1-3. (a) Omolwashike ina omudali ha shilipaleke kutya okamonamati kaye oka koshoka? (b) Omolwashike Jehova a hala oshiwana shaye shi kale sha koshoka?

DILADILA kuina omudali omunahole ta longekida okamonamati kaye ka ye kofikola. Oha shilipaleke kutya oke likosha noikutu yako oi li monghalo iwa noya yela. Osho ohashi kwafele okaana ka kale noukolele muwa notashi ulikile vamwe kutya ohaka filwa oshisho.

² Tate yetu, Jehova, okwa hala tu kale twa koshoka. (Epsalme 18:26) Oku shii kutya okukala twa koshoka otashi tu etele ouwa. Nongeenge otwa kala twa koshoka, ohatu ke mu fimanekifa. — Hesekiel 36:22; lesha 1 Petrus 2:12.

 ³ Okukala twa koshoka osha hala kutya shike? Nomolwashike sha fimana kufye okukala twa koshoka? Eshi hatu konakona omapulo oo, otashi dulika tu mone kutya otwa pumbwa okuninga omalunduluko onhumba pauhandimwe.

4, 5. (a) Omolwashike twa pumbwa okukala twa koshoka? (b) Eshito otali tu hongo shike shi na sha nanghee Jehova ha tale ko oukoshoki?

⁴ Ohatu lihongo okukala twa koshoka koshihopaenenwa shaJehova. (Leviticus 11:44, 45) Onghee hano, etomheno la fimana olo tali tu ningifa tu kale twa koshoka ololo kutya otwa hala okuninga “ovahopaeleli vaKalunga.” — Ovaefeso 5:1.

⁵ Eshito otali tu hongo shihapu shi na sha nanghee Jehova ha tale ko oukoshoki. Jehova okwa shita omadingonoko opaushitwe oo haa kaleke omhepo nomeva a koshoka. (Jeremia 10:12) Diladila keenghedi di lili noku lili omo edu hali liwapaleke lo vene, nokuli nongeenge la nyatekwa kovanhu. Pashihopaenenwa, Jehova okwa shita eembakiteli odo hadi dulu ashike okumonika nefano lokunenepeka oinima. Eembakiteli ohadi dulu okulundululila omakako e na oudiyo moinima inai nyika oshiponga. Onghedi ya tya ngaho oya fimanenena. Ovanongononi ohava longifa nokuli eembakiteli odo opo va wapeke oinima oyo ya nyonwa kenyateko. — Ovaroma 1:20.

6, 7. Omhango yaMoses oya ulika ngahelipi kutya ovalongeli vaJehova ove na okukala va koshoka?

⁶ Omhango oyo Jehova a li a pa Ovaisrael okupitila muMoses otai ulike kutya oukoshoki owa fimana. Pashihopaenenwa, ovanhu ova li ve na okukala va koshoka palutu opo Jehova a kale a hokwa onghedi yavo yoku mu longela. Omupristeri omukulunhu okwa li e na okulikosha luvali mEfiku lEkwatakanifo. (Leviticus 16:4, 23, 24)  Kakele kaasho, fimbo ovapristeri vakwao inava yandja omayambo, ova li ve na okulikosha keenyala nokeemhadi. (Exodus 30:17-21; 2 Omafimbo 4:6) Meenghalo dimwe, ovo va li ihava dulika keemhango doukoshoki ova li hava dipawa. — Leviticus 15:31; Numeri 19:17-20.

⁷ Ongahelipi shi na sha nafye kunena? Ohatu dulu okulihonga shihapu kombinga yomifikamhango daJehova mOmhango. (Malakia 3:6) Oya ulika sha yela kutya ovalongeli vaJehova ove na okukala va koshoka. Omifikamhango daJehova inadi lunduluka. Nokunena okwa teelela ovalongeli vaye va kale va koshoka. — Jakob 1:27.

8. Omeenghedi dilipi tu na okukala twa koshoka?

⁸ Pataleko laJehova, okukala twa koshoka inashi kwatela mo ashike okukala twa koshoka palutu, tu na oikutu ya koshoka nomaumbo a yela. Okukala twa koshoka osha kwatela mo onghedi yetu aishe yokukalamwenyo. Okwa kwatela mo onghedi yetu yokulongela Jehova, elihumbato nosho yo omadiladilo etu. Osho otashi ulike kutya opo Jehova e tu tale ko twa koshoka, otwa pumbwa okukala twa koshoka monghedi yetu aishe yokukalamwenyo.

9, 10. Osha hala okutya shike okukala hatu longele Jehova monghedi ya koshoka?

