1-3. Jesus okwa li a ya muJerusalem monghedi ya tya ngahelipi, nomolwashike vamwe ovo va li mongudu yovamoninomesho tashi dulika va li va kumwa?

 POMHITO imwe ovanhu vomuJerusalem ova li va shambukwa neenghono eshi omunhu munene, Jesus, a li te uya moshilando shavo. Ova li va ongala kominghulo dondjila kondje yoshilando, va halelela okuhambelela omunhu oo, molwaashi vamwe ova li tava ti kutya oku li omufyuululi wohamba David noku na oufemba wokupangela Ovaisrael. Ovanhu vahapu ova li ve kwete oivale yomilunga eshi va li ve uya oku mu hambelela; vamwe ova li va yala oikutu yavo nosho yo oitai yoixwa mondjila opo a ende kombada yayo. (Mateus 21:7, 8; Johannes 12:12, 13) Ovanhu vahapu otashi dulika va li tave lipula kutya ote ya mo moshilando monghedi ya tya ngahelipi.

² Vamwe otashi dulika va li va teelela omunhu te uya nosheendo sha tata sha indula. Nopehe na omalimbililo, ova li ve shii ovanhu vamwe va fimana ovo ve uyile moshilando osho noyeendo ya tata ya indula. Pashihopaenenwa, eshi omonamati waDavid Absalom a li e lininga ohamba, opa li ovalumenhu 50 ovo va li ve mu pitila komesho yetemba laye. (2 Samuel 15:1, 10) Omupangeli waRoma Julius Caesar okwa li nokuli a pula a fimanekwe monghedi ya pitilila; pomhito imwe okwa li a kwatela komesho osheendo shefindano fiyo ometungo lopapangelo muRoma e liwe momunghulo keendjaba 40 da humbata eelamba. Ndele pomhito oyo ya hokololwa mokatendo kotete, ovanhu vomuJerusalem ova li va teelela omunhu munenenene. Kutya nee ovanhu ovo ova li ve shi shii ile hasho, omunhu oo okwa li Messias, omunhu munenenene oo a li ko nale. Eshi Ohamba oyo yomonakwiiwa ya li tai uya moshilando osho, vamwe otashi dulika va li va kumwa.

³ Eshi Jesus e uya moshilando osho, ka li a londa metemba, kapa li eenhondoki odo de mu tetekela, kapa li eenghambe nokapa li yo nokuli pe na eendjaba. Ponhele yaasho, Jesus okwa li a londa  koshinamwenyo shanafangwa, okambulu. * Ka li e uya muJerusalem a djala oikutu youdjeko nokambulu kaye kaka li ke na omutumba wondilo nokaka li ka dikwa oinima youdjeko. Ndele ponhele yaasho, kombuda yokambulu oko okwa li kwa yalwa oikutu oyo a li a pewa kovashikuli vaye ovo va li ve mu hole unene. Omolwashike Jesus a hoolola okuya muJerusalem monghedi ya tya ngaho yelininipiko, ofimbo ovanhu ovo inava fimanenena va li have shi ningi monghedi yokuliulika?

4. Ombibeli oya li ya xunganeka shike shi na sha nonghedi omo Ohamba yopaMessias ya li tai ka ya muJerusalem?

⁴ Jesus okwa li ta wanifa po exunganeko olo kutya: ‘Hafa unene, nyakukwa pombada, omona okakadona kaJerusalem! Tala, ohamba yoye otai uya kuove! Ye omuyuki nomufindani, Ye omulixupipiki, ndee ta londo kokambulu.’ (Sakaria 9:9) Exunganeko olo ola li tali ulike kutya Omuvaekwa waKalunga, Messias, fiku limwe okwa li te ke lihololela ovanhu vomuJerusalem e li Ohamba ya nangekwa po kuJehova. Shimwe vali, onghedi omo a li te ke liholola, mwa kwatelwa okambulu kaye, oya li tai ka holola kutya oku nelininipiko, olo li li oukwatya wa denga mbada.

5. Omolwashike shihokwifa neenghono okudilonga kombinga yelininipiko laJesus nomolwashike sha fimana okuhopaenena elininipiko laye?

