove tu tulila po oshihopaenenwa shiwa shouladi. Ova li va mona ouladi oo Jesus a li a ulika. (Mat. 8:28-32; Joh. 2:13-17; 18:3-5) Oshihopaenenwa osho osha li she va kwafela va kale ve nouladi. Eshi ovayapostoli va li tava patanekwa kOvasadukai, kava li va efa po okuhonga ovanhu medina laJesus. — Oil. 5:17, 18, 27-29.

9. Ongahelipi 2 Timoteus 1:7 te tu kwafele tu yoolole mo odjo yashili youladi?

⁹ Josef, Rahab, Jesus novayapostoli ova li va ulika ouladi oo wa li we va kwafela va longe oilonga iwa. Kava li ve linenepekela ouladi wavo, molwaashi okekwafo ashike laJehova va li va dula okukala ovaladi. Nafye ohatu kala twa taalela eenghalo odo tadi pula ouladi. Ponhele yokulineekela mufye vene, natu kale twe lineekela muJehova. (Lesha 2 Timoteus 1:7.) Natu ka kundafane oinima ivali yomonghalamwenyo omo twa pumbwa okukala tu nouladi muo: moukwaneumbo wetu nosho yo meongalo.

10. Omolwashike Ovakriste ovanyasha va pumbwa ouladi?

¹⁰ Ovanyasha Ovakriste ohava shakeneke eenghalo dihapu omo va pumbwa okuulika ouladi opo va longele Jehova. Otava dulu okulihonga nokushikula oshihopaenenwa shaSalomo eshi a li a ulika ouladi mokuninga omatokolo opandunge opo a wanife po oilonga yaye yokutunga otembeli. Nonande ovanyasha Ovakriste otava dulu okumona ewiliko kovadali vavo, otava dulu okuninga omatokolo a fimana kuvo vene. (Omayel. 27:11) Omatokolo aeshe opandunge oo hava ningi e na sha neendafano liwa, omalihafifo a koshoka, oukoshoki wopaenghedi nosho yo eninginifo otaa pula ouladi, molwaashi ope na enwefemo lii laSatana, oo e li omulundili waKalunga.

11, 12. (a) Ongahelipi Moses e tu tulila po oshihopaenenwa shiwa shouladi? (b) Ongahelipi ovanyasha tava dulu okuhopaenena oshihopaenenwa shaMoses?

 ¹¹ Etokolo limwe la fimana olo ovanyasha ve nokuninga ola kwatela mo omalalakano avo. Moilongo imwe, ovanyasha ohava fininikwa ve litulile po omalalakano e na sha nehongo lopombada nosho yo oilonga tai futu nawa. Moilongo imwe vali, ouxupilo otau dulu okuningifa ovanyasha va kale ve udite kutya ove nokuyandja elitulemo mokukwafela ovapambele vavo painiwe. Ngeenge owe lihange monghalo imwe yomwaado, diladila koshihopaenenwa shaMoses. Molwaashi Moses okwa li a tekulwa komonakadona waFarao okwa li ta dulu okulalakanena etumbalo ile eameno. Otashi dulika nokuli a li a mona omafininiko okudja moukwaneumbo wavo womombala yaEgipti, kovahongi nosho yo kovayandjimayele vaye. Ponhele Moses e liyandje, okwa li a tokola toko okukala melongelokalunga la koshoka. Eshi Moses a li a fiya po omamona omuEgipti okwa li a tula elineekelo laye muJehova. (Heb. 11:24-26) Jehova okwa li e mu nangeka noupuna pefimbo opo nokwa teelela natango omanangeko noupuna mahapu monakwiiwa.

¹² Sha faafana, Jehova ota ka nangeka noupuna ovanyasha ovo ve litulila po omalalakano opamhepo nova pitifa komesho oinima yOuhamba monghalamwenyo yavo. Jehova ota ka fila oshisho eemhumbwe domaukwaneumbo avo. Mefelemudo lotete, omunyasha Timoteus okwa li a yandja elitulemo komalalakano opamhepo, naave oto dulu okuninga sha faafana. * — Lesha Ovafilippi 2:19-22.

13. Ongahelipi ouladi wa li wa kwafela omumwameme omunyasha a hange omalalakano aye?

¹³ Omumwameme umwe moAlabama, sha-U.S.A, okwa li a pumbwa ouladi opo e litulile po omalalakano opamhepo. Okwa ti: “Onda kala ndi neehoni okudja kounona. Onda li handi mono shidjuu okupopya novanhu pOlupale lOuhamba nosho yo moukalele.” Omolwekwafo lovadali vaye nosho yo lavamwe meongalo, okwa li a dula okuhanga elalakano laye lokuninga omukokolindjila wondjikilile. Okwa ti: “Ounyuni waSatana otau xumifa komesho ehongo lopombada, etumbalo, oimaliwa nosho yo okukala noinima ihapu yopamaliko i li omalalakano mawa. Luhapu, oinima oyo ihai dulu okumonika nohai eta ashike ostresa nomaupyakadi mahapu. Okulongela Jehova okwa etela nge ehafo linene nokukala ndi udite nda pondola sha.”

