1, 2. Pefimbo lOmbibeli, Kalunga okwa li a ningila ovanhu vamwe shike, noshike osho vamwe ovo tava vele kunena tashi dulika ve lipule?

NGEENGE omunhu ta vele sha kwata moiti, otashi dulika e lipule kutya: ‘Onandi ka xwepopale ngoo vali?’ Ile ngeenge pe na omupambele ile kaume koye ta vele, otashi dulika u kale to lipula kutya: ‘Ona ka xwepopale ngoo?’ Oshi li paushitwe okukala wa hala okukala noukolele muwa ile okuhalela ovo u hole oukolele muwa. Ombibeli oya tumbula vamwe ovo va li tava vele notave lipula kutya onava ka veluke ngoo. Pashihopaenenwa, ohamba Ahasia, omona waAhab naIsebel, oya li tai lipula ngeenge onai ka veluke konima eshi ya wa mombululu yekende ndele tai lemana. Lwanima, Benhadad, ohamba yaAram, okwa li a kwatwa koudu, nokwa li te lipula ngeenge ona ka veluke ngoo. — 2 Eehamba 1:2; 8:7, 8.

² Ombibeli oya popya yo kutya monakudiwa Jehova okwa li a velula ovanhu vamwe pashikumwifilonga nokwa li nokuli a  longifa ovaprofeti vaye va nyumune ovanhu. (1 Eehamba 17:17-24; 2 Eehamba 4:17-20, 32-35) Vamwe ovo tava vele kunena otashi dulika ve lipule kutya, ‘Kalunga ota dulu ngoo okukwafela nge ndi tye po xwepo?’

3-5. Jehova naJesus ove na eenghono dokuninga shike, nomapulo elipi hatu ka kundafana?

³ Jehova oku na eenghono dokuvelula ile dokweetela omunhu oudu. Pashihopaenenwa, Jehova okwa li a handukila Farao wopefimbo laAbraham noudu, nolwanima okwa li handukila Miriam, omumwaina waMoses. (Genesis 12:17; Numeri 12:9, 10; 2 Samuel 24:15) Okwa li yo a etela Ovaisrael ‘omaudu nomahepeko’ e lili noku lili omolwokuhadulika kwavo. (Deuteronomion 28:58-61) Ashike peemhito dimwe, Jehova okwa li a amena ovapiya vaye komaudu ile komikifi. (Exodus 23:25; Deuteronomion 7:15) Natango peemhito dimwe, okwa li a velula vamwe vomuvo. Pashihopaenenwa, okwa li a velula Job eshi a li ta vele nokwa li a hala nokuli okufya. — Job 2:7; 3:11-13; 42:10, 16.

⁴ Kape na omalimbililo kutya Jehova oku na eenghono dokuvelula ovo tava vele. Jesus naye okwa li ha velula ovanaudu. Eshi Jesus a li kombada yedu, okwa li a velula omikifi ngaashi oshilundu, oshinhona, nombada, nokwa li yo a twikulula ovapofi. (Lesha Mateus 4:23, 24; Johannes 9:1-7) Oikumwifilonga oyo otai tu kwafele tu mone kutya oshike Jesus te ke tu ningila mounyuni mupe. Pefimbo olo, ‘kape nande oumwe ta ka tya ame oshingone.’ — Jesaja 33:24.

⁵ Mbela osho osha hala okutya ngeenge hatu vele sha kwata moiti, Jehova ile Jesus otava dulu oku tu velula pashikumwifilonga kunena? Noshike tu na okukaleka momadiladilo ngeenge hatu hoolola ouhaku wonhumba?

6. Ombibeli oya popya shike shi na sha noikumwifilonga oyo ya li hai longwa kOvakriste vonale?

⁶ Pefimbo lovayapostoli vaJesus, Jehova okwa li a pa Ovakriste vamwe ovavaekwa oshali yokulonga oikumwifilonga. (Oilonga 3:2-7; 9:36-42) Pashihopaenenwa, vamwe ova li hava dulu okuvelula ovanhu nokupopya omalaka pashikumwifilonga. (1 Ovakorinto 12:4-11) Ashike lwanima, oikumwifilonga oyo oya ka xula po ngaashi sha li sha xunganekwa mOmbibeli. (1 Ovakorinto 13:8) Onghee hano, itatu dulu okuteelela Kalunga e tu velule kunena ile a velule ovaholike vetu ovo tava ehama.

