1-3. Omolwashike hatu dulu okukala noushili kutya Jehova omulininipiki?

 NATU tye nee ngeno xe omudali okwa hala okuhonga okamona oshilihongomwa shonhumba sha fimanenena, nokwa halelela a hange omutima wako. Mbela oku na okupopya nako monghedi ya tya ngahelipi? Mbela oshiwa ngoo okupopya nako e li ofika, ta popi nonyanya? Ile oshiwa okutwa omutyonghe puko nokupopya nako nomwenyo muwa nonewi tali hokwifa? Xe omunaendunge nomulininipiki ota ka kala a hala okupopya nako nomwenyo muwa nonewi tali hokwifa.

² Mbela Jehova omunhu a tya ngahelipi? Mbela omulinenepeki, ile omulininipiki, omukwanyanya, ile oku na omwenyo muwa? Jehova oku na eshiivo nounongo uhe fi okuyelekwa. Ndele mbela owe shi didilika tuu kutya ovanhu vamwe ovo ve na eshiivo novanongo ihava kala ve lininipika? Ombiibeli oya ti: “Okushiiva otaku nenepekifa.” (1 Ovakorinto 3:19; 8:1) Ndele Jehova ke fi ashike “omunongo momutima,” ndele okwe lininipika yo. (Job 9:4, NW) Hakutya ngeno ina tumbala, ndelenee ke fi omulinenepeki. Omolwashike Jehova omulininipiki?

³ Jehova omuyapuki. Onghee hano, ke na elinenepeko, olo li li umwe womomaukwatya oo haa nyateke omitima dovanhu. (Markus 7:20-22) Didilika yo osho omuprofeti Jeremia a popya shi na sha naJehova, eshi a ti: “Omwenyo woye otau ka dimbuluka nge nokukulukila pwaame.” a (Omaimbilokemo 3:20, NW) Diladila  ashike kwaasho! Jehova, Omwene Omunamapangelo aeshe, okwa li e na ehalo ‘okukulukila,’ ile tu tye okuuya pondodo opo pa li Jeremia nokuungaunga naye nawa nonande Jeremia ka li omunhu a wanenena. (Epsalme 113:7) Osho itashi yandje tuu oumbangi kutya Jehova omulininipiki! Ndele elininipiko lopakalunga ola kwatela mo shike? Ola pambafana ngahelipi nounongo? Omolwashike oukwatya welininipiko wa fimana kufye?

4, 5. (a) Elininipiko oshike, ohali limonikila ngahelipi, nomolwashike tuhe na okudiladila kutya omunhu oo e lininipika oku na ounghundi, ile kutya oku na oumbada? (b) Jehova okwa ulika ngahelipi elininipiko mokuungaunga kwaye naDavid, nelininipiko laJehova ohali tu kwafele ngahelipi?

⁴ Elininipiko otashi ti okuhakala u li shii oungame, ile okuhakala u na ounhwa. Oli li oukwatya womeni, oo hau limonikila mokukala nomaukwatya ngaashi, omwenyo muwa, elidiiniko nosho yo ondjele. (Ovagalati 5:22) Itashi ti kutya, ngeenge omunhu oku na omaukwatya a tya ngaho oku na ounghundi, ile oumbada. Omaukwatya oo ohaa longele kumwe filufilu nehandu laJehova li li pauyuki nosho yo eenghono daye dokuhanauna. Kakele kaasho, omwenyo muwa nelininipiko laJehova otai yandje oumbangi kutya  Jehova oku na eenghono dinenenene dokulipangela monghedi ya wanenena. (Jesaja 42:14) Ndele elininipiko ola pambafana ngahelipi nounongo? Embo limwe lomauyelele Ombiibeli ola ti: “Hauxuninwa, elininipiko ola kwatela mo . . . oikala yokuheliholamwene noli li efina lounongo aushe.” Hano, osha yela kutya omunhu ita dulu okukala e na ounongo washili, ngeenge ke na elininipiko. Ouwa ulipi hatu mono melininipiko laJehova?

