RAHAB okwa li ta hondamene mekende longulu yaye eshi eluwa tali tende ta tale moluhaela olo la dingilila Jeriko. Opa li etangakwaita laIsrael la ongala le lilongekidila okuhomona. Eshi va hovela okudingilila oshilando, ondwi oya li ya twima nomawi omanghuma okwa li vali taa udika pombada.

Rahab okwa kala muJeriko nomolwaashi okwa li e shii nawa omapandavanda, omaumbo, omalandifilo neefitola da mo. Okwa li yo e shii nawa ovanhu va mo. Okwa li a didilika nghee va li va mbadapala eshi Ovaisrael va kala nokudingilila oshilando lumwe efiku keshe. Eshi omanghuma avo a li taa udikila momapandavanda nomeendabo daJeriko, Rahab ka li a mbadapala noka li ehe na eteelelo ngaashi ovanhu vomoshilando shavo.

Rahab okwa li ta tale etangakwaita eshi la hovela okudingonoka oshilando ongula yefiku etiheyali. Mokati kovakwaita vaIsrael, okwa li a mona mo ovapristeri tava shiki omanghuma nova humbata oshikefa shiyapuki osho tashi faneke okukala po kwaKalunga kavo, Jehova. Kala nee wa fa u wete Rahab e kwete kongodi itilyana oyo ya li ya endjelela mekende laye olo la li la taalela kondje yekuma linene laJeriko. Ongodi oyo oya li ya dimbulukifa Rahab kutya ota ka xupifwa pamwe novapambele vaye eshi oshilando tashi ka hanaunwa po. Mbela Rahab okwa li omukengeleledi? KuJehova ka li omukengeleledi; okwa li e mu tala ko e li omukainhu weitavelo lididilikwedi. Natu shune kehovelo lehokololo laRahab fye tu tale kutya oshike hatu lihongo mo.

Rahab okwa li ombwada. Oushili oo owa li wa kumwifa ovayandjimulombo vOmbibeli vamwe vopefimbo lonale noshe va ningifa va diladile kutya okwa li ashike mwene weumbo lovaenda. Ashike Ombibeli oya popya sha yela noinai holeka oushili oo. (Josua 2:1; Ovaheberi 11:31; Jakob 2:25) Okukala ombwada ngaashi Rahab, otashi dulika sha li sha tambulwa ko meputuko lOvakanaan. Ndele nande ongaho, eputuko haalushe hali dulu okupingena po eliudo, oukwatya womeni wokutongola pokati kaasho sha puka naasho shi li mondjila, oo Jehova a pa ovanhu aveshe. (Ovaroma 2:14, 15) Rahab otashi dulika a li a fya ohoni onghedi yaye yokukalamwenyo. Ngaashi vahapu kunena ovo ve na oikala ya fa yaye, otashi dulika a li e udite kutya ke na nghee, oyo ashike onghedi omo ta dulu okufila oshisho oukwaneumbo waye.

Nopehe na omalimbililo, Rahab okwa li a halelela onghalamwenyo iwa. Oshilando shavo osha li shi yadi elongifo leenghono nonyata, mwa kwatelwa okunangalafana nomupambele nosho yo enangalafano noimuna. (Leviticus 18:3, 6, 21-24) Owii oo wa li apeshe moshilando owa li lela u na sha nelongelokalunga. Omalongelokalunga oo okwa li taa xwaxwameke oumbwada nokulongela oikalunga yeendemoni ngaashi Baal naMolok osho sha li sha kwatela mo okuxwika ounona momundilo ve na omwenyo onga omayambo.

Jehova okwa li e wete ashishe osho sha li tashi ningwa muKanaan. Molwaashi Ovakanaan ova li va duka mokulonga owii, Jehova okwa li a popya a ti: “Edu [ola] nyatekwa. Ndele Ame ohandi ke li kwatela onghone molwoilonga yavo ii, opo edu li kunge mo oonakukala mo.” (Leviticus 18:25) ‘Okukwatela onghone omolwoilonga yavo ii’ osha kwatela mo shike? Kalunga  okwa li a udanekela Ovaisrael a ti: ‘Omwene Kalunga koye ota ka taata po oiwana omafiku nomafiku komesho yoye.’ (Deuteronomion 7:22) Omafelemido a pita, Jehova ‘Kalunga oo iha fufya,’ okwa li a udanekela epata laAbraham edu. — Titus 1:2; Genesis 12:7.

