Ofimbo inandi popya osho sha ka ningwa po lwanima, nandi mu lombwele nghee nda hovela oilonga yefimbo li yadi.

Onda dalwa mo 1942, nda dalelwa mokanhunhu kawa Curaçao, moCaribbean. Tate okwa dja koSuriname, ashike okwa li a tembukila kokanhunhu oko omolwoilonga. Oule womido donhumba, ofimbo inandi dalwa, tate okwa li umwe womEendombwedi daJehova dotete, odo da li moCuraçao. a Okwa li ha konakona nafye Ombiibeli oshivike keshe, nokuli nonande haalushe twa li hatu kala twa hala okukonakona. Eshi nda li ndi na omido 14, otwa li twa shuna koSuriname, opo tate a ka file oshisho meme waye oo a li omunamido.

Eshi nda li moSuriname, onda li nda hovela okweendafana novanyasha vomeongalo letu, ovo va li tava longele Jehova nouladi. Ova li ve dule nge nomido dinini nova li ovakokolindjila vondjikilile. Ova li hava kala va hafa neenghono, ngeenge va li tava popi oimoniwa yavo yomoukalele. Konima yokwoongala, otwa li hatu kundafana oikundafanwa yopaMbiibeli efimbo keshe, ofimbo tu li pondje hatu tale eenyofi keulu. Ookaume kange ovo ova li va kwafela nge ndi mone kutya oshike nda hala okuninga monghalamwenyo. Onda li nda hala okulongela Jehova. Onghee onda li nda ninginifwa, eshi nda li ndi na omido 16. Nolwanima, eshi nda li ndi na omido 18, onda li nda ninga omukokolindjila wondjikilile.

Onde lihonga oilihongomwa ihapu eshi ndi li omukokolindjila, noya kwafela nge moilonga yange yefimbo li yadi. Pashihopaenenwa, shimwe shomoilihongomwa oyo nde lihonga tete, efimano lokudeula vamwe. Eshi nda hovela okukokola ondjila, omutumwa wedina Willem van Seijl, okwa li a ulika kutya oku na ko nasha naame. b Okwa li a honga nge shihapu shi na sha nanghee ndi na okuwanifa po oinakuwanifwa yange meongalo. Pefimbo opo,  kanda li nda didilika kutya onda pumbwa edeulo neenghono. Momudo wa ka landula ko, onda li nda nangekwa po ndi li omukokolindjila e likalekelwa nonda li nda hovela okukwatela komesho eengudu de likalela di li mokati kofuka yaSuriname. Onda li nda pandula neenghono edeulo li li pefimbo, olo nda li nda pewa kovamwatate. Okudja opo, naame onda li nda tokola okushikula oshihopaenenwa shavo shokukonga efimbo ndi deule vamwe.

Oshilihongomwa oshitivali osho nde lihonga oshosho kutya oshiwa okukala nonghalamwenyo i li paunafangwa nowe liunganeka nawa. Pehovelo lomwedi keshe, ame naao twa li hatu di pamwe naye tu li ovakokolindjila ve likalekelwa, otwa li hatu tale kutya oikulya i fike peni nosho yo oipumbiwa oyo twa pumbwa momukokomoko woivike i li komesho. Opo nee umwe womufye okwa li he lidenge ondjila ile aye koshilando a ka lande oipumbiwa yetu. Otwa li hatu longifa nawa oshimaliwa shetu osho twa li hatu mono komwedi, notwa li hatu kwata nawa oipumbiwa yetu, opo i kwate omwedi aushe. Ngeenge shipanga a li ta nyenge nangolo ofimbo tu li mofuka, ovanhu vanini ova li hava dulu oku tu kwafela. Onda tomhwa kutya eshi nde lihonga okukala nonghalamwenyo i li paunafangwa okudja kounyasha nokukala nde liunganeka nawa, osha kwafela nge ndi dule okuyandja elitulemo koilonga yaJehova okukalamwenyo kwange akushe.

