Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

ETUKULWA 25

“Kalunga ketu oku na olukeno”

“Kalunga ketu oku na olukeno”

1, 2. (a) Omudalakadi ohe linyenge ngahelipi, ngeenge a udu ohanana yaye tai kwena? (b) Olyelye e na oukwatya wolukeno u dule kokule olukeno lomudalakadi?

 NGEENGE ohanana ya hovele okukwena mokati koufiku, ina oha penduka mo divadiva. Omudalakadi oo e na ohanana oha kofa ashike okamutwevandu. Ohe lihongo yo okuyoolola eenghedi di lili noku lili omo ohanana yaye hai kwena. Nomolwaasho, oha dulu okudidilika luhapu kutya okaana oka pumbwa shike, ngee nee okunyamifwa, okuloololwa, nosho tuu. Kashi na nee mbudi kutya otaka kwena molwashike, omudalakadi oha endelele okuninga po sha. Omolwolukeno, ita dulu okulipwililika, ngeenge okaana kaye taka kwena.

2 Olukeno olo omudalakadi ha kala e uditile okaana kaye olo eliudo lomoule olo la shiivikila ovanhu. Ndelenee olukeno laKalunga ketu, Jehova, oli dule kokule neenghono olukeno olo hali kala li niwe komudalakadi. Ngeenge otwa konakona oukwatya oo waJehova uhokwifa, otashi ke tu kwafela tu ehene popepi elela naye. Onghee hano, natu ka konakoneni kutya olukeno oshike, nonokutya ongahelipi Jehova ha ulike oukwatya oo.

Olukeno oshike?

3. Oshityalonga shOshiheberi osho sha tolokwa “filonghenda,” ile “okuudila olukeno” otashi ti shike?

3 PaMbiibeli, olukeno nonghenda oya pambafana filufilu. Ope na oitya ihapu yOshiheberi noyOshigreka oyo tai yandje eityo lolukeno. Pashihopaenenwa, oshityalonga shOshiheberi racham luhapu osha tolokwa “filonghenda,” ile “okuudila olukeno.” Embo limwe lomauyelele ola yelifa kutya oshitya osho racham “otashi yandje eityo lokukala nolukeno lomoule, olo hatu kala tu na, ngeenge tu wete ovanhu ovo tu hole, ile ovo va pumbwa ekwafo letu va nghundipala, ile tava mono oixuna.” Outumbulilo oo wOshiheberi, oo Jehova a li e u yukifa kuye mwene, owa pambafana noshitya osho tashi ti “oshidalelo,” notau dulu okufatululwa u li “olukeno lomudalakadi.” a — Exodus 33:19; Jeremia 33:26NW.

‘Mbela omukainhu ota dulu tuu okudimbwa omonamati womoshidalelo shaye?’

4, 5. Ombiibeli oya longifa ngahelipi omaliudo oo omudalakadi ha kala e nine ohanana yaye oku tu honga shi na sha nolukeno laJehova?

4 Ombiibeli oya longifa omaliudo oo omudalakadi ha kala e nine ohanana yaye oku tu honga shi na sha nolukeno laJehova. Jesaja 49:15 ota ti: “Mbela omukainhu ota dulu tuu okudimbwa okahanana kaye taka nyamu, noiha kala nolukeno [racham] nomonamati womoshidalelo shaye? Heeno, otava dulu okudimbwa, ndele ame itandi ku dimbwa.” Etomhafano olo otali tu kwafele tu ude ko nghee Jehova ha kala e uditile oshiwana shaye olukeno lomoule. Ngahelipi mbela?

5 Oshidjuu okudiladila kutya omudalakadi ota ka dimbwa okunyamifa nokufiloshisho ohanana yaye. Ohanana ihai dulu okulikwafa yo vene. Ohai kala ya pumbwa elitulemo laina lopahole omutenya noufiku. Ashike shinyikifa oluhodi, ovanhu ohava ekeleshi ounona vavo, unene tuu ‘momafimbo aa madjuu’ omo ovanhu vahapu “ve he nohole.” (2 Timoteus 3:1, 3) Ndele Jehova okwa ti: “Ame itandi ku dimbwa.” Jehova oha udile alushe ovapiya vaye olukeno lomoule. Olukeno laye oli dule kokule neenghono olukeno olo omudalakadi ha kala e uditile paushitwe ohanana yaye. Onghee itashi kumwifa, eshi omuyandjimulombo umwe a popya shi na sha naJesaja 49:15 a ti: “Ovelishe ei otashi dulika oyo unene ya divilika ounene wohole yaKalunga mEtestamenti Likulu, ile oyo imwe yomwaado da divilika ounene wohole yaye.”