Ndele Jehova okwa li yo a popya kutya oiwana imwe yomoshilando oi na okuhanaunwa po filufilu. (Deuteronomion 7:1, 2) E li “Omutokoli wedu alishe” omuyuki, oha konakona omitima adishe nokwa li e shii nawa nghee Ovakanaan va li va duka okulonga oukolokoshi naasho sha nyata. (Genesis 18:25; 1 Omafimbo 28:9) Mbela okukala moshilando osho sha li tashi ka hanaunwa po osha li sha kuma ngahelipi Rahab? Diladila ashike kunghee a li e udite eshi a uda eenghundana di na sha nOvaisrael. Okwa li a uda kutya Kalunga kOvaisrael oye a li a wilika oshiwana shaye osho sha li moupika, opo shi finde etangakwaita laEgipti olo la li enaenghono mounyuni pefimbo opo. Ovaisrael ova li ve li pokuponokela Jeriko. Ndele ovanhu vomoshilando osho ova li ashike tava twikile noukolokoshi wavo. Onghee hano, ohatu dulu okuuda ko kutya omolwashike Ombibeli ya popya Ovakanaan ve li ‘ovanandubo.’ — Ovaheberi 11:31.

Rahab okwa li a yooloka ko kuvo. Otashi dulika a kala ta dilonga oule womido kombinga yeenghundana odo a uda shi na sha nOvaisrael nosho yo Kalunga kavo, Jehova. Kalunga oo ka li tuu a yooloka ko filufilu koikalunga yOvakanaan! Okwa li a lwila oshiwana shaye ponhele yoku shi hepeka nohe shi pe omifikamhango dopaenghedi da denga mbada ponhele yoku di xutula. Kalunga oo oha tale ko ovakainhu ve na ongushu, ndele kave fi oilongifo yopamilele yokulandwa, okulandifwa nokuxutulwa mokulongela oikalunga. Eshi Rahab a li a uda kutya Ovaisrael ova li va onga onhanda popepi naJordan, oku na okukala a li te lipula shi na sha naashi tashi ka ningilwa oshiwana shaye. Mbela Jehova okwa li ngoo a didilika nokulenga omaukwatya mawa aRahab?

Ovanhu vahapu kunena ova fa Rahab. Ohava kala ve udite va fininikwa nova kwatwa ko omboko konghedi yokukalamwenyo oyo hai va nyeke efimano nehafo; hava kala ve udite vehe na oshilonga nokape na oo e na navo. Oshihopaenenwa shaRahab otashi hekeleke notashi tu dimbulukifa kutya atusheni otu na oshilonga momesho aKalunga. Kashi na nee mbudi kutya otu udite ngahelipi, “ina kala kokule nafye nande oumwe.” (Oilonga 17:27) Oku li popepi nafye, e lilongekida nokwa halelela okukwafela aveshe ovo ve na eitavelo muye va kale ve na eteelelo. Mbela Rahab okwa li e na eitavelo muYe?

Ofimbo Ovaisrael va li inava hovela okudingonoka Jeriko, ovaendanandjila vavali ova li ve uya keumbo laRahab. Ovalumenhu ovo vavali ova li ve lineekela kutya otava dulu okuya moshilando noinava didilikwa mo, ashike pefimbo opo ovanhu vahapu ova li va tila nova li oupafi opo va dule okumona ngeenge otamu uya eendadi tadi di mOvaisrael. Rahab otashi dulika a li e va didilika mo diva eshi e va mona. Ndele osho hasho sha li oshikando shotete okumona ovalumenhu ovaendanandjila tave uya peumbo laye, ashike ovo vavali ova li tava kongo omulele ndele hayakulo lombwada.

Ovalumenhu ovo vavali ova li eendadi da dja konhanda yOvaisrael. Omuwiliki wavo, Josua, okwa li e va tuma va ka lave oshilando Jeriko. Osho osha li  oshilando shotete shaKanaan osho Ovaisrael va li tava ka homona notashi dulika sha li oshinaenghono koilando aishe. Josua okwa li ashike a hala okushiiva kutya ye novakwaita vaye ova taalela shike. Nopehe na omalimbililo, eendadi odo oda hoolola okuya meumbo laRahab owina. Ovaendanandjila otashi dulika va li tava dulu okuya meumbo lombwada inava didilikwa mo shi dulife peenhele dimwe. Otashi dulika eendadi da li yo de lineekela kutya otadi ka mona omauyelele mawa momapopyo ovahayavala oo tashi dulika tadi ka uda.