⁵ Elininipiko olo oukwatya umwe womomaukwatya aJesus a hokwifa neenghono nohali tu kumu neenghono komutima ngeenge hatu dilonga kombinga yalo. Ngaashi twa kundafana metukulwa la tetekela, Jesus oye aeke “ondjila noshili nomwenyo.” (Johannes 14:6) Osha yela kutya ovanhu aveshe omabiliyona mahapu ovo va li ile ve li kombada yedu kape na nande oumwe a fimana ngaashi Omona waKalunga. Ndele nande ongaho, Jesus ka li e na nandenande ounhwa, ile elinenepeko, oikala oyo i niwe kovanhu vahapu inava wanenena. Opo tu kale ovashikuli vaKristus, otwa pumbwa okukondjifa eamo lokukala nounhwa. (Jakob 4:6) Natu dimbulukeni kutya Jehova oku tonde ovalinenepeki. Onghee hano, osha fimana okukala hatu hopaenene elininipiko laJesus.

6. Elininipiko oshike, na Jehova okwa li e shii ngahelipi kutya Messias ota ka kala omulininipiki?

⁶ Elininipiko olo okukala uhe na ounhwa ile elinenepeko. Olo oukwatya oo hau kulikwa momutima, nomunhu ohe u holola mokupopya kwaye, melihumbato laye nosho yo monghedi omo ta ungaunga navamwe. Jehova okwa li e shii ngahelipi kutya Messias ota ka kala omulininipiki? Okwa li e shii kutya Omona waye okwa kala ta hopaenene oukwatya waye welininipiko wa wanenena. (Johannes 10:15) Okwa li yo a mona nghee Omona a ulika elininipiko. Ngahelipi mbela?

7-9. (a) Mikael okwa li a ulika ngahelipi elininipiko eshi pokati kaye naSatana pa li pa holoka okuhaudafana? (b) Ongahelipi Ovakriste tava dulu okuhopaenena Mikael mokuulika elininipiko?

⁷ Membo laJudas omu na oshihopaenenwa shihokwifa shi na sha nanghee Jesus a li a ulika elininipiko, eshi la ti: “Omwengeli omukulunhu Mikael nande a twa eemhata naSatana omolwoshimhu shaMoses okwa tila oku mu ula ondjovo yetokolo noku mu sheka. Okwa tya ashike: Omwene ne ku handukile!” (Judas 9) Mikael edina laJesus olo a li ha ifanwa fimbo ine uya kombada yedu nokonima eshi a shuna meulu, omolwonghandangala oyo ta dana e li omweengeli omukulunhu ile omuwiliki wetangakwaita laJehova lovaengeli lomeulu. * (1 Ovatessaloniki 4:16) Didilika nghee Mikael a li a ungaunga nokuhaudafana oko kwa li pokati kaye naSatana.

⁸ Embo laJudas inali tu lombwela kutya Satana okwa li a hala okuninga shike noshimhu shaMoses, ndele ohatu dulu okukala noushili kutya okwa li e na elalakano lii. Otashi dulika Satana a li a hala okulongifa oshimhu shomulumenhu oo omudiinini opo a xumife komesho elongelokalunga loipupulu. Nonande Mikael okwa li a kondjifa omhangela oyo ii yaSatana, okwa li yo a ulika elipangelo monghedi ididilikwedi. Osha yela kutya Satana okwa li a pumbwa okupewa ehandukilo, ndele pomhito opo Mikael ka li a pewa natango “etokolo alishe,” onghee okwa li e udite kutya Jehova Kalunga oye aeke e na oku mu tokola. (Johannes 5:22) Nonande Mikael, e li omweengeli omukulunhu, okwa li e na eenghonopangelo dinene,  okwa li a efela oinima momake aJehova ponhele yokukendabala okulikongela eenghonopangelo da wedwa po. Kakele kokukala omulininipiki, okwa ulika yo kutya okwa li e shii omangabeko aye.

