1. Oukwatya ulipi tau tu kwafele tu hopaenene Jehova?

JEHOVA okwe tu shita noukwatya wokudula okuuda ko nghee vamwe ve udite, nokuli nonande inatu enda mo nale monghalo omo ve li. (Lesha Ovaefeso 5:1, 2.) Ongahelipi oukwatya oo tau dulu oku tu kwafela tu hopaenene Jehova? Omolwashike tu na okulungamena onghedi omo hatu longifa oukwatya oo?

2. Jehova oha kala e udite ngahelipi ngeenge hatu mono oixuna?

² Jehova okwe tu udanekela onakwiiwa itunhula omo itamu ka kala okumona oixuna. Ovavaekwa ove na eteelelo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe meulu ofimbo “eedi” dimwe okombada yedu. (Johannes 10:16; 17:3; 1 Ovakorinto 15:53) Ashike Jehova oku udite ko ouyahame oo hatu kala tu udite ngeenge hatu ningilwa oinima ii kunena. Jehova okwa li a yahama eshi oshiwana shaye sha li tashi mono oixuna muEgipti. Ombibeli oya ti: “Okwe va nyikila oluhodi.” (Jesaja 63:9) Lwanima, eshi oshiwana shaye sha li tashi tungulula otembeli nosha li sha tila ovatondi vasho, Jehova okwa li e udite ko nghee sha li shi  udite. Okwe shi lombwela a ti: “Ou te mu kumu, ota kumu ondada yeisho” lange. (Sakaria 2:8) Ngaashi omudalakadi ha kala e hole ohanana yaye, Jehova naye oku hole ovapiya vaye nokwa hala oku va kwafela. (Jesaja 49:15) Ohatu ka hopaenena ohole yaJehova ngeenge otwa kendabala okuuda ko nghee vamwe ve udite nokulitula meenghaku davo. — Epsalme 103:13, 14.

3. Jesus okwa li ha kala e uditile ovanhu ngahelipi?

³ Jesus okwa li e udite ko nghee ovanhu hava kala ve udite ngeenge tava mono oixuna, nonande ka li nale monghalo ya fa yavo. Pashihopaenenwa, okwa li e shii kutya ovanhu vahapu ova li ve na omaupyakadi. Ovawiliki vomalongelokalunga ova li have va lombwele oipupulu nova li va tota po eemhango dihapu odo inadi dja kuKalunga. Ovanhu ova li hava kala va tila ovawiliki ovo. (Mateus 23:4; Markus 7:1-5; Johannes 7:13) Nonande Jesus ka li ha kala e va tila noka li a itavela oipupulu yavo, okwa li e udite ko nghee ovanhu ve udite. Jesus okwa li a uda nai neenghono eshi a mona nghee ovanhu ovo va li tava ungaungwa nai navo. Ova li va efiwa “va fa eedi di he na omufita.” (Mateus 9:36) Jesus okwa li e lihonga kuXe ohole yokuhola ovanhu nokukala “omunefilonghenda nomunanghenda.” — Epsalme 103:8.

4. Jesus okwa li e linyenga ngahelipi eshi a mona ovanhu tava mono oixuna?

⁴ Eshi Jesus a li a mona kutya ovanhu otava mono oixuna, okwa li e va kwafela molwaashi oku va hole. Jesus okwa li ha hopaenene omaukwatya aXe filufilu. Pashihopaenenwa, efiku limwe konima eshi ovayapostoli vaye va li va enda oshinano shile va ka udifa, ova li va loloka nova li tava kongo onhele ye limwenena opo va fuwe po. Ndele Jesus okwa li a mona ongudu yovanhu ve mu teelela. Okwa li e wete kutya ova pumbwa ekwafo laye, onghee hano okwa li a “hovela oku va longa oinima ihapu.” — Markus 6:30, 31, 34.

5, 6. Otu na okuninga shike ngeenge otwa hala okukala ovanahole ngaashi Jehova? Yandja oshihopaenenwa. (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

⁵ Ngeenge otwa hala okukala ovanahole ngaashi Jehova, otu na okuninga shike? Diladila konghalo ei. Ope na omumwatate omunyasha wedina Alan nota diladila kombinga yomumwatate omunamido oo iha dulu naanaa okweenda noiha mono ko nawa. Alan okwa diladila keendjovo daJesus odo tadi ti: “Ngaashi mwa hala ovanhu ve mu ningile, osho va ningileni yo.” (Lukas 6:31) Onghee hano, Alan okwe lipula ngaha, ‘Onda hala vamwe va ningile nge shike?’ Okwa ti: ‘Onda hala va kale hava dana naame etanga.’ Ashike omumwatate oo omunamido ita dulu okutondoka nokudana etanga. Onghee hano, Alan okwa li e na okulipula kutya, ‘Ngeno onda li omumwatate oo, oshike osho ngeno nda hala vamwe va ningile nge?’

