MuFebruali mo 1951, ovakokolindjila 122 ova li va fika moSouth Lansing moNew York ve ya kOfikola yaGilead mondodo 17. Mongudu yaavo va li tava ka ninga ovatumwa omwa li mwa kwatelwa Lowell Turner, William (Bill) Kasten, Richard Kelsey nosho yo Ramon Templeton. Lowell naBill ova dja koMichigan, Richard okwa dja kolowa ofimbo Ramon a dja koCalifornia, nova li va panga diva oukaume wopofingo.

Konima yeemwedi 5 lwaapo, keshe umwe okwa li a hafa eshi a uda kutya omumwatate Nathan Knorr wokombelewa ya kula okwa li te uya okupopya novanafikola. Ovamwatate vane ovo va tumbulwa mokatendo ka tetekela ova li va halelela okutuminwa koshilongo shimwe ngeenge otashi shiiva. Ndele pomhito opo ova li tava ka shiivifilwa kutya otava ka tuminwa koilongo ilipi.

Ovanhu ova li va hafa neenghono eshi omumwatate Knorr a li ta popi novanafikola aveshe nokwa li a hovela okushiivifa kutya otava tuminwa peni. Ovamwatate vane ovo va li va tila ovo va ifanwa tete komutune, ndele ova li va pepelelwa eshi xuuninwa va uda kutya ova tuminwa koshilongo shimwe. Ndele mbela openi? Ovanafikola vakwao ova li va kumwa notava pandula omake eshi kwa shiivifwa kutya ova tuminwa koGermany (Ndowishi).

Eendombwedi daJehova keshe pamwe oda li da kuminwa ehokololo li na sha noudiinini wEendombwedi domoNdowishi pefimbo lepangelo laHitler okudja mo 1933 okuyuka komesho. Ovakonakoni vOmbibeli vahapu otava dimbuluka eshi va li va longekida oikutu nosho yo oipakete ya dja kehangano hali ifanwa CARE, opo i tuminwe ovamwaxe vokuEuropa konima yOita Itivali yOunyuni. Oshiwana shaJehova moNdowishi osha tula po oshihopaenenwa sheitavelo la tongomana, shetokolo toko, shouladi nosho yo shokulineekela muJehova. Lowell ota dimbuluka eshi a li ta diladila ta ti: ‘Paife ovamwatate novamwameme ovo ovaholike ohatu ke va shiiva pauhandimwe.’ Nomolwaasho keshe umwe okwa li a tunhukwa nokwa li ta dengele ovapambele vaye nookaume komatango efiku olo.

Mo 27 Juli 1951, ookaume ovo vane ova li va ya molweendo lokuya kuNdowishi noshikepa yedina Homeland, oyo va londela petuliloshikepa lomulonga womoNew York wedina East River. Olweendo olo ola li la kwata oule womafiku 11. Omumwatate Albert Schroeder, oo a li umwe womovahongi vokoGilead nolwanima okwa ka ninga oshilyo shOlutuwiliki, okwa  li e va honga omatumbulo onhumba Oshindowishi. Ookaume ovo vane ova li tava dulu okulihonga shihapu eshi va li molweendo pamwe nOvandowishi vahapu. Ndele mupya munene, ovaendi pamwe navo ova li hava popi eenyapilaka dOshindowishi di lili noku lili. Osho kasha li tuu tashi lyalyakanifa!

Ongula yEtivali lo 7 Auguste, konima eshi ovamwatate ovo ve lididimikila okumbilingwa komalinyengo oshikepa, xuuninwa osho va fiki moHamburg shaNdowishi. Ova li va mona nghee oita oyo ya li ya xula omido 6 da pita ya nyonauna keshe pamwe. Ova li va nyematekwa kwaasho va mona nova li va londa meshina olo la nangala tali ende la yuka koWiesbaden oko kwa li ku na oshitaimbelewa.