⁹ Judas okwa li a nwefwa mo a shange oshiningwanima osho omolwelalakano lonhumba. Shinyikifa oluhodi, Ovakriste vamwe vopefimbo laJudas kava li ovalininipiki. Ova li ovalinenepeki ‘nohava sheke osho vehe shi shii.’ (Judas 10) Osho otashi ulike lela kutya oshipu kovanhu inava wanenena okukulika oikala younhwa. Ngeenge katu udite ko oshinima shonhumba osho sha ningwa meongalo lopaKriste, tashi dulika sha kwatela mo etokolo olo la ningwa kolutu lovakulunhuongalo, ohatu ke linyenga ngahelipi? Itatu ka ulika mbela kutya katu na elininipiko ngeenge otwa kala hatu kembaula omatokolo oo a ningwa kovakulunhuongalo nokuhe na eshiivo laashishe osho sha kwatelwa mo? Ponhele yaasho, natu hopaeneneni Mikael, ile Jesus, mokuhenuka okutokola oinima oyo Kalunga ine tu pa oufemba woku i tokola.

10, 11. (a) Oshike shididilikwedi shi na sha nokudimina nehalo liwa kwOmona waKalunga okuuya kombada yedu? (b) Ongahelipi hatu dulu okuhopaenena elininipiko laJesus?

¹⁰ Omona waKalunga okwa li yo a ulika kutya omulininipiki eshi a dimina okuuya kombada yedu. Natu ka taleni koinima oyo a li a fiya po eshi e uyile kombada yedu. Okwa li omweengeli omukulunhu. Okwa li yo “Ondjovo,” sha hala okutya, Omupopikalelipo waJehova. (Johannes 1:1-3) Okwa kala yo meulu, ‘onhele [yaJehova] iyapuki noi na oshinge.’ (Jesaja 63:15) Ndele nande ongaho, Omona “okwe lidula Ye mwene nokwa djala olupe lomupika nokufafana novanhu.” (Ovafilippi 2:7) Diladila yo kutya okukalamwenyo kwaye kwokombada yedu okwa li kwa kwatela mo shike. Omwenyo waye owa li wa lundululilwa moshidalelo shokakadona Okajuda, nokwa kala medimo laina oo oule weemwedi omuwoi fiyo a dalwa. Okwa li a dalelwa moukwaneumbo wa hepa, waxe omutekuli, Josef, oo a li omuhongi woipilangi. Fimbo Jesus a li ohanana, ka li ta dulu okulifila oshisho ye mwene. Mokweendela ko kwefimbo, okwa kala ta filwa oshisho fiyo a shiiva okweenda, ta ningi okamatyona, nofiyo osheshi a ninga omumati womido omulongo nasha. Ashike okwa li omunhu a wanenena. Ndele nande ongaho, okwa li omunyasha ha dulika kovadali vaye ovo va  li inava wanenena. (Lukas 2:40, 51, 52) Jesus ka li tuu a ulika elininipiko lididilikwedi!

¹¹ Itatu dulu mbela okuhopaenena elininipiko laJesus mokutambula ko nehalo liwa oinakuwanifwa oyo omafimbo amwe hai monika ya fa yanafangwa? Pashihopaenenwa, oshilonga shetu shokuudifa onghundana iwa yOuhamba waKalunga otashi dulika shi monike sha fa shanafangwa ngeenge ovanhu itava tambula ko onghundana oyo, ngeenge tave tu kembaula ile tave tu pataneke. (Mateus 28:19, 20) Ndele ngeenge otwa twikile okulonga oshilonga osho nelididimiko, ohatu ka kwafela mokuxupifa eemwenyo. Kakele kaasho, kutya nee ovanhu otava tambula ko etumwalaka letu ile hasho, oilonga oyo otai tu kwafele tu kulike elininipiko, nomoku i longa ohatu shikula oshikoti shOmwene wetu, Jesus Kristus.

12-14. (a) Jesus okwa li a ulika elininipiko ngahelipi eshi ovanhu va li tave mu tange? (b) Omeenghedi dilipi Jesus a li ha ungaunga novanhu nelininipiko? (c) Oshike sha ulika kutya elininipiko laJesus kala li ashike oshinima shokuliulika?

