MO 1970, ovalafululi voikulunima ova li va mona omushangwatonywa wa kulupa muEin Gedi, shomuIsrael, popepi nomunghulofuta wouninginino wEfuta La Fya. Ove u litwa ofimbo va li tava lafulula oikulukuma yoshinagoga, osho sha li sha xwikwa po eshi omukunda omo sha li wa hanaunwa po, tashi dulika pokati ko 500 no 550 O.P. Molwaashi omushangwatonywa oo owa li monghalo ii, kawa li tau dulu okuleshwa. Ashike owa li wa skenwa nefano lokuskana loshinanena, novanhu ova li va mona osho sha shangwa mo. Kekwafo lefano olo, oshikalimo shao osha li sha dula okuleshwa.

Ouyelele ulipi tau hangwa momushangwatonywa oo? Omu na ouyelele wopaMbiibeli. Oshitukulwa shomushangwatonywa osho sha xupa po oshi na eevelishe dimwe dopehovelo lembo laLevitikus. Eevelishe odo oda li di na edina laKalunga li li mOshiheberi, la shangwa meendada nhee dOshiheberi. Otashi dulika wa shangelwe pokati ko 50 O.P. no 400 O.P., nou li omushangwatonywa wOshiheberi ukulukulu oo wa monika konima yomashangelo oo a li e lituwa koQumran. Gil Zohar okwa shanga moshifokundaneki sho-The Jerusalem Post, a ti: “Fiyo osheshi omushangwatonywa waLevitikus oo we lituwa muEin Gedi wa dula okulesha, okwa monikile omishangwatonywa dopeEfuta La Fya, odo da shangelwe momido daxuuninwa fimbo otembeli onhivali inai hanaunwa po nodi na omido 2 000 nosho yo embo lokuAleppo, olo la shangwa konima eshi pa pita omido eyovi lwaapo mo 900 nasha. Ovashiivinawa vamwe ova ti kutya omushangwatonyanwa wokuEin Gedi otau ulike kutya omishangwa odo da shangelwe kOvamasoreta “oda kala da diininwa oule womido omayovi nonokutya omapuko ovashangululi inaa eta po elunduluko lasha.”