6. Ovanhu vahapu inava wanenena ohava tale ko ngahelipi oukwatya wolukeno, ndele Jehova okwe tu shilipaleka ngahelipi?

6 Mbela okukala nolukeno otashi ti kutya omunhu oku na ounghundi? Ovanhu vahapu inava wanenena osho have shi tale ko ngaho. Pashihopaenenwa, omufilosofi umwe Omuroma oo a li a talika ko omunongo wedina Seneca, oo a li ko pefimbo laJesus, okwa li ha hongo kutya “olukeno oli li ounghundi wopamadiladilo.” Seneca okwa li ta xumifa komesho ehongo lopanhu olo la li tali ladipike ovanhu va kale ve na engungumano, ndele kave na okuulika omaliudo avo. Okwa li ha hongo kutya omunhu omunaendunge ota dulu okukwafela ovo ve li moudjuu, ndele ke na okukala e va uditile olukeno, molwaashi osho otashi mu imbi a kale e na ombili yopamadiladilo. Etaleko la tya ngaho ola li tali xumifa komesho oikala yokuhakenukila vamwe tashi di komutima. Ndele Jehova hasho e li nande ngaho. Okwe tu shilipaleka mEendjovo daye kutya ye “omunalukeno nomunamutimanghenda.” (Jakob 5:11) Ngaashi hatu ke shi mona, okukala nolukeno kashi fi ounghundi, ndele oukwatya oo tau pula eenghono dokomutima nowa fimanenena. Natu ka konakoneni kutya Jehova oha ulike ngahelipi oukwatya oo e li onga omudali omunahole.

Nghee Jehova a li a ulikila oshiwana shaye olukeno

7, 8. Ovaisrael ova li tava mono oixuna ngahelipi muEgipti shonale, na Jehova okwa li e linyenga ngahelipi kokumona oixuna kwavo?

7 Oukwatya waJehova wolukeno ou liwetikile nawa monghedi omo a li a ungaunga naIsrael shonale. Pexulilo lefelemudo 16 K.O.P., Ovaisrael omamiliyona ova li moukwatwa muEgipti, omo va li tava hepekwa nonyanya. Ovaegipti ova kala tava ‘lulumike Ovaisrael noilonga idjuu yomunoko needopi.’ (Exodus 1:11, 14) Ovaisrael ova kala tava kuwile Jehova ekwafo, eshi va li moudjuu wa tya ngaho. Mbela Kalunga omunalukeno okwa li e linyenga ngahelipi?

8 Onghalo yoshiwana osho oya li tai yahameke Jehova komutima. Nomolwaasho okwa ti: “Ame nda mona okuhepekwa [kwoshiwana] shange, eshi shi li muEgipti. Naame nda uda ekemo lavo molwovafininiki, heeno, ndi wete oudjuu wavo.” (Exodus 3:7) Jehova ka li ta dulu okutala okumona oixuna kwoshiwana shaye, ile okuuda ekemo lavo nopehe na oku va kenukila. Ngaashi twe lihonga metukulwa 24 lembo eli, Jehova oha udile ovanhu oukwao wananghali, wo oukwao wananghali otashi ti okukala u udite ouyahame wavamwe momutima woye, nowa pambafana nolukeno. Ndelenee ka li ashike e uditile oshiwana shaye olukeno. Okwa li a katuka omolwasho. Jesaja 63:9 ota ti: “Okwe va kulila molwohole yaye nomolwolukeno laye.” Okwa xupifa Ovaisrael muEgipti “neke li neenghono.” (Deuteronomion 4:34) Konima yaasho, okwe va pa oikulya pashikumwifilonga nokwe va twala medu lavo vene hali imike oiimati.

9, 10. (a) Oshike sha li hashi linyengifa Jehova a xupife lwoikando Ovaisrael konima, eshi va li va tula mEdu lEudaneko? (b) Pefimbo laJefta, Jehova okwa li a xupifa Ovaisrael momake oolyelye, noshike sha li she mu linyengifa?

9 Jehova ka li a efa okukenukila Ovaisrael, eshi va fika mEdu lEudaneko. Konima eshi Ovaisrael va tula medu olo, efimbo nefimbo ova kala tava longo osho inashi yuka momesho aJehova nova kala tava mono oilanduliko ii. Ndele ova kala have lialuluka nokwiindila ekwafo kuye. Jehova okwa kala te va xupifa efimbo nefimbo. Omolwashike mbela? “Osheshi Ye okwa li e nolune omolwovanhu vaye.” — 2 Omafimbo 36:15; Ovatokolipangeli 2:11-16.

