Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

Etaleko lopakalunga loukoshoki wopaenghedi

Etaleko lopakalunga loukoshoki wopaenghedi

Etaleko lopakalunga loukoshoki wopaenghedi

“Aame Omwene Kalunga koye, ou handi ku longo [u limonene ouwa, NW], ndele handi ku tula mondjila ei u nokweenda nayo.”JESAJA 48:17.

1, 2. (a) Panghedi yakwalukeshe ongahelipi ovanhu hava tale ko enangalafano? (b) Ovakriste ohava tale ko ngahelipi enangalafano?

KUNENA, moitukulwa ihapu kombada yedu, elihumbato lopaenghedi ola talika ko oshinima shopaumwene. Ovanhu ova tala ko enangalafano kutya olo euliko lopaushitwe lokuulika ohole li na okuliefelwa mulo keshe efimbo olo va hala, ndele hashinima osho sha ngabekelwa ashike mohombo. Ove udite kutya ngeenge kape na oo ta kolotwa, kape na sha sha puka mokutokola kwomunhu mwene nghee te lihumbata. Pataleko lavo, ovanhu itava dulu okupangulwa moinima i na sha neenghedi, unene tuu shi nasha nenangalafano.

2 Ovo va shiiva Jehova ove na etaleko li lili. Ohava shikula nehafo ewiliko lopamishangwa molwaashi ove hole Jehova nova hala oku mu hafifa. Otava dimine kutya Jehova oku va hole nokwe va pa ewiliko olo tali ke va etela ouwa, ewiliko olo tali dulu shili oku va kwafa noku va kaleka nelao. (Jesaja 48:17) Molwaashi Kalunga oye Odjo yomwenyo, oshi li pandunge opo va tale kuye omolwewiliko nghee ve na okulongifa omalutu avo, unene tuu moshinima eshi sha kwatafana lelalela neyandjo lomwenyo.

Oshali ya dja kOmushiti omunahole

3. Vahapu mOukwakriste ova hongwa shike kombinga yenangalafano, naashi otashi kondjifafana ngahelipi naasho Ombibeli tai hongo?

3 Mekondjifafano nounyuni kunena, vamwe mOukwakriste ova hongwa kutya enangalafano olo oififahoni, oulunde nonokutya “oulunde wotete” moshikunino shaEden owa li enangalafano omo Adam a hekelwa kuEva. Etaleko la tya ngaha itali tu kumwe naasho tashi tongwa kOmishangwa da nwefwa mo. Ehokololo lOmbibeli otali popi ovashitwa votete ovalihomboli ve li ‘omulumenhu nomukainhu waye.’ (Genesis 2:25) Kalunga okwe va lombwela va dale ounona ta ti: “Dalafaneni nokuhapupala ndee yadifeni edu.” (Genesis 1:28) Itashi dulu okuudiwa ko ngeenge Kalunga oye a lombwela Adam naEva va dale ounona ndele te ke va handukila vali eshi va wanifa po omalombwelo oo.—Epsalme 19:9.

4. Omolwashike Kalunga a pa ovanhu eenghono dokunangalafana?

4 Moshipango osho sha pewa ovakulunhu vetu votete, osho kwa li sha endululilwa vali Noa novana vaye, otu wete kutya elalakano la kula lenangalafano olo: okudala ounona. (Genesis 9:1) Ndelenee Eendjovo daKalunga otadi ulike kutya ovapiya vaye va hombola ile va hombolwa inava tulilwa po enangalafano la ngabekwa omolwokudala ashike ounona. Ekwatafano la tya ngaha otali dulu okuwanifa po sha yeleka eemhumbwe dopamaliudo nosho yo eemhumbwe dopalutu notali dulu okukala odjo yehafo kovalihomboli. Oyo onghedi kuvo okuulikilafana ohole yomoule.—Genesis 26:8, 9; Omayeletumbulo 5:18, 19; 1 Ovakorinto 7:3-5.

