1, 2. (a) Okuhakala nelipangelo ohaku eta oidjemo ilipi? (b) Omolwashike oshikundafanwa shi na sha nelipangelo tashi wapalele kunena?

ELIPANGELO oli li oukwatya wopakalunga. (Gal. 5:22) Jehova oku nelipangelo la wanenena. Ashike ovanhu inava wanenena ohava nyengwa okukala nelipangelo. Omaupyakadi mahapu oo ovanhu hava shakeneke kunena ohaa etifwa kokuhenelipangelo. Naasho otashi dulu oku va ningifa va kale hava ongaonga ngeenge tava ningi oinima yonhumba novaha pondole mofikola ile koilonga. Otashi dulu oku va ningifa va kale hava longifa omalaka a honga, va ninge eengholwe, hava longifa eenghono, ovateyihombo, ovali veendjo, ovapika voingangamwifi, ve lihange modolongo, ve nomadiladilo a dja ponhele, ve nomikifi odo hadi tandavele okupitila momilele nosho yo omateelelo inaa halika, okutumbula po ashike imwe yomuyo. — Eps. 34:11-14.

² Osha yela kutya ovanhu ovo vehe nelipangelo ohave lietele omaupyakadi nosho yo vamwe. Noupyakadi wokuhenelipangelo ohau naipike onghalo. Mo 1940 nasha, opa li pa ningwa omakonakono e na sha nelipangelo. Opa ningwa yo omakonakono a tya ngaho efimbo opo la di ko, notaa ulike kutya ovanhu otava ende tava kanifa nai elipangelo. Osho itashi kumwifa ovakonakoni vEendjovo daKalunga molwaashi Ombiibeli oya xunganeka kutya “momafiku axuuninwa” ovanhu otava ka kala “ve he na elipangelo.” — 2 Tim. 3:1-3, NW.

3. Omolwashike Ovakriste ve nokukulika elipangelo?

³ Omolwashike u nokukala u nehalo lokukulika elipangelo? Natu ka  konakoneni omatomheno avali a fimana. Shotete, okwa didilikwa kutya ovanhu ovo hava pangele omahalo avo luhapu ohava kala ashike ve nomaupyakadi manini. Ohava kala ve neliudo liwa, nohava kala ve noukaume muwa, ihava handuka diva nokukala ve noisho ile va wililwa po ngaashi ovanhu ovo vehe nelipangelo. Oshitivali, osha fimana okuhenuka omayeleko nokukala tu nelipangelo ngeenge otwa hala okukala twa hokiwa kuKalunga. Okuhadulika kwaAdam naEva okwa holola oushili oo. (Gen. 3:6) Diladila koidjemo inyikifa oluhodi oyo vamwe va li va mona eshi va li va dopa okuulika oukwatya oo wa fimana.

4. Oshike tashi dulu okukala etwomukumo kukeshe umwe oo ta kondjo nokulipangela?

⁴ Omunhu ina wanenena ita dulu okukala e nelipangelo la wanenena. Jehova oku shii kutya ovapiya vaye ohava kendabala okukala nelipangelo, nokwa hala oku va kwafela eshi tava kondjifa eamo lokunyona. (1 Eeh. 8:46-50) E li Kaume omunahole, oha ladipike ovanamitimadiwa ovo va hala oku mu longela, ashike ohava mono shidjuu okulipangela monghalamwenyo yavo. Natu ka kundafaneni oshihopaenenwa shaJehova sha wanenena. Ohatu ke lihonga yo koihopaenenwa iwa nayo ii oyo ya popiwa mOmbiibeli. Ohatu ka tala yo omaetepo oo taa dulu oku tu kwafela tu kale tu nelipangelo.

5, 6. Jehova okwe tu tulila po oshihopaenenwa shilipi shi na sha nelipangelo?

⁵ Jehova oku noukwatya welipangelo wa wanenena, molwaashi oilonga yaye aishe oya wanenena. (Deut. 32:4) Ashike fye inatu wanenena. Ndele nande ongaho, opo tu ude ko oukwatya welipangelo, otwa pumbwa okukonakona nawa oshihopaenenwa shaJehova opo tu dule oku mu hopaenena. Oihopaenenwa imwe ilipi ididilikwedi omo Jehova a li a ulika elipangelo?

⁶ Diladila nghee Jehova a li a ulika elipangelo eshi a li ta ungaunga nounashibofa waSatana. Eshongo olo ola li la pumbwa okunyanekwa pomutenya. Ounashibofa wOndiaboli owa etifa po onghone, ehandu nosho yo odino mokati koishitwa yopamhepo idiinini yaKalunga. Otashi dulika naave ho kala u udite ngaho ngeenge u wete okumona oixuna akushe oko kwa etifwa kuSatana. Ashike Jehova ka li a katuka onghatu meendelelo. Onghedi omo a li e linyenga oya li tai wapalele. Jehova okwa kala omunanheni nokwa kala ta ungaunga nounashibofa waSatana pauyuki. (Ex. 34:6; Job 2:2-6) Omolwashike Jehova a efa pa pite efimbo? Jehova okwa efa pa pite efimbo molwaashi ina hala pa kane nande umwe ndele “aveshe ve lialulukile melidilululo.” — 2 Pet. 3:9.