¹² Jesus okwa li a shiivika e li omulininipiki pefimbo loukalele waye wokombada yedu. Okwa li a ulika kutya omulininipiki eshi a li ta tange alushe nokutumbalekifa Xe. Ovanhu omafimbo amwe ova li hava tange Jesus omolweendjovo daye dounongo, eenghono daye dokulonga oikumwifilonga nomolwa yo omaukwatya aye mawa. Jesus ina kala ta yukifa elitulemo kuye mwene; ponhele yaasho, okwa kala ta yukifa elitulemo kuJehova. — Markus 10:17, 18; Johannes 7:15, 16.

¹³ Jesus okwa li yo ha ulike elininipiko monghedi omo a li ha ungaunga novanhu. Kungaho, okwa li a ulika filufilu kutya eshi e uyile kombada yedu, ka li e ya okuyakulwa, ndele okuyakula vamwe. (Mateus 20:28) Okwa li a ulika elininipiko mokukala ha ungaunga novanhu nomwenyo muwa nokukala e na ondjele. Ngeenge ovashikuli vaye ova li ve mu udifa nai, ka li ha ungaunga navo nonyanya, ndele ponhele yaasho, okwa li ha kendabala okuhanga omitima davo. (Mateus 26:39-41) Eshi eemhunga dovanhu da li de mu piyaneka eshi a li a hala okufuwa po nosho yo okuya  koima kwe limwenena, ka li e di lekela di ye, ndele okwa li a twikila oku di honga “oinima ihapu.” (Markus 6:30-34) Eshi omukainhu umwe oo ehe fi Omuisrael a li ta indile Jesus a velule omonakadona waye, potete Jesus ka li a hala. Ndele Jesus ina kala ta anye a handuka; okwa li a tifuka omolweitavelo linene lomukainhu oo, nohatu ka kundafana shi na sha naasho metukulwa 14. — Mateus 15:22-28.

¹⁴ Jesus okwa kala ha kala alushe metwokumwe neendjovo daye odo a popile eshi a ti: “Aame omunambili momutima onde lininipika.” (Mateus 11:29) Elininipiko laye kala li ashike oshinima shokuliulika, ndele okwa li he shi ningi tashi di komutima. Onghee hano, itashi kumwifa eshi Jesus a li a divilika oukwatya welininipiko eshi a li ta kwafele ovahongwa vaye.

15, 16. Eyooloko lilipi li li pokati koikala oyo Jesus a li a mona movapangeli vomounyuni noikala oyo a hala ovashikuli vaye va kulike?

¹⁵ Osha li sha pula ovayapostoli vaJesus efimbo opo va kulike oukwatya welininipiko. Jesus okwa kala ta kendabala efimbo nefimbo opo e va kwafele moshinima osho. Pashihopaenenwa, pomhito imwe Jakob naJohannes ova li va lombwela ina a pule Jesus e va udanekele kutya ote ke va pa eendodo dopombada mOuhamba waKalunga. Jesus okwa li a nyamukula nelininipiko a ti: “Okukala omutumba kolulyo lange nokolumosho lange haame handi ku pangele, ndele otaku pewa ovo, ve ku longelwa kuTate.” Ovayapostoli vakwao omulongo ova “umanena” Jakob naJohannes. (Mateus 20:20-24) Jesus okwa li a ungaunga ngahelipi noupyakadi oo?

¹⁶ Okwa li e va pukulula aveshe pahole a ti: “Onye omu shi shii, ovapangeli voiwana ohave i pangele, novanaenghono ohava longifa eenghono davo kuyo. Ndelenee hasho shi kale mokati keni, ndelenee ou womunye a hala a ninge munene mokati keni, ye na kale omuyakuli weni, naau womokati keni a hala a kale wokomesho, ye na kale omupiya waaveshe.” (Mateus 20:25-27) Ovayapostoli otashi dulika va li hava mono nghee “ovapangeli voiwana” ovo ve na ounhwa va li hava lalakanene eenghonopangelo nove lihole vo vene. Jesus okwa li a ulika kutya ovashikuli vaye ove na okukala va yooloka ko kovapangeli ovakwanyanya ovo ve hole eenghonopangelo.  Ova li ve na okukala ovalininipiki. Ndele mbela ovayapostoli ova li ngoo va uda ko oshitwa osho?

