1, 2. (a) Yelifa kutya omolwashike Moses a li ta monika a fa e li moshiponga. (Tala efano pehovelo loshitukulwa.) (b) Omolwashike Moses a li ina tila ehandu lohamba?

FARAO okwa li omupangeli omunaenghono nokwa li oshikalunga shOvaegipti. Embo When Egypt Ruled the East ola ti kutya Ovaegipti ova li va tala ko Farao a “tumbala e dule oshishitwa keshe kombada yedu mounongo nomeenghono.” Molwaashi Farao okwa li a hala okukala ha tilika kOvaegipti, okwa li ha djala oshishani shi na efano leyoka longolonyoka ya fa ya hala okulyana. Diladila ashike kutya Moses okwa li e udite ngahelipi eshi Jehova e mu lombwela a ti: “Ame ohandi ku tumu kuFarao. Ndele pitifa mo muEgipti oshiwana shange Ovaisrael.”—Ex. 3:10.

² Moses okwa li a ya kuEgipti opo a ka lombwele Farao etumwalaka olo la dja kuKalunga, netumwalaka olo ola li la handula Farao neenghono. Konima yehandukilo eti-9, Farao okwa li a londwela Moses a ti: “Tala u ha holoke vali koshipala shange. Osheshi efiku olo ove to holoka koshipala shange, ove u nokufya.” (Ex. 10:28) Fimbo Moses ina dja  po puFarao, okwa li a xunganeka kutya oshiveli shohamba otashi ka fya. (Ex. 11:4-8) Xuuninwa, Moses okwa li a lombwela oukwaneumbo keshe wOvaisrael u dipae oshikombo ile odi, oshinamwenyo osho sha li sha yapulilwa oshikalunga shOvaegipti Ra, nokuvaeka ohonde yayo koivelo yomaumbo avo. (Ex. 12:5-7) Farao okwa li te ke linyenga ngahelipi? Moses ka li a tila eenghatu daFarao. Omolwashike mbela? Molwaashi okwa li e na eitavelo nokwa li a dulika kuJehova, ka li e na ‘outile wehandu lohamba, okwe likolelela, osheshi a kala a fa e wete ou e he wetike.’—Lesha Ovaheberi 11:27, 28.

3. Oshike hatu ka kundafana kombinga yeitavelo laMoses mwaao “e he wetike”?

³ Mbela eitavelo loye ola pama ngoo noho kala wa fa u ‘wete Kalunga’? (Mat. 5:8) Opo tu kale neitavelo la pama notu kale tu wete oo “e he wetike,” natu ka konakoneni oshihopaenenwa shaMoses. Ongahelipi eitavelo laye muJehova la li le mu amena koumbada wokutila ovanhu? Omonghedi ilipi a li a ulika eitavelo momaudaneko aKalunga? Ongahelipi okukala e wete oo “e he wetike” kwa li kwe mu pameka eshi ye noshiwana shavo va li moshiponga?

4. Eshi Moses a li a ya kuFarao, ovo vehe na eitavelo otashi dulika va li tava diladila shike?

⁴ Ovanhu ovo vehe na eitavelo otashi dulika va li tava diladila kutya Moses ka li e na eenghono dasha okuyelekanifa naFarao. Moses okwa li a pula Jehova a ti: “Aame omushike ndi ye kuFarao, nondi pitife mo Ovaisrael muEgipti?” (Ex. 3:11) Omido 40 da pita, Moses okwa li a faduka po okudja muEgipti nokuninga onhauki. Otashi dulika a li te lipula kutya, ‘Oshi li ngoo pandunge okushuna kuEgipti ndi ka handukife ohamba?’

5, 6. Oshike sha li sha kwafela Moses a tile Jehova, ndele haFarao?

⁵ Fimbo Moses ina alukila kuEgipti, Kalunga okwa li e mu lombwela efinamhango la fimana, olo Moses lwanima a ka shanga membo laJob, tali ti: “Okutila Kalunga okwo ounongo.” (Job 28:28) Opo Jehova a kwafele Moses a kale e na etilo olo noku katuke pandunge, okwa li a ulika kutya ope na eyooloko pokati komunhu naKalunga Omunaenghono adishe. Okwa li e mu pula a ti: “Olyelye a shitila omunhu okanya? Nalyelye a shita omufitandaka nomufitamatwi, omunamesho nomupofi? Haame, Omwene?”—Ex. 4:11.   

