Pehovelo lo 1940, ovadali vange ova li va konakona Ombiibeli nEendombwedi daJehova. Ekonakono olo kala li la twikila, ashike meme okwa twikila okukala ha yakula oifo yOshungonangelo no-Awake! Mo 1950 moNew York City, omwa li mwa ningwa oshoongalele shopaiwana, noukwaneumbo wetu owa li wa tambula ko eshivo loku ka kala po.

Diva konima yaasho, omumwatate Lawrence Jeffries, okwa li a hovela oku tu talela po. Okwa kendabala okukwafela nge ndi lihonge oshili. Pehovelo, kanda li nda twa kumwe naye shi na sha nomufika wEendombwedi daJehova wokuhakufa ombinga mopolotika nosho yo moukwaita. Onda li nde mu lombwela nda ti, ngeenge keshe umwe moAmerica okwa anye okuya moita, omutondi ota dulu okuponokela oshilongo noku shi kwata ko. Omumwatate Jeffries okwa li a tomhafana nelininipiko a ti: “Oto diladila kutya ngeno Jehova Kalunga ota ka ninga po shike, ngeenge ngeno ovanhu aveshe moAmerica ova li have mu longe, ndele omutondi te va ponokele?” Etyekosha laye li na sha naasho nosho yo oinima ikwao ola kwafela nge ndi mone kutya onda puka. Osho osha li sha ningifa nge ndi kale nda halelela okulihonga oshili yOmbiibeli.

Onda kala handi longifa efimbo lihapu mokulesha oifo ikulu yOshungonangelo no-Awake!, oyo meme a li a tuvikila monduda yokoshi yedu. Mokweendela ko kwefimbo, onda li nda mona kutya ohandi lihongo oshili, onghee onda li nda dimina ndi konakone Ombiibeli nomumwatate Jeffries. Onda li yo nda hovela okwoongala pandjikilile. Onda li ndi hole osho handi lihongo nonda li nda ninga omuudifi wonghundana iwa. Omalalakano ange okwa li a lunduluka, eshi nda uda ko kutya “efiku linene lOmwene oli li popepi!” (Sef. 1:14) Ponhele yokulalakanena okuya kounivesiti, onda  li nda hala okukwafela ovanhu ve lihonge oshili yOmbiibeli.

Onda li nda mana ofikola mo 13 Juni 1956, nokonima yomafiku atatu, onda li nda ninginifwa poshoongalele shoshikandjo. Kanda li ndi shii ngeenge ohandi ka pewa omanangeko noupuna mahapu kuJehova, eshi nda hoolola okulongifa onghalamwenyo yange mokulihonga nokuhonga ovanhu kombinga yaye.

Konima yeemwedi hamano, eshi nda ninginifwa, onda li nda ninga omukokolindjila wondjikilile. Mokafo kOukalele Wetu wOuhamba kaDesemba 1956, omu na oshitukulwa tashi ti: “Mbela ito dulu oku ka kwafela oko ku na omhumbwe inene yovaudifi?” Onda li umwe womwaavo va li tava dulu okuninga ngaho. Onda li nda hala oku ka kwafela oko ku na ovaudifi vanini vonghundana iwa. — Mat. 24:14.

Onda li nda tembukila koEdgefield, koSouth Carolina. Meongalo lamo, omwa li ashike ovaudifi vane. Ame onda li nda ninga omutitano. Otwa li hatu ongalele moseti yeumbo lomumwatate umwe. Omwedi keshe, onda li handi longo eevili 100 moukalele. Onda li handi kala nde lipyakidila nokukwatela komesho oilonga yomomapya nosho yo okuyandja oipopiwa meongalo. Shihokwifa, eshi nda kala handi ningi ngaho, osha kwafela nge ndi lihonge shihapu kombinga yaJehova.

Omukainhu umwe, oo nda li nda konakona naye Ombiibeli, okwa li e na ehangano lokuungaunga nomapako moJohnston, odoolopa oyo i li kokule nafye neekilometa dinini. Okwa li a pa nge oilonga yopakafimbo nokwa li e tu pitika tu longife etungo laye linini tu kale hatu ongalele mo.