7. Epsalme 41:4 otali tu hekeleke ngahelipi?

⁷ Ndele ngeenge oto ehama, Jehova ote ke ku hekeleka noku ku kwafela ngaashi ashike a li e shi ningila ovapiya vaye vonale. Ohamba David oya tile: “Omunelao ou, ha [yavelele] oshingone; oye ta xupifwa kOmwene mefiku loiponga. Omwene ote mu amene, a kale nomwenyo.” (Epsalme 41:2, 3) David ka li a hala okutya ovo va li hava yavelele oingone kave na fiku nava ka fye. Mbela Jehova okwa li he va kwafele ngahelipi? David okwa weda ko a ti: “Ngenge ta nangala ta vele, Omwene ote  mu pendula po, onhala yaye yokuvela oto i lundulula.” (Epsalme 41:4) Jehova oha kala e wete filufilu ovapiya vaye ngeenge tava mono oixuna noihe va dimbwa. Ota dulu yo oku va twa omukumo noku va nongopaleka. Kakele kaasho, okwe tu shita nomalutu taa dulu okulivelula oo vene.

8. PaPsalme 41:5, David okwa li a pula Jehova e mu ningile shike pefimbo opo a li ta vele sha kwata moiti?

⁸ MEpsalme 41, David okwa popya yo kombinga yaashi a li ta vele sha kwata moiti nokwa li e udite a nghundipala noku noshisho. Osha fa shi li ngaha kutya pefimbo olo opo pefimbo eshi Absalom a li ta kendabala oku mu umba ko koshipundi. David okwa li ta vele neenghono, nomolwaasho ka li ta dulu okuya moshipala eemhangela daAbsalom. Okwa li e shii kutya omaupyakadi oo okwa etifwa kenyono laye naBatseba. (2 Samuel 12:7-14) Mbela okwa li a ninga po shike? Okwa li a ilikana a ti: “Omwene, file nge onghenda! Akutu, velule nge, osheshi onda nyona kuove.” (Epsalme 41:5) David okwa li e shii kutya Jehova okwe mu dimina po, nokwa li e lineekela Jehova pefimbo olo eshi a li ta vele neenghono. Ndele mbela okwa li a teelela Jehova e mu velule pashikumwifilonga?

9. (a) Jehova okwa li a ningila shike ohamba Hiskia? (b) David okwa li e na elineekelo lilipi?

⁹ Oshoshili kutya pefimbo lonale, Jehova okwa li a velula ovapiya vaye vamwe. Pashihopaenenwa, eshi ohamba Hiskia ya li i li pokufya, Jehova okwa li e i velula nokulelepeka onghalamwenyo yayo nomido di dule po 15. (2 Eehamba 20:1-6) Ashike David ka li a teelela a velulwe pashikumwifilonga. Ndele okwa li e na elineekelo kutya Jehova ota dulu oku mu kwafela ngaashi ashike a li ha kwafele ovo va li hava ‘yavelele oingone.’ Molwaashi David okwa li e na ekwatafano lopofingo naJehova, okwa li a indila Jehova opo e mu hekeleke noku mu file oshisho pefimbo louvela waye. Okwe li yo e mu indila opo a veluke noku tye po xwepo. Nafye ohatu dulu okupula Jehova e tu ningile sha faafana. — Epsalme 103:3.

10. Oshike sha li sha ningilwa Trofimus naEpafroditus, notashi tu hongo shike?

¹⁰ Pefimbo lovayapostoli, havaKriste aveshe va li va velulwa pashikumwifilonga, nonande omuyapostoli Paulus nosho yo vamwe ova li hava dulu okuvelula. (Lesha Oilonga 14:8-10.) Omuyapostoli Paulus okwa li a velula xe yaPublius, oo a li e na olwiidi noshimela sha kwata moiti. Paulus okwa li e mu ‘ilikanena nokwa tenheka omake aye kuye, ndee te mu velula.’ (Oilonga 28:8) Ndele Paulus ka li ha velula ovanhu pomhito keshe. Pashihopaenenwa, Trofimus okwa li kaume nosho yo omweendi pamwe naPaulus. (Oilonga 20:3-5, 22; 21:29) Ashike eshi Trofimus a li ta vele, Paulus ka li e mu velula. Onghee hano, Trofimus okwa li e na okufyaala muMileto, a tye po xwepo, omanga ooPaulus va twikila nolweendo lavo loutumwa. (2 Timoteus 4:20) Natango, opa li vali kaume kaPaulus umwe, Epafroditus, oo a li a vela neenghono nokwa li hanga a fye, ndele Ombibeli inai tya kutya Paulus okwe mu velula. — Ovafilippi 2:25-27, 30.