7. Oshike hatu dulu okulihonga koshihopaenenwa shaJehova?

⁷ Monghedi omo Jehova a ulika elipangelo otai tu hongo kutya nafye otwa pumbwa okukonakona nawa eendjovo neenghatu detu; inatu pumbwa okuninga oinima meendelelo. Ngeenge to ningi omatokolo a fimana; konga efimbo la wana opo u ninge omatokolo e li pandunge. Ilikana u pewe ounongo wokupopya ile wokukatuka pandunge. (Eps. 141:3) Pefimbo opo wa fula onya, oshipu u katuke eenghatu dihe li pandunge omolwehandu. Vahapu vomufye ohatu lipe oushima omolweendjovo detu dii ile eenghatu odo twa ka tuka. — Omayel. 14:29; 15:28; 19:2.

8. Openi hatu dulu okuhanga oihopaenenwa yaavo va li va ulika omaukwatya opakalunga? (b) Oshike sha li sha kwafela Josef e linyenge monghedi oyo eshi omukulukadi waPotifar a li te mu heke va ye naye momilele? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

⁸ Oihopaenenwa ilipi yopaMbiibeli ya divilika efimano lokupangela onghedi omo hatu linyenge? Otashi dulika to dimbuluka oihopaenenwa imwe yopaMbiibeli omo vamwe va li va ulika oukwatya welipangelo eshi va li tava yelekwa. Oshihopaenenwa  shimwe osha Josef, omonamati waJakob. Josef okwa li a ulika elipangelo eshi a li ha longo meumbo laPotifar, oo a li omukulunhu wovanangeli vaFarao. Omukulukadi waPotifar okwa kala ta tale Josef oo a li “e na ondjelo ya wapala noshipala shiwa,” nokwa li nokuli a kendabala oku mu heka va ye naye momilele. Oshike sha li sha kwafela Josef ehe liyandje komaheka omukainhu oo? Kape nomalimbililo, okwa li a konga efimbo opo a diladile koilanduliko oyo tai ka holoka po ngeenge okwe liefa a wile meheka la tya ngaho. Eshi onghalo ya naipala, okwa li a ya onhapo. Okwa ti: “Ndi dule ngahelipi okuninga owii u fike opo nokunyona kuKalunga?” — Gen. 39:6, 9; lesha Omayeletumbulo 1:10.

9. Ongahelipi to dulu okulilongekida opo u finde omayeleko?

⁹ Oshihopaenenwa shaJosef otashi tu hongo shike? Otashi tu hongo kutya otwa pumbwa okuya onhapo omayeleko opo tuha nyone nande oimwe yomeemhango daKalunga. Vamwe ovo paife ve li Eendombwedi ova kendabala okweefa po okulya nokunwa shapitilila, okushila omakaya, okulongifa oingangamwifi nokuya momilele inadi koshoka. Nokuli nokonima eshi va ninginifwa, otashi dulika omafimbo amwe va li tava yelekwa va shune keenghedindjikilile davo domonakudiwa. Natango ngeenge oho yelekwa u nyone imwe yomeemhango daJehova, konga efimbo u lipameke mokudiladila koilanduliko oyo to ka mona ngeenge owa dopa okupangela omahalo oulunde. Oto dulu okukendabala u mone kutya eenghalo dilipi hadi dulu okweeta omayeleko nokutokola kutya oto di henuka ngahelipi. (Eps. 26:4, 5; Omayel. 22:3) Ngeenge owa shakeneke omayeleko a tya ngaho, pula Jehova e ku pe ounongo nelipangelo u a finde.

10, 11. (a) Ovanyasha vahapu ova taalela omayeleko elipi kofikola? (b) Oshike tashi dulu okukwafela ovanyasha Ovakriste va kondjife omafininiko e na sha nokukufa ombinga melihumbato inali koshoka?