⁶ Moses okwa li e lihonga mo shike mwaasho? Okwe lihonga kutya ina pumbwa okukala a tila. Okwa li a tumwa kuJehova oo oye a li ta dulu oku mu pa keshe osho a pumbwa opo a lombwele Farao etumwalaka laYe. Shikwao vali, Farao ka li ta yelekwa naJehova. Kalele kaasho, osho hasho sha li oshikando shotete ovapiya vaKalunga va li moshiponga shOvaegipti. Otashi dulika Moses a li a dilonga kunghee Jehova a li a amena Abraham, Josef naye mwene pefimbo lokupangela kwooFarao va tetekela. (Gen. 12:17-19; 41:14, 39-41; Ex. 1:22–2:10) Molwaashi Moses okwa li e na eitavelo muJehova, oo “e he wetike,” okwa li a ya nouladi koshipala shaFarao nokupopya ondjovo keshe oyo Jehova e mu lombwela.

7. Ongahelipi eitavelo muJehova la li la amena omumwameme umwe?

⁷ Eitavelo muJehova ola li yo la kwafela omumwameme Ella ehe liyandje koumbada wokutila ovanhu. Mo 1949, Ella wokuEstonia okwa li a kwatwa po kopolifi hai ifanwa KGB, a li a dulwa oikutu yaye, novapolifi ovanyasha ova li tave mu tale ve mu manena mo omesho. Okwa ti: “Onda li nda fya ohoni. Ndele konima eshi nda ilikana kuJehova, onda li ndi udite ombili yokomutima nonda ngungumana.” Opo nee, Ella okwa li a tulwa mokanduda kanini mwa laula nokwa kala mo oule womafiku atatu. Okwa ti: “Ovanambelewa ova li va ingida tava ti: ‘Ohatu shi ningi opo edina Jehova liha dimbulukiwe mo vali muEstonia! Ove oto i kokamba navamwe okoSiberia! Ova li va twikila ko tava sheke tava ti, ‘Jehova weni oku li peni?’” Mbela Ella okwa li  a tila ovanhu ile okwa li e lineekela muJehova? Ngeenge a li ta pulwa omapulo okanaku, okwa li ha nyamukula ovapataneki vaye nopehe na oumbada ta ti: “Oshinima eshi onde shi diladila nawa noshixwepo ndi kale modolongo ndi na ekwatafano lange naJehova li li nawa shi dulife okumangululwa nokukala inandi hokiwa vali kuye.” Ella okwa li a tala ko Jehova woshili kuye ngaashi ashike ovanhu ovo va li ofika puye. Eitavelo laye ole mu kwafela a kanyatele oudiinini waye.

8, 9. (a) Oshike tashi tu kwafele tu finde oumbada wokutila ovanhu? (b) Ngeenge oto yelekwa u liyandje koumbada wokutila ovanhu, ou na okuyandja elitulemo loye kulyelye?

⁸ Eitavelo muJehova otali ke ku kwafela u finde oumbada. Ngeenge ovanambelewa ovo ve na eenghonopangelo ova kendabala okungabeka emanguluko loye lokulongela Jehova, otashi dulika shi kale tashi monika sha fa kutya onghalamwenyo yoye, onghalonawa nosho yo onakwiiwa yoye oi li momake ovanhu. Otashi dulika u lipule ngeenge oshi li ngoo pandunge okutwikila okulongela Jehova, osho tashi ka handukifa ovapangeli. Opo u finde oumbada wokutila ovanhu ou na okukala u na eitavelo muJehova. (Lesha Omayeletumbulo 29:25.) Jehova okwa pula a ti: “Oove lyelye, eshi to tila omunhu ou e nokufya nomona womunhu ou e nokuxula po ngaashi omwiidi”?—Jes. 51:12, 13.

⁹ Kala to yandje elitulemo kuXo omunaenghono adishe. Oku wete, e uditile oukwao wananghali noha katuka ponhele yaavo tava monifwa oixuna kovapangeli vehe fi ovayuki. (Ex. 3:7-10) Kutya nee oto popile eitavelo loye komesho yovapangeli ovanaenghono, ‘ino kala noshisho u tye ngahelipi ile u popye shike, osheshi oto pewa efimbo tuu olo odo u noku di popya.’ (Mat. 10:18-20) Ovapangeli vopanhu novanambelewa vepangelo kave na eenghono di fike pwaado daJehova. Ngeenge owa pameke eitavelo loye paife, oto ka tala ko Jehova e li omunhu wolela kwoove oo a halelela oku ku kwafela.

10. (a) Omalombwelo elipi Jehova a li a pa Ovaisrael momwedi waNisan 1513 K.O.P.? (b) Omolwashike Moses a li a dulika kelombwelo laKalunga?

