onda dalwa mumarsa 1930, momukunda wedina Namkumba moMalawi, moukwaneumbo oo wa kala hau longele Kalunga noudiinini. Mo 1942, onda li nde liyapulila Jehova nokuninginifwa mu umwe womomilonga detu diwa. Oule womido 70, onda kala handi kendabala okuninga ngaashi omuyapostoli Paulus oo a li a ladipika Timoteus a ‘udife ondjovo; mefimbo liwa nomefimbo lii.’ — 2 Timoteus 4:2.

Mo 1948, Nathan H. Knorr naMilton G. Henschel, ova li ve uya moMalawi, netalelepo lavo ola li la ladipika nge ndi longele Jehova efimbo li yadi. Lwanima, onda ka shakena naLidasi, omumwameme omuholike oo a li e na elalakano la fa lange lokulongela Jehova efimbo li yadi. Mo 1950, otwa li twa hombola, nomo 1953, otwa ka kala tu na ounona vavali. Nonande otwa li tu na oinakuwanifwa youkwaneumbo ihapu, otwa li twa tokola opo ame ndi hovele okukokola ondjila. Konima yomido mbali, onda li nda shivwa ndi longe ndi li omukokolindjila e likalekelwa.

Diva konima yaasho, onda ka kala ndi na oufembanghenda wokutalela po omaongalo ndi li omupashukilishikandjo. Ndele molwaashi Lidasi okwa li ha yambidida nge neenghono, onda li nda dula okufila oshisho eemhumbwe adishe doukwaneumbo wetu nokukala moilonga yefimbo li yadi. * (Tala eshangelo lopedu.) Ashike atushe otwa li twa hala okulongela Jehova efimbo li yadi. Opo nee, otwa li twe liunganeka nawa, nomolwelongelokumwe lovana vetu, Lidasi okwa li a dula okuya moilonga yefimbo li yadi, mo 1960.

Mo 1962, otwa li twa hafela oshoongalele shoshitukulwa shi na oshipalanyole, “Courageous Ministers” (“Ovakalele ovaladi”). Nokonima yomudo umwe, omumwatate Henschel okwa li a talela po Malawi omolwoshoongalele she likalekelwa osho sha li popepi noshilando Blantyre. Ovanhu ve dulife po 10 000, ova li poshoongalele osho. Ngeenge handi diladila kombinga yeeprograma odo de likalekelwa, onda mona nghee de tu longekida noku tu pameka atushe moMalawi omolwomafimbo madjuu oo a li e li poku tu hanga.

Mo 1964, Eendombwedi daJehova oda li da hepekwa molwaashi da anya okukufa ombinga moilonga  yopapolotika. Oshidjemo, Omalupale Ouhamba e dulife 100 nosho yo omaumbo ovamwatate e dulife 1 000 okwa hanaunwa po. Onda li nda twikila okulonga pamwe nomukulukadi wange Lidasi moilonga youpashukilishikandjo fiyo osheshi epangelo la shilika oilonga yEendombwedi mo 1967. Epangelo ola li la kwata ko oshitaimbelewa, la fininika ovatumwa va fiye po oshilongo, nokutula Eendombwedi dihapu modolongo, mwa kwatelwa ame naLidasi. Konima eshi twa mangululwa modolongo, onda li nda twikila noilonga youpashukilishikandjo nelungi.

Efiku limwe muOktoba 1972, ongudu yovanyasha yoilyo yopapolitika moMalawi oya li ye li unganeka i uye keumbo letu. Umwe womongudu oyo okwa li a tetekela komesho nokulombwela nge ndi hondame molwaashi ova li va pangela va dipae nge. Onda li nda lombwela omukulukadi wange nounona va hondame pomiti dimwe domibanana odo da li popepi, ofimbo ame nda ka londa komuti wa kula womumengo. Onda kala nde va tala eshi tava hanauna po eumbo letu noinima yetu aishe.

Eshi omahepeko a hapupala, Eendombwedi omayovi oda li da fiya po Malawi. Fye otwa kala mokamba yeenhauki moMozambique fiyo omuJuni 1974. Pefimbo opo, fye naLidasi otwa li twa shivwa tu longe tu li ovakokolindjila ve likalekelwa moDómue, moMozambique. Otwa li twa twikila okukokola ondjila fiyo 1975, eshi twa fininikwa tu fiye po Mozambique nokwaalukila koMalawi oko natango Eendombwedi da li tadi hepekwa.

Konima eshi nda alukila moMalawi, onda li nda pewa oshinakuwanifwa shokutalela po omaongalo moshilandopangelo Lilongwe. Nonande opa li omahepeko nosho yo omaupyakadi, omuvalu womaongalo owa kala tau hapupala moshitukulwa osho twa li hatu longele.