10 Natu tale kwaasho sha li sha ningwa po pefimbo laJefta. Molwaashi Ovaisrael ova li va efa po okulongela Jehova, ndele tava hovele okulongela oikalunga, Jehova okwa li e va efela momake Ovaammoni oule womido 18. Konima yaasho, Ovaisrael ova li ve lialuluka. Ombiibeli oya ti: “Ova kandula po ookalunga vokoilongo mokati kavo, ndele va longela Omwene. Opo nee Ye ine shi lididimikila vali Israel shi hepekwe.” (Ovatokolipangeli 10:6-16) Eshi Ovaisrael va li ve livela shili ombedi, Jehova ka li ta dulu oku va tala vali tava mono oixuna. Onghee hano, okwa li e linyengifwa kolukeno a nghonopaleke Jefta, opo a mangulule Ovaisrael momake ovatondadi vavo. — Ovatokolipangeli 11:30-33.

11. Onghedi omo Jehova a li ha ungaunga noshiwana shOvaisrael otai tu hongo shike kombinga yolukeno?

11 Onghedi omo Jehova a li ha ungaunga noshiwana shOvaisrael otai tu hongo shike kombinga yolukeno? Otwa mona kutya olukeno ola kwatela mo shihapu shihe fi ashike okuudila oukwao wananghali ovo tava mono oixuna. Dimbuluka yo kutya olukeno lomudalakadi ohali mu linyengifa a ninge po sha, ngeenge a udu ohanana yaye tai kwena. Sha faafana, Jehova ihe lipwililikile oshiwana shaye, ngeenge tashi mu lilile ekwafo. Olukeno laye ohali mu linyengifa a katuke eenghatu e shi kwafele. Natango, onghedi omo a li a ungaunga nOvaisrael otai tu hongo kutya olukeno ka li fi ounghundi, molwaashi oukwatya oo ohau mu linyengifa a katuke eenghatu da mana mo, opo a kwafele oshiwana shaye. Ndele mbela oha kenukile ashike ovapiya vaye ve li ongudu?

Jehova ohe tu kenukile pauhandimwe

12. Omhango oyo Jehova a li a pa Ovaisrael otai ulike ngahelipi kutya oha kenukile ovanhu pauhandimwe?

12 Omhango oyo Kalunga a li a yandja kOvaisrael otai ulike kutya oha kenukile ovanhu pauhandimwe. Diladila ashike pashihopaenenwa nghee ha kala te lipula neehepele. Okwa li e shii kutya otapa dulu okuholoka eenghalo odo tadi dulu okutwala Ovaisrael vamwe moluhepo. Mbela eehepele odo oda li di na okuungaungwa nado ngahelipi? Jehova okwa li a lombwela Ovaisrael sha yukilila a ti: “Ino kukutika omwenyo woye, ndee ino kamatela eke loye komukweni ohepele. U noku mu pa nehalo liwa, nomwenyo woye u ha kale u noluhodi, osheshi omolweeshali doye Omwene Kalunga koye ote ke ku nangeka noupuna moilonga yoye aishe.” (Deuteronomion 15:7, 10) Okwa li yo a lombwela Ovaisrael vaha kale tava teya omapya avo fiyo okominghulo novaha toole po omitwe doilya odo da wila poshi. Ova li ve na okufiya po oilya oyo, opo eehepele di dule okupupudulula. (Leviticus 23:22; Rut 2:2-7) Eshi oshiwana osho sha li hashi dulika komhango oyo yopahole, ovo va li eehepele kava li hava ka ehela oikulya. Mbela osho kasha li tashi ulike kutya Jehova omunalukeno?

13, 14. (a) Eendjovo daDavid otadi tu shilipaleke ngahelipi kutya Jehova oku na ko nasha nafye shili pauhandimwe? (b) Oshimoniwa shilipi tashi tu kwafele tu ude ko kutya Jehova oha kala popepi naavo ve “nomitima da teyauka” ile ve “nomhepo ya nyanyauka”?