Ongula inene yEtitatu, ova li va shakeneka oshikando shotete Ondombwedi moNdowishi, i na edina lOshindowishi. Ondombwedi oyo yedina Hans oya li ye va ila po petulilo leshina noku va twala koBetel, oko e va fiya nomumwameme omunamido oo iha popi Oshiingilisha nandenande. Omumwameme oo okwa li ta diladila kutya ngeenge okwa popi mokule otave ke mu uda. Omumwameme oo okwa li a kenyanana molwaashi nande okwa weda ko kondaka yaye kava li ve uditafane, novamwatate ovo vane navo ova li va kenyanana neenghono. Lwanima omumwatate umwe wedina Erich Frost, omupashukili woshitaimbelewa okwa li e uya kuvo ndele te va popifa nohamu mOshiingilisha. Onghalo oya li tai ende ya yuka kouwa.

Lwopexulilo laAuguste, ookaume ovo vane ova li va kala poshoongalele shoshitukulwa mOshindowishi oshikando shotete, sha li shi na oshipalanyole, “Elongelokalunga la koshoka” sha li sha ningilwa moFrankfurt am Main. Poshoongalele osho opa li ovanhu 47 432 noushili oo kutya ovanhu 2 373 ova li va ninginifwa owa li wa xwameka ouladi wovamwatate ovatumwa nosho yo okukala va halelela okuudifa. Ndele konima yomafiku onhumba, omumwatate Knorr okwa li a popya kutya ovatumwa ovo ove na okukala moBetel nomo ve na okulonga.

Molwaashi Ramon okwa li a halelela okukala omutumwa, pomhito imwe okwa li a anya okutambula ko eshivo lokuya koBetel mOilongo ya Hangana. Richard naBill navo kava li ve na ediladilo loku ka longa koBetel. Ndele ehafo olo va mona moilonga yavo ole va tomha filufilu va dimine kutya Jehova oku shii alushe  osho sha denga mbada. Oshi li pandunge okulandula ewiliko laye ponhele yokuyandja elitulemo komahalo oye mwene. Omunhu keshe oo e lihonga oshilihongomwa osho ota ka kala a hafa okulongela Jehova keshe pamwe nosho yo okulonga oshilonga keshe osho a pewa.

Oilyo ihapu youkwaneumbo waBetel moNdowishi oya li ya hafa eshi mokati kayo mu na ovaAmerika ovo tava dulu oku va honga Oshiingilisha. Ndele etimaumbwile olo ola li la xula po ombadilila efiku limwe monhele yokulila. Omumwatate Frost okwa li a popya monghedi yaye oyo a shiivika nayo yexwamo mOshindowishi kombinga yoshinima shimwe osho sha li tashi monika sha kwata moiti. Ovanhu vahapu moukwaneumbo ova li va mwena, va tala ashike mouyasha vavo. Ovo vape nonande kava li va uda osho sha popiwa, mokweendela ko kwefimbo ova li va mona kutya oshi na sha navo. Onghee hano, eshi omumwatate Frost a popya mokule nokweendulula lwoikando ta divilike kutya inava popiwa vali navo mOshiingilisha, osha li she va tilifa. Mbela ova li va ninga po shike opo va pupaleke onghalo ya tya ngaho?

Okulya opo kwa li kwa xulila opo novanhu aveshe ova li va endelela va ye keenduda davo. Lwanima, omumwatate umwe okwa li a yelifila ovo vape a ti: “Opo mu tu kwafele, omu na okukala hamu popi Oshindowishi. Nomolwaasho omumwatate Frost a ti kutya kape na oo ta kala ta popi nanye Oshiingilisha fiyo osheshi mwe lihonga Oshindowishi.”

Oukwaneumbo waBetel owa li wa dulika diva. Osho inashi kwafela ashike ovamwatate ovo vape ve lihonge Oshindowishi, ndele oshe va kwafela yo va mone kutya omayele a yandjwa komumwatate omunahole oe na sha nouwa wetu vene, nonande pehovelo ihashi kala shipu oku a tula moilonga. Omayele omumwatate Frost okwa ulika kutya oku na ohokwe moinima yehangano laJehova noku hole ovamwaxe. * Nomolwaasho ovamwatate ovo vane va ka kala ve mu hole.