Omangabeko a tulwa po kuKalunga

5. Oshike Kalunga a dilika menangalafano lovanhu?

5 Nande enangalafano olo oshali ya dja kuKalunga, kali na okuningwa nope he na engabeko. Efinamhango eli otali longo nokuli nomelongekido lohombo. (Ovaefeso 5:28-30; 1 Petrus 3:1, 7) Omanangalafano ovanhu inava hombolafana okwa dilikwa. Ombibeli oshinima eshi otai shi popi kondadalunde. MOmhango oyo Kalunga a yandja koshiwana shaIsrael, oya tonga ta i ti: “Ino haela.” (Exodus 20:14, OB-1986) Konima, Jesus okwa kwatela mo “ohole yoipala” osho yo “enyono lohombo” pamwe ‘nomadiladilo mai’ oo haa tameke momutima womunhu, nohaa nyateke omunhu. (Markus 7:21, 22) Omuyapostoli Paulus okwa nwefwa mo a kumaide Ovakriste muKorinto ta ti: “Kukumeni oluhaelo.” (1 Ovakorinto 6:18) Osho yo monhumwafo yaye kOvaheberi, Paulus okwa shanga ta ti: “Ohombo nai fimanekwe kuaveshe, nomutala wohombo nau kale u he noshipo; osheshi ovaholi voipala novateyihombo Kalunga te va tokola.”—Ovaheberi 13:4.

6. MOmbibeli, oshitya “oluhaelo” osha kwatela mo shike?

6 Oshitya “oluhaelo” otashi ti ngahelipi? Osha dja koshitya shOshigreka por·neiʹa, osho omafimbo amwe hashi longifwa okuulika kenangalafano pokati kovanhu inava hombolafana. (1 Ovakorinto 6:9) Peenhele dimwe, ngaashi muMateus 5:32 nomuMateus 19:9, outumbulilo ou na eityo la tamununwa mo nohau ulike kokunyona ohombo, okunangalafana nomupambele nokunangalafana noshimuna. Eenghedi dimwe denangalafano pokati kovanhu ovo inava hombolafana, ngaashi ngeenge okanya taka longifwa ongoshilongifo shokunangalafana ile okweendafana konima nosho yo ngeenge umwe ta kwatakwata oilyo yoludalo yamukwao, otadi dulu yo okwiifanwa por·neiʹa. Eenghedi adishe odo oda dilikwa—kutya nee oda tongwa ile inadi tongwa mo—mEendjovo daKalunga.—Leviticus 20:10, 13, 15, 16; Ovaroma 1:24, 26, 27, 32. *

Mona ouwa mOmhango yaKalunga yopaenghedi

7. Ongahelipi hatu dulu okumona ouwa mokukala ovakoshoki paenghedi?

7 Okudulika komalombwelo aJehova e na sha nokunangalafana otaku dulu okukala eshongo kovanhu inava wanenena. Maimonides, omufilosofi a fimana wOvajuda womefelemido 12, okwa shanga ta ti: “Kape na sha osho sha dilikwa moTora aishe [Omhango yaMoses] shidjuu okudiinina ngaashi omakwatafano a dilikwa nosho yo oluhaelo.” Ndelenee ngeenge ohatu dulika komalombwelo aKalunga, ohatu ka mona ouwa muhapu. (Jesaja 48:18) Pashihopaenenwa, eduliko moshinima omu otali tu kwafa moku tu amena komikifi hadi tandavele pamilele, odo dimwe domudo di he na ouhaku notadi dulu okudipaa. * Otwa amenwa kokumhita. Okulongifa ounongo wopakalunga otashi eta yo eliudo la koshoka. Oku shi ninga otashi xumifa komesho okuhelishundula nohatu lilongele okufimanekwa kuvamwe, mwa kwatelwa ovakwanedimo vetu, ookaume ketu komohombo, ounona vetu osho yo ovamwatate novamwameme Ovakriste. Otashi xumifa yo komesho oikala i li nawa noya yuka i na sha nenangalafano olo tali eta elao mohombo. Omukainhu umwe Omukriste okwa shanga ta ti: “Oshili yEendjovo daKalunga omu na eameno la denga mbada. Onda teelela ndi hombolwe, nongeenge nda hombolwa ohandi ka kala ndi udite etumba okulombwela omulumenhu Omukriste oo a hombola nge kutya ame onda kala omukoshoki paenghedi.”