Omumwatate Jolly Jeffries, omonamati womumwatate oo a konakona naame, okwa li a tembukila koBrooklyn, New York, notwa li hatu kokola ondjila pamwe naye. Otwa li hatu di mokalafana inini, oyo twa li twa kwafelwa komumwatate umwe.

Ovanhu ova li hava futwa koxulo yeenyala moSouth Carolina. Otwa li hatu longele eedola mbali, ile nhatu mefiku. Pomhito imwe, onda li nda landa po oikulya oimaliwa yange aishe oyo nda li ndi na. Eshi nda dja mofitola, onda li nda shakeneka omulumenhu umwe, oo a pula nge, a ti: “Ino hala oilonga? Ohandi ke ku futa odola imwe movili.” Okwa li a pa nge oilonga yomafiku atatu yokuwapaleka onhele opo pa li ta pa tungwa. Osha li sha yela kutya Jehova okwa li ta kwafele nge ndi kale moEdgefield. Ashike nande ongaho, onda li nda ya koshoongalele shopaiwana shomo 1958, moNew York City.

Mefiku etivali loshoongalele, opa li pa ningwa oshinima shimwe she likalekelwa. Onda li nda shakena naRuby Wadlington, oo a li omukokolindjila wondjikilile moGallatin, Tennessee. Molwaashi atushe otwa li twa hala okuninga ovatumwa, otwa li pomutumba waavo va hala okuya kofikola yaGilead poshoongalele osho. Lwanima, otwa li twa hovela okukala hatu lishangele. Opo nee onda li nda shivwa ndi ka yandje oshipopiwa shomoipafi koGallatin. Onda li nda longifa omhito oyo ndi mu pule tu hombole. Onda li nda tembukila keongalo looRuby, notwa li twa hombola mo 1959.

Eshi nda li ndi na omido 23, onda li nda nangekwa  po ndi li omupiya weongalo (oo paife ha ifanwa omuunganeki wolutu lovakulunhuongalo) moGallatin. Eongalo letu olo lotete la li la talelwa po kuCharles Thompson e li omupashukilishikandjo. Okwa li e na owino muhapu, ashike okwa li a pula ndi ninge eetepo li na sha naasho ovamwatate va pumbwa nanghee ovapashukilishikandjo va li va fila oshisho omaongalo. Onda li nde lihonga kuye kutya osha fimana okupula omapulo u mone ouyelele aushe, ofimbo ino ninga omatokolo.

MuMei 1964, onda li nda shivwa kOfikola yOukalele wOuhamba, oyo ya li tai ka kwata omwedi umwe, ya ningilwa moSouth Lansing, moNew York. Ovamwatate ovo va li tava kwatele komesho kofikola oyo, ova li va ningifa nge ndi kale nda halelela okulihonga shihapu nondi kale nekwatafano lopofingo naJehova.

Ame naRuby otwa li twa shivwa tu ye moilonga youpashukilishikandjo muJanuali 1965. Oshikandjo shetu shotete osha li sha kwata ko oshitukulwa shinene, okudja kuKnoxville, Tennessee, fiyo hanga okuRichmond, Virginia. Osha li sha kwatela mo yo omaongalo omoNorth Carolina, Kentucky noWest Virginia. Onda li ashike handi talele po omaongalo ovalaule, molwaashi eemhango di na sha nokatongotongo moUnited States lokolukadi, pefimbo opo, kada li da pitika ovalaule va ongale pamwe novatilyane. Ovamwatate ova li va hepa, notwa li twe lihonga okutukulilafana naavo ve li momhumbwe. Omumwatate umwe, oo a kala moilonga youpashukilishikandjo oule wefimbo lile, okwa li a honga nge oshilihongomwa sha fimana a ti: “Kala omumwatate. Henuka okutalela po eongalo to lihumbata wa fa omuhona wavo. Oto ka dula oku va kwafela, ngeenge ove ku tala ko u li omumwaxe.”

