1, 2. Adam naEva ova li meenghalo da tya ngahelipi pehovelo, nomapulo elipi a holoka po?

ESHI Adam naEva va shitwa, kava li ve na ovatondi nandenande. Ova li ovanhu va wanenena nova li moparadisa. Ova li tava hafele ekwatafano lopofingo nOmushiti wavo, ve li omonamati nomonakadona. (Gen. 2:7-9; Luk. 3:38) Kalunga okwa li e va pa oshinakuwanifwa sha fimana osho tashi ulike kutya ova li tava ka kala nomwenyo efimbo li fike peni. (Lesha Genesis 1:28.) ‘Okuyadifa edu noku li pangela’ osha li tashi dulu okuwanifwa po moule wefimbo lonhumba. Ashike ‘okupangela oinamwenyo aishe tai linyenge kombada yedu,’ okwa li taku pula Adam naEva va kale po fiyo alushe. Kungaho, ova li tava dulu okuhafela oshinakuwanifwa osho fiyo alushe.

² Mbela omolwashike paife eenghalo di li shimwe shi lili? Osha enda ngahelipi opo pa kale ovatondi vahapu ovo tava nyono po ehafo lovanhu, ngaashi omutondi munenenene, efyo? Mbela Kalunga ota ka ninga po shike opo a xulife po ovatondi  ovo? Omanyamukulo omapulo oo namakwao a yukila oko, otaa hangwa mOmbibeli. Natu ka kundafaneni oinima yonhumba oyo ya pamba oshinima osho.

3, 4. (a) Kalunga okwa li a pa Adam naEva oshipango shilipi? (b) Omolwashike sha li sha fimana okudulika koshipango osho?

³ Nonande Adam naEva ova li ve na eteelelo lokukala fiyo alushe, kava li ve na omwenyo ihau fi. Opo va kale nomwenyo, ova li ve na okukala hava fuda, hava nu, hava kofa nokulya. Ndele osho sha fimanenena oshosho kutya onghalamwenyo yavo oya li ye likolelela kekwatafano lavo nOmuyandjimwenyo. (Deut. 8:3) Ova li ashike tava dulu okukala nomwenyo nokutwikila okuhafela onghalamwenyo ngeenge ova pitike Jehova e va wilike. Osho Jehova okwa hangwa nale e shi yelifila Adam nokuli nofimbo Eva i na shitwa. Ngahelipi mbela? Ombibeli oya ti: “Omwene Kalunga okwa lombwela omunhu ndee ta ti: Lya komiti adishe domoshikunino ngaashi wa hala, ndelenee komuti wokushiiva ouwa nowii, ino u lya. Osheshi efiku tuu olo to li kuwo, ove u noku ka fya shili.” — Gen. 2:16, 17.

⁴ ‘Omuti wokushiiva ouwa nowii’ owa li u lile po oufemba waKalunga wokutokola osho shi li mondjila naasho sha puka. Oshoshili kutya Adam okwa li e shii nale osho shi li mondjila naasho sha puka molwaashi okwa shitwa oshifeka shaKalunga nokwa li e na eliudo. Omuti owa li tau dimbulukifa Adam naEva kutya ova pumbwa alushe ewiliko laJehova. Onghee hano, okulya komuti oo okwa li taku ulike kutya ova hala oukakombolilifa, oo wa li tau ke va etela enyonauko linene noludalo lavo olo va li tava ka dala. Oshidjemo, vo novana vavo ova li tava ka fya ngaashi ashike Kalunga e va londwela.

5. Osha enda ngahelipi opo Adam naEva vaha dulike kuJehova?

⁵ Konima eshi Eva a shitwa, Adam okwa li e mu lombwela oshipango shaKalunga. Eva okwa li e shii nawa oshipango osho, nomolwaasho a li e shi endulula hanga shi li ngaashi shi li. (Gen. 3:1-3) Okwa li e shi lombwela umwe oo a li ta popi naye okupitila meyoka, olo li li oshishitwa sha lungama. Oo a li ta popi okupitila meyoka oSatana Ondiaboli, omonamati waKalunga wopamhepo oo a li a kulika omhepo youkakombolilifa nokwa hala eenghonopangelo. (Yelekanifa naJakob 1:14, 15.) Opo a hange omalalakano aye mai, okwa li ta lundile Kalunga kutya omunaipupulu. Okwa li a itavelifa Eva kutya ngeenge okwa ulike omhepo youkakombolilifa mokulya komuti, ita ka fya shili, ndele ota ka kala a fa Kalunga. (Gen. 3:4, 5) Eva okwa li a itavela Satana mokulya komuti nokuheka Adam naye a lye. (Gen. 3:6, 17) Ondiaboli oya li ya popya oipupulu. (Lesha 1 Timoteus 2:14.) Ashike Adam okwa li a ‘pwilikina kondaka yomwalikadi waye.’ Nonande eyoka ola li tali monika la fa kaume, Satana Ondiaboli oo a li ta popi okupitila mulo okwa li omutondi omukwanyanya oo a li e shii kutya osho ta hekele Eva oshi na oilanduliko ya kwata moiti.