¹⁰ Ovakriste vahapu ovanyasha ohava shakeneke eyeleko la fa laJosef. Diladila kuKim. Vahapu vomongudu yavo ova li hava i momilele, nokonima yexuliloshivike, ova li have litadele ookaume kavo kopaihole. Ashike Kim ka li ha kufa ombinga moikundafanwa ya tya ngaho. Okwa ti kutya okukala a yooloka ko kuvo omafimbo amwe ohashi mu ningifa a kale e udite a “ekelwashi noha kala a fya oudja.” Oomakula vaye ova li have mu tale ko e li elai molwaashi ka li e na ekwatafano lopamilele. Ashike Kim okwa li e shii kutya ekwatafano lopamilele oli li eyeleko linene kovanyasha vahapu. (2 Tim. 2:22) Ovanafikola vakwao ova li have mu pula lwoikando ngeenge natango ina ya momilele. Naasho osha li she mu pa omhito yoku va yelifila kutya omolwashike ehe nekwatafano lopamilele. Ohatu pandula ovanyasha Ovakriste ovo va tokola toko okukondjifa omafininiko okukufa ombinga moluhaelo, naJehova ohe va pandula unene.

¹¹ MOmbiibeli omu noihopaenenwa yelondwelo yaavo va li vehe nelipangelo li na sha nekwatafano lopamilele. Oya ulika yo oilanduliko inyikifa oluhodi oyo hai dulu okweetwa kokuhenelipangelo. Ngeenge ope na umwe oo a taalela onghalo ya fa yaKim, oshiwa okudilonga kehokololo lomunyasha oo a popiwa mOmayeletumbulo etukulwa 7. Diladila yo keenghatu odo Amnon a li a katuka nokoilanduliko inyanyalifi oyo a li a mona. (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Ngeenge tashi uya pokukala nekwatafano lopaihole, ovadali otava dulu okukwafela ounona vavo va kale ve nelipangelo nounongo mokukundafana navo pefimbo lelongelokalunga loukwaneumbo oihopaenenwa yopaMbiibeli oyo ya tumbulwa metetekelo.

12. (a) Ongahelipi Josef a li a kondjifa omaliudo aye e shi a li ta ungaunga novamwaina? (b) Omeenghedi dilipi tu nokukondjifa omaliudo etu?

¹² Natango pomhito imwe Josef okwa li a tula po oshihopaenenwa shiwa shi na sha nelipangelo. Opo a mone kutya oshike sha li momitima dovamwaina, ka li e liholola eshi ve uya kuye  kuEgipiti va lande oikulya. Eshi omwenyo waye wa li wa uda nai, okwa li a dja po ndele ta i mondjuwo omo a ka lilila. (Gen. 43:30, 31; 45:1) Ngeenge Omukriste ile umwe oo u hole ina tokola pauyuki, oto dulu okuninga ngaashi Josef molwaashi otashi dulu oku ku kwafela u henuke okuhakatuka pandunge. (Omayel. 16:32; 17:27) Ngeenge ou na ovapambele voye va kondwa, owa pumbwa okupangela omaliudo oye opo u henuke okukala u nekwatafano navo apa ina shi pumbiwa. Kashipu okukala nelipangelo monghalo ya tya ngaho, ashike otashi ka kala shipu ngeenge eenghatu detu odi li metwokumwe noshihopaenenwa shaKalunga nosho yo nomayele a ye.

13. Oilihongomwa ilipi hatu lihongo mehokololo li na sha nohamba David?

¹³ MOmbiibeli omu noshihopaenenwa shididilikwedi shohamba David. Okwa li e neenghono dinene, ashike eshi a li a udifwa nai kuSaul naSimei okwa li a henuka oku di longifa. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Ashike osho itashi ti kutya David okwa kala alushe e nelipangelo; otu shii kutya okwa li a ya momilele naBatseba nosho yo nghee a li a ungaunga naNabal eshi a li ine mu pa oikulya. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Ashike ohatu dulu okulihonga oilihongomwa ya fimana kuDavid. Shotete, ovakwatelikomesho moshiwana shaKalunga ova pumbwa okukala nelipangelo opo vaha longife nai eenghonopangelo davo. Oshitivali, kape na nande oumwe ta dulu okulitada ta diladila kutya ita hangika keyeleko. — 1 Kor. 10:12.

14. Omumwatate umwe oku noshimoniwa shilipi, nomolwashike eenghatu detu monghalo ya faafana naayo da fimana?

¹⁴ Oshike to dulu okuninga opo u kale u nelipangelo? Diladila konghalo ei yoshili. Otuwa imwe oya li ya puma otuwa yaLuigi. Omushingi okwa li a hovela okutuka Luigi nokwa li ta kendabala okulwa, nonande oye a li e nepuko. Luigi okwa li a ilikana, ta pula Jehova e mu kwafele a kale e nelipangelo ndele ta kendabala okumweneka omushingi, ashike ka li a pondola. Ofimbo omushingi oo a li natango ta tanguna, Luigi okwa shanga ouyelele u na sha nehangano lekwashilipaleko lomushingi oo ndele ta i. Konima yoshivike, Luigi okwa li a ya kelishuneko lomukainhu nokwa li a mona kutya omushamane womukainhu oo oye a li a puma otuwa yaye. Omushamane okwa li a fya ohoni ndele ta yandje ombili. Okwa li e liyamba a kwatafane nehangano olo la kwashilipaleka ohauto yaLuigi, opo a endelelife oinima, Luigi a dule oku ka ningifa nawa ohauto yaye. Omushamane oo okwa li a kufa ombinga meenghundafana dopaMbiibeli nokwa li e di hokwa. Luigi okwa li a mona nghee sha li sha fimana eshi a li a kala a ngungumana konima eshi otuwa yaye ya pumwa nokwa li a mona nghee ngeno sha ka kala shiyahameka ngeno ka li a pangela ehandu laye. — Lesha 2 Ovakorinto 6:3, 4.