Ombibeli oya ti kutya Rahab okwa “yakulile eendadi.” (Jakob 2:25) Nonande okwa li a limbililwa kutya ovo oolyelye nonokutya otava kongo shike, okwa li e va twala meumbo nokwa li e va pa omulele. Otashi dulika a li e lineekela oku ke lihonga shihapu kuvo kombinga yaKalunga kavo, Jehova.

Ohaluka, okwa holokelwa kovatumwa va dja kohamba yaJeriko. Ehokololo ola li la tandavela kutya meumbo laRahab omu na eendadi da dja kuIsrael. Rahab okwa li ta ka ninga po shike? Ngeenge okwa amene eendadi odo mbali, mbela ite ke litula moshiponga nosho yo oukwaneumbo waye? Mbela ovanhu vomuJeriko itave ke mu dipaa pamwe noukwaneumbo waye ngeenge okwa idilile ovatondi ovo? Kakele kaasho, Rahab ka li vali a limbililwa kutya ovalumenhu ovo ovo oolyelye. Ngeenge okwa li e shii kutya Jehova oKalunga kashili, ndele hangaashi ookalunga vavo, mbela oyo kaya li omhito iwa kuye okwaama kombinga yaJehova?

Rahab ka li e na efimbo lihapu lokudiladila, ashike okwa li a lungudja nokwa li a katuka meendelelo. Okwa li a holeka eendadi koshi yoihati oyo ya li ya nyanekwa kombada yeumbo. Ndele ta lombwele ovatumwa vohamba ta ti: “Oshili, ovalumenhu ve uya kuame, ndelenee inandi shiiva apa va dja. Ndele oshivelo shoshilando eshi shi nokwiidilwa po onguloshi, ovalumenhu ova dja mo. Ame nghi shi shii ovalumenhu apa va yuka. Va shikuleni diva, osheshi tamu ke va hanga.” (Josua 2:4, 5) Kala nee wa fa u wete Rahab ta tale oipala yovatumwa vohamba. Mbela okwa li te lipula ngeenge ova didilika kutya omutima waye owa li tau denge neendelelo?

Ondunge yaRahab oya li ya longa. Ovatumwa vohamba ova ya meendelelo ve ke va shikule va yuka koshau shaJordan. (Josua 2:7) Rahab oku na okukala a li e udite a pepelelwa. Mokulongifa ondunge i li paunafangwa, eshi ina lombwela ovalumenhu ovadipai oshili ovo vehe na oufemba woku i lombwelwa, okwa xupifa ovapiya vaJehova vehe na ondjo.

Rahab okwa shuna meendelelo pombada yeumbo laye ndele ta lombwele eendadi osho a ninga po. Okwa li yo a holola oshili ya fimanenena oyo kutya: Oshiwana shaye osha li sha tila neenghono Ovaisrael. Onghundana oyo iwa oi na okukala ya li ya hafifa eendadi odo. Ovakanaan ovo va nyonauka, kava  li tuu va tilifwa keenghono daJehova, Kalunga kaIsrael! Rahab okwa li a holola vali oshinima shimwe osho sha fimanenena kufye. Okwa ti: “Omwene Kalunga keni, Oye Kalunga komeulu pombada noposhi kombada yedu.” (Josua 2:11) Omahokololo oo a uda shi na sha naJehova okwa li e mu honga sha wana kutya: Ota dulu okulineekela Kalunga kaIsrael, onghee hano okwa li a itavela muJehova.

Rahab ka li a limbililwa ngeenge Jehova ota ka pa oshiwana shaye efindano. Onghee hano, okwa li a ilikana a filwe onghenda noku xupifwe pamwe noukwaneumbo waye. Eendadi oda li da dimina ndele tadi mu lombwele kutya oshinima osho ine shi popya, na endjelelife ashike ongodi itilyana mekende leumbo laye olo la taalela kondje yoshilando opo ovakwaita va dule oku mu amena pamwe neumbo laye. — Josua 2:12-14, 18.

