Eemhango daKalunga ode likolelela komafinamhango aye. Omafinamhango oo okwe likolelela koshili ya fimana oyo tai hangwa mOmbiibeli. Ohae tu kwafele tu ude ko nghee Kalunga ha diladila nanghee ha kala e uditile oinima. Omafinamhango ohae tu kwafele tu ninge omatokolo e li pandunge monghalamwenyo nokulonga osho sha yuka. Oku lile po oku tu kwafela moinima oyo inai tumbulwa kondadalunde meemhango daKalunga.

▸ Etukulwa 1, okatendo 8

Okudulika kuJehova otashi ti okuninga keshe osho te tu lombwele hatu shi ningi nehalo liwa. Jehova okwa hala tu dulike kuye molwaashi otu mu hole. (1 Johannes 5:3) Ngeenge otu hole notwe lineekela Kalunga, ohatu ka dulika komayele aye meenghalo adishe. Ohatu ka dulika kuye nokuli nongeenge shidjuu kufye. Oshiwa okudulika kuJehova, molwaashi ohe tu hongo nghee hatu dulu okukala nonghalamwenyo i li nawa paife nokwe tu udanekela kutya ohatu ka hafela omanangekonoupuna mahapu monakwiiwa. — Jesaja 48:17.

▸ Etukulwa 1, okatendo 10

Jehova okwa pa keshe umwe womufye emanguluko lokuninga omatokolo ile tu tye oukwatya wokudula okuninga omatokolo. Ine tu shita tu kale twa fa omalobota. (Deuteronomion 30:19; Josua 24:15) Ohatu dulu okulongifa emanguluko letu tu ninge omatokolo e li pandunge. Ashike ngeenge inatu lungama, otashi dulika tu ninge omatokolo ehe li pandunge. Okukala tu na emanguluko lokuninga omatokolo osha hala kutya keshe umwe oku na okutokola ngeenge ota kala omudiinini kuJehova nokuulika kutya oku mu hole shili.

▸ Etukulwa 1, okatendo 12

Jehova okwe tu tulila po omifikamhango dopaenghedi ile ewiliko omolwelihumbato neenghatu detu. Ohatu dulu okulihonga mOmbiibeli  kutya omifikamhango odo oda kwatela mo shike nanghee tadi dulu oku tu kwafela tu kale nonghalamwenyo iwa. (Omayeletumbulo 6:16-19; 1 Ovakorinto 6:9-11) Omifikamhango odo ohadi tu kwafele tu mone kutya oshike osho Kalunga a tala ko shi li mondjila naasho sha puka. Ohadi tu kwafele yo tu kale ovanahole, nghee hatu dulu okuninga omatokolo e li pandunge nosho yo nghee hatu dulu okuungaunga navamwe pahole. Nonande mounyuni ovanhu otava ende tava kanifa eenghedi, omifikamhango daJehova dopaenghedi inadi lunduluka. (Deuteronomion 32:4-6; Malakia 3:6) Ngeenge otwa dulika kudo otadi ke tu amena komaupyakadi mahapu opalutu nosho yo opamaliudo.

▸ Etukulwa 1, okatendo 17

Eliudo oo oukwatya womeni wokutongola pokati kaasho shi li mondjila naasho sha puka. Jehova okwa pa keshe umwe womufye eliudo. (Ovaroma 2:14, 15) Opo eliudo letu li kale tali longo nawa, otu na oku li deula she likolelela komifikamhango daJehova dopaenghedi. Eliudo letu ohali tu kwafele tu ninge omatokolo oo taa hafifa Kalunga. (1 Petrus 3:16) Eliudo letu otali dulu oku tu londwela ngeenge tu li pokuninga etokolo lihe li pandunge ile li tu vele ombedi ngeenge twa ninga sha sha puka. Otali dulu okunghundipala, ashike kekwafo laJehova otali dulu okukala vali tali longo. Eliudo la deulwa nawa ohali tu pe ombili yopamadiladilo nokulifimaneka.

▸ Etukulwa 2, okatendo 3

Okutila Kalunga osha hala kutya okukala tu mu hole notwe mu fimaneka nohatu ka henuka okuninga keshe osho tashi mu nyemateke. Etilo lokutila Kalunga otali tu kwafele tu ninge osho shi li mondjila nokuhenuka osho sha puka. (Epsalme 111:10) Ohali tu linyengifa tu pwilikine nelitulemo kukeshe osho Jehova te tu lombwele. Ohali tu kwafele yo tu kale metwokumwe nomaudaneko oo twe mu ningila molwaashi otwe mu fimaneka neenghono. Etilo lokutila Kalunga ohali nwefa mo onghedi yetu yokudiladila, yokuungaunga novanhu vakwetu nosho yo omahoololo oo hatu ningi efiku keshe.