¹⁰ Momwedi waNisan mo 1513 K.O.P., Jehova okwa li a lombwela Moses naAron va yandje omalombwelo e likalekelwa kOvaisrael oo kutya: Hoololeni odi ile oshikombo shoshindume sha ondoka, tamu shi dipaa nokuvaeka ohonde yasho koivelo yomaumbo eni. (Ex. 12:3-7) Mbela Moses okwa li e linyenga ngahelipi? Omuyapostoli Paulus okwa shanga shi na sha naMoses a ti: “Meitavelo okwa dika po opassa neshamino lohonde, omudipai woiveli opo a ha kume kuvo.” (Heb. 11:28) Moses okwa li e shii kutya Jehova omulineekelwa, nokwa li a ulika eitavelo meudaneko laJehova li na sha nokudipaa oiveli yaEgipti.

11. Omolwashike Moses a li a londwela vakwao?

¹¹ Osha fa shi li ngaha kutya ovana vaMoses ova li muMidian, ve li kokule nova amenwa. * (Ex. 18:1-6) Ashike okwa li a dulika opo a yandje omalombwelo komaukwaneumbo Ovaisrael ovo oiveli yavo ya li moshiponga. Eemwenyo oda li moshiponga, na Moses okwa li e hole oshiwana shavo. Ombibeli oya ti: ‘Opo nee Moses okwa ifana ovakulunhu aveshe vOvaisrael ndee ta ti kuvo, dipaeni odi yopassa.’—Ex. 12:21.

12. Jehova okwe tu lombwela tu udife etumwalaka la fimana lilipi?

¹² Mewiliko lovaengeli, oshiwana shaJehova otashi udifa etumwalaka la fimana, olo kutya: “Tileni Kalunga, nye mu mu fimaneke, osheshi efimbo letokolo laye ole uya; linyongameneni ou a shita eulu nedu nefuta needjo domeva.” (Eh. 14:7) Paife olo efimbo lokuudifa etumwalaka olo. Otu na okulondwela vakwetu va dje mo muBabilon Shinene, opo vaha “hangike komahepeko asho.” (Eh. 18:4) “Eedi [dimwe, NW]” oda waimina Ovakriste ovavaekwa opo va ladipike  ovo va tukauka ko kuKalunga va “hanganifwe” naye. — Joh. 10:16; 2 Kor. 5:20.

13. Oshike tashi ke tu kwafela tu kale twa halelela okuudifa onghundana iwa?

¹³ Otwa tomhwa filufilu kutya “efimbo letokolo” oli li poduka. Otwa itavela yo kutya Jehova ita wedele eshi a ti kutya oilonga yokuudifa nokuninga ovanhu ovahongwa oya endelela. Omuyapostoli Johannes okwa mona memoniko “ovaengeli vane va kala ofika keembinga nhe dedu, ndele va li tava kangheke nokukwata eemhepo nhe dedu.” (Eh. 7:1) Mbela ou wete nomesho eitavelo ovaengeli ovo vane ve lilongekida okweefa eemhepo nhee dehanauno lopoudjuu munene? Ngeenge ou wete ovaengeli ovo nomesho oye eitavelo, oto ka dula okuudifa onghundana iwa nouladi.

14. Oshike hashi tu linyengifa tu ‘londwele ovahenakalunga ve lialuluke keendjila davo douhenakalunga’?

¹⁴ Ovakriste vashili ohava hafele ekwatafano naJehova nove na eteelelo lomwenyo waalushe. Ashike otu shii kutya otu na oshinakuwanifwa ‘shokulondwela ovahenakalunga omolweendjila davo douhenakalunga, opo va xupife eemwenyo davo.’ (Lesha Hesekiel 3:17-19.) Ndele ihatu udifa ashike opo tuha kale tu na etimba lohonde. Otu hole Jehova nosho yo ovanhu vakwetu. Jesus okwe tu kwafela tu ude ko ohole nonghenda yashili meyele laye li na sha nOmusamaria. Otashi dulika tu lipule kutya, ‘Mbela onda fa ngoo Omusamaria, handi linyengifwa ‘konghenda’ opo ndi udifile vamwe?’ Komesho yaaishe, inatu hala okukala twa fa omupristeri nOmulevi womeyele laJesus, hatu ‘pitilile po’ ovanhu vamwe. (Luk. 10:25-37) Eitavelo momaudaneko aKalunga nohole yokuhola ovanhu vakwetu otai ke tu linyengifa tu kufe ombinga pauyadi moilonga yokuudifa fimbo efimbo inali pwa po.

