OMUJUDA wedina Mordekai okwa dana onghandangala ya fimana moiningwanima yomembo lOmbiibeli laEster. Okwa li Omujuda, oo a li ha longo mombala yohamba yaPersia. Osho osha li pehovelo lefelemudo etitano K.O.P., ‘pomafiku [ohamba] Ahasveros.’ (Ohamba oyo oya shiivika nawa kunena i li Xerxes I.) Mordekai okwa li a ya moshipala omhangela yaavo va li va hala okudipaa ohamba. Molwaashi ohamba oya li ya pandula neenghono, oya li ya yandja elombwelo, opo Mordekai a fimanekwe moipafi. Lwanima, konima eshi Haman a fya, oo a li omutondi waMordekai nosho yo wOvajuda vakwao, ohamba oya li ya yelayela Mordekai, ndele ta ningi elenga ekulunhu. Ondodo oyo oya li ya pa Mordekai omhito, opo a popile Ovajuda, ovo va li mOuhamba waPersia vaha dipawe. — Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Lwopehovelo lefelemudo 20, ovanandjokonona vamwe ova li va popya kutya embo laEster kali li paushili nonokutya Mordekai ka li ko shili. Ashike mo 1941, ovalafululi voikulunima otashi dulika va li va mona oumbangi oo tau yambidida osho Ombiibeli ya popya kombinga yaMordekai. Ova li va mona shike?

Ovalafululi ova li ve litwa omashangelo aPersia, oo a popya shi na sha nedina Marduka (mOshikwanyama Mordekai). Omulumenhu oo okwa li ha longo e li omupashukili, tashi dulika a li ha ungaunga nomavalulo oimaliwa muSusan. Arthur Ungnad, oo a li omushiivinawa wondjokonona moshitukulwa osho, okwa shanga kutya “osho osha li oshikando shotete Mordekai” a tumbulwa momashangelo, oo ehe li oshitukulwa shOmbiibeli.

Konima eshi Ungnad a yandja olaporta oyo, ovahongwanhu ova li va toloka omashangelo aPersia omayovi. Amwe omomashangelo oo, okwa li a shangwa koipelende inini ya longwa melova, oyo ya li ya hangwa moikulukuma moshilando shaPersepolis, omo mwa li hamu tuvikilwa omamona, popepi nomakuma oshilando. Oipelende oyo oya li ko pefimbo lokupangela kwaXerxes I. Oya li ya shangwa melaka lOshielami nomwa li mwa shangwa omadina mahapu, oo e li membo laEster. a

Oipelende ihapu yomuPersepolis oya tumbula edina Marduka, oo a li ha longo e li hamushanga mombala yomuSusan pefimbo lokupangela kwaXerxes I. Oshipelende shimwe osha popya Marduka e li omutoloki. Ouyelele oo otau tu kumwe naasho Ombiibeli ya popya kombinga yaMordekai. Okwa li elenga, olo la li hali longele moshihale shohamba Ahasveros (Xerxes I), nokwa li ha popi omalaka avali. Mordekai okwa li ha kala poshivelo shohamba mombala muSusan. (Est. 2:19, 21; 3:3) Oshivelo osho osha li etungo linene, omo mwa li hamu longelwa komalenga omombala.

Ope na omafaafano a didilikwedi pokati kaMarduka, oo a shangwa koipelende nosho yo Mordekai, oo a popiwa mOmbiibeli. Ova li ko pefimbo limwe, monhele imwe nova li ve na oilonga nohava longele monhele yoilonga ya faafana. Omafaafano aeshe oo, otaa ulike kutya osho ovalafululi voikulunima va li va mona, otashi dulika tashi ulike kuMordekai, oo a popiwa membo laEster.