15, 16. Ongahelipi ekonakonombiibeli tali dulu oku ku kwafela nosho yo oukwaneumbo weni mu kulike elipangelo?

¹⁵ Okukonakona Ombiibeli moule otaku dulu okukwafela Ovakriste va kale ve nelipangelo. Kalunga okwa li a lombwela Josua a ti: “Embo lomhango ei iha dje mo mokanya koye, ndelenee i konakona omutenya noufiku, opo u shiive okuwanifa naanaa ashishe eshi sha shangelwa mo. Osheshi osho ove to ka kala u nelao meendjila doye ndele oto kala nouwa.” (Jos. 1:8) Ongahelipi okukonakona Ombiibeli taku dulu oku ku kwafela u kulike elipangelo?

¹⁶ Ngaashi ashike twe shi mona, mOmbiibeli omu nomahokololo oo a yelifa omauwa noilanduliko oyo hai di meenghatu odo twa katuka. Jehova okwa shangifa omahokololo oo nelalakano. (Rom. 15:4) Itashi ka kala tuu pandunge oku a lesha, oku a dilonga noku a konakona! Kendabala u tale nghee taa dulu oku ku kwafela nosho yo oukwaneumbo weni. Pula Jehova e ku kwafele  u tule moilonga Eendjovo daye. Ngeenge owa mono kutya ou na opo wa nyengwa okuulika elipangelo, lesha Eendjovo daKalunga, ilikana kombinga yasho, ndele to kendabala okumona nghee to dulu okuxwepopala. (Jak. 1:5) Okuninga omapekapeko moishangomwa yetu yopaKriste otaku dulu oku ku kwafela u mone oikundafanwa oyo tai dulu oku ku kwafela.

17. Omeenghedi dilipi ovadali tava dulu okukwafela ovana va kale ve nelipangelo?

¹⁷ Ongahelipi ovadali tava dulu okukwafela ovana va kulike elipangelo? Ovadali ove shii kutya oukwatya oo ihau uya mo ashike ngahenya movanyasha. Opo ovanyasha ve lihonge omaukwatya aeshe, ovadali ove noku va tulila po oshihopaenenwa shiwa. (Ef. 6:4) Ngeenge owa mono kutya ounona voye otava kondjifa okupangela omahalo avo, lipula ngeenge owe va tulila po ngoo oshihopaenenwa shiwa. Ino efa po okukala ho i momapya, kokwoongala nosho yo okuninga elongelokalunga loukwaneumbo pandjikilile. Ino kala u noumbada wokutya ahowe apa sha pumbiwa ngeenge ovana voye tave kupula oshinima shonhumba. Jehova okwa li a tulila po Adam naEva omangabeko oo a li taa dulu oku va kwafela va fimaneke eenghonopangelo daye. Sha faafana, outekuduliko noihopaenenwa yovadali otai dulu okuhonga ounona va kale ve nelipangelo. Okukala u hole eenghonopangelo daKalunga nokufimaneka omifikamhango daye oku li oshinima shafimana osho to dulu okukulika movana voye. — Lesha Omayeletumbulo 1:5, 7, 8.

18. Omolwashike u nelineekelo kutya eendafano liwa oli li enangeko noupuna?

¹⁸ Kashi na nee mbudi kutya ou li omudali ile hasho, hoolola pandunge ovo u nokweendafana navo. Kala ho endafana naavo tava dulu oku ku ladipika u lalakanene omalalakano taa ti sha nokuhenuka oupyakadi. (Omayel. 13:20) Okweendafana novanhu ovo ve nelipangelo noupamhepo muwa otaku dulu oku ku nwefa mo nawa, notaku ku linyengifa u hopaenene onghedi yavo yokukalamwenyo. Nelihumbato loye liwa otali dulu okunwefa mo ookaume koye. Osho otashi ke ku kwafela u kale u nelipangelo, nokungaho oto ka kala nonghalamwenyo ya hokiwa kuKalunga. Otashi ke ku kwafela yo u hafele omafimbo mawa pamwe novaholike voye nou kale u na ekwatafano liwa navo.