⁹ Elongelokalunga la koshoka. Itatu dulu okukufa ombinga momalongelokalunga oipupulu nandenande. Eshi Ovaisrael va li moukwatwa waBabilon, ova li va dingililwa kovanhu ovo hava kufa ombinga melongelokalunga loshipaani inali koshoka. Jesaja okwa li a xunganeka kutya Ovaisrael ova li tava ka shuna keduumbo lavo noku ka tungulula elongelokalunga la koshoka. Jehova okwe va lombwela a ti: “Tembukeni ko, inamu kuma oshipo; djeni mo mokati kavo, lifeteni.” Ovaisrael kava li ve na okulumbakanifa elongelokalunga la koshoka nomahongo, neenghedindjikilile,  ile nomifyuululwakalo delongelokalunga loipupulu laBabilon. — Jesaja 52:11.

¹⁰ Ovakriste vashili kunena navo ohava henuka omalongelokalunga oipupulu. (Lesha 1 Ovakorinto 10:21.) Mounyuni aushe, omifyuululwakalo, eenghedindjikilile nosho yo omaitavelo mahapu okwa kanghamena komahongo omalongelokalunga oipupulu. Pashihopaenenwa, momaputuko mahapu, ovanhu ova itavela kutya ope na oshinima shonhumba shi li mufye hashi twikile okukala nomwenyo ngeenge twa fi, nope na eenghedindjikilile dihapu da kanghamena keitavelo olo. (Omuudifi 9:5, 6, 10) Ovakriste ove na okuhenuka eenghedindjikilile da tya ngaho. Ovapambele vetu otashi dulika ve tu fininike tu kufe ombinga meenghedindjikilile da tya ngaho. Ndele molwaashi otwa hala Jehova e tu tale ko twa koshoka, ihatu liyandje komafininiko a tya ngaho. — Oilonga 5:29.

11. Osha hala okutya shike okukala nelihumbato la koshoka?

¹¹ Elihumbato la koshoka. Opo Jehova e tu tale ko twa koshoka, otu na okuhenuka oluhaelo loludi keshe. (Lesha Ovaefeso 5:5.) Jehova okwe tu lombwela mOmbiibeli kutya natu ‘kukume oluhaelo.’ Okwa popya sha yela kutya ovo hava kufa ombinga moluhaelo noitave livele ombedi “itava fyuulula ouhamba waKalunga.” — 1 Ovakorinto 6:9, 10, 18; tala omafatululo oitya pexulilo lembo, oshitwa 22.

12, 13. Omolwashike twa pumbwa okukala twa koshoka pamadiladilo?

¹² Omadiladilo a koshoka. Luhapu omadiladilo ohaa ningifa omunhu a ninge oshinima shonhumba. (Mateus 5:28; 15:18, 19) Ngeenge otu na omadiladilo a koshoka, otae ke tu linyengifa tu ninge oinima oyo ya koshoka. Oshoshili kutya inatu wanenena, onghee ohatu kwatwa komadiladilo mai efimbo nefimbo. Ngeenge okwe tu kwata, natu a efe po meendelelo. Ngeenge inatu a efa po, mokweendela  ko kwefimbo omitima detu itadi ka kala vali da koshoka. Otashi dulika tu hovele okukala twa hala okuninga oinima oyo twa kala hatu diladila. Ponhele yaasho, natu yadife omadiladilo etu noinima oyo ya koshoka. (Lesha Ovafilippi 4:8.) Onghee hano, natu henuke omalihafifo oo a kwatela mo oluhaelo ile elongifo leenghono. Natu hoolole noukeka osho hatu lesha, hatu tale naasho hatu popi. — Epsalme 19:8, 9.

¹³ Opo tu likaleke mohole yaKalunga, onghedi yetu yokulongela Kalunga, elihumbato letu nosho yo omadiladilo etu okwa pumbwa okukala a koshoka. Ashike Jehova okwa hala yo tu kale twa koshoka palutu.

14. Omolwashike sha fimana okukala twa koshoka palutu?

¹⁴ Ngeenge otwa kala twa koshoka palutu nokukaleka omidingonoko detu da yela, ohatu ka mona ouwa nosho yo ovanhu ovo ve li pamwe nafye. Ohatu ka kala twa hafa, novanhu vakwetu otava ka kala va hala okukala pamwe nafye. Ashike oukoshoki wopalutu owa kwatela mo shihapu. Ngeenge otwa kala twa koshoka, otashi ka fimanekifa Jehova. Diladila kwaashi: Ngeenge owa mono okaana haka kala alushe ka kaka, otashi dulika u kale wa tala ko nai ovadali vako. Sha faafana, ngeenge ihatu lifile oshisho nokukala twa koshoka, ovanhu otashi dulika va kale va tala ko nai Jehova. Paulus okwa ti: “Fye itatu pe omunhu omhito okudina moshinima nande oshimwe, oshilongayakulo shetu shiha shekwe, ndelenee moinima aishe ohatu liholola ofye ovayakuli vaKalunga.” — 2 Ovakorinto 6:3, 4.