8. Omeenghedi dilipi elihumbato letu la koshoka tali xumifa komesho elongelokalunga la koshoka?

8 Mokukala kwetu ovakoshoki paenghedi, ohatu dulu okuninga shihapu okukondjifa omaudeko a puka e na sha nelongelokalunga lashili nokushilila ovanhu kuKalunga oo hatu longele. Omuyapostoli Petrus okwa shanga ta ti: “Kaleni nokweenda mu he noshipo mokati kovapaani, opo nee eshi tave mu popile mowii ngaashi ovalongi vowii, mokutala [oilonga] yeni iwa va hambelele Kalunga mefiku lekongo.” (1 Petrus 2:12) Nonande ovo ihava longele Jehova ihava dimine ile ihava hokwa elihumbato letu la koshoka, ohatu dulu okukala noushili kutya Tate yetu womeulu oku shi wete, okwe shi hokwa nokwa hafela eenghendabala detu okushikula omalombwelo aye.—Omayeletumbulo 27:11; Ovaheberi 4:13.

9. Omolwashike tu na okukala tu na elineekelo momalombwelo aKalunga, nonande katu udite ko filufilu omatomheno aye? Shi faneka.

9 Eitavelo muKalunga ola kwatela mo okulineekela kutya ye oku shii osho shiwa kufye, nonande katu udite ko filufilu omatomheno aeshe kutya omolwashike he tu wilike monghedi oyo he shi ningi. Tala koshihopaenenwa shimwe shomOmhango yaMoses. Omhango imwe i na sha nokwoonga onhanda okwa li tai pula opo onyata i fudikwe pondje yonhanda. (Deuteronomion 23:13, 14) Otashi dulika Ovaisrael kwa li va kumwa kombinga yetomheno lelombwelo la tya ngaha; vamwe otashi dulika va diladila kutya inashi pumbiwa. Ndelenee okudja opo, ounongononi wopaunamiti owe ke shi mona mo kutya omhango ei oya kwafela okukaleka eedjo domeva davo da yela kenyateko noye va amena komikifi dihapu hadi tandavelekwa koupuka. Sha faafana, ope na omatomheno opamhepo, opanghalafano, opamaliudo, opalutu nosho yo opamadiladilo kutya omolwashike Kalunga a ngabekela enangalafano mohombo. Paife natu tale koihopaenenwa imwe yopaMbibeli yaavo va diinina oukoshoki wopaenghedi.

Josefokwa nangekwa noupuna omolwelihumbato laye lopaenghedi

10. Olyelye a kendabala okupukifa Josef, nokwa li a nyamukula ngahelipi?

10 Otashi dulika u shii nawa oshihopaenenwa shopaMbibeli shaJosef, omona waJakob. Eshi a li e na omido 17, okwa ninga omupika waPotifar, elenga la kula lovanangeli vohamba Farao yaEgipti. Jehova okwa nangeka noupuna Josef nokonima yefimbo lixupi okwa nangekwa po e li elenga leumbo alishe laPotifar. Pefimbo olo a wanifa eedula 20 nasha, Josef okwa li “e nondjelo ya wapala noshipala shiwa.” Okwa li a fuula omukainhu waPotifar, oo a kendabala okuhekela Josef moulunde. Josef okwa yelifa omufika waye, mokupopya kutya oku shi dimina kaku fi ashike ekengelelo okukengelela omwene waye ndele oshi li yo ‘okunyona kuKalunga.’ Omolwashike Josef a tomhafana monghedi oyo?—Genesis 39:1-9.

11, 12. Nonande kapa li omhango yopakalunga ya shangwa tai dilike oluhaelo, omolwashike Josef kwa li e na okutomhafana ngaashi e shi ninga?