⁶ Nonande Alan omunyasha natango, oha kendabala okulitula meenghaku dovanamido. Oha kala efimbo lihapu pamwe nomumwatate omunamido nokupwilikina kuye nelitulemo eshi ta popi. Opo nee okwa li a hovela okuuda ko kutya oshidjuu komumwatate oo okulesha Ombibeli nokuya moukalele weumbo neumbo. Alan okwa mona nghee ta dulu oku mu kwafela nokwa hala oku mu ningila keshe osho ta dulu. Ngeenge  otwa udu ko nghee vamwe ve udite noku va ulikila ohole, kungaho ohatu hopaenene Jehova. — 1 Ovakorinto 12:26.

7. Ongahelipi hatu dulu okuuda ko eenghalo didjuu omo ovamwatate ve li?

⁷ Ihashi kala alushe shipu okuuda ko eenghalo didjuu odo vamwe ve li mudo, unene tuu ngeenge ino kala nale monghalo ya fa yavo. Pashihopaenenwa, ovamwatate vahapu ove li mouyahame omolwomikifi ile va mona oiponga ile molwaashi tava ende tava ningi ovanamido. Vamwe otava mono oixuna omolwepolimano ile va wililwa po koshisho sha pitilila ile molwaashi va li va monifwa oixuna monakudiwa. Vamwe otava tekula ovana ovo aveke ile ve na oilyo yomaukwaneumbo oyo ihai longele Jehova. Keshe omunhu oku na omaupyakadi, namahapu omomaupyakadi oo okwa yooloka ko kwaao tu na. Ashike otwa hala okuulikila vamwe ohole noku va kwafela. Mbela oshike tu na okuninga po? Ovanhu ove na eemhumbwe da yoolokafana. Ngeenge otwa pwilikine nelitulemo nokukendabala okuuda ko nghee omunhu e udite, ohatu ka mona onghedi ya denga mbada omo hatu dulu oku mu kwafela. Ohatu dulu oku mu dimbulukifa nghee Jehova e udite shi na sha noupyakadi waye. Ile tashi dulika tu mu kwafele meenghedi vali dimwe. Ngeenge otwa ningi ngaho, ohatu hopaenene Jehova. — Lesha Ovaroma 12:15; 1 Petrus 3:8.

8. Oshike sha kwafela Jesus a kale omunalukeno?

⁸ Jehova oha kenukile ovanhu aveshe. (Lukas 6:35) Jesus naye oku na ashike omaukwatya a fa aXe. Oshike sha kwafela Jesus a kenukile ovanhu eshi a li kombada yedu? Okwa li ha faneke momadiladilo aye nghee ovanhu tava ka kala ve uditile osho tashi dulika a popye ile a ninge. Pashihopaenenwa, omukainhu umwe oo a li a ninga oinima ihapu ii okwa li e uya kuJesus. Okwa li ta lili neenghono nomahodi aye okwa li a ndodela keemhadi daJesus. Jesus okwa li a mona kutya omukainhu oo oku udite nai shili omolwoinima ii oyo a li a ninga nokwa li e livela ombedi. Jesus okwa li a didilika kutya ngeenge ina ungaunga naye nawa, ota ka kala e udite nai neenghono. Jesus okwa li e mu pandula omolwouwa oo a longa noku mu dimina po. Jesus okwa li yo a popya nolukeno nOmufarisai oo a li e li omhinge naasho Jesus a ningila omukainhu oo. — Lukas 7:36-48.

9. Oshike tashi tu kwafele tu kale ovanalukeno ngaashi Jehova? Yandja oshihopaenenwa.

⁹ Ongahelipi hatu dulu okukala ovanalukeno ngaashi Jehova? Opo tu yavelele vamwe notuhe va udife nai, otwa pumbwa  okukala hatu diladila fimbo inatu popya ile inatu ninga oinima yonhumba. Paulus okwa ti kutya Omukriste “ina wapala okutwa eemhata, oye e nokukala e nonheni naaveshe.” (2 Timoteus 2:24) Pashihopaenenwa, diladila nghee to dulu okuulika olukeno meenghalo edi: Oto ka ninga po shike, ngeenge omuyandji woilonga woye ita wanifa po nawa oilonga yaye? Oto ka popya ngahelipi nomumwatate oo pa pita eemwedi dihapu ine uya kokwoongala? Ngeenge to udifa ndele omunhu oo to udifile te ku lombwele kutya okwe lipyakidila neenghono, ongahelipi to dulu okuungaunga naye nolukeno? Ngeenge omukulukadi woye te ku pula kutya omolwashike wa ningila eemhangela donhumba ino mu lombwela, mbela oto ka popya ngoo naye nolukeno? Otu na okukala hatu faneke momadiladilo etu nghee vamwe ve udite nonghee eendjovo detu tadi dulu oku va kuma. Opo nee ohatu ka kala tu shii kutya oshike tu na okupopya nokuninga opo tu kale tu na olukeno ngaashi Jehova. — Lesha Omayeletumbulo 15:28.