▸ Etukulwa 2, okatendo 9

Elivelombedi ola kwatela mo okukala u udite ouyahame neenghono ngeenge wa ninga sha sha puka. Ovo ve hole Kalunga ohava kala ve udite nai neenghono ngeenge ova didilike kutya ova nyona omifikamhango daye. Ngeenge otwa didilike kutya otwa ninga sha sha puka, otu na okwiilikana kuJehova e tu dimine po pakanghameno lekuliloyambo laJesus. (Mateus 26:28; 1 Johannes 2:1, 2) Ngeenge otwe livele ombedi shili ndele hatu efa po okulonga osho shii, ohatu dulu okukala nelineekelo kutya Jehova ote tu dimine po. Inatu pumbwa okukala tu udite ondjo molwoinima oyo twa ninga monakudiwa. (Epsalme 103:10-14; 1 Johannes 1:9; 3:19-22) Natu lihonge komapuko etu, ndele hatu lundulula etaleko letu la puka nokukala metwokumwe nomifikamhango daJehova.

▸ Etukulwa 2, okatendo 18

Ngeenge omunhu okwa nyono enyono la kwata moiti ndele ina hala okulivela ombedi nokukala metwokumwe nomifikamhango daJehova, iha dulu vali okukala oshilyo sheongalo. Okwa pumbwa okukondwa mo meongalo. Ngeenge umwe okwa kondwa mo, ihatu ungaunga vali naye noihatu popi naye. (1 Ovakorinto 5:11; 2 Johannes 9-11) Elongekido lokukonda mo omunyoni, ohali amene edina laJehova neongalo. (1 Ovakorinto 5:6) Okukonda mo omunyoni meongalo ohashi mu kwafele e livele ombedi opo a dule okwaalukila kuJehova. — Lukas 15:17.

▸ Etukulwa 3, okatendo 19

Jehova oku tu hole nokwa hala oku tu kwafela. Nomolwaasho ohe tu pe ewiliko nomayele okupitila mOmbiibeli nosho yo movanhu ovo ve mu hole. Molwaashi inatu wanenena, otwa pumbwa lela ekwafo olo. (Jeremia 17:9) Ngeenge ohatu pwilikine nefimaneko kwaavo Jehova ha longifa opo ve tu wilike, ohatu ulike kutya otwe mu fimaneka notwa hala okudulika kuye. — Ovaheberi 13:7.

▸ Etukulwa 4, okatendo 2

Molwaashi inatu wanenena, oshipu kufye okukwatwa kounhwa nokukala tu lihole fye vene. Ashike nande ongaho, Jehova okwa teelela tu kale ovalininipiki. Luhapu ohatu lihongo elininipiko ngeenge otwe liyelekanifa naJehova nokumona kutya fye otu vanini. (Job 38:1-4) Natango opo tu kulike oukwatya welininipiko, otu na okulihonga okukala hatu diladila kombinga yavamwe nosho yo osho tashi va etele ouwa ponhele yokuyandja elitulemo kufye vene. Ounhwa luhapu ohau ningifa omunhu a kale e udite kutya oku li xwepo e dule vamwe. Omunhu omulininipiki oha kala e shii filufilu okudula kwaye nosho yo omaunghundi aye. Iha kala a tila okudimina omapuko aye, okuyandja ombili, okutambula ko omayele nosho yo omapukululo. Omunhu omulininipiki oha kala e lineekela muJehova nokushikula ewiliko laye. — 1 Petrus 5:5.

▸ Etukulwa 4, okatendo 4

Eenghonopangelo odo oufemba wokutula po elandulafano nokuninga omatokolo. Jehova oye e na eenghono da shiya ko meulu nokombada yedu. Oye omunaenghono meshito alishe molwaashi oye a shita oinima aishe. Oha longifa alushe eenghonopangelo daye omolwouwa wetu. Jehova okwa pa ovanhu vamwe oshinakuwanifwa shoku tu pashukila. Pashihopaenenwa, ovadali, ovakulunhuongalo nosho yo omapangelo oku na eenghonopangelo, na Jehova okwa teelela tu longele kumwe navo. (Ovaroma 13:1-5; 1 Timoteus 5:17) Ashike ngeenge eemhango dovanhu odi li omhinge neemhango daKalunga, ohatu dulika kuKalunga ponhele yokudulika kovanhu. (Oilonga 5:29) Ngeenge ohatu dulika kwaavo Jehova ta longifa, ohatu ulike kutya otwa fimaneka omatokolo aye.

▸ Etukulwa 4, okatendo 7

Jehova oha longifa ovakulunhuongalo, ovamwatate ovo ve na owino, opo va file oshisho eongalo. (Deuteronomion 1:13; Oilonga 20:28) Ovalumenhu ovo ohave tu kwafele tu kale tu na ekwatafano la pama naJehova noku mu longela nombili nomonghedi ya unganekwa nawa. (1 Ovakorinto 14:33, 40) Ove na okuwanifa po oiteelelwa yokondadalunde  oyo i li mOmbiibeli, opo va dule okunangekwa po komhepo iyapuki ve li ovakulunhuongalo. (1 Timoteus 3:1-7; Titus 1:5-9; 1 Petrus 5:2, 3) Ohatu longele kumwe novakulunhuongalo molwaashi otwe lineekela nohatu yambidida ehangano laKalunga. — Epsalme 138:6; Ovaheberi 13:17.

