Etanga lovakwaita vomouhamba waRoma la pewa oundombwedi
Mo 59 O.P. (paife pa pita omido 1953), Omuyapostoli Paulus pamwe novanadolongo vakwao ova li va fika muRoma, ve li mepashukilo lovakwaita konima yolweendo lile nolilolola. Eshi ve uya muRoma, ova pitila poshivelo shoshilando shedina Porta Capena. Ombala yomukesari Nero oya li ya tungilwa koshikulundudu shedina Palatine, noya li hai pashukilwa ketanga lovakwaita vomouhamba, ovo va li hava homata omaongamukonda avo koshi yoikutu. * Ova li ashike hava djala va fa ovakwashiwana. Omuyapostoli Paulus novanadolongo vakwao ove uya ve li mepashukilo lomunefele wedina Julius, tava piti ponhele yomalandifilo aRoma, tava londo koshikulundudu shedina Viminal. Ova enda poshikunino shimwe omo mu na eealtari dihapu doikalunga yaRoma, tava piti pokapale konhumba, omo mwa li hamu deulilwa ovakwaita.
Efano lovakwaita vomouhamba la hongwa memanya, olo taku feekelwa kutya ola dile kedimbulukifomanya laKlaudius, olo la tungilwe mo 51 O.P.
Eemwedi donhumba fimbo ooPaulus inava etwa kuRoma, eshi a li moshikepa oyo ya li ya teelanifwa koshikungulu, okwa li a lombwelwa komweengeli waKalunga taku ti: “Ove u nokuya koshipala shomukesari.” (Oil. 27:24) Mbela Paulus okwa li e li poku ka holoka koshipala shomukesari? Nopehe na omalimbililo, eshi Paulus va fika mOuhamba waRoma, ye ta tale komutungilo woshilando, okwa li a dimbuluka eendjovo odo Omwene Jesus a li e mu lombwela muJerusalem, pOshungo yaAntonia. Jesus okwa tile: “Kala nomwenyo muwa, osheshi ngaashi wa hepaula nge omu muJerusalem, osho yo u nokuhepaulula nge muRoma.” — Oil. 23:10, 11.
Otashi dulika Paulus a li a tala nokukonenena ohotekuma imwe inene oyo ya li muRoma yedina Castra Praetoria, oyo ya li ya tungwa needopi ditilyana, i na eebwifilo pombada dokupitifila oikuti ngeenge pe na olwoodi noya li ya dingililwa keeshungo. Mohotekuma oyo mwa li hamu kala etanga lovakwaita vomouhamba ovo va li hava amene omukesari nosho yo opolifi yomoshilando. Omwa li hamu kala ovaikwata 12 000 novapolifi omayovi onhumba. Movakwaita ovo omwa li yo mwa kwatelwa ovalondinghambe. Ohotekuma oya li tai ulike lela kutya Roma oshi na etangakwaita enaenghono. Julius oye a li a wilika osheendo shooPaulus okupitila mushimwe shomoivelo inhe yoshilando ya fimana, molwaashi okwa li omunefele wometanga lovakwaita vomouhamba, ovo va li yo ve na oshinakuwanifwa shokupashukila ovanadolongo ovo va dja koitukulwalongo yaRoma. Konima yolweendo olo lilolola, olo la pula eemwedi, Julius okwa li a fikifa ovanadolongo kouhamba waRoma. — Oil. 27:1-3, 43, 44.
OMUYAPOSTOLI PAULUS ‘INA KELELWA NANDE OKULYELYE’ OKUUDIFA
Paulus okwa li a mona omamoniko omo a lombwelwa kutya ovanhu aveshe ovo va li molweendo lavo moshikepa oyo ya ka teka, otava ka xupa. Fimbo va li konhunhu yaMelite, eshi oshikepa omo va li ya teka, okwa li a lika keyoka, ndele ke na eshi a ninga. Lwanima, okwa li a velula pashikumwifilonga ovanhu vokonhunhu oko, noova li tava diladila kutya Paulus okalunga. Oiningwanima aishe oyo otashi dulika ya li ya kundanwa mokati kovakwaita vomouhamba ovo va li inava itavela muKalunga.
Eshi Paulus va fika muRoma, ovamwatate vomuRoma ‘ova li ve uya kuApiForum nokuTres-Taberne oku mu shakeneka.’ (Oil. 28:15) Ashike okwa li a halelela okuudifila muRoma. Ndele ongahelipi a li ta ka udifa onghundana iwa e li omunadolongo? (Rom. 1:14, 15) Ovanhu vamwe ova itavela kutya ovanadolongo vomuRoma ova li hava kala mepashukilo lomukulunhu wetanga lovakwaita vomouhamba. Ngeenge osho sha li ngaho, Paulus otashi dulika a li a yandjwa momake omupangeli wometanga lovakwaita vomouhamba wedina Afranius Burrus, oo tashi dulika a li a landula omukesari meenghonopangelo. * Kashi na nee mbudi kutya oshike sha li sha ningwa po, eshi sha yela oshosho kutya Paulus okwa li ha nangelwa komukwaita umwe poshikando womovakwaita vomouhamba, ndele hakovanefele. Okwa li yo a efiwa a konge onhele yaye mwene yokukala novanhu ova li va pitikwa ve mu talele po. Okwa li yo a efiwa a udife; ‘ina kelelwa nande okulyelye.’ — Oil. 28:16, 30, 31.