Oshilihongomwa oshititatu osho nde lihonga, ouwa oo hau di mokuudifila ovanhu melaka olo va nyama. Onda kula handi popi Oshidutch, Oshiingilisha, Oshipapiamento nosho yo Oshisranantongo (osho sha shiivika yo shi li Oshisranan), elaka olo hali popiwa unene moSuriname. Ndele eshi nda li mofuka, onda li nda mona kutya ovanhu vahapu ohava pwilikine konghundana iwa, ngeenge otwe va udifile melaka lavo loshidalelwamo. Onda li handi mono shidjuu okupopya amwe omomalaka oo, ngaashi Oshisaramaccan, osho hashi popiwa to lundulula onhapo yewi. Ashike eenghendabala dange oda li tadi ti sha. Oule womido, onda li nda dula okuhonga ovanhu vahapu oshili, molwaashi onda li handi popi elaka lavo loshidalelwamo.

Ondi na yo oimoniwa ififa ohoni. Pashihopaenenwa, pomhito imwe, onda li nda hala okupula omukonakonimbiibeli oo ha popi Oshisaramaccan kutya oku li po ngahelipi, molwaashi okwa li ta vele medimo. Ndele ponhele yaasho, onda li mu pula ngeenge oku na edimo. Epulo olo ola li le mu fifa ohoni. Nonande onda li handi ningi omapuko ngaashi olo, onda li handi ningi alushe eenghendabala, opo ndi popye elaka loshidalelwamo lovanhu vomoshitukulwa omo nda li handi longele.

Mo 1970, onda li nda nangekwa po ndi li omupashukilishikandjo. Omudo oo, onda li handi ulikile eengudu dihapu de likalela, odo di li mofuka oprograma i na oshipalanyole “Visiting the World Headquarters of Jehovah’s Witnesses.” Opo tu ke va talele po, ame novamwatate vonhumba, otwa li tu na okulonda ombautu, opo tu tauluke omilonga domofuka. Mombautu yetu omwa li mu na okashina komahooli, otenga yomahooli, eelamba domahooli nosho yo eshina lokuulika omafano. Ngeenge twa fiki konhele oko twa li twa finda, otwa li tu na okuhumbata oinima aishe oyo, opo tu i twale opo hatu ka ulikila oprograma oyo. Eshi handi dimbuluka unene shi na sha nomalweendo oo, oshosho kutya ovanhu, ovo ve li koitukulwa oyo ye likalela, ova li hava hafele neenghono eeprograma odo. Onda li nda hafa neenghono okukwafela ovanhu ve lihonge  kombinga yaJehova nosho yo oshitukulwa shehangano laye shokombada yetu. Omanangeko noupuna opamhepo, oo nda mona oku dule kokule omaliyambo, oo nda ninga moilonga yaJehova.

Nonande osha li shipu kwaame okulonga oilonga yange inandi hombola, onda li nda hala okuhombola. Onghee onda li nda hovela okwiilikana kondadalunde ndi mone omukulukadi, oo ta dulu okulididimikila nehafo okulonga pamwe naame moilonga yefimbo li yadi mofuka. Konima yomudo, otwa li twa hovela okweendelafana naEthel, omukokolindjila e likalekelwa, oo e na omhepo yeliyambo. Okudja kounona waye, Ethel okwa li a lenga neenghono omuyapostoli Paulus nokwa li a hala okuninga keshe shimwe osho ta dulu moukalele ngaashi ye. Otwa li twa hombola muSeptemba 1971, notwa li twa hovela okulonga moilonga youpashukili tu li ovalihomboli.