▸ Etukulwa 4, okatendo 8

Jehova okwa pa ovadali oshinakuwanifwa shokufila oshisho ounona vavo nosho yo ovaneumbo. Ombiibeli oya yelifa kutya omushamane oye omutwe woukwaneumbo. Ashike ngeenge meumbo kamu na omushamane, omukulukadi oye omutwe woukwaneumbo. Oinakuwanifwa yomutwe woukwaneumbo oya kwatela mo okulandela oukwaneumbo oikulya, oikutu nosho yo onhele yokukala. Oshinakuwanifwa sha fimanenena shomutwe woukwaneumbo okukwafela oukwaneumbo waye u longele Jehova. Pashihopaenenwa, oha shilipaleke kutya ohava i kokwoongala pandjikilile, moilonga yokuudifa nokukonakona Ombiibeli pamwe. Omutwe woukwaneumbo oo hau kwatele komesho ngeenge taku ningwa omatokolo. Ohau kendabala okuhopaenena Jesus mokukala nonghenda nokutifuka, ponhele yokukala omukwanyanya ile ha ningi omatokolo diva. Osho ohashi xumifa komesho ohole moukwaneumbo, nokukala keshe umwe e udite a amenwa, naasho ohashi pameke ekwatafano lavo naJehova.

▸ Etukulwa 4, okatendo 12

Olutuwiliki olo okangudu kovamwatate ovo ve na eteelelo lokuya meulu ovo hava longifwa kuKalunga opo va wilike oilonga yoshiwana shaye. Mefelemudo lotete, Jehova okwa li a longifa olutuwiliki opo li wilike eongalo lotete lOvakriste eshi tali mu longele nosho yo moilonga yokuudifa. (Oilonga 15:2) Kunena, ovamwatate ovo hava longo ve li Olutuwiliki ohava kwatele komesho mokuwilika nokwaamena oshiwana shaKalunga. Ohava wilikwa kEendjovo daKalunga nosho yo komhepo iyapuki ngeenge tava ningi omatokolo. Jesus okwa popya okangudu kovalumenhu ovo ovavaekwa kutya oke li “omupiya omudiinini nomunaendunge.” — Mateus 24:45-47.

▸ Etukulwa 4, okatendo 15

Omafimbo amwe otashi dulika omumwameme a pulwe a longe oshilonga shonhumba meongalo ngeenge kape na omumwatate. Ngeenge ta longo oshilonga osho, oha ulike kutya okwa fimaneka elongekido laJehova li na sha noukwamutwe mokudjala sha komutwe. Ndele opeemhito ashike dimwe a pumbwa okudjala sha komutwe. Pashihopaenenwa, omumwameme oku na okudjala sha komutwe ngeenge ta kwatele komesho ekonakonombiibeli pe na omushamane waye ile omumwatate a ninginifwa. — 1 Ovakorinto 11:11-15.

▸ Etukulwa 4, okatendo 17

Okuhenombinga osha hala kutya okwaanya okukufa ombinga moinima yopapolotika. (Johannes 17:16) Oshiwana shaJehova ohashi yambidida Ouhamba waye. Ihatu kufa ombinga moinima yomounyuni ou ngaashi ashike Jesus.

Jehova okwe tu lombwela tu “dulike kovapangeli nokovakulunhu voshilongo.” (Titus 3:1, 2; Ovaroma 13:1-7) Ashike omhango yaKalunga oya ti yo inatu dipaa. Nomolwaasho eliudo lOmukriste itali ke mu pitika a kufe ombinga moita. Ngeenge Omukriste okwa hala oku ka longa keekamba dovakwaita, eliudo laye otali ke mu wilika ngeenge ota dulu oku shi ninga ile hasho.

Ohatu longele Jehova molwaashi oye Omushiti wetu. Nonande ohatu fimaneke omadidiliko opashiwana, ihatu shalutile omapandela noihatu imbi omaimbilo opashiwana. (Jesaja 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Ovakorinto 10:14) Natango oshiwana shaJehova ohashi ningi etokolo pauhandimwe shiha kufe ombinga momahoololo eengudu dopapolotika ile okuhoolola ovanhu. Ohatu ningi ngaho molwaashi otwa hoolola nale epangelo laKalunga. — Mateus 22:21; Johannes 15:19; 18:36.

▸ Etukulwa 5, okatendo 2

Ounyuni otau xumifa komesho onghedi yaSatana yokudiladila. Omhepo ya tya ngaho oi li movanhu ovo vehe hole Jehova noihave mu hopaenene nosho yo ovo have lipwililikile omifikamhango daye. (1 Johannes 5:19) Onghee hano, okudiladila kwa tya ngaho nosho yo eenghatu  odo, odi li omhepo younyuni ou. (Ovaefeso 2:2) Oshiwana shaJehova ohashi shilipaleke kutya inashi nwefwa mo komhepo ya tya ngaho. (Ovaefeso 6:10-18) Ponhele yaasho, otu hole okushikula eendjila daJehova nohatu longo noudiinini opo tu kale hatu diladila ngaashi ye.