13 Nokunena, Kalunga ketu omunahole oha kala e na ko nasha nafye shili pauhandimwe. Ohatu dulu okukala noushili kutya oha kala e wete omaupyakadi oo hatu shakeneke. Omupsalme David okwa ti: “Omesho Omwene [okwe] a talifila ovayuki, nomatwi aye okwa a ameka kekwenauko lavo. Omwene oku li popepi nomitima da teyauka, Ye oha xupifa ava ve nomhepo ya nyanyauka.” (Epsalme 34:16, 19) Omuyandjimulombo umwe okwa popya shi na sha novanhu ovo tava popiwa momushangwa oo a ti: “Ove na omitima da teyauka nomhepo ya nyanyauka, kokutya, ove lininipika omolwoulunde, nove litala ko inava fimana; ove litala ko ve li ovanhu vongaho, noinave lineekela muvo vene.” Otashi dulika va kale tava diladila kutya Jehova oku li kokule navo noke na ko nasha navo, molwaashi vo ovanhu vongaho. Ndele hasho shi li ngaho. Eendjovo daDavid otadi tu shilipaleke kutya Jehova iha efa ovo “ve litala ko ve li ovanhu vongaho.” Kalunga ketu omunalukeno oku shii kutya ohatu kala twe mu pumbwa neenghono peemhito odo hatu kala tu udite ngaho, noha kala popepi nafye.

14 Natu tale koshimoniwa tashi landula. Omudalakadi umwe wokuAmerika okwa li a twala meendelelo okamonamati kaye komido mbali koshipangelo molwaashi oka li ka hakukilwa komukifi wa nyika oshiponga oo hau ningifa omunhu a kale ita fuda nawa. Konima eshi okaana oko ka konakonwa, ndokotola okwa lombwela ina yako kutya oke na okunangekwa meembete oufiku oo. Mbela omudalakadi oo okwa lele peni onguloshi oyo? Okwa lele e li omutumba koshipundi monduda omo mwa nangekwa okamona, a li popepi nombete yako. Molwaashi okamonamati oka li taka vele nai, okwa li e udite kutya oku na ashike okukala puko. Nopehe na omalimbililo, nafye ohatu dulu okukala noushili kutya Tate yetu womeulu omunahole oha kala e li pamwe nafye ngeenge hatu hangwa komaudjuu. Dimbuluka yo kutya ovanhu ove na olukeno molwaashi ova shitwa oshifeka shaKalunga. (Genesis 1:26) Onghee hano, eendjovo dEpsalme 34:19 odo tadi kumu omutima otadi tu shilipaleke kutya Jehova oha kala “popepi” nafye ngeenge tu “nomitima da teyauka” ile tu “nomhepo ya nyanyauka,” he tu kenukile noha kala e lilongekida oku tu kwafela. Jehova oku li ngaashi omudali omunahole.

15. Omeenghedi dilipi Jehova he tu kwafele pauhandimwe?

15 Jehova ohe tu kwafele ngahelipi pauhandimwe? Iha kufa po ngeno oyeetifi yokumona oixuna, ndele oha yandje omafiloshisho mahapu kwaavo tave mu pula ekwafo. Eendjovo daye, Ombiibeli, odi na omayele taa longo oo taa dulu oku tu kwafela. Okwa nangeka po ovapashukili va pyokoka pamhepo momaongalo, ovo hava kendabala okuhopaenena oukwatya waye wolukeno eshi tava kwafele Ovakriste vakwao. (Jakob 5:14, 15) E li “Omuudi womailikano,” oha “yandje Omhepo Iyapuki kuava tave mu indile.” (Epsalme 65:3; Lukas 11:13) Omhepo oyo otai dulu oku tu pa “eenghono di dule odo dopaushitwe” opo tu dule okulididimikila omaupyakadi, fiyo osheshi a kandulwa po filufilu kOuhamba waKalunga. (2 Ovakorinto 4:7) Mbela inatu pandula omolwomafiloshisho aeshe oo? Natu dimbuluke alushe kutya omafiloshisho oo oku li euliko lolukeno laJehova lomoule.

16. Onghedi ya denga mbada omo Jehova e tu ulikila olukeno oilipi, naasho oshe tu kuma ngahelipi pauhandimwe?

16 Jehova okwa yandja Omona waye omuholike opo omwenyo waye u ninge oikulila yetu, naayo oyo onghedi ya denga mbada omo Jehova e tu ulikila olukeno. Eyambo olo lopahole Jehova e tu longekidila ole tu pa omhito yoku ka xupifwa. Ongushu yekuliloyambo olo otai ti sha komunhu keshe pauhandimwe. Nomolwaasho, osha yeleka eshi Sakaria, xe yaJohannes omuninginifi, a li a xunganeka kutya ekuliloyambo otali ulike kutya “Kalunga ketu oku na olukeno.” — Lukas 1:78, OB-1986.