15. Omolwashike Ovaisrael va li ve udite ve li pokati kamumhaka namumhaka?

¹⁵ Eitavelo laMoses mwaao “e he wetike” ola li le mu kwafela eshi Ovaisrael va li moshiponga konima eshi va fiya po Egipti. Ombibeli oya ti: “Ovaisrael va yelula omesho avo, ndee tala, Ovaegipti tave uya tave va shikula. Ndele va kwatwa koumbada munene. Opo Ovaisrael va kuwa kOmwene.” (Ex. 14:10-12) Mbela onghalo ya tya ngaho oya li ye uya po ombadilila? Hasho nandenande. Jehova okwa li e va lombwela nale a ti: “Ame [ohandi] ka kukutika omutima waFarao, opo venya ve va shikule. Ndele Ame nda hala okulifimanekifila muFarao nomeenghono adishe domatanga ovakwaita vaye, nOvaegipti tava ka shiiva nokutya, Aame Omwene.” (Ex. 14:4) Ovaisrael ova li ashike ve wete efuta olo li va li moshipala, Farao netangakwaita laye ovo va li konima yavo nosho yo omulumenhu womido 80 oo a li te va kwatele komesho. Ova li ve wete ve li pokati kamumhaka namumhaka.

16. Eitavelo ola li la pameka ngahelipi Moses pEfuta Litilyana?

¹⁶ Moses ka li a kwatwa koumbada. Omolwashike mbela? Omolwomesho eitavelo, okwa li e wete umwe oo e na eenghono e dule efuta nosho yo etangakwaita. Okwa li e ‘wete exupifo lOmwene,’ nokwa li e shii kutya Jehova okwa li ta ka lwa ponhele yavo. (Lesha Exodus 14:13, 14.) Eitavelo laMoses ohali pameke noku twa omukumo oshiwana shaKalunga. Ombibeli oya ti: “Meitavelo va tokola efuta litiliyana va fa va enda poukukutu, fimbo Ovaegipti eshi ve shi hetekela, va fila mo.” (Heb. 11:29) Onghee hano, “oshiwana sha tila Omwene, nosha itavela Omwene naMoses, omupiya waye.”—Ex. 14:31.

17. Oiningwanima yomonakwiiwa ilipi tai ka yeleka eitavelo letu?

¹⁷ Nafye mafiku onghalamwenyo yetu otai ka kala tai monika ya fa i li moshiponga. Pehovelo loudjuu munene, omapangelo ounyuni ou otaa ka hanauna po filufilu omalongelokalunga oo taa monika mahapu noku na eenghono e tu dule. (Eh. 17:16) Jehova okwa xunganeka onghalo omo hatu ka kala twa fa oihakanwa a ti kutya ‘oshilongo shi li ngaho, vehe nohotekuma noidilifo noivelo.’ (Hes. 38:10-12, 14-16) Ovo vehe wete Jehova nomesho eitavelo otashi dulika va diladile kutya itatu xupu. Ndele mbela oto ke linyenga ngahelipi?

18. Yelifa kutya omolwashike hatu ka dula okukanyatela oudiinini wetu poudjuu munene.

¹⁸ Inatu pumbwa okutila. Omolwashike mbela? Omolwaashi Jehova okwa xunganeka nale kutya oshiwana shaye otashi ka ponokelwa. Okwa popya yo kutya ota ka amena oshiwana shaye. Ombibeli oya ti: “Mefiku tuu olo, mefiku mulo Gog ta lotokele oshilongo shaIsrael, Omwene Kalunga ta ti, oupyuhandu wange tau ka xwama momayulu ange. Heeno, Ame ohandi popi mehandu lange, momundilo woupyuhandu wange.” (Hes. 38:18-23) Opo nee Kalunga ota ka hanauna po oveshe ovo va hala okuyahameka oshiwana shaye. Ngeenge ou na eitavelo kutya Jehova ote ke ku amena ‘mefiku linene nolitilifa lOmwene,’ otashi ke ku kwafela u ‘mone exupifo lOmwene’ nou kanyatele oudiinini woye. — Joel 2:31, 32.

19. (a) Jehova naMoses ova li ve na ekwatafano la tya ngahelipi? (b) Ngeenge owa shiiva Jehova meendjila doye adishe, omanangeko noupuna elipi to ka hafela?

¹⁹ Lilongekidila paife oiningwanima oyo itunhula mokutwikila ‘okulikolelela, nokukala wa fa u wete ou ehe wetike.’ Pameka ekwatafano loye naJehova Kalunga okupitila mokulesha Ombibeli pandjikilile nokwiilikana. Moses okwa li e na ekwatafano lopofingo naJehova nokwa li a longifwa kuJehova monghedi ya denga mbada nomolwaasho Ombibeli tai ti kutya ova li ve shaafane naJehova ‘oshipala noshipala.’ (Deut. 34:10) Moses okwa li omuprofeti e likalekelwa. Ashike naave oto dulu okukala u na ekwatafano lopofingo naJehova wa fa ashike u mu wete filufilu. Ngeenge owe mu shiiva “meendjila doye adishe,” ngaashi Eendjovo daKalunga de ku ladipika u ninge, “ota ka lalakanifa omalila oye.”—Omayel. 3:6.