Oukwaneumbo woEthel kawa li u na oinima ihapu yopamaliko, eshi a li ta putuka, onghee okwa li a tambula ko noupu oilonga yokuya momalweendo mofuka. Pashihopaenenwa, ngeenge twa li hatu lilongekida tu ka talele po omaongalo oo e li mokati kofuka, otwa li hatu pakele oinima inini. Otwa li hatu likosho nokukosha oikutu yetu momilonga. Otwa li yo hatu li keshe osho ovamwatate tave tu pe ngaashi, iguanas, piranhas, ile keshe osho tashi dulika va kwata mofuka, ile momilonga. Ngeenge kapa li oiyaxa, otwa li hatu lile momafo omabanana. Ngeenge paha li eenguto, otwa li hatu li neenyala. Ame naEthel otwa li twa ninga omaliyambo pamwe, ofimbo twa li hatu longele Jehova, naasho osha li she tu kwafela tu kale ongodi ya pandwa neengodi nhatu. (Omuud. 4:12) Kapa li vali shimwe shiwa twa li hatu dulu okuninga shi dulife oimoniwa oyo.

Oshimoniwa osho nda popya pehovelo, osha li sha ningwa efiku limwe fimbo twa li hatu aluka, eshi twa li twa ka talela po ovamwatate mofuka. Eshi ombautu yetu ya li ya fika opo pe na omeva taa ilauka, oya li ya ya koshi yomeva, ashike oya li ya dja ko diva. Shihafifa, otwa li twa djala oundjafa vokukaamifa nokatwa li twa wa mo mombautu. Ashike ombautu oya li ya yada omeva. Otwa li twa  ekela oikulya oyo ya li meembiya momulonga, ndele hatu longifa eembiya tu teke mo omeva mombautu.

Molwaashi katwa li vali tu na oikulya, otwa li twa hovela okukwata eeshi ofimbo hatu tauluka omulonga. Ashike katwa li twa kwata sha. Onghee otwa li twa ilikana kuJehova e tu pe oikulya yefiku olo. Diva konima eshi twa ilikana, omumwatate umwe okwa li a umbila ondjolo momeva nokwa li a kwata oshi ya kula ye tu wana atushe vatano, oyo twa lya oufiku oo notwa li twa kuta.

Konima yeedula nhano, odo twa kala moilonga youpashukili, ame naEthel otwa li twa mona enangeko noupuna olo twa li inatu teelela. Otwa li hatu ka ninga ovadali. Onda li nda hafa eshi nda uda onghundana oyo, nonande kanda li ndi shii kutya otai ka kuma ngahelipi onghalamwenyo yetu. Ame naEthel otwa li twa halelela okukala moilonga yefimbo li yadi, ngeenge otashi shiiva. Omonamati wetu woshiveli Ethniël okwa dalwa mo 1976. Konima yomido mbali netata, omonamati wetu omutivali Giovanni, okwa li a dalwa.

Molwaashi moSuriname omwa li mu na omhumbwe pefimbo opo, oshitaimbelewa osha li sha ninga omalongekido, opo ndi twikile okulonga ndi li omupashukilishikandjo, ofimbo hatu tekula ovana vetu. Eshi ovanamati vetu va li vanini, onda li nda nangekwa po ndi li omupashukilishikandjo handi talele po omaongalo manini. Osho osha li hashi pitike nge ndi longe ndi li omupashukili omweendi oivike yonhumba momwedi nomafiku makwao ndi longe ndi li omukokolindjila meongalo omo twa li. Ethel novanamati vetu ova li hava i pamwe naame, ngeenge nda li handi talele po omaongalo oo e li popepi neumbo letu. Ashike ngeenge nda li handi talele po omaongalo nosho yo oyoongalele mofuka, onda li handi i aame andike.