11 Osha yela kutya, etokolo laJosef kala li la kanghamena koumbada wokumonika kovanhu. Ovakwanedimo vaJosef ova li kokule, naxe otaku diladilwa kutya okwa fya. Ngeenge Josef okwa kufa ombinga moluhaelo, ovakwanedimo vaye kakwa li tave ke shi shiiva. Oulunde wa tya ngaha okwa li tashi dulika nokuli u ha shiivike kuPotifar novapiya vaye ovalumenhu, molwaashi opa li omafimbo oo hava kala ve he mo meumbo. (Genesis 39:11) Ndelenee Josef oku shii kutya elihumbato la tya ngaha itali dulu okuholekwa Kalunga.

12 Josef okwa li ta tomhafana she likolelela kwaasho e shii kombinga yaJehova. Pe he na omalimbililo oku shii osho Jehova a popya moshikunino shaEden ta ti: “Onghee hano omulumenhu e nokweefa xe naina nokukanyatela komukainhu waye. Ndele vo otava ka kala onhumba imwe aike.” (Genesis 2:24) Natango, Josef otashi dulika e shii osho Jehova a lombwelele ohamba yOvafilisti oyo ya li i li pokunyona nainakulululwa Sara. Jehova okwa lombwela ohamba oyo ta ti: “Tala, oove to ka fya omolwomwalikadi ou we mu eta mo, osheshi ye omwalikadi omuhombolwa. . . . Ndele ame mwene nde ku kelela u ha nyone kuame. Onghee hano inandi shi itavela ove u mu kume.” (Genesis 20:3, 6, eendada ofye twe di shanga da endama.) Ndele nande Jehova kakwa li natango a yandja omhango ya shangwa, etaleko laye li na sha nohombo ola kala la yela. Eliudo laJosef li na sha noukoshoki wopaenghedi, pamwe nehalo laye lokuwapalela Jehova, ole mu dulifa a ye onhapo oluhaelo.

13. Omolwashike Josef tashi dulika kwa li ita dulu okuhenuka omukainhu waPotifar?

13 Ndele omukainhu waPotifar okwa twikila oku mu kondjifa “efiku nefiku” a nangale naye. Omolwashike Josef ina dula okukala kokule naye filufilu? Molwaashi, oku li omupika, okwa li e na oilonga ihapu okulonga noka li nande ta dulu okuninga shihapu opo a lundulule onghalo ei. Ouyelele wovalafululi otau ulike kutya omudutilo womaumbo Ovaegipti ngeenge omunhu to i komalimba okwa li ho pitile momikala dokelombe. Onghee hano, kakwa li tashi shiiva kuJosef a henuke omukainhu waPotifar.—Genesis 39:10.

14. (a) Oshike sha ningilwa Josef konima eshi a faduka po omukainhu waPotifar? (b) Ongahelipi Jehova a nangeka noupuna Josef omolwoudiinini waye?

14 Efiku limwe ola holoka eshi va li ovo aveke meumbo. Omukainhu waPotifar okwa hanga Josef ndele ta ti: “Ila, u nangale naame.” Josef okwa faduka po. Omukainhu okwa fya ohoni eshi a mona a faduka po, nokwe mu lundila kutya okwa li ta kendabala oku mu kwata onghonga. Oilanduliko oya li shike? Mbela Jehova okwa li a endelela oku mu pa ondjabi omolwoudiinini waye? Ahowe. Josef okwa tulwa modolongo ndele ta mangwa nomalyenge. (Genesis 39:12-20; Epsalme 105:18) Jehova okwa mona okuhenouyuki nolwaxuuninwa okwa yela Josef okudja modolongo nokuya mombala. Okwa ninga omupangeli omutivali muEgipti nokwa li a punikwa nomukainhu nounona. (Genesis 41:14, 15, 39-45, 50-52) Natango, ehokololo loudiinini waJosef ola shangwa pa pita eedula 3 500 opo li dule okukonakonwa kovapiya vaKalunga okudja pefimbo opo. Kae shi tuu omanangeko noupuna makumwifi okudiinina ouyuki womhango yaKalunga! Sha faafana, nafye kunena otashi dulika tu ha mone alushe omauwa meendelelo omolwokukala ovadiinini moukoshoki wopaenghedi, ndelenee ohatu dulu okukala nelineekelo kutya Jehova oku tu wete note ke tu nangeka noupuna pefimbo la wapala.—2 Omafimbo 16:9.