Efiku limwe, otwa ya momukunda omo mwa li mu na oshoongalele shopapolotika. Ovanhu vamwe ova li ve shi didilika kutya fye otu li Eendombwedi, nove tu kaleka omutumba pamwe nongudu yovanyasha yopapolitika hai ifanwa Malawi Young Pioneers. Otwa li twa pula Jehova ekwafo nosho yo ewiliko. Eshi okwoongala kwa xula, ova li va hovela oku tu denga. Ombadilila, omukulukadi umwe womukulunhu okwa li e uya ta tondoka nokwiingida ta ti: “Va efeni alikana! Omulumenhu ou omona womumwamememati. Mu efeni aye nondjila yaye!” Omukwatelikomesho woshoongalele okwa ti: “Va efeni vaye!” Katu shii kutya omolwashike omukulukadi oo a ningila ngaho, molwaashi ka li omupambele wetu shili. Otu wete kutya Jehova okwa uda eilikano letu.

Natango mo 1981, ongudu oyo yovanyasha oya li yetu hanga. Pomhito ei, ova li ve tu kufa eembashikela  detu, omitwalo detu, omambo nosho yo eembapila da fimana dovamwatate vomoshitukulwa osho twa li hatu talele po. Otwa li twa ya onhapo keumbo lomumwatate umwe omukulunhuongalo, ashike nande ongaho, otwa li hatu lipula unene nouyelele oo wa li meembapila odo. Eshi ongudu oyo ya tala mo meembapila, oya li ya hanga mo eembapila odo nda tuminwa kovamwatate okudja koitukulwa aishe yaMalawi. Osho osha li she va halukifa molwaashi ova li tava diladila kutya ame omunambelewa wepangelo a fimana. Ova li va alulila diva eembapila adishe kovakulunhuongalo vomoshitukulwa osho.

Pomhito imwe vali, otwa li hatu tauluka omulonga nombautu. Mwene wayo okwa li omuwiliki wongudu yopapolitika, nokwa li a hala okumona okakalata kongudu yopapolitika ka keshe umwe a li mombautu. Eshi e li poku tu hanga, okwa li a dimbulula mo ombudi oyo ya li tai kongwa kopolifi. Osho osha li sha ngwangwaneka keshe umwe, namwene wombautu ina ka twikila vali okutala oukalata. Otwa li vali twa mona kutya Jehova okwe tu yambidida pahole.

MuFebruali 1984, onda li mondjila yokuya kuLilongwe handi twala eeraporta doilonga yomomapya koshitaimbelewa moZambia. Omupolifi umwe womulumenhu okwa li a kangheka nge nokuhada mondjato yange. Eshi a hanga mo oishangomwa imwe yopaMbibeli, okwa twala nge koshitaasi shopolifi nokuhovela okudenga nge. Okwa manga nge nongodi, nokutula nge monduda omo mu na ovanadolongo eembudi.

Efiku la ka landula ko, shishande okwa li a twala nge konduda imwe nokwa li a hala ndi shaine ombapila tai ti: “Ame Trophim R. Nsomba, inandi hala vali okukala Ondombwedi yaJehova opo ndi mangululwe.” Onda li nda anya filufilu okushaina ombapila oyo, noku mu lombwela kutya: “Inandi lilongekida ashike okwiidililwa ndele nokufya yo. Ame fiyo opaife ondi li Ondombwedi yaJehova.” Osho osha li sha handukifa shishande wopolifi ndele ta denge poshitaafula shaye a diinina, ndele omupolifi umwe oo a li mokanduda ka shikula ko te uya ta tondoka a tale kutya oshike tashi ningwa po. Shishande okwa li a lombwela omupolifi oo kutya: “Omulumenhu ou ota anye okushaina aha udife vali. Onghee hano, mu efa a shaine kutya ye Ondombwedi yaJehova, ndele hatu ke mu tuma kuLilongwe a ka idililwe.” Efimbo alishe olo, omukulukadi wange ina kala e shii apa ndi li. Konima yomafiku ane, ovamwatate vamwe opo nee va ka dula oku mu lombwela osho sha ningwa po.

Poshitaasi shopolifi shaLilongwe, omupolifi umwe okwa li a ungaunga naame nawa. Shishande wopolifi okwa ti: “Tambula okayaxa kolwishi molwaashi owa kala wa idililwa omolwEendjovo daKalunga. Ovanhu vamwe ve li omu, ovalunga.” Opo nee okwa li a tuma nge kodolongo yaKachere, oko nda kala oule weemwedi nhano.

 Omukulunhu wodolongo oyo okwa li a hafa eshi nde uya molwaashi okwa li a hala ndi ninge “omufita” wodolongo. Okwa li a kufa mo omufita oo a hangika mo, ndele te mu lombwele ta ti: “Inandi hala vali u kale to hongo Eendjovo daKalunga omu, ove owa tulwa modolongo molwaashi owa vaka mongeleka yeni.” Opo nee, oshivike keshe onda li handi hongo Ombibeli pokwoongala kwovanadolongo.