11, 12. Otu shii shike kombinga yaLukas, nongahelipi tashi dulika a li a kwafela Paulus navakwao?

¹¹ Omweendi pamwe naPaulus wedina Lukas okwa li omuhakuli, ile tu tye, ondokotola. (Oilonga 16:10-12; 20:5, 6; Ovakolossi 4:14) Otashi dulika a li ha kwafele Paulus novaendi pamwe vakwao ngeenge tava vele. (Ovagalati 4:13) “Ovanaudu” ova pumbwa ekwafo landokotola ngaashi Jesus a ti. — Lukas 5:31.

 ¹² Lukas okwa li ondokotola, ndele ka li ashike omunhu oo e hole okuyandja omayele e na sha nouhaku. Ombibeli inai popya kutya onaini nopeni Lukas e li hongela oundokotola. Ndele monhumwafo yaPaulus oyo a li a shangela Ovakolossi, Lukas okwa li a kundila po eongalo lomuKolossi. Onghee hano, otashi dulika Lukas a li e lihongela oundokotola kofikola younamiti yomuLaodikea, osho sha li popepi naKolossi. Navali, eshi Lukas a shanga Evangeli laye nosho yo embo lOilonga, okwa longifa oitya yopaunamiti. Molwaashi okwa li ondokotola, okwa popya shihapu shi na sha naavo va li va velulwa kuJesus.

13. Oshike tu na okudimbuluka ngeenge hatu yandje ile hatu pewa omayele e na sha nouhaku?

¹³ Kunena, Ovakriste vakwetu itava dulu oku tu velula pashikumwifilonga. Ndele molwaashi ohava kala va hala oku tu kwafela, otashi dulika ve tu pe omayele nonande inatu va pula ekwafo. Omayele amwe otashi dulika ngoo e tu kwafele shili. Pashihopaenenwa, Paulus okwa li a lombwela Timoteus a kale ta nu omaviinyu omolwoudu wendjadja, oo tashi dulika wa li wa etifwa kokunwa omeva a kaka. * (Tala eshangelo lopedu.) (Lesha 1 Timoteus 5:23.) Ndele otwa pumbwa okulungama ngeenge hatu yandje ile hatu pewa omayele e na sha nouhaku. Omukriste mukwetu otashi dulika a kendabale oku tu itavelifa kutya otwa pumbwa okunwa omiti, ile oihemba yonhumba, ile e tu lombwele kutya oikulya ilipi tu na okukala hatu li ile tuhe na okulya. Otashi dulika a divilike kutya omiti odo oda kwafela pashihopaenenwa omupambele waye oo a li e na oupyakadi wa fa wetu. Ndele osho inashi hala okutya otadi ke tu kwafela yo. Otu na yo okudimbuluka kutya nonande omiti ile ouhaku wonhumba owa kwafela ovanhu vahapu, otashi dulika we va etela yo oilanduliko ihapu. — Lesha Omayeletumbulo 27:12.

14, 15. (a) Omayele oludi lilipi tu na okulungamena? (b) Oshike hatu lihongo mOmayeletumbulo 14:15?

¹⁴ Atusheni ohatu kala twa hala okukala tu na oukolele muwa opo tu dule okuhafela onghalamwenyo nokulongela Jehova noudiinini. Ndele molwaashi inatu wanenena, inatu lya olusha lokuhakwatwa komikifi. Ngeenge hatu vele, otashi dulika pa kale omauhaku e lili noku lili oo tu na okuhoolola, nomunhu pauhandimwe oye e na okuninga etokolo kutya ouhaku ulipi ta tambula ko. Ovanhu vamwe ile omahangano onhumba otashi dulika a tye kutya oku na omiti odo tadi dulu oku tu velula, ndele paulelalela okwa hala ashike okulikola oshimaliwa shihapu. Otashi dulika omahangano oo a tye kutya ovanhu vahapu ova kwafelwa komiti ile kouhaku wa tya ngaho. Ngeenge omunhu ta vele, otashi dulika a kale a hala okutambula ko ouhaku keshe oo taku tiwa otau mu kwafele a veluke ile a tye po xwepo. Ndele natu dimbuluke omayele aa taa hangwa mEendjovo daKalunga, oo taa ti:  “Omushima ta itavele ondjovo keshe, ndelenee omunamayele ta diinine eenghatu daye.” — Omayeletumbulo 14:15.