6, 7. Jehova okwa li a ungaunga ngahelipi noshibofa shaAdam naEva?

⁶ Omolwomatomheno okuliholamwene, Adam naEva ova li va tukulila oshibofa oo e va pa omwenyo nakeshe shimwe osho va li ve kwete. Oshoshili kutya Jehova oku shii ashishe osho sha li sha ningwa po. (1 Omaf. 28:9, lesha Omayeletumbulo 15:3.) Ndele okwa li a efa oohandimwe ovo vatatu va ulike kutya ove mu uditile ngahelipi. E li Xe, nopehe na omalimbililo, Jehova okwa li a yahama komutima neenghono. (Yelekanifa naGenesis 6:6.)  E li Omutokoli omuyuki, okwa li a tokola ovanyoni ovo pauyuki.

⁷ Kalunga okwa li a lombwela Adam ta ti: ‘Osheshi fiku tuu olo to li [komuti wokushiiva ouwa nowii], ove u noku ka fya shili.’ Adam otashi dulika a li ta diladila ‘kefiku’ leevili 24. Konima eshi a nyona omhango yaJehova, oku na okukala a li a teelela Jehova a katuke onghatu fimbo etango inali ningina. Jehova okwa li a popya novalihomboli ovo ‘konguloshi eshi kwa talala.’ (Gen. 3:8) E li omutokoli omuyuki, okwa li a pwilikina tete kwaasho Adam naEva tava ti. (Gen. 3:9-13) Opo nee okwa li a tokolela ovanyoni ovo vavali efyo. (Gen. 3:14-19) Ndele ngeno okwa li e va dipaa pefimbo opo, ngeno elalakano laye li na sha novanhu inali wanifwa. (Jes. 55:11) Nonande oilanduliko youlunde oya li ya hovela diva konima yaasho, Kalunga okwa li a efa Adam naEva va dale ounona ovo va li tava ka mona ouwa mefiloshisho laye limwe vali olo a li ta ka ninga po. Onghee hano, pataleko laKalunga, Adam naEva ova fya fiku va nyona, molwaashi “efiku” limwe kuKalunga oli fike pomido 1 000. — 2 Pet. 3:8.

8, 9. Ongahelipi oulunde waAdam wa kuma ovana vaye aveshe? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

⁸ Mbela oludalo laAdam naEva ola li tali ka kumwa kwaasho ovadali vavo va ninga? Heeno. Ovaroma 5:12 ova yelifa va ti: “Ngaashi oulunde wa etwa mounyuni komunhu umwe, nefyo okoulunde, osho nee efyo ole uya movanhu aveshe, shaashi aveshe va nyona.” Omunhu oo a fya tete, omuyuki Abel. (Gen. 4:8) Opo nee oludalo likwao laAdam ola enda tali kulupa nokufya. Mbela ola fyuulula oulunde nosho yo efyo? Omuyapostoli Paulus okwa nyamukula ta ti: “Kokuhadulika kwomunhu ou umwe ava vahapu va ninga ovalunde.” (Rom. 5:19) Oulunde nefyo oyo ya fyuululwa kuAdam, oya ninga ovatondi ovakwanyanya vovanhu, nokape na omunhu ina wanenena ta dulu oku va henuka. Nonande itatu dulu okuyelifa filufilu nghee sha enda opo Adam a taambekide oulunde koludalo laye lopopepi nosho yo olo la ka dalwa lwanima, oilanduliko otu i liwetele.

⁹ Osha yeleka eshi Ombibeli ya faafanifa oulunde nefyo oyo twa fyuulula ‘noshikutu shokutuvikila ovanhu aveshe; noshituviko tashi tuvike oiwana aishe.’ (Jes. 25:7) Kape na omunhu ta dulu okuhenuka oulunde nefyo. Nomolwaasho Ombibeli ya ti kutya “aveshe tava file muAdam.” (1 Kor. 15:22) Onghee hano, Paulus okwa pula ta ti: “Olyelye ta mangulula nge molutu eli lefyo?” Mbela ope na oo a li ta dulu okumangulula Paulus? * — Rom. 7:24.