Ofimbo twa li hatu talele po eongalo limwe linini, Ruby okwa li a hovela okukonakona Ombiibeli nomukainhu umwe omunyasha, oo a li e na okamonakadona komudo umwe. Molwaashi kapa li umwe meongalo oo a li ta dulu okukonakona naye, Ruby okwa li ha konakona naye okupitila panhumwafo. Petalelepo letu la ka landula ko, omukainhu oo okwa li a hovela okwoongala pandjikilile. Eshi ovamwameme vavali, ovo ve li ovakokolindjila ve likalekelwa, va tembukila keongalo olo, ova li va twikila okukonakona naye nokwa ka ninginifwa mefimbo lixupi. Konima yomido 30 lwaapo mo 1995, koBetel yaPatterson, omumwameme omunyasha umwe okwa li a popya naRuby. Okwa li omonakadona womukainhu oo a li a konakona naRuby. Omonakadona oo nomushamane waye ova li ovanafikola vongudu 100 yOfikola yaGilead.

Oshikandjo shetu oshitivali osha li sha kwata ko ondingandinga yaFlorida. Pomhito oyo, otwa li twa pumbwa otuwa notwa li twa mona imwe kombilixa elela. Ashike oshivike shotete, oindjina yotuwa yetu oya li i na oupyakadi. Katwa li tu na oimaliwa yoku i pangelifa. Onda li nda dengela omumwatate umwe, oo nda li nda diladila kutya ota dulu oku tu kwafela. Okwa li a pula omunailonga waye umwe a pangele ohauto yetu nokali e tu pula ofuto. Okwa ti ashike: “Kamu na okufuta sha.” Okwa li nokuli e tu pa oimaliwa imwe oshali. Osho osha li oshihopaenenwa sha denga mbada shanghee Jehova ha file oshisho ovapiya vaye. Oshe tu dimbulukifa okukala hatu yandje kuvamwe.

Ngeenge twa li alushe hatu talele po eongalo lonhumba, otwa li hatu di momaumbo ovamwatate. Osho osha li she tu ningifa tu pange oukaume navahapu. Efiku limwe, onda li nda hovela okutopatopa olaporta i na sha neongalo nonda li nde i fiya meshina lokutopatopa inai pwa. Eshi nda ka aluka komatango, onda li nda mona kutya okamatyona komido nhatu komeumbo omo twa li hatu di oka li ke i danena. Onda kala handi ka shipwaele shi na sha naasho oule womido dihapu.

Mo 1971, onda li nda yakula onhumwafo nda tumwa ndi ka longe ndi li omupashukili omweendi moNew York City. Otwa li twa kumwa! Eshi twa tembukila oko, onda li ashike ndi na omido 34. Ovamwatate ova li va tambula nge ko nohamu ndi li omupashukili omweendi wavo wotete omulaule.

Ndi li omupashukili omweendi, onda li handi hafele okuhonga kombinga yaJehova mexuliloshivike keshe poshoongalele shoshikandjo. Ovapashukilishikandjo vahapu ova li ve na owino muhapu ve dule nge. Umwe womuvo oye a li a yandja oshipopiwa peninginifo lange. Omumwatate mukwao, Theodore Jaracz, lwanima okwa ka ninga oshilyo shOlutuwiliki. Opa li yo ovamwatate vahapu ve na owino ovo va li hava longo koBetel yaBrooklyn. Onda li nda pandula neenghono, eshi ovapashukilishikandjo nOvabetel va li va kwafela nge ndi kale ndi udite ouumbo. Onda li nda mona pauhandimwe kutya ove li ovafita ovanahole, ovo ve lineekela mEendjovo daKalunga nohava yambidida  ehangano noudiinini. Elininipiko lavo ole shi ningifa tashi shiiva kwaame ndi longe ndi li omupashukili omweendi.

Mo 1974, Olutuwiliki ola li la tumina vali ongudu imwe yovapashukilishikandjo moilonga youpashukili omweendi, nonda li nda longa vali ndi li omupashukilishikandjo. Ashike pomhito ei, onda ka longela koSouth Carolina. Shihafifa, pefimbo opo, omaongalo ovatilyane nosho yo ovalaule kaali vali a topoka, novamwatate ova li ve shi hafela neenghono.