Otwa li twe lihonga oilihongomwa ya fimanenena kookaume ketu ovatilikalunga, naasho oshe ke tu kwafela tu kale tu na oukaume wa kola naJehova. Ovamwatate ovo vane ova li ve lihonga shihapu kovamwatate novamwameme Ovandowishi ovo itatu mane okutumbula omadina avo, nova li yo ve lihonga kuvakwao vomwaavo vane. Richard okwa ti: “Lowell okwa li e shii Oshindowishi nokwa li he shi endifa nawa, ashike fye vatatu otwa li hatu nyengwa. Molwaashi oye yo a li omukulunhu kufye, okwa kala he tu pukulula shi na sha nelaka nokukwatela komesho.” Ramon okwa ti: “Ohandi dimbuluka nghee nda li nda hafa eshi omumwatate omuSwiss a li e tu pa tu kale meumbo laye  linini olo la li moSwitzerland, pefimbo twa li mefudo oshikando shotete konima yomudo umwe eshi twa kala moNdowishi. Onda li ndi udite kutya oivike oyo ivali tu li kufye vene kape na okukondja nOshindowishi. Ashike kanda li nda diladila kutya Lowell ota ka ninga po shike. Okwa li a popya kutya ohatu kala hatu lesha nokukundafana omushangwa wefiku mOshindowishi ongula keshe. Nonande kanda li nde shi hafela, okwa kala te tu lombwele nopehe na okusholola kutya osho tu na okuninga. Ashike otwa li twe lihonga oshilihongomwa sha fimanenena. Oshiwa okushikula ewiliko laavo ve na ko nasha naave, nonande omafimbo amwe ito tu kumwe navo. Oikala ya tya ngaho oye tu etela ouwa oule womido, noye tu kwafela tu kale hatu dulika komulandu wehangano.”

Ookaume ovo vane ova li yo ve lihonga okukala hava pandulafana omolwoinima oyo keshe umwe e shii nawa e dule vakwao, ngaashi Ovafilippi 2:3 va ti: “Omelininipiko keshe umwe na tale omukwao e li komesho yaye mwene.” Onghee hano, ova kala va lenga Bill moku mu pa oilonga yonhumba oyo aveshe vatatu va dimina kutya ote i longo nawa e va dule. Lowell okwa ti: “Ngeenge eenghalo didjuu da holoka po nopa pumbwa okukatukwa eenghatu donhumba, ohatu lombwele Bill. Bill oku na owino wokuungaunga neenghalo didjuu monghedi omo atushe vatatu twa dimina kutya katu na ouladi ile itatu dulu oku shi ninga.”

Aveshe vane ova li va tokola okuhombola koumwe noumwe. Oukaume wavo owa li wa kanghamena kohole yokuhola Jehova nosho yo oilonga yefimbo li yadi, onghee hano, ova li va tokola toko okukonga ookaume kopahombo ovo ve na ehalo oku pa Jehova osho sha denga mbada. Oilonga yefimbo li yadi oye va honga kutya okuyandja ohaku eta ouwa muhapu ku dule okutambula nonokutya omahalo opaumwene hao e na okupitifwa komesho yoinima yOuhamba. Onghee hano, ova li va hoolola ovamwameme ovo va ninga nale eenghendabala kuvo vene va ye moilonga yefimbo li yadi. Osho osha li sha etifa po eehombo dopane tadi pondola.

Opo oukaume ile ohombo i kalelele shili, Jehova oku na okukwatelwa mo mekwatafano la tya ngaho. (Omuud. 4:12) Nonande lwanima Bill naRamon ova ka filwa ovakulukadi vavo, aveshe ova li va hafela eyambidido lovakulukadi vavo ovadiinini. Lowell naRichard otava hafele natango eyambidido la tya ngaho, na Bill oo a ka hombolulula, okwa li a hoolola pandunge kaume kopahombo opo a twikile okukala moilonga yefimbo li yadi.