⁵ Ohamba David oya li ya imbila Jehova ya ti: “Ove wa pa nge oshikelelifo shexupifo, nolulyo loye ola kwatela nge mofika, nefilonghenda [elininipiko] loye olo la nenepeka nge.” (Epsalme 18:36, yelekanifa novelishe 35 mo-NW.) Jehova okwa li a kulukila puDavid oku shi popya pafaneko, opo a ungaunge naye, e mu amene noku mu yambidida efiku keshe, nonande ka li a wanenena. David okwa li a dimina kutya okwa li ashike ta ka xupa momaupyakadi aye nokuninga ohamba inene omolwelininipiko laJehova olo hali mu linyengifa a kwafele ovanhu. Ngeno Jehova ka li omulininipiki, ile tu tye ngeno ka li e na ehalo lokukulukila pufye, opo a ungaunge nafye onga omudali omunambili nomunahole, ngeno olyelye womufye ta dulu oku ka xupifwa?

6, 7. (a) Omonghedi ilipi Jehova e li omulininipiki? (b) Oukwatya wengungumano, ile omwenyo muwa owa pambafana ngahelipi nounongo, nolyelye e li oshihopaenenwa sha denga mbada moshinima osho?

⁶ Osha fimanenena kovanhu ovadiinini okukulika oukwatya welininipiko. Oukwatya oo owa pambafana nounongo. Pashihopaenenwa, Omayeletumbulo 11:2 otaa ti: “Ounongo tau kala puava ve lininipika.” Ndele paMbiibeli ope na eyooloko, ngeenge tashi uya ponghedi omo Jehova ha ulike elininipiko nomonghedi omo ovanhu ve na okuulika oukwatya oo. Omolwashike mbela? Hakutya ngeno Jehova ke fi omulininipiki shili. Ndele ngeenge tashi uya povanhu, elininipiko ola kwatela mo okukala ve udite kutya ova ngabekwa. Omunaenghono adishe ina ngabekwa kusha, kakele ashike komangabeko oo e litulila po ye mwene metwokumwe nomifikamhango daye douyuki. (Markus 10:27; Titus 1:2) Kakele kaasho, e li Omukombadambada, kape na oo ta dulu oku mu pangela. Onghee hano, ita dulu okukala e lininipika monghedi omo ovanhu ve na okulininipika.

⁷ Ashike, Jehova omulininipiki meityo olo kutya oha ungaunga novanhu nehalo liwa nosho yo omwenyo muwa. Oha hongo  ovapiya vaye kutya ounongo washili owa kwatela mo okukala nengungumano, ile tu tye, omwenyo muwa. Nomolwaasho Ombiibeli tai popi kombinga ‘yengungumano lounongo.’ b (Jakob 3:13) Jehova oku li oshihopaenenwa sha denga mbada moshinima osho. Natu ka taleni oshihopaenenwa shaye.

8-10. (a) Omolwashike shi li oshinima shididilikwedi, eshi Jehova ha pe oishitwa yaye oinakuwanifwa noha pwilikine kuyo? (b) Omunaenghono adishe oha ungaunga ngahelipi novaengeli nelininipiko?

⁸ Oshihokwifa okudiladila kutya Jehova oha yandje oinakuwanifwa koishitwa yaye nokupwilikina kuyo. Osho otashi yandje oumbangi kutya omulininipiki. Osho oshinima shikumwifi, molwaashi Jehova ina pumbwa ngeno ekwafo, ile okupewa omayele koishitwa yaye. (Jesaja 40:13, 14; Ovaroma 11:34, 35) Ndele Ombiibeli oya ulika lwoikando kutya Jehova osho e li ngaho.