14. Omeenghalo dimwe dilipi ovadali Ovakriste va pumbwa ouladi?

¹⁴ Ovadali Ovakriste navo ova pumbwa ouladi. Pashihopaenenwa, omuyandji woilonga woye otashi dulika a kale he ku pula pandjikilile u longe olutaima keenguloshi nosho yo momaxuliloshivike; efimbo olo wa li we litulila po u ninge elongelokalunga loukwaneumbo, u ye moilonga yomomapya nosho yo kokwoongala kwopaKriste. Owa pumbwa ouladi opo u dule okwaanya oinima oyo tashi dulika ho pulwa u ninge pandjikilile nokutulila po ounona voye oshihopaenenwa shiwa. Ile otashi dulika ovadali vamwe meongalo leni hava efa ounona vavo va ninge oinima yonhumba oyo ino hala ounona voye va ninge. Ovadali ovo otashi dulika va pule kutya omolwashike okaana koye ihaka kufa ombinga moinima oyo. Mbela oto ka kala ngoo u nouladi nokuyelifa nawa kutya omolwashike wa ninga etokolo olo?

15. Ongahelipi Epsalme 37:25 nOvaheberi 13:5 tava dulu okukwafela ovadali?

¹⁵ Ohatu ulike ouladi ngeenge hatu kwafele ovana vetu ve litulile po nova hange omalalakano opamhepo. Pashihopaenenwa, ovadali vamwe otashi dulika va ongaonge okuladipika ovana vavo va lalakanene oukokolindjila, oku ka longa oko ku nomhumbwe inene, okuya moilonga yaBetel ile moilonga yokutunga. Otashi dulika ovadali va kale va tila kutya ovana vavo itava ka dula oku va fila oshisho ngeenge va ningi ovanamido.  Ashike ovadali ovanaendunge ohava ulike ouladi nohava kala ve lineekela momaudaneko aJehova. (Lesha Epsalme 37:25; Ovaheberi 13:5.) Onghedi imwe vali omo to dulu okuulika ouladi nokuliameka kuJehova omokukwafela ovana voye va ninge sha faafana. — 1 Sam. 1:27, 28; 2 Tim. 3:14, 15.

16. Ongahelipi ovadali vamwe va kwafela ovana vavo ve litulile po omalalakano opamhepo, nosha eta omauwa elipi?

¹⁶ Ovalihomboli vomo-United States ova kwafela ovana vavo ve litulile po omalalakano opamhepo. Omushamane okwa ti: “Fimbo ovana vetu inava hovela okweenda nokupopya, otwa kala hatu popi navo kombinga yehafo olo hali di moilonga youkokolindjila nosho yo mokuyakula eongalo. Paife navo osho tava lalakanene. Okulitulila po nokuhanga omalalakano opamhepo osha kwafela ovana vetu va dule okukondjifa omafininiko omounyuni waSatana nokuyandja elitulemo kuJehova.” Omumwatate umwe oo e nounona vavali, okwa ti: “Ovadali vahapu ohava longifa eenghono davo noiniwe yavo opo va kwafele ovana vavo va hange omalalakano avo ngaashi momaudano, momalihafifo nosho yo mehongo. Oshi li pandunge okulongifa eenghono detu noiniwe yetu mokukwafela ovana vetu va hange omalalakano avo oo tae va kwafele va kale ve nekwatafano liwa naJehova. Osha kala odjo inene yehafo kufye eshi ounona vetu va kala tava longo pamwe nafye moukalele ndele hamolwaashi ashike va kala tava hange omalalakano opamhepo.” Oto dulu okukala noushili kutya Kalunga ota ka nangeka noupuna ovadali ovo hava kwafele ounona vavo ve litulile po nova hange omalalakano opamhepo.