17-19. (a) Jesus okwa li a honga ovayapostoli vaye oshilihongomwa shi na sha nelininipiko monghedi ididilikwedi ilipi moufiku oo wa tetekela efyo laye? (b) Jesus okwa li a honga oshilihongomwa shilipi sha fimanenena shi dule ikwao shi na sha nelininipiko fimbo a li kombada yedu?

¹⁷ Kasha li shipu kovahongwa vaJesus okukulika oukwatya welininipiko. Osho hasho sha li oshikando shotete ile shaxuuninwa osho Jesus a li te va hongo oshilihongomwa shi na sha nelininipiko. Pomhito imwe, eshi va li tava tu eemhata kutya olyelye omunene mokati kavo, Jesus okwa li a fikameka okaana mokati kavo nokwe va lombwela va kale ngaashi ounona, ovo vehe na ounhwa, vehe liholele komesho noihave lipula shi na sha neendodo ngaashi ovakulunhu hava ningi. (Mateus 18:1-4) Ndele nande ongaho, moufiku oo wa tetekela efyo laye, okwa li a mona kutya ovayapostoli kava li va efa po filufilu oikala younhwa. Opo nee okwe va honga oshilihongomwa shihe fi okudimbuwa. Okwa li e limanga oshihaduku opo a longe oshilonga shanafangwa, osho pefimbo lonale sha li hashi longwa kovapiya ngeenge meumbo mwe uya ovaenda. Okwa kosha eemhadi dovayapostoli vaye, mwa kwatelwa naadi daJudas, oo a li e li poku mu kengelela. — Johannes 13:1-11.

¹⁸ Jesus okwa li a kwafela ovayapostoli vaye va ude ko kutya elininipiko oshike eshi e va lombwela a ti: “Ame nde mu pa oshihopaelelwa.” (Johannes 13:15) Mbela pomhito oyo ova li va uda ko oshilihongomwa osho? Lwanima, moufiku oo tuu oo, ova li natango tava tu eemhata kutya olyelye omunene mokati kavo. (Lukas 22:24-27) Ndele nande ongaho, Jesus okwa li e ve lididimikila nokwe va honga nelininipiko. Opo nee okwe va honga oshilihongomwa sha fimanenena shi dule ikwao: ‘Okwe lininipika Ye mwene a dulika fiyo omefyo, heeno, fiyo omefyo komuti womahepeko.’ (Ovafilippi 2:8, yelekanifa NW.) Jesus okwa li e liyandja a dipawe monghedi ififa ohoni, a tali ka ko onga omukaulinyanga nomusheki. Kungaho, Omona waKalunga okwa li a ulika kutya oku li oshishitwa she likalekelwa, molwaashi mokati koishitwa aishe yaJehova, oye aeke a ulika oukwatya welininipiko monghedi ya denga mbada noya wanenena.

¹⁹ Otashi dulika oshilihongomwa osho shaxuuninwa shi na sha nelininipiko osho Jesus a li a honga fimbo a li kombada yedu osho  sha findila momadiladilo ovayapostoli vaye ovadiinini efimano lokukala ovalininipiki. Ombibeli oye tu lombwela kutya ovalumenhu ovo ova longa oilonga yavo nelininipiko oule womido nokuli nomido omilongo konima yaasho. Ongahelipi shi na sha nafye?

20. Ohatu ka shiiva ngahelipi kutya otu valininipiki?

²⁰ Paulus okwa ladipika keshe umwe womufye a ti: “Omadiladilo eni naa fe enya aKristus Jesus kwa li e a na.” (Ovafilippi 2:5) Otwa pumbwa okukala ovalininipiki ngaashi Jesus. Ongahelipi hatu dulu okushiiva kutya otu valininipiki? Paulus okwe tu ladipika tuha “longe nande sha kokulihola nokukonga efimano longaho, ndelenee omelininipiko keshe umwe na tale omukwao e li komesho yaye mwene.” (Ovafilippi 2:3) Enyamukulo kepulo olo ole likolelela kunghee hatu tale ko vakwetu ngeenge hatu liyelekanifa navo. Otwa pumbwa oku va tala ko ve li komesho ile tu tye va fimana ve tu dule. Mbela oto ka tula ngoo moilonga omayele oo?