⁹ Diladila pashihopaenenwa koshiningwanima sha tongomana mokukalamwenyo kwaAbraham. Abraham okwa li a talelwa po kovaenda vatatu. Pomhito oyo okwa li a ifana umwe womuvo “Omwene.” Ovaenda ovo ova li ovaengeli, naumwe womuvo okwa li ta popi onga oye Jehova, molwaashi okwa li omupopikalelipo waye. Jehova okwa li a lombwela Abraham okupitila momweengeli oo kutya okwa uda ‘onghuwo molwaSodom naGomorra.’ Okwa weda ko a ti: “Ame nda hala okukolokela poshi nokutala ngenge va ninga tuu shili ngaashi onghuwo molwavo ya fika kuame, ile hasho. Nda hala oku shi shiiva.” (Genesis 18:3, 20, 21) Ndele osho kasha li sha hala okutya Omunaenghono adishe okwa li ta ka ‘kolokela poshi.’ Ndele ponhele yaasho, okwa li a tuma ovaengeli vaye ve mu kalele po. (Genesis 19:1) Omolwashike a li a tuma ovaengeli? Mbela opa li sha osho tashi imbi Jehova oo ha dulu okumona keshe pamwe a ‘shiive’ onghalo yaSodom naGomorra? Hasho nandenande. Molwaashi okwe lininipika, okwa li a pa ovaengeli oshinakuwanifwa shoku ka konakona onghalo moilando oyo nokutalela po Lot noukwaneumbo waye muSodom.

 ¹⁰ Jehova oha pwilikine yo koishitwa yaye. Pomhito imwe, okwa li a pula ovaengeli va ninge omaetepo shi na sha nokweenda medu ohamba ikolokoshi Ahab. Jehova ka li a pumbwa lela ekwafo lovaengeli moshinima osho. Ndele okwa li a tambula ko eetepo lomweengeli umwe nokwa li e mu tuma a ka tule moilonga eetepo olo. (1 Eehamba 22:19-22) Mbela osho itashi yandje oumbangi kutya Jehova omulininipiki shili?

11, 12. Abraham okwa li a mona ngahelipi kutya Jehova omulininipiki?

¹¹ Jehova oku na yo ehalo okupwilikina komakemo ovanhu inava wanenena. Pashihopaenenwa, eshi Jehova a li a lombwela Abraham kutya okwa hala okuhanauna po Sodom naGomorra, omulumenhu oo omudiinini okwa li e shi kuminwa. Abraham okwa ti kuJehova: “Nashi kale kokule naave: Omutokoli wedu alishe ita tokola pauyuki?” Okwa li yo a pula Jehova, ngeenge ota ka hanauna po oilando oyo, ngeenge omu na ovayuki 50. Jehova okwa li e mu shilipaleka kutya ite ke shi ninga. Opo nee Abraham okwa kala ta pula Jehova kutya ongahelipi, ngeenge omu na ovayuki 45, ile 40, nosho tuu. Jehova okwa kala ta shilipaleke Abraham kutya ite ke shi ninga fiyo osheshi Abraham a fika povayuki omulongo. Otashi dulika Abraham ka li a nongela filufilu kutya Jehova omunanghenda shi fike peni. Ashike Jehova okwa efa nelininipiko kaume kaye nomupiya waye Abraham a popye omaliudo aye, nokwa kala te mu pwilikine nelididimiko. — Genesis 18:23-33.

¹² Ovahongwanhu vangapi hava pwilikine nelididimiko kovanhu ovo ve li pedu neenghono kuvo mouhongelwe? c Ndele Kalunga ketu oha pwilikine nelididimiko omolwelininipiko laye linene. Pomhito oyo Abraham a li ta popi naJehova ngaashi sha hokololwa metetekelo, okwa li a didilika kutya Jehova “omunanheni.” (Exodus 34:6) Molwaashi otashi dulika Abraham a li e wete kutya inashi yuka okupa oushima Omukombadambada, okwa li a pula lwoikando ivali a ti: “Omwene, ino handuka.” (Genesis 18:30, 32) Jehova ka li e mu handukila, molwaashi oku na ‘engungumano lounongo.’