17. Ongahelipi vamwe hava ulike ouladi meongalo lopaKriste?

¹⁷ Otwa pumbwa okukala hatu ulike ouladi meongalo. Pashihopaenenwa, ovakulunhuongalo ova pumbwa ouladi ngeenge tava ungaunga noinima yopaveta ile tava kwafele ovo va taalela ouhaku wa kwata moiti. Ovakulunhuongalo vamwe ohava ka talela po keedolongo opo va kwafele ovanadolongo pamhepo. Ongahelipi shi na sha novamwameme ovo inava hombolwa? Ope neemhito dihapu omo tava dulu okutamununa mo oukalele wavo ngaashi okukokola  ondjila, okutembukila oko ku nomhumbwe inene, okulonga nOshikondo shOkuduta nOkutunga shomOshitukulwa nosho yo okutula mo eindilo lokuya kOfikola yOvaudifi vOuhamba. Vamwe otava dulu nokuli okuya kOfikola yaGilead.

18. Ongahelipi ovamwameme ovanamido tava dulu okuulika ouladi?

¹⁸ Ovamwameme ovanamido ove li enangeko noupuna meongalo. Otu hole shili ovamwameme ovo ovaholike. Otashi dulika vamwe ihava dulu vali okulonga shihapu moilonga yaKalunga ngaashi nale, ashike otava dulu okuulika natango ouladi nokutwikila okulonga noudiinini. (Lesha Titus 2:3-5.) Pashihopaenenwa, omumwameme omunamido okwa pumbwa ouladi ngeenge okwa pulwa a popye nomumwameme omunyasha kombinga yomidjalo tadi wapalele. Ina pumbwa okutangunina omunyasha oo kombinga yomidjalo daye, ashike ota dulu oku mu ladipika a konakone nghee onghedi yaye yokudjala tai dulu oku kuma vamwe. (1 Tim. 2:9, 10) Ngeenge okwa ulike pahole kutya okunakonasha naye otashi ka eta oidjemo iwa.

19. (a) Ongahelipi ovamwatate va ninginifwa tava dulu okukala ovaladi? (b) Ongahelipi Ovafilippi 2:13; 4:13 tava dulu okukwafela ovamwatate va kale ovaladi?

¹⁹ Ovamwatate ovo va ninginifwa navo ova pumbwa okukala ovaladi nokulonga noudiinini. Ovamwatate ovaladi ovo ve nehalo lokukala ve noinakuwanifwa ihapu ove li enangeko noupuna meongalo. (1 Tim. 3:1) Ashike vamwe otashi dulika va ongaonge okulalakanena oinakuwanifwa. Otashi dulika omumwatate a li a ninga omapuko monakudiwa, nopaife oku u udite kutya ina wana okukala omuyakuliongalo ile omukulunhuongalo. Omumwatate umwe otashi dulika a kale e udite inaa wana okuwanifa po oshinakuwanifwa shonhumba. Ngeenge osho u udite ngaho, Jehova ota dulu oku ku kwafela u kale u nouladi. (Lesha Ovafilippi 2:13; 4:13.) Dimbuluka kutya pomhito imwe Moses okwa li e udite inaa wana okuwanifa po oshinakuwanifwa shonhumba. (Ex. 3:11) Ashike Jehova okwa li e mu kwafela nomokweendela ko kwefimbo, okwa ka kala e nouladi wokuwanifa po oshilonga shaye. Omumwatate a ninginifwa naye ota dulu okukala e nouladi mokukonga ekwafo kuKalunga okupitila meilikano tali di komutima nosho yo mokulesha Ombiibeli efiku keshe. Okudilonga koihopaenenwa youladi nako otaku dulu okukala ekwafo. Ota dulu okupula ovakulunhuongalo nelininipiko ve mu deule nokukala e lilongekida okukwafela opo sha pumbiwa. Ohatu ladipike ovamwatate aveshe va ninginifwa va kale ovaladi nova longe noudiinini meongalo.

20, 21. (a) David okwa li a dimbulukifa Salomo shike? (b) Ohatu dulu okukala nelineekelo lashike?

²⁰ Ohamba David oya li ya dimbulukifa Salomo kutya Jehova ota ka kala pamwe naye fiyo oilonga yokutunga otembeli ya pwa. (1 Omaf. 28:20) Molwaashi Salomo okwa li a kaleka eendjovo daxe momadiladilo, ka li a efa ounyasha nokuhe nowino kwaye ku kale oupyakadi. Okwa li a ulika ouladi, a longa noudiinini, nokekwafo laJehova okwa li a dula okumanifa okutunga otembeli moule ashike womido heyali netata.

²¹ Ngaashi ashike Jehova a li a kwafela Salomo, ota dulu oku tu kwafela tu kale ovaladi notu wanife po oilonga yetu momaukwaneumbo etu nosho yo meongalo. (Jes. 41:10, 13) Ngeenge ohatu ulike ouladi mokulongela Jehova kwetu, ohatu ka kala twe lineekela momanangeko noupuna aye paife nosho yo monakwiiwa. Onghee hano, “kala wa . . . nyatipala ndele shi xulifa.”