▸ Etukulwa 5, okatendo 7

Oushunimonima oo okukala omhinge noshili yOmbiibeli. Ovashunimonima ova tukululila oshibofa Jehova nosho yo Jesus, oo a nangekwa po e li Ohamba yOuhamba waKalunga, notava kendabala okunwefa mo ovanhu opo ve va waimine. (Ovaroma 1:25) Ova hala okukuna omalimbililo momadiladilo aavo hava longele Jehova. Meongalo lotete lopaKriste, omwa li ovanhu vamwe ovo va li va ninga ovashunimonima, nokunena oku na ovanhu ve li ngaho. (2 Ovatessaloniki 2:3) Ovapiya vaJehova ovo ovadiinini kuye, ihava kala ve na ekwatafano novashunimonima. Inatu efa nandenande okatalekonawa ile tu fininikwe kuvamwe tu leshe ile tu pwilikine koinima yovashunimonima. Otu va diinini kuJehova, noye ashike hatu longele.

▸ Etukulwa 5, okatendo 9

PaMhango yaMoses, oshiwana shaIsrael osha li hashi pula Jehova eshi dimine po omatimba asho. Osha li hashi eta kotembeli omayambo oilya, omaadi nosho yo oinamwenyo. Onghedi oyo oya li hai dimbulukifa Ovaisrael kutya Jehova okwa halelela oku va dimina po, ve li oshiwana nosho yo pauhandimwe. Konima eshi Jesus a yandja omwenyo waye opo a dime po omatimba etu, kapa li vali pa pumbiwa omayambo ekwatakanifo. Jesus okwa yandja eyambo la wanenena “lumwe aluke.” — Ovaheberi 10:1, 4, 10.

▸ Etukulwa 7, okatendo 6

Omhango yaMoses oya li ya pitika ovanhu va kale hava li oinamwenyo. Ova li yo va lombwelwa va kale hava yandje omayambo oinamwenyo. (Leviticus 1:5, 6) Ashike Jehova ina pitika nandenande oshiwana shaye shi kale hashi hepeke oinamwenyo. (Omayeletumbulo 12:10) Onghee hano, Omhango oya li i na eemhango dokwaamena oinamwenyo.  Omhango oya li ya lombwela Ovaisrael va kale hava pashukile nawa oinamwenyo yavo. — Deuteronomion 22:6, 7.

▸ Etukulwa 7, okatendo 6

Outukulwa vanininini ovo va kufwa mohonde. Ohonde oya fikama po moitukulwa inene ine: eesele ditilyana, eesele ditoka, ee-platelets nosho yo o-plasma. Outukulwa vanininini vohonde ohava kufwa moitukulwa oyo inene ine yohonde. *

Ovakriste ohava anye okutulwa ohonde ile oitukulwa yayo inene ine. Ndele mbela otava dulu ngoo okutambula ko outukulwa vanininini ovo va dja mohonde? Ombiibeli inai popya kondadalunde shi sha na naasho. Onghee Omukriste keshe oku na okuninga etokolo kuye mwene she likolelela keliudo laye la deulwa kOmbiibeli.

Ovakriste vamwe ohava anye outukulwa ovo vanininini. Otashi dulika va tomhafane kutya Omhango yaKalunga, oyo a li a pa Ovaisrael, oya li ya popya kutya ohonde keshe tai di moshinamwenyo oi na ‘okutilwa shi poshi.’ — Deuteronomion 12:22-24.

Ovakriste vamwe ove na etaleko li lili. Eliudo lavo otali va pitike va tambule ko outukulwa vanininini ovo va kufwa mohonde. Otashi dulika va tomhafane kutya outukulwa ovo ihava kala vali ve lile po omwenyo woshishitwa omo ohonde ya kufwa.

Ngeenge hatu ningi omatokolo e na sha nokulongifa outukulwa vanininini vohonde, natu lipule omapulo taa shikula:

• Mbela ondi shii ngoo kutya okwaanya outukulwa aveshe vohonde vanininini otashi ti nghi na okupewa omiti dimwe odo hadi lwifa omikifi ile odo hadi okifa ohonde?

•   Ongahelipi handi dulu okuyelifila ndokotola kutya omolwashike handi anye ile handi tambula ko outukulwa vamwe ovo va kufwa mohonde?

Omilandu dopauhaku. Tu li Ovakriste, ihatu yandje ohonde ile tu i tuvikile komesho yefimbo opo tu ke i tulwe ngeenge twa tandwa. Ndele ope na omilandu dimwe dopauhaku odo da kwatela mo okulongifa ohonde yomunaudu ye mwene. Omukriste keshe oku na okutokola kuye mwene nghee ohonde yaye i na okuungaungwa nayo pefimbo letando, lomakonakono opaunamiti, ile pefimbo louhaku wonhumba woshinanena. Peemhito da tya ngaho, otashi dulika ohonde oyo ya dja momunaudu i kale inai kwatafana nolutu oule wokafimbo. — Opo u mone ouyelele muhapu, tala Oshungonangelo ye 1 Novemba 2000, epandja 30-31.

Pashihopaenenwa, ope na omulandu umwe wokuhaula ohonde oo hau ifanwa hemodilution, omo ohonde imwe hai kufwa mo manga molutu lomunaudu pefimbo letando ndele tai pingenwa po nomeva opaunamiti. Lwanima pefimbo letando ile diva konima yetando, ohonde oyo ohai shunwa molutu lomunaudu.