Lwanima, oinima oya ka naipala. Ovanambelewa vodolongo ova li va pula nge molwaashi ova li va hala okushiiva kutya Eendombwedi ngapi di li moMalawi. Molwaashi inandi va pa enyamukulo olo va li va hala, ova li va denga nge fiyo osheshi ndihe shii a pa ndi li. Pomhito imwe vali, ova li va hala okuuda apa pe na eembelewa detu da kula. Onda ti: “Omwa pula epulo lipu, nohandi mu pe enyamukulo.” Onde va lombwela kutya eembelewa detu da kula oda yelifwa mOmbibeli. Ova li va kumwa nokupula kutya, “Di li peni mOmbibeli?”

Onda ti: “OmuJesaja 43:12.” Ova konga omushangwa oo noku u lesha nelitulemo: “Onye eendombwedi dange, Omwene osho ta ti, ndele Aame Kalunga.” Ova lesha omushangwa oo lwoikando itatu. Opo nee ova pula tava ti: “Osha enda ngahelipi opo eembelewa da kula dEendombwedi daJehova ndi kale mOmbibeli ndele hakoAmerika?” Onde va lombwela kutya: “Eendombwedi daJehova odo di li muAmerika nado ohadi longifa omushangwa oo opo ndi yelife shi na sha neembelewa davo da kula. Molwaashi inandi va lombwela osho va li va hala okuuda, onda li nda tuminwa kodolongo yaDzaleka, kolundume laLilongwe.

Eshi nda ka ya kodolongo yaDzaleka muJuli 1984, onda ka hanga mo Eendombwedi 81. Odolongo oya li i yadi neenghono, novanadolongo 300 ova li ve na okunangala pedu va ehenafana. Opo nee, Eendombwedi atushe otwa li hatu dulu okwoongala moungudu vanini opo tu kundafane omushangwa efiku keshe, naasho osha li she tu twa omukumo neenghono.

MuOktoba 1984, atushe otwa li twa ya komhangu notwa li twa pewa ehandukilo lomido mbali modolongo. Atushe pehovelo otwa li twa tulwa modolongo novanhu ovo vehe fi Eendombwedi. Ndelenee omupashukili wodolongo okwa li a kunghilila keshe umwe kutya: “Eendombwedi daJehova ihadi shili omakaya. Onghee hano, ovanangeli inamu di piyaaneka mu di pule omakaya noinamu di tuma omundilo wokuxwameka omakaya eni. Odi li ovanhu vaKalunga. Eendombwedi daJehova adishe odi na okupewa oikulya luvali mefiku, molwaashi omu inadi uya mo eshi da longa ominyonena ndele osheshi da itavela mOmbibeli.”

Elihumbato letu liwa ola li la eta omauwa mahapu. Ngeenge kwa li kwa laula ile taku lokwa, ovakeleli vodolongo kava li hava pitike ovanadolongo va ye  kondje yodolongo. Ashike fye okwa li have tu efa molwaashi okwa li ve tu lineekela nova li ve shii kutya katu na efiku tu faduke po. Pashihopaenenwa, efiku limwe otwa li hatu longele kondje, nomukeleli wodolongo okwa li a hakukilwa koudu ndele hatu mu shuna kodolongo twe mu humbata. Molwaashi otwa li twa twikila nokulihumbata nawa, otwa li twa dula okumona edina laJehova tali tangwa kovalumenhu ovo va li have tu pashukile. — 1 Petrus 2:12. * (Tala eshangelo lopedu.)

Mo 11 Mei 1985, onda li nda mangululwa mo modolongo yaDzaleka nonda li nda hafa okukala vali noukwaneumbo wange. Otwa pandula Jehova eshi e tu kwafela tu kanyatele oudiinini wetu kuye pomafimbo oo madjuu. Otu udite ngaashi omuyapostoli Paulus oo a shanga ta ti: “Inatu hala nye mu kale inamu shiiva oudjuu winya we tu hanga . . . ; omaudjuu a li manene unene e dule eenghono detu, opo twa li hatu limbililwa molwokukalamwenyo kwetu nokuli, nafye vene yo otwe litala otwa tokolelwa efyo, opo tu ha kale twe lineekela fye vene, ndelenee tu lineekele Kalunga, ou ta nyumuna ovafi. Ye okwe tu xupifa mo moshiponga shefyo olo linene.” — 2 Ovakorinto 1:8-10.

Omafimbo amwe otwa li hatu kala tu wete itatu xupu. Ashike otwa li alushe hatu pula Jehova e tu pe ouladi, ounongo nelininipiko opo tu twikile okufimanekifa edina laye linene.

Jehova okwa nangeka noupuna oilonga oyo twe mu longela ‘momafimbo mawa nomomafimbo mai.’ Kunena, otwa hafa neenghono okumona oshitaimbelewa shaLilongwe nosho yo Omalupale Ouhamba mape e dulife 1 000 moMalawi. Omanangekonoupuna oo a dja kuJehova okwe tu kumwifa fye naLidasi, nokwa fa ashike ondjodi nokuli. * — Tala eshangelo lopedu.