10. (a) Ongahelipi eevelishe dimwe dOmbibeli tadi ulike kutya Jehova ota ka xulifa po efyo? (b) Eevelishe odo otadi holola shike kombinga yaJehova nOmona?

¹⁰ Jehova okwa li ta dulu okumangulula Paulus. Diva ashike konima eshi Jesaja a popya “oshikutu,” okwa weda ko ta ti: “Ota ka hanauna po efyo fiyo alushe, ndele Omwene, Kalunga ta ka feta po omahodi momesho aaveshe.” (Jes. 25:8) Ngaashi xe omudali ha kandula po oupyakadi oo tau nyemateke ovana noku va hekeleka, Jehova okwa halelela oku ka xulifa po efyo olo la etifwa kuAdam. Jesus okwa longela kumwe naXe moshinima osho. Ovakorinto votete 15:22 ova ti: “Ngaashi aveshe tava file muAdam, osho yo aveshe tava ningwa ovanamwenyo muKristus.” Sha faafana, konima eshi Paulus a pula ta ti: “Olyelye ta mangulula nge?” okwa weda ko ta ti:  “Kalunga na pandulwe omolwaJesus Kristus, Omwene wetu!” (Rom. 7:24, 25) Osha yela kutya ohole oyo ye linyengifa Jehova a shite ovanhu kaya li ya talala molwounashibofa waAdam naEva. Naao a kufa ombinga moilonga yokushita pamwe naJehova ovalihomboli votete, ka li a kanifa ohole yaye yokuhola oludalo lavo. (Omayel. 8:30, 31) Ndele mbela ongahelipi ovanhu va li tava ka mangululwa moulunde nefyo?

11. Jehova okwa ninga po elongekido lilipi opo a kwafele ovanhu?

¹¹ Eshi Adam a nyona, Jehova okwe mu tokolela efyo. Oshidjemo, ovanhu aveshe ova fyuulula okuhawanenena nefyo. (Rom. 5:12, 16) Ombibeli oya ti: “Etauluko laumwe [ola] etela ovanhu aveshe etokolo lekano.” (Rom. 5:18) Jehova okwa li ta ka ninga po shike opo a kwafele ovanhu nopehe na okulidimbika omifikamhango daye? Jesus okwa nyamukula epulo olo eshi a ti: ‘Omona wOmunhu okwe uya okuyandja omwenyo waye u ninge oikulila yavahapu.” (Mat. 20:28) Omona waJehova wopamhepo woshiveli, okwa li a dalwa e li omunhu a wanenena kombada yedu opo a dule okuyandja “oikulila.” Ekulilo olo ola li la wanifa po ngahelipi ouyuki? — 1 Tim. 2:5, 6.

12. Ekulilo lilipi la wanifa po ouyuki?

¹² Jesus e li omunhu a wanenena, okwa li e na eteelelo lokukala fiyo alushe ngaashi ashike Adam fimbo a li ina nyona. Elalakano laJehova ola li okuyadifa edu noludalo laAdam la wanenena. Ndele omolwohole yaJesus yomoule yokuhola Xe nosho yo oludalo laAdam, okwa yamba po omwenyo waye wopanhu wa wanenena, oo u na ongushu i fike pwaao wa kanifwa kuAdam. Lwanima, Jehova okwa li a nyumunina Omona waye omwenyo wopamhepo. (1 Pet. 3:18) Jehova okwa li a tambula ko eyambo laJesus oo a li a wanenena oli li ekulilo ile ofuto yokufutila po osho Adam a kanifila oludalo laye, eteelelo lokukala nomwenyo fiyo alushe. Kungaho, Jesus okwa pingena po Adam. Nomolwaasho Paulus a ti: “Opa shangwa yo: Omunhu wotete, Adam, okwa ninga omunamwenyo, Adam ou axuuninwa okwa ninga omhepo ei hai yandje omwenyo.” — 1 Kor. 15:45.

13. “Adam ou axuuninwa” ota ka katuka eenghatu dilipi opo a kwafele ovafi?