15, 16. Otwa pumbwa okuninga po shike opo tu kale twa koshoka?

¹⁵ Olutu noikutu yetu. Otwa pumbwa okukala twa koshoka efiku keshe. Pashihopaenenwa, otu na okulikosha  efiku keshe ngeenge otashi shiiva. Ohatu likosho keenyala nofewa nomeva, unene tuu fimbo inatu teleka ile inatu lya, nokuli nokonima eshi twa longifa okandjuwo ile twa kwata sha sha kaka. Okulikosha keenyala otaku monika kwa fa oshinima sha nafangwa, ashike okwa fimana opo tu kelele eembakiteli nomikifi diha tandavele. Otaku dulu nokuli okuxupifa eemwenyo. Ngeenge katu na okandjuwo, natango ohatu dulu okukonga po eenghedi tadi wapalele omo hatu dulu okweekelashi onyata. Ovaisrael vonale kava li ve na oundjuwo hava pombwa, onghee ova li hava fudike oyeekelwashi yavo kokule nomaumbo nosho yo naapo pe na omeva. — Deuteronomion 23:12, 13.

¹⁶ Oikutu yetu inai pumbwa okukala youdjeko, yondilo ile yomoode, ashike oya pumbwa okukala i li monghalo iwa noya yela. (Lesha 1 Timoteus 2:9, 10.) Otwa  hala alushe eholokepo letu li fimanekife Jehova. — Titus 2:10.

17. Omolwashike twa hala okukaleka omaumbo nomidingonoko detu da koshoka?

¹⁷ Omaumbo nomidingonoko detu. Otu na okukaleka omaumbo etu a koshoka, kashi na nee mbudi kutya ohatu di peni. Otu na yo okushilipaleka kutya eetuwa, eemota neembashikela detu ile keshe tuu oya koshoka, unene tuu ngeenge ohatu i longifa okuya kokwoongala ile moukalele. Ngeenge hatu longo moilonga yokuudifa, ohatu lombwele ovanhu kutya ovanhu otava ka kala nomwenyo fiyo alushe moparadisa ya koshoka kombada yedu. (Lukas 23:43; Ehololo 11:18) Eholokepo nomudingonoko womaumbo etu otali dulu okuulika kutya ohatu lilongekidile oku ka kala nomwenyo mounyuni mupe wa koshoka.

18. Omolwashike twa hala onhele yetu yelongelokalunga i kale ya koshoka?

¹⁸ Onhele yelongelokalunga. Ohatu ulike kutya otwa lenga oukoshoki mokukaleka eenhele detu dokwoongalela da koshoka, kutya nee Olupale lOuhamba ile omeenhele omo hatu ningile oyoongalele. Ngeenge ovanhu tave uya kOlupale lOuhamba oshikando shotete, luhapu ohava didilike nghee la koshoka. Osho ohashi fimanekifa Jehova. Tu li oilyo yeongalo, atusheni otu na omhito yokukwafela mokuwapaleka Olupale lOuhamba nokulikaleka monghalo iwa. — 2 Omafimbo 34:10.

19. Otwa pumbwa okuhenuka shike?

¹⁹ Nonande Ombiibeli inai tumbula eenghedindjikilile dii keshe odo tu na okuhenuka, oye tu pa omafinamhango oo tae tu kwafele tu ude ko kutya Jehova oha kala e udite ngahelipi kombinga yoinima ya tya ngaho. Ina hala tu kale hatu shili omakaya ile hatu longifa nai oikolwifa, ile hatu longifa oingangamifi. Ngeenge otu li ookaume kaKalunga,  ohatu ka henuka okuninga oinima oyo. Omolwashike mbela? Omolwaashi otwa fimaneka neenghono oshali yomwenyo. Eenghedindjikilile odo otadi dulu okuxupipika onghalamwenyo yetu, okunyona po oukolele wetu, nokweetela oshiponga ovanhu ovo ve li pamwe nafye. Ovanhu vahapu ohava kendabala okweefa po eenghedindjikilile dii omolwoukolele wavo. Ashike tu li ookaume kaJehova, ohatu efa po oinima oyo omolwohole yetu yoku mu hola. Omukainhu umwe omunyasha okwa ti: “Kekwafo laJehova, onda koshola onghalamwenyo yange nokweefa po oinima oyo ya li ya pika nge. . . . Ondi wete kutya ngeno inandi dula okuninga omalunduluko oo kwaame mwene.” Natu ka kundafaneni omafinamhango Ombiibeli atano oo taa dulu okukwafela omunhu a efe po eenghedindjikilile dii.