Ope na vali omulandu umwe hau ifanwa o-cell salvage. Momulandu oo, ohonde yomunaudu oyo tai di molutu laye ohai ongelwa ndele tai koshwa nokudindwa opo nee tai shunifwa molutu lomunaudu pefimbo letando ile diva konima yetando.

 Ondokotola keshe otashi dulika i longife omilandu odo meenghedi da yoolokafana. Onghee hano, Omukriste okwa pumbwa okushiiva tete kutya ndokotola ota ka ungaunga ngahelipi nohonde yaye ofimbo ina dimina etando, omakonakono opaunamiti ile ouhaku wonhumba woshinanena.

Ngeenge to ningi omatokolo opaunamiti oo a kwatela mo okulongifa ohonde yoye mwene, oshiwa okulipula omapulo taa shikula:

• Ngeenge ohonde yange imwe oya kufwa mo molutu ndele tai kala itai kunguluka oule wokafimbo molutu, mbela eliudo lange ola tala ko ngoo ohonde oyo i li natango oshitukulwa sholutu lange noinai pumbwa ‘okutilwa shi poshi’? — Deuteronomion 12:22-24.

• Mbela eliudo lange la deulwa kOmbiibeli otali ka kala tali nyenyetele nge ngeenge ohonde yange imwe oya kufwa mo molutu pefimbo letando, ndele tai tulwa oinima yonhumba yopaunamiti nokushuna mo molutu?

• Mbela ondi shii ngoo kutya okwaanya omilandu dopauhaku adishe odo da kwatela mo okulongifwa kwohonde yange mwene otashi ti kutya itandi ka dimina okukufwa ohonde opo i konakonwe, okutulwa keshina lokuwapaleka ohonde nosho yo eshina lokuyakula mo omutima nomapunga pefimbo letando lomutima (heart-lung bypass machine)?

Fimbo inatu tokola shi na sha noutukulwa vanininini ovo va kufwa mohonde nomilandu dopauhaku odo da kwatela mo okulongifa ohonde  yetu vene, otwa pumbwa okwiilikana kuJehova e tu pe ewiliko nokuninga omapekapeko. (Jakob 1:5, 6) Konima yaasho, longifa eliudo loye la deulwa kOmbiibeli u ninge etokolo. Katu na okupula vamwe kutya ngeno ova li ve li monghalo ya fa yetu, ngeno otava ningi po shike ile tu ningile ko vamwe omatokolo. — Ovaroma 14:12; Ovagalati 6:5.

▸ Etukulwa 7, okatendo 11

Okukala twa koshoka paenghedi osha hala kutya elihumbato neenghatu detu odi na okukala da koshoka koshipala shaKalunga. Osha kwatela mo onghedi omo hatu diladila, hatu popi naasho hatu ningi. Jehova okwe tu lombwela tu henuke omilele keshe da nyata ile oluhaelo. (Omayeletumbulo 1:10; 3:1) Onghee hano, natu kale twa tokola toko okushikula omifikamhango daJehova di na sha noukoshoki wopaenghedi ofimbo inatu yelekwa tu longe osho sha puka. Otwa pumbwa alushe okwiilikana kuJehova opo e tu kwafele tu kale nomadiladilo a koshoka nokukala twa tokola toko tu henuke omayeleko okuya moluhaelo. — 1 Ovakorinto 6:9, 10, 18; Ovaefeso 5:5.

▸ Etukulwa 8, okatendo 11

Elihumbato lii ola kwatela mo okupopya ile okukatuka monghedi oyo tai nyono po filufilu omifikamhango daKalunga nokulihumbata monghedi ififa ohoni. Omunhu a tya ngaho ina fimaneka eemhango daKalunga. Ngeenge omunhu okwe lihumbata monghedi inai koshoka, okomitiye yomhangu oi na okuungaunga noshinima osho. Okuhenoukoshoki okwa kwatela mo omanyono a yoolokafana. Omanyono amwe oo a kwatela mo okuhenoukoshoki, otashi dulika a pumbwa okuungaungiwa nao kokomitiye yomhangu yeongalo ngeenge okwa kwata moiti. — Ovagalati 5:19-21; Ovaefeso 4:19; opo u mone ouyelele muhapu tala “Omapulo a dja kovaleshi” mOshungonangelo yOshiingilisha yo 15 Juli 2006.