10, 11. Ongahelipi hatu dulu okulihonga kuJehova nokukala ovanaendunge? Yandja oshihopaenenwa.

¹⁰ Jehova omunaendunge a shiya ko, noha dulu okuhoolola a tale osho tashi ka ningwa monakwiiwa. Nafye ohatu dulu okukala ovanaendunge nonande katu shii onakwiiwa. Ngahelipi mbela? Fimbo inatu ninga etokolo, otu na okutala nghee etokolo olo tali ke tu kuma pauhandimwe ile vamwe. Inatu kala ngaashi Ovaisrael ovo va li ihava diladila kwaasho tashi ke va ningilwa ngeenge inava dulika kuJehova. Kava li hava diladila kekwatafano lavo naJehova nokwaashishe osho e va ningila. Molwaashi Moses okwa li e shi didilika, okwa li e shii kutya Ovaisrael otava ka longa osho shii. Moses okwa ti: “Sho oshiwana shi he nomapukululo, ndele muvo mu he neendunge. Vo ngeno ovanaendunge, ngeno ove shi shiiva, vo va diladile exulilo lavo.” — Deuteronomion 31:29, 30; 32:28, 29.

¹¹ Pashihopaenenwa, ngeenge oto endelafana naumwe, dimbuluka kutya eshi wa nanenwa kuumwe woukashike kookanhu wa yooloka ko kuwoye, ohashi kala shidjuu okupangela omaliudo nomahalo oye opamilele. Onghee hano, kala wa lungama uha ninge sha osho tashi dulu okunyona po ekwatafano loye naJehova li na ondilo. Katuka pandunge nokuhenuka oshiponga. Pwilikina komayele aJehova aa opandunge: “Omunaendunge ota tale oshiponga ndee ta hondama, ndelenee ovashima tava ehene ko ndee tava hangika koshiponga.” — Omayeletumbulo 22:3.

12. Ongahelipi osho hatu diladila tashi dulu oku tu yahameka?

¹² Omunaendunge oha lungamene osho ta diladila. Ngaashi ashike omundilo hau dulu oku tu kwafela ile oku tu etela oshiponga, osho hatu diladila otashi dulu oku tu  kwafela ile oku tu yahameka. Ngeenge omundilo otwe u kwata nawa, ohatu dulu oku u longifa mokuteleka oikulya. Ndele ngeenge inatu lungama, otau dulu okuxwika po eumbo letu noku tu dipaa. Osho osha faafana yo nomadiladilo etu. Ngeenge hatu diladila kombinga yoinima oyo twa hongwa kuJehova, ohashi tu etele ouwa. Ndele ngeenge ohatu kala ashike hatu diladila kombinga yomilele da nyata nohatu faneke momadiladilo etu hatu ningi oinima oyo ii, ohatu ka kala twe i hala neenghono ndele hatu ke i ninga. Osho otashi dulika shi teye po oukaume wetu naJehova. — Lesha Jakob 1:14, 15.

13. Eva okwa li a faneka shike momadiladilo aye shi na sha nonghalamwenyo yaye?

¹³ Ohatu dulu okulihonga koshihopaenenwa shomukainhu wotete Eva. Jehova okwa li a lombwela Adam naEva vaha lye “komuti wokushiiva ouwa nowii.” (Genesis 2:16, 17) Ndele Satana okwa lombwela Eva ta ti: “Nye itamu ka fya shili. Ndelenee Kalunga oku shi shii nokutya, ngenge tamu li kuoo, omesho eni taa pashuka, opo mu shiive ngaashi Kalunga ouwa nowii.” Eva okwa li a faneka momadiladilo aye nghee onghalamwenyo tai ka kala i li nawa ngeenge okwa kala ta tokola kuye mwene osho shi li mondjila naasho sha puka. Okwa kala ta diladila kombinga yaasho, nokwa li a ‘tala ko omuti muwa nokulya ndee tau hafifa omesho.’ Oshike sha ka ningwa po lwanima? Ombibeli oya ti: “Okwa kufa oiimati yao nokwa lya ndee ta pe yo omulumenhu waye, ndele ye okwa lya.” (Genesis 3:1-6) Oshidjemo, ‘oulunde wa etwa mounyuni, nefyo okoulunde.’ (Ovaroma 5:12) Osho ngeno inashi ningwa, ngeno Eva ka kalele ta diladila kombinga yokulonga osho shii.