20, 21. Jehova okwa hala tu henuke elihumbato la tya ngahelipi?

²⁰ “Eshi tu na hano omaudaneko e fike apa, ovaholike, tu likosheni kedilo keshe naali lombelela naali lomhepo, fye tu wanifeni eyapulo mokutila Kalunga.” (2 Ovakorinto 7:1) Jehova okwa hala tu efe po eenghedi odo inadi koshoka, odo tadi dulu okunyona omadiladilo nomalutu etu.

²¹ Ovakorinto ovativali 6:17, 18 ova popya kutya omolwashike tu na ‘okulikosha kedilo keshe.’ Jehova okwe tu lombwela a ti: “Inamu kuma eshi sha nyata.” Opo nee okwe tu udanekela a ti: “Ame ohandi mu tambula, nohandi ningi Xo yeni, onye notamu ningi ovamwange ovamati noukadona.” Ngeenge otwa henuka keshe osho inashi koshoka, Jehova ota ka kala e tu hole ngaashi ashike omudali ha kala e hole ovana vaye.

22-25. Omafinamhango opamishangwa elipi taa dulu oku tu kwafela tu henuke eenghedindjikilile inadi koshoka?

²² “Hola Omwene Kalunga koye nomutima woye aushe nomwenyo woye aushe neendunge doye adishe.”  (Mateus 22:37) Osho osho oshipango sha fimanenena moipango aishe. (Mateus 22:38) Otu na okukala tu hole Jehova nomutima aushe. Ongahelipi hatu dulu okukala tu hole Jehova ngeenge otwa hoolola okuninga oshinima shonhumba osho tashi dulu okuxupipika onghalamwenyo yetu ile okunyona ouluvi wetu? Ponhele yaasho, otwa hala okuninga eenghendabala tu ulike kutya otwa fimaneka omwenyo oo e tu pa.

²³ “[Jehova] oye ha yandjele ovanhu aveshe omwenyo nomufudo noinima aishe.” (Oilonga 17:24, 25) Ngeenge owa pewa oshali ye likalekelwa kukaume koye, mbela oto ke i ekelashi ile oto ke i hanauna po? Omwenyo ou li oshali ikumwifi ya dja kuJehova. Otwa pandula neenghono omolwoshali oyo. Nomolwaasho otwa hala okulongifa onghalamwenyo yetu monghedi oyo tai mu fimanekifa. — Epsalme 36:9.

²⁴ “Hola mukweni ngaashi ove u lihole mwene.” (Mateus 22:39) Hafye ashike hatu yahamekwa keenghedi odo inadi koshoka. Otadi dulu yo okuyahameka ovanhu ovo tu li pamwe navo, naluhapu ohava kala ovanhu ovo tu hole. Pashihopaenenwa, omunhu oo ha di meumbo limwe nomunhu oo ha shili omakaya ota dulu okukwatwa koupyakadi woukolele wa kwata moiti omolwokufudila mo omwifi womakaya. Ashike ngeenge otwa efa po eenghedindjikilile dii, ohatu ulike kutya otu hole ovanhu ovo hatu kala pamwe navo. — 1 Johannes 4:20, 21.

²⁵ “Va dimbulukifa, va dulike kovapangeli nokovakulunhu voshilongo.” (Titus 3:1) Moilongo ihapu, osha indikwa paveta okukala u na ile okulongifa oingangamifi. Molwaashi Jehova okwe tu lombwela tu kale hatu dulika kovapangeli, ohatu dulika keemhango da tya ngaho. — Ovaroma 13:1.

26. (a) Otwa pumbwa okuninga shike opo Jehova a tambule ko onghedi yetu yoku mu longela? (b) Omolwashike sha fimana okukala twa koshoka koshipala shaKalunga?

 ²⁶ Otashi dulika twa didilika kutya otwa pumbwa okuninga omalunduluko onhumba opo tu kale ookaume kaKalunga. Ngeenge osho, otwa pumbwa oku shi ninga paife. Haalushe hashi kala shipu okweefa po onghedindjikilile inai koshoka, ashike ohatu dulu okupondola. Jehova okwa udaneka kutya ote ke tu kwafela. Okwa ti: “Aame Omwene Kalunga koye, ou handi ku longo eshi tashi ku wapalele, ndele handi ku tula mondjila ei u nokweenda nayo.” (Jesaja 48:17) Ngeenge otwa ningi eenghendabala tu kale twa koshoka notwa yela, ohatu dulu okukala noushili kutya ohatu fimanekifa Kalunga.