‘Eudafano laJob nomesho aye’

15. Job okwa li a ninga ‘eudafano lashike nomesho aye’?

15 Omukanyateli woudiinini umwe natango okwa li Job. Eshi kwa li ta yelekwa kOndiaboli, Job okwa tala onghalamwenyo yaye nokwa popya ehalo laye a mone ehandukilo lidjuu ngeenge okwa li a nyona efinamhango laJehova la kwatela mo oukoshoki wopamilele. Job okwa ti: “Ame nda udafana nomesho ange: ndi tale ngahelipi kokakadona?” (Job 31:1) Mwaashi, Job okwa popya etokolotoko laye a kale omudiinini kuKalunga, okwa li a tokola a henuke kutya nee okutala komukainhu nokahalu. Doshili, okwa li ta ka tala ovakainhu efiku keshe monghalamwenyo yaye nosha yela kutya okwa li tashi dulika ta dulu oku va kwafela ngeenge va pumbwa ekwafo. Ndele ina pitika nande a kale noku va tala nediladilo lokahalu. Fimbo omayeleko aye inaa tameka, okwa li omulumenhu e na oupuna munene, “e dule ovalumenhu aveshe vomOushilo.” (Job 1:3) Ndele nande ongaho, ina longifa nande eenghono deliko okunana ovakainhu. Osha yela kutya ine lihafifa nande netimaumbwile lokuliefela moluhaelo novakainhu ovanyasha.

16. (a) Omolwashike Job e li oshihopaenenwa shiwa kovalihomboli Ovakriste? (b) Ongahelipi eenghedi dovalumenhu vopefimbo laMalakia da yooloka ko kwaado daJob, nongahelipi kunena?

16 Kungaha, okupitila momafimbo ehafo osho yo momafimbo madjuu, Job okwa ulika oudiinini wopaenghedi. Jehova eshi okwe shi didilika nokwe mu nangeka noupuna. (Job 1:10; 42:12) Job ke fi tuu oshihopaenenwa shiwa kovalihomboli Ovakriste, aveshe ovalumenhu novakainhu! Itashi kumwifa eshi Jehova a li e mu hole ngaho! Mekondjifafano, omalihumbato avahapu kunena okwa faafana naanaa naasho sha ningilwe mefimbo laMalakia. Omuprofeti oo okwa tokola onghedi oyo ovalumenhu vahapu va fiya po ookaume kavo komohombo, noluhapu opo va hombole novakainhu ovanyasha. Oaltari yaJehova oya li ya tuvikwa nomahodi ovakainhu va fiwa po, na Kalunga okwa li ta tokola ovo va “tekuka” ookaume kavo komohombo panghedi ei.—Malakia 2:13-16.