Olukeno laJehova oli na ongaba

17-19. (a) Ombiibeli oye shi ulika ngahelipi kutya olukeno laJehova oli na ongaba? (b) Oshike sha li sha ningifa Jehova a efe okukenukila oshiwana shaye?

17 Mbela oshi li pandunge okudiladila kutya olukeno laJehova ka li na ongaba? Ahowe, molwaashi Ombiibeli otai shi ulike nawa sha yela kutya Jehova ka li a kenukila oohandimwe ovo va li inava hala okudulika komifikamhango daye douyuki. (Ovaheberi 10:28) Opo tu ude ko kutya omolwashike iha kenukile ovanhu vamwe, natu tale vali konghedi omo a li a ungaunga nOvaisrael.

18 Nonande Jehova okwa li a xupifa Ovaisrael lwoikando momake ovatondadi vavo, hauxuuninwa okwa li a ulika kutya olukeno laye oli na ongaba. Oshiwana osho osha li sha ninga oshinashibofa, sha li hashi longele oikalunga, nosha li nokuli sha nyateka motembeli yaJehova noikalunga ya tya ngaho. (Hesekiel 5:11; 8:17, 18) Kakele kaasho, ova “yola ovatumwa vaKalunga, ndele va dina eendjovo daye, ndele va sheka ovaprofeti vaye, fiyo oupyuhandu wOmwene wa xwamena ovanhu vaye ndele inapa monika vali eveluko.” (2 Omafimbo 36:16) Oshiwana osho osha li she uya fiyo oponghatu opo Jehova a li ita dulu vali oku shi kenukila, molwaashi osha li she mu nyemateka neenghono. Oshidjemo osha li shike mbela?

19 Jehova okwa tokola a ti: “Itandi kenukile, itandi xupifa, itandi [file] onghenda, ndi va efe ngeno itandi va nyono po.” (Jeremia 13:14) Opo nee okwa li a efa Jerusalem notembeli yasho i hanaunwe po, nOvaisrael ova li va twalwa moukwatwa kuBabilon. Kashi fi tuu shinyikifa oluhodi, ngeenge ovanhu va tukululile Kalunga ounashibofa fiyo osheshi a efa okukala te va kenukile! — Omaimbilokemo 2:21.

20, 21. (a) Oshike tashi ka ningwa po, ngeenge Kalunga a efa okukenukila ovanhu ovalunde kunena? (b) Oukwatya wa pambafana nolukeno laJehova ulipi hatu ka kundafana metukulwa tali landula?

20 Ongahelipi shi na sha nokunena? Jehova ina lunduluka. Omolwolukeno laye, okwa yandja elombwelo kEendombwedi daye di udife ‘evangeli lOuhamba’ mounyuni aushe. (Mateus 24:14) Oha kwafele yo ovanamitimadiwa ovo ve na ohokwe va ude ko etumwalaka lOuhamba. (Oilonga 16:14) Ndele oilonga yokuudifa itai ka twikila fiyo ofiyo. Efimbo otali ke uye, eshi Jehova ta ka efa okukala ta kenukile ovanhu ovalunde, ndele ta hanauna po onghalelo ei yoinima. Itashi ka kala shi li metwokumwe nolukeno okweefa ounyuni ou woukolokoshi u kale po fiyo alushe, vo ovanhu tava kala ashike tava mono oixuna. Ashike, ota ka kenukila ‘edina laye liyapuki’ nosho yo oshiwana shaye shidiinini. (Hesekiel 36:20-23) Ota ka kombolola po oukolokoshi aushe nokweeta po ounyuni mupe wouyuki. Okwa popya shi na sha novakolokoshi a ti: “Eisho lange itali ka tala nolukeno, ndele Ame [itandi] ka filonghenda. Okweenda kwavo Ame ohandi ke ku undwila kombada yomitwe davo.” — Hesekiel 9:10.

21 Ofimbo osho inashi ningwa, Jehova ota twikile okukenukila ovanhu, nokuli naavo ve na oupu oku ka hanaunwa po. Ovanhu ovalunde ovo tave livele ombedi shili otava dulu okumona ouwa moukwatya waJehova wokudimina po, oo wa pambafana nolukeno. Metukulwa tali landula, ohatu ka kundafana omafaneko Ombiibeli onhumba mahokwifa, oo tae tu kwafele tu ude ko nghee Jehova he tu dimine po filufilu.

a Shihokwifa, oshityalonga osho shOshiheberi racham osha longifwa mEpsalme 103:13 okuulika konghenda, ile kolukeno olo hali kala li niwe kuxe omudali.