¹⁵ Ngeenge otu li ovanaendunge, ohatu ka kala twa lungama ngeenge omunhu te tu pe omayele e na sha nouhaku, unene tuu ngeenge ke na owino moinima i na sha nouhaku. Oshiwa okulipula kutya: ‘Ondi na ngoo oushili kutya ovitamine, oshihemba, ile oikulya oyo taku tiwa oya kwafela ovanhu vahapu, oye va kwafela ngoo shili? Nonande oya kwafela vamwe, ondi shi shii ngahelipi kutya naame otai ka kwafela nge? Mbela onda pumbwa okukonga ouyelele wa wedwa po shi na neevitamine, oihemba ile oikulya oyo nokupopya naavo ve na owino wokuhakula oupyakadi wange?’ — Deuteronomion 17:6.

16. Oshike tu na okukaleka momadiladilo ngeenge hatu ningi omatokolo e na sha nouhaku?

¹⁶ Otu na okudiladila ‘pandunge’ ngeenge tashi uya pokutokola kutya ohatu ka dimina ouhaku ile omakonakono elipi tu na okuningilwa. (Titus 2:12) Otu na okukala twa lungama, unene tuu ngeenge ouhaku ile omakonakono otaa limbilike. Oshiwa okupula oo ta ungaunga nafye a yelife nawa kombinga youhaku oo nonghee omakonakono taa ka ningwa. Mbela ouyelele oo te tu pe otau monika wa kitakana? Eendokotola dihapu otadi popile ngoo omakonakono nosho yo ouhaku wa tya ngaho? (Omayeletumbulo 22:29)  Otashi dulika vamwe ve tu lombwele kutya omukifi oo tu na owa monenwa epango koilongo imwe, ndele eendokotola dihapu inadi shi shiiva natango. Ndele ope na ngoo oumbangi oo tau tu kwashilipaleke kutya oshoshili? Vamwe otashi dulika ve tu ladipikile ouhaku oo wa kwatela mo okulongifa oinima ile eenghono dihe shiivike. Osho otashi dulu okukala sha nyika oshiponga filufilu. Dimbuluka kutya Kalunga okwe tu londwela shi na sha noinima oyo ya nyika oundudu ile oumhulile. — Deuteronomion 18:10-12; Leviticus 19:26.

17. Oshike osho hatu kala twa halela vamwe?

¹⁷ Olutuwiliki lopefimbo lovayapostoli ola li la tumina omaongalo onhumwafo, omo mwa li mwa tumbulwa oinima imwe oyo Ovakriste ve na okulidilika. Pexulilo lonhumwafo ola ti: “Ngenge tamu yepa ei, otamu ningi nawa. Kaleni nawa!” (Oilonga 15:29) Nonande outumbulilo “kaleni nawa” owa li wa longifwa onga onghedi yokulekelafana, ou li yo omukalo wokuhalela vamwe oukolele muwa.

18, 19. Oshike twa teelela shi ka ningwe mounyuni mupe?

¹⁸ Atusheni oshi na oupu tu vele molwaashi inatu wanenena. Nongeenge hatu vele, katu na okuteelela Jehova e tu velule pashikumwifilonga. Ndele nande ongaho, otu na etimaumbwile kutya fiku limwe Kalunga ota ka xulifa po filufilu omauvela. MEhololo 22:1, 2, omuyapostoli Johannes okwa popya kombinga ‘yomeva omwenyo nomuti womwenyo’ oo taa velula oiwana. Omeva nomuti oo itai faneke oihemba yonhumba oyo ngeno tu na okunwa paife ile mounyuni mupe opo tu veluke. Ponhele yaasho, oinima oyo yopavali otai faneke omafiloshisho oo Jehova naJesus tave ke tu pa opo tu kale nomwenyo fiyo alushe. — Jesaja 35:5, 6.

¹⁹ Otwa teelela nodjuulufi efimbo olo litunhula. Lwopokati opo, ohatu dulu okukala noushili kutya Jehova oku tu hole nohe tu kenukile ngeenge hatu mono oixuna. Ngaashi David, otu na elineekelo kutya Jehova ite ke tu efa ashike ngaho ngeenge hatu vele. Oha file alushe oshisho ovapiya vaye ovadiinini. — Epsalme 41:13.