21, 22. (a) Omolwashike ovapashukili Ovakriste va pumbwa okukala ovalininipiki? (b) Ohatu ka ulika ngahelipi kutya otwa djala elininipiko?

²¹ Eshi pa pita omido dihapu okudja eshi Jesus a fya, omuyapostoli Petrus okwa li natango te lipula shi na sha nefimano lokukala omulininipiki. Petrus okwa honga ovapashukili Ovakriste va kale hava wanifa po oinakuwanifwa yavo nelininipiko, vaha pangele ngaashi omalenga oufita waJehova. (1 Petrus 5:2, 3) Okukala noshinakuwanifwa sha tya ngaho itashi ti kutya omunhu oku na okukala e na ounhwa. Ponhele yaasho, apa ngoo pe fike oinakuwanifwa yetu tai hapupala, opo ngoo pe fike omhumbwe yokukala nelininipiko lashili shi dulife nale. (Lukas 12:48) Oukwatya oo owa fimanenena kOvakriste aveshe, hakovapashukili ashike.

²² Osha yela kutya Petrus ka li a dimbwa eshi Jesus a li a kosha eemhadi daye oufiku winya nonande ka li a hala Jesus e di koshe. (Johannes 13:6-10) Petrus okwa shangela Ovakriste a ti: ‘Amushe mokukalafana kweni djaleni elininipiko.’ (1 Petrus 5:5) Outumbulilo “djaleni” otau ulike konghatu oyo omupiya ha katuka a djale okatetahema a longe oshilonga shaye shoupiya. Outumbulilo oo otashi dulika tau tu dimbulukifa eshi Jesus a li e limanga oshihaduku ndele ta tu eengolo opo a koshe eemhadi dovayapostoli vaye.  Ngeenge otwa shikula oshihopaenenwa shaJesus, mbela ohatu ka kala tu wete oshilonga shonhumba osho twa pewa kuKalunga tashi tu dinifa? Elininipiko letu oli na okukala li liwetikile kovanhu aveshe, ngaashi oshikutu.

23, 24. (a) Omolwashike tu na okuhenuka eamo keshe lokulinenepeka? (b) Etukulwa tali landula otali ke tu kwafela tu mone kutya etaleko lilipi la puka li na sha nelininipiko?

²³ Elinenepeko ola fa oudiyo. Oidjemo yalo otai dulu okukala ii. Olo oukwatya oo tau dulu okuningifa omunhu oo e na ounghulungu wa denga mbada a kale ehe fi sha kuJehova. Ndele elininipiko, otali dulu okuningifa nokuli nomudinwa a kale e na ongushu momesho aJehova. Ngeenge otwa kulike oukwatya oo efiku keshe mokukala hatu kendabala okushikula nelininipiko oshikoti shaKristus, ohatu ka mona ondjabi iwa. Petrus okwa shanga a ti: “Lininipikeni hano koshi yeke li neenghono laKalunga, Oye opo e mu nenepeke pefimbo la wapala.” (1 Petrus 5:6) Jehova okwa li a nenepeka Jesus molwaashi okwa li omulininipiki filufilu. Kalunga ketu ota ka kala yo a hafa oku ku pa ondjabi omolwelininipiko loye.

²⁴ Ndele shinyikifa oluhodi, vamwe ohava diladila kutya elininipiko oukwatya oo tau ulike kutya omunhu oku na ounghundi. Oshihopaenenwa shaJesus oshe tu kwafela tu mone kutya etaleko la tya ngaho kali li mondjila, molwaashi Jesus oo a li omulininipiki e dule ovanhu aveshe okwa li yo omuladi a shiya ko. Osho osho hatu ka kundafana metukulwa tali landula.