Omukainhu omunyasha omukoshoki

17. Ongahelipi okakadona Okasulamit ka li ngaashi “oshikunino sha idilwa”?

17 Omukanyateli woudiinini omutitatu okwa li okakadona Okasulamit. Oka li okanyasha nokawa, inaka fuula ashike omumati omufita ndele nohamba oyo i na oupuna muhapu yaIsrael, Salomo. Mehokololo liwa la hokololwa mEimbiloelela laSalomo, okakadona Okasulamit oka kala okakoshoki paenghedi, nokungaha oka fimanekwa kwaavo va li momudingonoko wavo. Nonande Salomo a anywa kuko, okwa nwefwa mo kuKalunga a shange ehokololo lako. Omufita oo kwa li ke hole, naye okwa li a fimaneka elihumbato lako la koshoka. Efimbo limwe okwa ti kutya okakadona Okasulamit okwa li ke li ngaashi “oshikunino sha idilwa.” (Eimbiloelela laSalomo 4:12) Moshiwana shonale shOvaisrael, oshikunino shiwa okwa li shi na omaludi mahokwifa oikwambidi, eengala di na edimba liwa nomiti diwa. Oshikunino sha tya ngaha alushe okwa li hashi tulwa meni longubu ile lekuma notamu dulu ashike okwiiwa to pitile pomuvelo oo hau patwa. (Jesaja 5:5) Komufita, oukoshoki wopaenghedi nouwa wokakadona Okasulamit okwa li wa fa oshikunino sha tya ngaha shouwa wa pumba. Oka li ka koshoka filufilu. Omaliudo ako ohole otake ke a ulikila ashike oo ta ka ninga omushamane wako womonakwiiwa.

18. Omahokololo e na sha naJosef, Job nosho yo okakadona Okasulamit otae tu dimbulukifa shike?

18 Moudiinini wopaenghedi, okakadona Okasulamit oka tula po oshihopaenenwa sha denga mbada kovakainhu Ovakriste kunena. Jehova okwa mona nokwa pandula oukoshoki wokakadona Okasulamit nokwe ka nangeka noupuna ngaashi ashike a nangeka noupuna Josef naJob. Opo tu mone omayele, oilonga yavo youdiinini oya shangwa mEendjovo daKalunga. Nonande eenghendabala detu dokukala ovadiinini kunena inadi shangwa mOmbibeli, Jehova oku na “embo lokudimbulukwa” aveshe ovo va hala okulonga ehalo laye. Inatu dimbwa nande kutya Jehova ota “dimbulukwa” nokwa hafela eenghendabala detu dokukala ovakoshoki paenghedi.—Malakia 3:16.

19. (a) Ongahelipi tu na okutala ko oukoshoki wopaenghedi? (b) Oshike tashi ka kundafanwa moshitukulwa tashi shikula?

19 Nonande ovo ve he na eitavelo otashi dulika va sheke, fye otwa hafa mokudulika kOmushiti wetu omunahole. Otu na oukoshoki wopaenghedi wa denga mbada, oo wopakalunga. Oo oshinima osho shi na okukala shi uditilwe etumba, oshinima osho shi na ondilo. Okupitila mokudiinina omufika wa koshoka wopaenghedi, ohatu dulu okuhafela omanangeko noupuna aKalunga nohatu dulu okukaleka po eteelelo la twa lomanangeko noupuna e he na exulilo monakwiiwa. Ndelenee monghedi tai longo, oshike tu na okuninga opo tu kale ovakoshoki vopaenghedi? Oshitukulwa tashi shikula otashi ka yelifa epulo eli la fimana.

[Omashangelo opedu]

^ okat. 6 Tala Oshungonangelo [yOshiingilisha], 15 Marsa 1983, epandja 29-31.

^ okat. 7 Shinyikifa oluhodi, ope na eenghalo dimwe omo Omukriste e he na ondjo ha pewa omukifi hau tandavele pamilele kukaume kopahombo e he fi omwiitaveli oo iha shikula omalombwelo aKalunga.

[Questions]

[Efano pepandja 21]

Josef okwa ya onhapo oluhaelo

[Efano pepandja 22]

Okakadona Okasulamit oka li ngaashi “oshikunino sha idilwa”

[Efano pepandja 23]

Job okwa li a ninga ‘eudafano nomesho aye’

[Efano pepandja 23]

Oto dulu okuyelifa?

• Ombibeli otai hongo shike shi na sha nenangalafano?

• MOmbibeli oshitya “oluhaelo” osha kwatela mo shike?

• Ongahelipi hatu dulu okumona ouwa mokukala ovakoshoki paenghedi?

• Omolwashike Josef, Job nosho yo okakadona Okasulamit ve li oihopaenenwa iwa kOvakriste kunena?