Pexulilo lo 1976, onda li nda tuminwa koshikandjo shaGeorgia, osho shi li pokati kaAtlanta naColumbus. Ohandi dimbuluka nawa, eshi nda li nda yandja oshipopiwa shefudiko lounona vatano, ovo va li va fya, eshi eumbo lavo la li la xwikwa po. Meme wavo okwa li a ya meembete, molwaashi okwa li a yahamekwa. Ovamwatate novamwameme vahapu ovalaule novatilyane ova kala tave uya koshipangelo, opo va hekeleke ovadali ovo. Onda li nda mona kutya ove na ohole youmwainafana ididilikwedi. Ngeenge ovapiya vaKalunga tava ulikilafana olukeno la tya ngaho, ohashi va kwafele ve lididimikile omaupyakadi a kwata moiti.

Mo 1977, otwa li twa pulwa tu ye koBetel yaBrooklyn tu ka kwafele moprojeka imwe oule weemwedi dinini. Eshi oprojeka ya li pokupwa, oilyo ivali yOlutuwiliki oya li ya kundafana naame nokupula ngeenge ame naRuby otwa hala okukalelela moBetel. Otwa li twe shi dimina.

Onda longa kOshikondo shOilonga oule womido 24, oko ovamwatate hava ungaunga noinima ya nyika ouxwenge nosho yo omapulo a kwata moiti. Momukokomoko womido, Olutuwiliki ola kala tali yandje ewiliko li li metwokumwe nomafinamhango Ombiibeli. Ouyelele oo owa kwafela Oshikondo shOilonga shi nyamukule omapulo, nowa longifwa yo mokudeula ovapashukilishikandjo, ovakulunhuongalo nosho yo ovakokolindjila. Ouyelele wa tya ngaho, owa kwafela vahapu va kule pamhepo. Naasho osha pameka ehangano laJehova.

Okudja mo 1995 fiyo omo 2018, onda li nda talela po oitaimbelewa ihapu ndi li omukalelipo weembelewa da kula, oo a li ha ifanwa omupashukili woitaimbelewa. Onda li nda kundafana nEekomitiye dOitaimbelewa, nOvabetel nosho yo novatumwa, opo ndi va twe omukumo noku va kwafela shi na sha nomaupyakadi avo. Kakele kaasho, ame naRuby otwa li alushe hatu tuwa omukumo koimoniwa oyo ovamwatate novamwameme va li have tu lombwele. Pashihopaenenwa, otwa li twa talela po Rwanda mo 2000. Osha li she tu kuma neenghono okuuda nghee ovamwatate nosho yo omaukwaneumbo aBetel va li va xupa momadipaafano oukwamuhoko, oo a li a ningwa mo 1994. Vahapu ova li va filwa ovaholike vavo. Kashi na nee mbudi kutya ove lididimikila oudjuu u fike peni, ovamwatate ovo ova li ve na eitavelo, eteelelo nova li va hafa.

Paife otu na omido di dulife po 80. Omido omilongo 20 daxuuninwa, onda kala nokulonga ndi li Okomitiye yOshitaimbelewa shaUnited States. Fiyo opapa inandi mona ehongo lokounivesiti, ashike onda mona ehongo la denga mbada okudja kuJehova nokehangano laye. Ehongo la tya ngaho, ola kwafela nge ndi honge vamwe oshili yOmbiibeli, oyo tai dulu oku va etela ouwa fiyo alushe. (2 Kor. 3:5; 2 Tim. 2:2) Onda mona nghee etumwalaka lOmbiibeli la kwafela ovanhu vahapu va xwepopaleke onghalamwenyo yavo nova kale nekwatafano nOmushiti wavo. (Jak. 4:8) Fye naRuby ohatu twikile okutwa vamwe omukumo va kale va lenga oufembanghenda wokulihonga kombinga yaJehova nokuhonga vamwe oshili yOmbiibeli. Osho oshi li oufembanghenda munene, oo omupiya waJehova keshe ta dulu okuhafela.