13. Oshitya “ondjele” otashi ti ngahelipi paMbiibeli, nomolwashike hatu dulu okutya Jehova oku na ondjele?

¹³ Elininipiko laJehova ohali limonikila yo moukwatya vali umwe muwa: ondjele. Mupya munene, oukwatya oo owa pumba movanhu inava wanenena. Jehova iha pwilikine ashike nehalo liwa koishitwa yaye inaendunge, ndele oha tifuka yo, ngeenge osho tai pula itashi nyono omafinamhango aye ouyuki. PaMbiibeli, oshitya “ondjele” otashi ti lelalela “okutifuka.” Oukwatya oo nao ohau ulike kutya omunhu oku na ounongo wopakalunga. Ombiibeli otai ti: ‘Ounongo ou hau di pombada ou na ondjele.’ (Jakob 3:17, yelekanifa NW.) Omeityo lilipi Jehova oo e na ounongo wa shiya ko taku dulu okutiwa kutya oku na ondjele? Etomheno limwe ololo kutya oha lunduluka she likolelela keenghalo. Dimbuluka kutya eityo ledina laye otali tu hongo kutya Jehova ota dulu okukala keshe osho a hala okukala, opo a wanife po omalalakano aye. (Exodus 3:14, NW) Mbela osho itashi ulike kutya oku na ehalo lokulunduluka nonokutya oku na ondjele?

14, 15. Emoniko laHesekiel li na sha netemba laJehova lomeulu otali tu hongo shike kombinga yoshitukulwa shehangano laJehova shomeulu, nola yooloka ko ngahelipi komahangano omounyuni?

¹⁴ Ope na oshitukulwa shimwe shOmbiibeli shididilikwedi osho tashi tu kwafele tu mone kutya Jehova oha lunduluka she likolelela keenghalo. Omuprofeti Hesekiel okwa li a mona emoniko li na sha noshitukulwa shehangano laJehova shomeulu shi na oishitwa yopamhepo. Okwa li a mona etemba olo li na ounene tau kumwifa, notali wilikwa kuJehova. Etemba olo ohali ende monghedi ihokwifa neenghono. Oli na omaulu manenenene, oo haa dulu okuyuka keembinga adishe noku yadi omesho, oo haa kala e wete apeshe. Ohali dulu okupiluka nokutanauka nopehe na okukanghama, ile okudenga ondalaye. Etemba olo linenenene ihali ende ponhapo yoyeendifo oyo ya longwa kovanhu. Otali dulu okweenda ponhapo yokashelu, nokutanauka mepakumo leisho. (Hesekiel 1:1, 14-28) Ngaashi Omunaenghono adishe oo te li wilike, ehangano laJehova oha li ningi omalunduluko modiva she likolelela keenghalo nokeemhumbwe odo tadi holoka po efimbo nefimbo.

¹⁵ Ovanhu itava dulu okuhopaenena filufilu onghedi omo ehangano laye hali ningi omalunduluko. Ovanhu vahapu nomahangano  opanhu ihaa tifuka nokuli noupu, ile a ninge omalunduluko a pumbiwa. Diladila kefaneko eli: Oshikepa yokuhumbata omahooli, ile eshina lokolutenda otashi dulika i na ounene tau kumwifa nosho yo eenghono dinene. Ndele oyeendifo ya tya ngaho ohai dulu ngoo okuninga po omalunduluko meendelelo, ngeenge opa holoka eenghalo donhumba? Ngeenge mondjila yeshina omwa wile oshinima, eshina itali ka tanauka nandenande. Kakele kaasho, oyeendifo oyo ihai dulu okukanghama ombadilila. Eshina olo li na oikoto ihapu otashi dulika tali pula eekilometa mbali lwaapo, okukanghama konima eshi omushingi a paka mo eembiliki. Sha faafana, oshikepa yomahooli otashi dulika tai pula eekilometa hetatu lwaapo, okukanghama nonande eeindjina dayo oda dima. Ngeno oshikepa ya tya ngaho oi tulwe molivesa, otai ka kanghama ashike konima yeekilometa nhatu. Omahangano opanhu luhapu osho haa kala ngaho; ihaa tifuka noupu molwaashi kae na ondjele. Molwaashi ovanhu ove na ounhwa, luhapu ihava ningi omalunduluko she likolelela keemhumbwe nokeenghalo. Oikala ya tya ngaho oya mbangolotifa eefeema donhumba noya kufifa ko omapangelo amwe koipundi. (Omayeletumbulo 16:18) Inatu hafa tuu, eshi tu shii kutya Jehova nehangano laye hasho ve li ngaho!