PAULUS OKWA LI A UDIFILA OVANINI NOVANENE
Ohotekuma yaCastra Praetoria osho tai monika ngaho kunena
Omupanguli oo wedina Burrus otashi dulika a li ha pulapula omuyapostoli Paulus, tashi dulika a li e shi ningila mombala ile mokamba yovakwaita vomouhamba, omanga ina twala oshikoya shaPaulus komukesari Nero. Paulus okwa li a longifa omhito ya tya ngaho opo a hepaululile “ovanini novanene” onghundana iwa. (Oil. 26:19-23) Kaku shiivike kutya Burrus okwa li a fika pexulifodiladilo lilipi shi na sha naPaulus, ashike Paulus ka li a tulwa modolongo oyo ya li mokamba yovakwaita. *
Onhele omo Paulus a li ha hiila oya li ya kula nawa, molwaashi pomhito imwe okwa li a dula okuudifila monhele omo “ovakulunhu vOvajuda” nosho yo ‘vahapu ve dule voshito ovo va li ve uya kuye monduda yaye.’ Kakele kaasho, omwa li yo ovakwaita vometangakwaita lomouhamba, ovo navo va li tava pwilikine eshi a li ta “hepaululile” Ovajuda kombinga yOuhamba noyaJesus, “okuhovela ongula fiyo onguloshi.” — Oil. 28:17, 23.
Ovakwaita ova li hava kala ve udite ko eshi Paulus ta shangifa eenhumwafo odo a tumina komaongalo fimbo a li modolongo
Ovakwaita vometangakwaita lomouhamba ovo va li hava nangele ombala ova li have liyakula mo efiku keshe potundi onhihetatu. Ovanangeli vaPaulus navo ova li have liyakula mo. Nomolwaasho, momukokomoko womido mbali odo Paulus a kala modolongo, ovakwaita ovo ova li hava kala ve udite eshi ta shangifa eenhumwafo odo a tumina Ovakriste Ovaefeso, Ovafilippi, Ovakolossi nosho yo Ovaheberi, nova li yo ve mu mona eshi a li ta shange ye mwene onhumwafo oyo a li a tumina Omukriste mukwao wedina Filemon. Fimbo Paulus a li modolongo, okwa li a kwafela Onesimus, omupika oo a li a ya onhapo omwene waye. Okwa popya shi na sha naye, kutya okwe mu ‘dala e li momalyenge’ nokwa li e mu ladipika a shune komwene waye. (Filem. 10) Nopehe na omalimbililo, Paulus okwa li yo ha kala e na ko nasha novakwaita ovo va li have mu nangele. (1 Kor. 9:22) Otashi dulika a li a pula ovakwaita ovo ve mu yelifile kombinga yoitukulwa i lili noku lili yomidjalo dopaukwaita noku di longifa pafaneko meenhumwafo daye. — Ef. 6:13-17.
OVA LI VA ‘POPYA EENDJOVO DAKALUNGA VEHE NOUMBADA’
Fimbo Paulus a li modolongo, okwa li a xumifa komesho ‘okutandavelifwa kwevangeli,’ ile tu tye, kwonghundana iwa fiyo ya shiivika ketanga alishe lovakwaita vomouhamba nosho yo kuvamwe vali. (Fil. 1:12, 13) Ovo va li hava di mohotekuma yaCastra Praetoria ova li ve na ovapambele, ovashiivikile nookaume ovo ve lihanena moitukulwalongo yOuhamba waRoma nova li ve na ekwatafano nomukesari nosho yo oilyo youkwaneumbo waye munene. Oilyo imwe youkwaneumbo oo, oyo ya li ovapambele vomukesari ile ovapiya novapika oya li ya ninga Ovakriste. (Fil. 4:22) Ouladi waPaulus wokuudifa okwa li wa kumika ovamwatate vomuRoma va ‘popye eendjovo daKalunga vehe noumbada.’ — Fil. 1:14.
Kashi na nee mbudi kutya ohatu lihange meenghalo da tya ngahelipi, ovo tave tu yakula otashi dulika va ka pwilikine ketumwalaka letu
Ouladi waye otau tu kumike yo kunena eshi hatu ‘udifa ondjovo mefimbo liwa nomefimbo lii.’ (2 Tim. 4:2) Ovakriste vamwe otashi dulika ihava dulu okudja mo momaumbo omolwomaunghundi ile ve li momaumbo ovakulupe ile moipangelo, navamwe otashi dulika va tulwa meedolongo omolweitavelo lavo. Kashi na nee mbudi kutya ohatu lihange meenghalo da tya ngahelipi, ovo tave tu yakula otashi dulika va ka pwilikine ketumwalaka letu. Ngeenge otwa kala hatu yandje oundombwedi nouladi pomhito keshe, ohatu ke shi limoneka kutya ‘eendjovo daKalunga itadi dulu okumangwa,’ sha hala okutya, itadi dulu oku i wa moshipala. — 2 Tim. 2:8, 9.
^ okat. 2 Tala oshimhungu “Etanga lovakwaita vomouhamba pefimbo laNero.”
^ okat. 7 Tala oshimhungu “Sextus Afranius Burrus.”
^ okat. 9 Herodes Agrippa okwa tulilwe modolongo oyo komukesari Tiberius mo 36/37 O.P. molwaashi a popile kutya Caligula otashi dulika a ka ninge omukesari. Eshi Caligula a ninga omukesari, okwa li a nangeka po Herodes e li ohamba yoshitukulwalongo shonhumba. — Oil. 12:1.