Mehokololo laRahab ohatu dulu okulihonga mo oshili ya fimana i na sha neitavelo. Ngaashi Ombibeli ye shi popya, “eitavelo ohali di mokuuda.” (Ovaroma 10:17) Okwa li a uda omahokololo e shii okulineekelwa kombinga yeenghono nouyuki waJehova Kalunga, ndele ta kala e na eitavelo nelineekelo muYe. Kunena ohatu dulu okumona eshiivo lihapu kombinga yaJehova. Mbela ohatu ka konga ngoo eshiivo loku mu shiiva nokukala tu na eitavelo muye la kanghamena kwaasho twe lihonga mEendjovo daye, Ombibeli?

Eendadi odo mbali oda li da kulukila pedu mokulongifa ongodi oyo ya li ya endjelelifwa mekende ndele tadi i meendelelo da finda keemhunda ngaashi Rahab e di lombwela. Meemhunda omo okuyuka kolundume laJeriko omwa li omakololo mahapu omo eendadi da li tadi dulu oku ka hondama fiyo osheshi da mona omhito iwa yokushuna konhanda yaIsrael nonghundana iwa oyo da uda kuRahab.

Lwanima ovanhu vomuJeriko ova li va kakama koutile eshi va uda kutya Jehova okwa li a tukula pashikumwifilonga omulonga waJordan opo Ovaisrael va dule oku u tauluka poukukutu. (Josua 3:14-17) Ashike kuRahab, onghundana oyo oya li ashike ya pameka eitavelo laye muJehova.

Ovaisrael ova li va hovela okudingilila Jeriko omafiku ahamano, hava dingonoka ko lumwe efiku keshe. Efiku etiheyali osho la fiki, ashike ola li le likalekelwa. Ngaashi sha tumbulwa pehovelo loshitukulwa eshi, etangakwaita ola li la hovela okudingilila oshilando eshi eluwa tali tende, le shi dingilila lwoikando. (Josua 6:15) Ovaisrael ova li tava ningi shike?

Konima eshi etangakwaita la dingilila oshilando lu-7 mefiku olo, ola li la kanghama. Omanghuma nao okwa mwena nopwa li pwa tya filu. Moshilando omu na okukala mwa li engwangwano linene. Opo nee palombwelo laJosua, etangakwaita laIsrael ola ingida eingido loita oshikando shotete. Mbela ovanangeli ovo va li koxulo yekuma laJeriko ova li tava diladila kutya eingido olo oli li eponokelo longaho? Ngeenge osho, omadiladilo oo okwa li a xula po diva. Ekuma linene ola li la hovela okulinyenga, la li la ndjungwandjungwa la tenda omifya ndele tali ngumauka po. Eshi ondwi tai yela ko, opa li ta pa monika oshitukulwa shimwe shekuma inashi ngumauka po. Eumbo laRahab kala li la kumwa omolweitavelo laye. Diladila nee kutya okwa li e udite ngahelipi eshi a mona nghee Jehova e mu amena. a Oukwaneumbo waye owa li wa xupifwa. — Josua 6:10, 16, 20, 21.

Ovaisrael navo ova li va fimaneka Rahab omolweitavelo laye. Eshi va mona eumbo limwe la fikama mokati komakulukuma, ova li ve shi shii kutya Jehova okwa li a amena omukainhu oo. Rahab noukwaneumbo waye ova li va xupifwa pehanauno loshiwana osho sha nyonauka. Konima yolwoodi olo, Rahab okwa li a pitikwa a kale popepi nonhanda yOvaisrael. Mokweendela ko kwefimbo, Rahab okwa ka ninga oshilyo shOvajuda. Ndele ta ka hombolwa komulumenhu wedina Salmon. Eshi omonamati wavo, Boas, a ka kula okwa li a shiivika e li omulumenhu weitavelo la tongomana. Boas okwa ka hombola omukainhu Omumoab wedina Rut. b (Rut 4:13, 22) Ohamba David nosho yo Messias mwene, Jesus Kristus, ova ka dja mepata laRahab, epata olo la li neitavelo la tongomana. — Josua 6:22-25; Mateus 1:5, 6, 16.

Ehokololo laRahab otali ulike kutya atusheni otwa fimana kuJehova. Oku tu shii atusheni, oha konakona omitima detu noha kala a hafa ngeenge okwa mono kutya otu na eitavelo ngaashi ashike a li a didilika eitavelo laRahab. Eitavelo laye ola li le mu linyengifa a katuke onghatu. Ombibeli oya popya kutya okwa li “a yukipalifwa molwoilonga.” (Jakob 2:25) Itatu ka kala tuu twa lungama ngeenge otwa hopaenene eitavelo laye!