▸ Etukulwa 9, okatendo 7; Etukulwa 12, okatendo 10

Elalakano laJehova li nasha nomilele da koshoka, oli li euliko lohole pokati komushamane nomukulukadi ovo va hombola. Ashike ngeenge omunhu ote lidanene koilyo yoludalo ile ta longifa nai oilyo yaye yoludalo opo e li wanifile po omahalo opamilele, kungaho ota i momilele inadi koshoka. Onghedindjikilile ya tya ngaho ohai nyono po ekwatafano lomunhu naJehova. Okulidanena koilyo yoludalo ohaku pendula omahalo opamilele, naasho otashi dulu okuningifa omunhu a kale e na etaleko la puka li na sha nomilele. (Ovakolossi 3:5) Ngeenge ou na onghedindjikilile ya tya ngaho noho kala u wete shidjuu oku i efa po, ino sholola. (Epsalme 86:5; 1 Johannes 3:20) Ngeenge ou li monghalo ya tya ngaho, ilikana kuJehova e ku kwafele. Henuka oinima oyo tai ku ningifa u diladile oinima inai koshoka ngaashi okutala omafano oipala. Popya naumwe womovadali voye vopaKriste ile nakaume koye oo a pyokoka pamhepo nokwa fimaneka eemhango daJehova. (Omayeletumbulo 1:8, 9; 1 Ovatessaloniki 5:14; Titus 2:3-5) Oto dulu okukala noushili kutya Jehova oku wete nokwa lenga eenghendabala odo to ningi opo u kale wa koshoka paenghedi. — Epsalme 51:17; Jesaja 1:18.

▸ Etukulwa 9, okatendo 9

Okuhombola ombada oko okukala nookaume kopahombo ve dulife puumwe. Jehova okwa lalakanena ohombo i kale ashike pokati komulumenhu umwe nomukainhu umwe, ovo va hombola. MuIsrael shonale, Kalunga okwa li a efa ovalumenhu va kale ve na ovakainhu ve dulife puumwe, ashike olo halo la li elalakano laye lopehovelo. Ashike kunena Jehova ina pitika oshiwana shaye shi hombole ombada. Omushamane oku na ashike okukala nomukulukadi umwe, nomukulukadi oku na ashike okukala e na omushamane umwe. — Mateus 19:9; 1 Timoteus 3:2.

▸ Etukulwa 10, okatendo 12

Jehova okwa hala ovalihomboli va kale pamwe ofimbo ve li momwenyo. (Genesis 2:24; Malakia 2:15, 16; Mateus 19:3-6; 1 Ovakorinto 7:39) Okwa pitika ashike va teye ohombo ngeenge umwe womuvo okwa i momilele kondje yohombo. Monghalo ya tya ngaho, Jehova okwa pitika kaume kopahombo oo ina nyona a tokole ngeenge otava twikile okukala pamwe ile otava teya ohombo. — Mateus 19:9.

Omafimbo amwe, Ovakriste vamwe ohava hoolola okutopoka nookaume kavo kopahombo nonande inava ya moluhaelo. (1 Ovakorinto 7:11)  Apa otapa shikula omatomheno amwe oo haa ningifa ovalihomboli va topoke.

• Okuhayambidida oukwaneumbo: Omushamane oha anye okufila oshisho oukwaneumbo waye palutu, nokuli fiyo oposhitwa opo oukwaneumbo uhe na oimaliwa nosho yo oikulya. — 1 Timoteus 5:8.

• Okweehameka kaume kopahombo palutu: Okweehamekwa palutu fiyo oposhitwa opo kaume kopahombo e wete kutya oukolele nomwenyo waye ou li moshiponga. — Ovagalati 5:19-21.

• Kaume kopahombo oo ehe na vali ekwatafano naJehova: Omushamane ile omukulukadi ohashi mu ningifa shi kale shidjuu okulongela Jehova. — Oilonga 5:29.

▸ Etukulwa 11, okatendo 19

Atusheni otwa pumbwa okupandulwa nokutuwa omukumo. (Omayeletumbulo 12:25; 16:24) Ohatu pamekafana nokutwaafana omukumo ngeenge hatu popi eendjovo donghenda nodopahole. Osho ohashi kwafele ovamwatate novamwameme ve lididimike nova twikile okulongela Jehova nonande ove li meenghalo didjuu neenghono. (Omayeletumbulo 12:18; Ovafilippi 2:1-4) Ngeenge umwe a teka omukumo, otwa pumbwa okukala hatu pwilikine kuye nefimaneko nokukendabala okuuda ko omaliudo aye. Osho otashi tu kwafele tu mone osho hatu dulu okutya ile osho tu na okuninga po opo tu mu kwafele. (Jakob 1:19) Onghee hano, natu kale tu shii nawanawa ovamwatate novamwameme opo tu dule okumona osho va pumbwa. Opo nee ohatu ke va kwafela va mone etwomukumo kOdjo yehekeleko alishe, oko tava ka mona etulumuko lashili. — 2 Ovakorinto 1:3, 4; 1 Ovatessaloniki 5:11.