Onda li ndi na okuliunganeka nawanawa, opo ndi wanife po oinakuwanifwa yange aishe. Onda li handi shilipaleke kutya otwa ninga elongelokalunga loukwaneumbo oshivike keshe. Ngeenge nda li handi talele po omaongalo oo e li mofuka, Ethel okwa li ha ningi ekonakono loukwaneumbo pamwe novanamati vetu. Otwa li hatu ningi luhapu oinima pamwe tu li oukwaneumbo. Ame naEthel otwa li hatu kufa pandjikilile ombinga momalihafifo pamwe novanamati vetu, ngaashi okudana ougeima, ile oku ka talela po eenhele dihokwifa, odo di li popepi neumbo letu. Onda li handi kofa luhapu kwa toka, molwaashi onda li handi kala handi lilongekidile oinakuwanifwa yange. Ethel, e li omukulukadi muwa, oo a popiwa mOmayeletumbulo 31:15, okwa li ha penduka ongula inene, opo a shilipaleke kutya otwa lesha omushangwa wefiku notwa lya  oshuumbululwa pamwe tu li oukwaneumbo, ofimbo ovanamati vetu inava ya kofikola. Onda hafa neenghono, eshi ndi na omukulukadi oo e na omhepo yeliyambo, oo ha kwafele nge alushe, opo ndi wanife po oinakuwanifwa yange yopaMishangwa.

Tu li ovadali, otwa longa noudiinini, opo tu kwafele ovanamati vetu va kale ve hole Jehova nosho yo oukalele. Otwa li twa hala ovanamati vetu va hoolole oilonga yefimbo li yadi, hamolwaashi osho twa li twa hala va ninge, ndele omolwaashi ehoololo lavo. Otwa kala alushe hatu divilike ehafo olo hali di moilonga yefimbo li yadi. Otwa kala hatu divilike nghee Jehova e tu kwafela noku tu nangeka noupuna tu li oukwaneumbo, nopehe na okulipwililikila omaudjuu, oo haa holoka po. Otwa kala yo hatu shilipaleke kutya ovanamati vetu ova panga oukaume nEendombwedi dikwao, odo da pitifa komesho okulongela Jehova monghalamwenyo yado.

Jehova okwa li a fila oshisho eemhumbwe detu adishe, eshi twa li hatu file oshisho ovana vetu. Ashike onda li handi ningi keshe shimwe handi dulu, opo ndi yambidide oukwaneumbo wange. Oshimoniwa shange, eshi nda li omukokolindjila e likalekelwa ina hombola, osha honga nge okukala handi tuvikile oimaliwa yokulanda oinima oyo twa pumbwa. Ndele omafimbo amwe nande otu kendabale ngaashi hatu dulu, haalushe twa li hatu kala noinima oyo twa pumbwa. Ashike onda tomhwa kutya peemhito da tya ngaho Jehova okwa li he tu kwafele. Pashihopaenenwa, pexulilo lomukokomoko wo 1980 nasha nosho yo pehovelo lo 1990 nasha, moSuriname omwa li mwa holoka oita yopashiwana. Momido odo, osha li shidjuu okumona nokuli noipumbiwa yefiku keshe. Ndele nande ongaho, Jehova okwa li he tu file oshisho. — Mat. 6:32.

Jehova okwa kala alushe te tu file oshisho monghalamwenyo yetu aishe nokwe tu kwafela tu kale twa hafa neenghono notwa wanenwa. Ovana vetu navo ove tu hafifa neenghono notwa pandula eshi twa dula oku va tekula va dule okulongela Jehova. Otwa hafa yo eshi va hoolola okuya moilonga yefimbo li yadi. Ethniël naGiovanni aveshe ova li keefikola dehangano nopaife otava longo koshitaimbelewa shaSuriname pamwe novakulukadi vavo.

Ame naEthel paife otwa ninga ovanamido, ashike natango otwe lipyakidila moilonga yaJehova tu li ovakokolindjila ve likalekelwa. Otwe lipyakidila neenghono noinandi mona nokuli natango efimbo lokulihonga okuyowa. Ashike itandi lipe oushima nandenande. Okutala konakudiwa, ondi wete kutya onda ninga etokolo la denga mbada, eshi nda hoolola okuya moilonga yefimbo li yadi, ofimbo nda li omunyasha.