Konima yomido, oilonga yavo oya li ye va ningifa va ye keenhele da yoolokafana, ngaashi moNdowishi, moAustria, moLuxembourg, moKanada nosho yo mOilongo ya Hangana. Oshidjemo, ookaume ovo vane inava ka kala vali tava dulu okukala pamwe efimbo lihapu ngaashi ngeno va li va hala. Nonande ova tukaulwa koinano, ova kala hava kwatafana alushe, hava hafe ngeenge va udu kutya mukwao otaa hafele omanangeko noupuna onhumba nokulila pamwe ngeenge umwe a nyika oluhodi. (Rom. 12:15) Otu na okukala twa lenga oukaume ngaashi oo nokatu na oku u kwata okahetengi. Oo omaano e na ondilo a dja kuJehova. (Omayel. 17:17) Ookaume vashili ova pumba mounyuni kunena. Ndele keshe Omukriste washili ota dulu okukala nookaume kashili vahapu. Tu li Eendombwedi  daJehova, ohatu hafele oukaume novaitaveli vakwetu mounyuni aushe, nokomesho yaaishe, onaJehova Kalunga nosho yo Jesus Kristus.

Ookaume ovo vane ova li va shakeneka omaupyakadi ngaashi ashike keshe umwe womufye he a shakeneke, tashi dulika omolwokufilwa ookaume kavo kopahombo, okulididimikila ouvela wa kwata moiti, okufila oshisho ovadali ovanamido, oudjuu wokutekula okaana ofimbo u li moilonga yefimbo li yadi, oumbada oo ho kala u na ngeenge wa tambula ko oinakuwanifwa ipe yopahangano nopaife omaupyakadi taa hapupala oukulupe. Ndele oimoniwa yavo oye va kwafela yo va mone kutya ookaume vo popepi naavo vokokule, ohava kwafele ovo ve hole Jehova va ungaunge nomupondo neshongo keshe.

Lowell, Ramon, Bill naRichard ova ninga nawa eshi ve liyapulila Jehova ofimbo va li pomido 18, 12, 11 nosho yo 10 nova li va ya moilonga yefimbo li yadi eshi va li pomido do 17 no-21. Ova ninga ngaashi Omuudifi 12:1 e va ladipika va ninge, a ti: “Dimbuluka Omushiti woye momafiku ounyasha woye.”

Ngeenge ou li Omukriste omulumenhu omunyasha, tambula ko eshivo laJehova lokuya moilonga yefimbo li yadi, ngeenge eenghalo doye otadi shi pitike. Kungaho, Jehova ote ke ku nangeka noupuna pafilonghenda laye. Ngaashi ookaume ovo vane, naave oshi na oupu u ka hafele omaufembanghenda mahapu ngaashi okulonga u li omupashukili woshikandjo, woshitukulwa ile oilonga yokutalela po oitaimbelewa; okulonga koBetel, mwa kwatelwa okukala oshilyo shokomitiye yoshitaimbelewa; okuhonga Ofikola yOukalele wOuhamba nOfikola yOilonga yOvakokolindjila nosho yo okuyandja oipopiwa poyoongalele inini naai ya kula. Ovamwatate ovo vane inava tunhukwa tuu eshi ve shii kutya oilonga yavo oya etela ouwa ovanhu omayovi omilongo! Ashishe osho osha shiiva molwaashi fimbo va li ovanyasha, ova tambula ko eshivo laJehova lopahole noku mu longela nomutima aushe. — Kol. 3:23.

Paife, Lowell, Richard, naRamon ove li vali pamwe tava longo koshitaimbelewa osho paife shi li muSelters, moNdowishi. Shinyikifa oluhodi, Bill okwa fya mo 2010 ofimbo a li ta longo e li omukokolindjila e likalekelwa mOilongo ya Hangana. Oukaume we likalekelwa oo wa li pokati kovamwatate ovo vane oule womido 60 lwaapo owa ka i wa ashike moshipala kefyo. Ndele Kalunga ketu Jehova, iha dimbwa nandenande ookaume kaye. Otu na elineekelo kutya koshi yepangelo lOuhamba waye, Omukriste keshe oo a kanifa kaume kaye omolwefyo ota ka hangana vali naye.

Konima ashike yokafimbo kanini fimbo Bill ina fya, okwa li a shanga ta ti: “Eedula adishe odo 60 twa kala ookaume, itandi dimbuluka nande omhito imwe twa li twe liudifa nai. Oukaume wetu owa kala u li oshinima she likalekelwa neenghono kwaame.” Molwaashi oku na elineekelo kutya oukaume wavo otau ka twikila mounyuni mupe, okwa li a weda ko a ti: “Opo ashike twa pange oukaume.”