▸ Etukulwa 12, okatendo 16

Ombiibeli inai popya eemhango dokondadalunde di na sha neehango. Eenghedindjikilile domoshitukulwa nosho yo oiteelelwa yopaveta oya yoolokafana she likolelela koitukulwa. (Genesis 24:67; Mateus 1:24; 25:10; Lukas 14:8) Osho sha fimanenena pohango, eano  olo ovalihomboli hava ningi komesho yaJehova. Ovalihomboli vahapu ohava hoolola ovapambele nosho yo ookaume kavo va ka kale po eshi tava ningi eano, nokuhoolola omukulunhuongalo umwe e va pe oshipopiwa shopaMbiibeli. Ovalihomboli ohava hoolola onhele oko ovanhu tava ka lila konima yehombolo ngeenge opa longekidwa sha. (Lukas 14:28; Johannes 2:1-11) Kashi na nee mbudi kutya ovalihomboli otava ka ninga omalongekido a tya ngahelipi e na sha nohango yavo, ove na okushilipaleka kutya aeshe otaa fimanekifa Jehova. (Genesis 2:18-24; Mateus 19:5, 6) Omafinamhango Ombiibeli otae ke va kwafela va ninge omatokolo e li mondjila. (1 Johannes 2:16, 17) Ngeenge ovalihomboli ova tokola kutya pohango yavo otapa ka kala oikunwa yoalkoholi, ove na okushilipaleka kutya ope na oo ta pashukile ovanhu. (Omayeletumbulo 20:1; Ovaefeso 5:18) Ngeenge ova hoolola kutya otapa ka kala eemusika ile omalihafifo, ove na okushilipaleka kutya oinima oyo otai fimanekifa Jehova. Ovalihomboli Ovakriste ove na okuyandja elitulemo kekwatafano lavo naKalunga nosho yo novanhu, ponhele yokuyandja elitulemo kefiku lohango. — Omayeletumbulo 18:22; opo u mone omaetepo amwe, tala mOshungonangelo yOshiingilisha yo 15 Oktoba 2006, epandja 18-31.

▸ Etukulwa 13, okatendo 18

Otwa hala okuninga omatokolo eli pandunge oo a kanghamena komafinamhango Ombiibeli. Pashihopaenenwa, Omukriste otashi dulika a shivwe kukaume kaye kopahombo oo ehe fi Ondombwedi yaJehova va ka lye pamwe mefiku lomafudo oo haa danwa mounyuni. Ngeenge ou li monghalo oyo, oshike u na okuninga po? Ngeenge eliudo loye ole ku pitike uye, oto dulu okuyelifila kaume koye kopahombo kutya ngeenge oku tava ka lya otaku ka ningwa eenghedindjikilile doshipaani, ito ka kufa ombinga. Ou na yo okushilipaleka kutya ito ka pundukifa vamwe ngeenge owa i u ka lye pamwe navo. — 1 Ovakorinto 8:9; 10:23, 24.

Ile otashi dulika omuyandji woye woilonga e ku pe ondjabi ya wedwa po kexulilo lodula. Mbela ou na okwaanya ondjabi ya tya ngaho? Haalushe sha puka. Etokolo oloye mwene okuhoolola ngeenge oto ke i tambula ko ile ito ke i tambula ko she likolelela kutya omuyandji woilonga oku na etaleko la tya ngahelipi. Mbela okwa tala ko ondjabi oyo i li oshitukulwa shomadano oivilo? Ile onghedi ashike yokuulika olupandu? Ngeenge owa tomhafana shi na sha naasho nosho yo noinima  imwe vali, otaku ke ku kwafela u hoolole ngeenge oto ka tambula ko oimaliwa oyo to pewa ile hasho.

Pomhito imwe, otashi dulika umwe e ku pe oshali mefiku lomadano oivilo ndele ta ti: “Ondi shii kutya iho kufa ombinga momafiku omafudo ashike onda hala oku ku pa oshali ei.” Otashi dulika ashike omunhu oo e linyengifwa kohole. Ndele mbela otashi ka kala ngoo pandunge okudiladila kutya omunhu oo ota kendabala okuyeleka eitavelo loye ile okwa hala u kufe ombinga moivilo yomafiku omafudo? Konima ngeenge owe lipula epulo olo, oto dulu okutokola kutya oto ka tambula ko oshali oyo ile hasho. Otwa hala okukala neliudo la koshoka nokukala ovadiinini kuJehova momatokolo aeshe oo hatu ningi. — Oilonga 23:1.

▸ Etukulwa 13, okatendo 22

Peemhito dihapu ngeenge oupyakadi owa kandulwa po nawa nonombili, ihau ka kala vali wa kwata moiti. (Mateus 5:23-26) Oshinakuwanifwa shafimana shOvakriste aveshe osho okufimanekifa Jehova nokukaleka po oukumwe meongalo. — Johannes 13:34, 35; 1 Ovakorinto 13:4, 5.

Ngeenge pokati kOvakriste opa holoka oupyakadi shi na sha noinima yopangeshefa, ove na okukendabala okukandula po oupyakadi nopehe na okuya komhangu. Ovakorinto votete 6:1-8 ova popya omayele omuyapostoli Paulus e na sha noihokolola oyo hai holoka pokati kOvakriste. Okutwala omumwaxo komhangu otashi ka shekifa Jehova nosho yo eongalo. MuMateus 18:15-17, omwa popiwa eenghatu dopatatu odo Ovakriste ve na okulandula ngeenge tava ungaunga neenghalo da kwata moiti di na sha nokulundilwa ile nokunyokomwa: (1) Otava dulu tete okukendabala okukandula po oupyakadi oo kuvo vene. (2) Ngeenge inava pondola, otava dulu okupula Omukriste umwe ile vavali meongalo, ovo va pyokoka pamhepo, ve va kwafele. (3) Opo nee ngeenge osha pumbiwa, otava dulu okupula olutu lovakulunhuongalo li ungaunge noshinima osho. Ngeenge ova i fiyo oposhitwa osho, ovakulunhuongalo otava ka longifa omafinamhango Ombiibeli opo va kwafele ovo va kwatelwa moshinima osho va pongolole po oupyakadi nombili. Ngeenge ovo va kwatelwa moshinima osho inava hala okushikula omifikamhango dOmbiibeli, ovakulunhuongalo otashi dulika va ka katuke onghatu yopamhangu.