14. Ombibeli oye tu pa omalondwelo elipi e na sha noluhaelo?

¹⁴ Enyono laEva kala li la kwatela mo okuya moluhaelo. Ashike Ombibeli otai tu londwele tuha kale hatu faneke momadiladilo etu hatu ningi sha sha nyika omilele. Jesus okwa ti: ‘Keshe tuu ou ta tale omukainhu nokahalu, oye okwe mu haela momutima waye.’ (Mateus 5:28) Paulus okwa londwela yo a ti: ‘Ombelela yeni inamu i yakulila okahalu.’ — Ovaroma 13:14.

15. Omamona elipi tu na okuyandja elitulemo kuo, nomolwashike?

¹⁵ Ombibeli oya ti yo kutya otu na okuyandja elitulemo kokuhafifa Jehova ndele hakukala hatu diladila kombinga yokuninga oipuna. Nonande omunhu na kale oshipuna, oimaliwa yaye itai mu amene lela. (Omayeletumbulo 18:11) Jesus okwa ti kutya omunhu oo te liongelele oupuna muhapu ndele ita pitifa komesho Jehova monghalamwenyo yaye ke na eendunge. Omunhu a tya ngaho “ke na oupuna puKalunga.” (Lukas 12:16-21) Ngeenge otwe liongelele “omamona meulu” nokuninga oinima oyo Jehova a hokwa, kungaho ohatu mu hafifa, nafye ohatu ka kala yo twa hafa. (Mateus 6:20; Omayeletumbulo 27:11) Ekwatafano liwa naJehova oshinima osho shi na ongushu neenghono shi dule keshe shimwe.

16. Oshike tashi dulu oku tu kwafela ngeenge otu na oshisho?

¹⁶ Ngeenge ohatu kendabala okupunapala mounyuni ou, otashi ke tu etela oshisho shihapu. (Mateus 6:19) Jesus okwa ti kutya ovo hava kala alushe tave lipula noimaliwa otashi ka kala shidjuu kuvo okukonga tete  Ouhamba monghalamwenyo yavo. (Mateus 13:18, 19, 22) Natango, ovanhu vamwe ohava kala tave lipula efimbo keshe shi na sha noinima ii oyo tashi dulika i va ningilwe. Ndele ngeenge otwa kala tu na oshisho, otashi dulika shi tu yahameke ile nokuli tu hovele okukanifa eitavelo muJehova. Ndele ponhele yaasho, natu kale nelineekelo kutya Jehova ote ke tu kwafela. Ombibeli oya ti kutya “oshisho shomomutima womunhu otashi u fidimike poshi.” (Omayeletumbulo 12:25) Onghee hano, ngeenge oto lipula noshinima shonhumba, popya naumwe oo naye ha longele Jehova noku ku shii nawa. Oto dulu okulombwela omudali, omushamane ile omukulukadi woye ile kaume kopofingo oo ta dulu oku ku twa omukumo u lineekele muJehova noku ku kwafela uha kale vali noshisho shihapu.

17. Jehova ohe tu kwafele ngahelipi ngeenge tu na oshisho?

¹⁷ Jehova oku udite ko nghee hatu kala tu udite e dule keshe umwe nota dulu oku tu kwafela tu kale twa ngungumana ngeenge tu na oshisho. Paulus okwa ti: “Kaleni mu he na nande oshisho shasha, ndelenee oufyoona weni u shiivifileni Kalunga momailikano nomomaindilo pamwe nomapandulo, nombili yaKalunga ei i dule eendunge adishe, otai ka amena omitima deni nomadiladilo eni muKristus Jesus.” (Ovafilippi 4:6, 7) Onghee hano, ngeenge ou na oshisho, diladila kekwafo olo Jehova e ku pa opo oukaume weni naye u kale wa pama, ngaashi ekwafo olo hali di kovamwatate novamwameme, kovakulunhuongalo, komupiya omudiinini, kovaengeli nokuJesus.

18. Ongahelipi oukwatya wetu wokudula okufaneka oinima momadiladilo tau tu kwafele?

¹⁸ Ngaashi twe lihonga, otu na okuhopaenena Jehova mokulongifa oukwatya wokudula okuuda ko nghee vamwe ve udite. (1 Timoteus 1:11; 1 Johannes 4:8) Ohatu ka kala twa hafa ngeenge ohatu ulikile vamwe ohole nolukeno, ngeenge ohatu diladila koilanduliko yeenghatu detu nongeenge ohatu henuka okukala tu na oshisho alushe. Natu fanekeni momadiladilo etu nghee onghalamwenyo tai ka kala koshi yepangelo lOuhamba nokuninga ngaashi hatu dulu tu hopaenene Jehova. — Ovaroma 12:12.