¹³ Mafiku, “Adam ou axuuninwa” ota ka ‘yandja omwenyo’ koludalo laAdam. Oludalo lihapu laAdam otali ka alulilwa momwenyo. Omolwashike mbela? Omolwaashi ova li momwenyo nale ndele paife ova fya. Ova pumbwa okunyumunwa opo va ka kale vali nomwenyo kombada yedu. — Joh. 5:28, 29.

14. Efiloshisho laJehova lilipi tali ka mangulula oludalo laAdam mokuhawanenena?

¹⁴ Ongahelipi ovanhu tava ka mangululwa mokuhawanenena oko va fyuulula? Jehova okwa dika po epangelo lomeulu olo li li meke ‘laAdam ou axuuninwa’ pamwe novahoololwa 144 000. (Lesha Ehololo 5:9, 10.) Molwaashi ovahoololwa ovo navo ova li ovanhu inava wanenena, otava ka uda ko eenghalo dovapangelwa vavo. Momukokomoko womido 1 000, Jesus naavo tava ka pangela pamwe naye otava ka kwafela ovanhu inava wanenena va fike mewaneneno. — Eh. 20:6.

15, 16. (a) ‘Omutondi wahauxuuninwa, efyo’ oshike, nonaini ta ka xulifwa po? (b) Metwokumwe 1 Ovakorinto 15:28, Jesus ota ka ninga shike mokweendela ko kwefimbo?

¹⁵ Lopexulilo lomido eyovi depangelo lOuhamba, ovanhu ovaduliki otava ka mangululwa moulunde nefyo. Ombibeli oya ti: “Ngaashi aveshe tava file muAdam, osho yo aveshe tava ningwa ovanamwenyo muKristus. Ndelenee keshe tuu omolufo laye: tete Kristus, opo nee ava vaKristus [ovo tava ka pangela pamwe naye] tava shikula meuyo laye. Opo nee exulilo tali uya, fimbo ta yandje ouhamba  kuKalunga Xe, eshi a hanauna po elelo alishe nepangelo neenghono adishe. Osheshi Oye e nokupangela fiyo ota tula ovatondi vaye aveshe koshi yeemhadi daye. Omutondi wahauxuuninwa ou ta hanaunwa po oye efyo.” (1 Kor. 15:22-26) Xuuninwa, efyo olo twa fyuulula kuAdam otali ka xulifwa po. “Oshikutu” osho sha uvika ovanhu aveshe otashi ka kufwa ko fiyo alushe. — Jes. 25:7, 8.

¹⁶ Omuyapostoli Paulus okwa twikila ko ta ti: “Oinima aishe ngenge ya tulwa mepangelo laye, opo nee Omona Ye mwene ote ke litula yo koshi yaau e mu tulila ko aishe, Kalunga opo a kale omunashishe moinima aishe.” (1 Kor. 15:28) Elalakano lokupangela kwOmona waye otali ka wanifwa po. Opo nee Omona ota ka shunifa nehafo eenghonopangelo kuJehova pamwe novanhu va wanenena.

17. Ongahelipi Satana ta ka ungwaungwa naye xuuninwa?

¹⁷ Oshike tashi ka ningilwa Satana oo a etifa omaupyakadi aeshe ovanhu? Ehololo 20:7-15 otali tu pe enyamukulo. Pexulilo lomido eyovi, Satana ota ka efiwa a yeleke lwaxuuninwa ovanhu va wanenena. Ondiaboli nosho yo ovo tava ka hoolola oku i landula, otava ka hanaunwa po fiyo alushe ‘mefyo etivali.’ (Eh. 21:8) Efyo olo itali ka hanaunwa po, molwaashi ovo tava ka fya mefyo etivali kave na vali eteelelo loku ka nyumunwa. Onghee hano, “efyo etivali” kali fi omutondi wovanhu ovo ve hole Omushiti wavo notave mu longele.

18. Ongahelipi oshinakuwanifwa osho Kalunga a li a pa Adam tashi ka wanifwa po?

¹⁸ Ovanhu aveshe otava ka fika mewaneneno, naJehova ote ke va tala ko va wana okukala nomwenyo fiyo alushe, vehe na vali ovatondi nandenande. Opo nee oshinakuwanifwa osho sha li sha pewa Adam otashi ka kala sha wanifwa po nande ye ke po. Edu otali ka yadifwa noludalo laye, olo tali ka fila oshisho edu nosho yo oinamwenyo. Inatu hafa tuu eshi mafiku Jehova ta ka xulifa po omutondi waxuuninwa, efyo!