 Oihokolola imwe oyo tashi dulika i holoke po noya pumbwa okutwalwa koveta ongaashi eteyohombo, ediminino lokukala nokaana, okupewa oshapota, omafuto omakwashilipaleko, ongeshefa ya mbangolota ile omikanda di na sha naasho tashi ka ningwa po ngeenge owa fi. Ngeenge Omukriste okwa longifa omukalo oo wopaveta nokukandula po oupyakadi nombili ngaashi ta dulu, kungaho ita nyono omayele oo a popiwa kuPaulus.

Ngeenge opa holoka oupyakadi wa kwata moiti, ngaashi ekwatonghonga, okuhepeka ounona, okudenga, okuvaka ile edipao, Omukriste oo a lopota oupyakadi koveta ita nyono omayele oo a popiwa kuPaulus.

▸ Etukulwa 14, okatendo 14

Okudja koshikunino shaEden, Satana okwa kala ta kendabala okupukifa ovanhu. (Genesis 3:1-6; Ehololo 12:9) Oku shii kutya ngeenge okwa nwefwa mo omadiladilo etu, ohatu ka longa osho shii. (2 Ovakorinto 4:4; Jakob 1:14, 15) Oha longifa opolotika, omalongelokalunga, oipindi, omalihafifo, ehongo nosho yo oinima imwe vali ihapu opo a xumife komesho onghedi yaye yokudiladila noku i ningifa i kale tai monika ya fa i li nawa. — Johannes 14:30; 1 Johannes 5:19.

Satana oku shii kutya oku na ko ashike okafimbo kaxupi kokupukifa ovanhu. Onghee hano, ota kendabala ngaashi ta dulu opo a pukife ovanhu vahapu. Okwa halelela unene okupukifa ovo hava longele Jehova. (Ehololo 12:12) Ngeenge inatu lungama, Satana ota dulu okunwefa mo omadiladilo etu. (1 Ovakorinto 10:12) Pashihopaenenwa, Jehova okwa hala eehombo di kalelele. (Mateus 19:5, 6, 9) Ashike ovanhu vahapu kunena ova tala ko ohombo i li oshinima osho tashi dulu okutewa noupu. Eemuvi dihapu nosho yo eeprograma dokoTV ohadi xumifa komesho ediladilo olo. Onghee hano, natu henuke okunwefwa mo ketaleko lounyuni li na sha nohombo.

Onghedi imwe omo Satana he tu pukifa, omokuxumifa komesho oikala yokuhena ko nasha. (2 Timoteus 3:4) Ngeenge inatu lungama, ohatu ka kala twa dina eenghonopangelo daavo va nangekwa po kuJehova. Pashihopaenenwa, otashi dulika omumwatate a anye okutambula ko ewiliko olo ta pewa kovakulunhuongalo. (Ovaheberi 12:5) Ile omumwameme otashi dulika a kale te lipula shi na sha nelongekido loukwamutwe moukwaneumbo. — 1 Ovakorinto 11:3.

 Natu kale twa tokola toko tuha efe Ondiaboli i nwefe mo omadiladilo etu. Ponhele yaasho, otwa hala okuhopaenena onghedi yaJehova yokudiladila nokukaleka ‘omadiladilo etu a dama moinima yopombada.’ — Ovakolossi 3:2; 2 Ovakorinto 2:11.

▸ Etukulwa 16, okatendo 9

Atusheni ohatu kala twa hala okukala noukolele nokumona ouhaku wa denga mbada ngeenge hatu vele. (Jesaja 38:21; Markus 5:25, 26; Lukas 10:34) Kunena, oku na eenghedi di lili noku lili odo hadi longifwa keendokotola nosho yo kuvamwe. Ngeenge hatu tokola kutya ouhaku ulipi hatu ka longifa, osha fimana okushikula omafinamhango Ombiibeli. Natu kale tu shii kutya Ouhamba waKalunga oo ashike tau ka eta eveluko tali kalelele. Inatu hala ashike okukala hatu yandje unene elitulemo koukolele wetu noku tu ningifa tu efe po okulongela Jehova. — Jesaja 33:24; 1 Timoteus 4:16.

Otu na okuhenuka ouhaku keshe oo wa kwatela mo elongifo leenghono deendemoni. (Deuteronomion 18:10-12; Jesaja 1:13) Onghee hano, fimbo inatu tambula ko ouhaku wonhumba ile omiti, otwa pumbwa okushiiva kutya owa kwatela mo shike naasho tau xumifa komesho. (Omayeletumbulo 14:15) Inatu dimbwa kutya Satana okwa hala tu kale tu na ekwatafano neendemoni. Ngeenge nokuli otwa mono kutya ouhaku oo ou na ekwatafano neendemoni, osha fimana oku u henuka. — 1 Petrus 5:8.

▸ Etukulwa 16, okatendo 18