16. Jehova okwa li a ungaunga ngahelipi naLot nondjele fimbo ina hanauna po Sodom naGomorra?

¹⁶ Diladila natango kombinga yehanauno laSodom naGomorra. Lot noukwaneumbo waye ova li va pewa elombwelo lokondadalunde komweengeli, taku ti: ‘Djei mo onhapo mu ye keemhunda.’ Ndele Lot ka li a tambula ko oshinima osho. Okwa kema a ti: “Akutu Omwene wange.” Molwaashi okwa li ta diladila kutya oshi na oupu a fye, ngeenge okwa i onhapo keemhunda, okwa indila, opo ye noukwaneumbo waye va efiwe va ye onhapo koshilando osho sha li popepi shedina Soar. Dimbuluka kutya Jehova okwa li yo a hala okuhanauna po oshilando osho. Kakele kaasho, Lot ka li e na etomheno lokukala a tila, molwaashi Jehova okwa li ta dulu oku mu xupifila keemhunda. Ndele nande ongaho, Jehova okwa li a pwilikina komaindilo aLot. Omweengeli okwa lombwela Lot a ti: “Moshinima eshi namo ohandi ku itavelele, ndiha hanaune po  oshilando osho wa popya.” (Genesis 19:17-22) Mbela osho itashi yandje oumbangi kutya Jehova oku na ondjele?

17, 18. Jehova okwa li a ulika ngahelipi kutya oku na ondjele mokuungaunga kwaye nOvaninive?

¹⁷ Jehova oha tale yo, ngeenge ovanhu ove livela ombedi tashi di komutima, nohe va file onghenda alushe nokulonga osho sha yuka. Diladila kwaasho sha li sha ningwa po, eshi omuprofeti Jona a li a tumwa kuNinive, oshilando shikolokoshi osho sha li shi yadi elongifo leenghono. Okwa li a endaenda momapandavanda oshilando osho, te shi londwele netumwalaka li li paunafangwa, olo a pewa kuKalunga, kutya: Oku na ashike omafiku 40 oshilando osho oshinaenghono shi hanaunwe po. Ndele ohaluka, onghalo oya li ya lunduluka meendelelo. Ovaninive ova li ve livela ombedi. — Jona, etukulwa 3.

¹⁸ Shihokwifa, onghedi omo Jehova a li e linyenga oya li ya yooloka ko konghedi omo Jona e linyenga, eshi Ovaninive ve livela ombedi. Molwaashi Jehova oha tifuka, pomhito oyo, okwa li a ninga Omudimipo womatimba, ponhele yokukala “omukwanyati.” d (Exodus 15:3) Mepingafano naasho, Jona ka li a tifuka, nomolwaasho ka li a etela Ovaninive onghenda. Ponhele yokuhopaenena Jehova, oo e na ondjele, Jona okwa li a fa eshina lokolutenda, ile oshikepa yomahooli oyo ya popiwa metetekelo. Molwaashi okwa li a xunganeka ehanauno, okwa li a halelela Ovaninive va hanaunwe po. Ndelenee Jehova okwa li a honga nelididimiko omuprofeti waye, oo a li ehe na elididimiko, opo a mone kutya okwa pumbwa okukala e na ondjele nonghenda. — Jona, etukulwa 4.

19. (a) Omolwashike hatu dulu okukala tu na oushili kutya Jehova oku na ondjele, ngeenge tashi uya pwaasho a teelela tu ninge? (b) Omayeletumbulo 19:17 otaa ulike ngahelipi kutya Jehova oku li Omwene ‘muwa nomunambili,’ notaa ulike ngahelipi kutya omulininipiki shili?

¹⁹ Jehova oha ulike yo kutya oku na ondjele, ngeenge tashi uya pwaasho a teelela tu ninge. Ohamba David oya ti: “Oye ta shiiva oshitwe yetu, nhumbi tu li; ota dimbulukwa, nokutya fye ondwi yedu.” (Epsalme 103:14) Jehova oku shii omangabeko etu nosho yo onghalo yetu yokuhawanenena e tu dule. Iha teelele tu longe  shihapu shi dulife pwaasho hatu dulu okulonga. Ombiibeli otai ti kutya ope na oovene vopanhu, ovo ‘vawa nove nombili,’ nosho yo ovo ve li ‘ovakwanyanya.’ (1 Petrus 2:18) Mbela Jehova oku li Omwene a tya ngahelipi? Didilika osho Omayeletumbulo 19:17 taa popi shi na sha naye taa ti: “Ou ta filonghenda eehepele, ota tulike kOmwene.” Osha yela kutya Jehova oku li Omwene muwa nomunambili, molwaashi oha didilike oilonga keshe yolune oyo tai longelwa eehepele. Kakele kaasho, omushangwa oo otau ulike yo kutya Omushiti weshito alishe oha kala e udite e na oshikolo sholupandu kovanhu vongaho ovo tava longo oilonga yolune ya tya ngaho. Kau fi tuu oumbangi wa kola oo tau ulike kutya Jehova omulininipiki shili!

20. Oshike tashi tu shilipaleke kutya Jehova oha udu omailikano etu nohe a nyamukula?

²⁰ Fiyo okunena, Jehova oha ungaunga novapiya vaye nomwenyo muwa nosho yo nondjele. Ngeenge hatu ilikana kuye tu na eitavelo, ohe tu udu. Nonande kunena ihe tu tumine ovaengeli ve uye va popye nafye, katu na okufika pexulifodiladilo kutya iha pwilikine komailikano etu. Dimbuluka kutya, eshi omuyapostoli Paulus a li a pula ovaitaveli vakwao ve mu ‘ilikanene,’ opo a mangululwe modolongo, okwa li a weda ko a ti: “Ame ndi mu shunifilwe diva.” (Ovaheberi 13:18, 19) Osho otashi ulike kutya omailikano etu otaa dulu okulinyengifa Jehova a ninge oshinima shonhumba, osho ngeno ine shi ninga, ngeno katu ilikanene. — Jakob 5:16.

21. Exulifodiladilo la puka lilipi tuhe na okufika pulo shi na sha nelininipiko laJehova, noshike tu na okudimbuluka shi na sha noukwatya oo?

 ²¹ Oushili oo kutya Jehova oha ulike elininipiko mokukala nomwenyo muwa, ehalo lokupwilikina koishitwa yaye, elididimiko nondjele, itau ti kutya oha hekula omafinamhango aye e li pauyuki. Ovawiliki veengeleka dOukwakriste ohava diladila kutya ove na ondjele, eshi hava hekula omifikamhango daJehova dopaenghedi nokulombwela oilyo yeengeleka davo oinima oyo tai nyuwifa omatwi. (2 Timoteus 4:3) Ndele oikala yokuliyandja, opo u wapalele vamwe itai yandje oumbangi kutya ou na ondjele yashili. Jehova oKalunga muyapuki; nomolwaasho ita dulu okunyona omifikamhango daye douyuki. (Leviticus 11:44) Onghee hano, natu kale twa tala ko ondjele yaJehova ngaashi i li, kutya otai yandje oumbangi kutya ye omulininipiki. Mbela ino hafa okushiiva kutya Jehova Kalunga, oo e li omunongo a shiya ko meshito alishe, oku li yo omulininipiki shili? Kashi fi tuu oshinima shitunhula okweehena popepi naKalunga mukumwifi, oo e na omwenyo muwa, elididimiko nosho yo ondjele!