1-3. Oiningwanima ilipi ya li ya tetekela Eudifo lokOmhunda laJesus olo a li a udifa mokwenye kwomo 31 O.P., nomolwashike ovapwilikini vaye va li va kumwa?

 EFIKU limwe, pokwenye kwomo 31 O.P., Jesus Kristus okwa li e li popepi naKapernaum, oshilando omo mwa li hamu kala omalipyakidilo mahapu, osho sha li kouningininolundume womunghulofuta wefuta laGalilea. Jesus okwa li a londa komhunda imwe oyo ya li pomudingonoko opo ndele ta ilikana oufiku aushe oye aeke. Eshi kwa sha, okwa ifana ovahongwa vaye nokuhoolola mo 12 va ninge ovayapostoli vaye. Konima yaasho, ongudu inene yovanhu, ovo vamwe vomuvo va dja keenhele dokokule, ova li va ya kuJesus konhele oyo nova li va ongala pefina lomhunda. Ova li va halelela okupwilikina kwaasho Jesus ta popi nova li va hala okuvelulwa. Jesus okwa li naanaa a ninga ngaashi va li va teelela a ninge. — Lukas 6:12-19.

² Jesus okwe uya puvo ndele ta velula aveshe ovo va li tava vele. Lwanima, eshi a mana okuvelula aveshe ovo va li ve na omaudu a kwata moiti, okwa kala omutumba ndele ta hovele oku va honga. * Eendjovo odo a li a popya efiku olo otashi dulika da li da kumwifa ovapwilikini vaye. Ovanhu ovo kava li va uda nale omunhu a honga monghedi omo Jesus a li a honga. Omahongo aJesus okwa li a denga mbada molwaashi ina popya kombinga yeenghulunghedi odo da li hadi litambekidwa okanya nokanya ile omahongo oorabbi Ovajuda ovo va li ve shiivike apeshe. Ndele ponhele yaasho, okwa li ta tofa lwoikando mOmishangwa dOshiheberi da nwefwa mo. Etumwalaka laye ola li la yela nokwa li a longifa omautumbulilo e li paunafangwa. Eshi a mana okupopya, eemhunga dovanhu oda li da kumwa. Osha yuka eshi va li va kumwa, molwaashi ova  li tava pwilikine komulumenhu omunongoelela oo a li ko nale. — Mateus 7:28, 29.

³ Eudifo olo nosho yo oinima ihapu oyo Jesus a li a popya naayo a ninga oya shangwa mEendjovo daKalunga. Osha fimana okukonakona osho Ombibeli ya popya kombinga yaJesus, molwaashi oye e na “omamona aeshe ounongo.” (Ovakolossi 2:3) Jesus openi a li a hanga ounongo u fike opo, oo u li oukwatya wokudula okutula moilonga eshiivo neudeko? Okwa li a ulika ngahelipi kutya oku na ounongo, nongahelipi hatu dulu okushikula oshihopaenenwa shaye?

4. Ovapwilikini vaJesus vomuNasaret ova li va pula epulo lilipi, nomolwashike?

⁴ Pefimbo lolweendo limwe loukalele waye, Jesus okwa li a talela po Nasaret, oshilando omo a putukila, nokwa li a hovela okuhonga ovanhu moshinagoga. Ovapwilikini vaye vahapu ova li va kumwa nova li va limbililwa nomolwaasho ova pula tava ti: ‘Ounongo oo e u kwete owa dja peni?’ Ova li ve shii ovanhu vambulavo, sha hala okutya, ovadali vaye nosho yo ovamwaina vaye nova li ve shii kutya okwa putukila moukwaneumbo wa hepa. (Mateus 13:54-56; Markus 6:1-3) Ova li yo ve shii kutya omuhongi woipilangi oo a li onghulungu ka li a hongwa koiputudilo yoorabbi oyo ya li ya fimanekwa. (Johannes 7:15) Onghee hano, epulo lavo ola li tali monika la fa li li pandunge.

5. Jesus okwa li a holola kutya olyelye odjo younongo oo a li e na?

⁵ Jesus ka li e na ounongo molwaashi ashike a li e na omadiladilo a wanenena. Pomhito imwe, fimbo a li ta hongo ovanhu motembeli, okwa li a holola kutya ounongo waye owa dja kodjo ya shiya ko. Okwa ti: “Elongo lange kali fi lange, ndele laau a tuma nge.” (Johannes 7:16) Ounongo oo Jesus a li e na, owa dja kuXe oo a li e mu tuma. (Johannes 12:49) Ndele mbela Jesus okwa li a pewa ngahelipi ounongo kuJehova?

6, 7. Omeenghedi dilipi Jesus a li a pewa ounongo kuXe?

⁶ Omhepo iyapuki yaJehova oya li tai longo momutima nomomadiladilo aJesus. Jesaja okwa xunganeka shi na sha naJesus oo e li Messias omuudanekwa a ti: ‘Omhepo otai ka kala nokutulumukwa  kombada yaye, omhepo yeendunge noyounongo, omhepo yomayele noyeenghono, omhepo yeshiivo noyokutila Omwene.’ (Jesaja 11:2) Molwaashi omhepo yaJehova oya li kombada yaJesus noya li tai wilike okudiladila kwaye nosho yo omatokolo aye, mbela otashi kumwifa ngoo eshi a li a holola ounongo wa denga mbada okupitila meendjovo nosho yo moilonga?

⁷ Jesus okwa li a pewa ounongo kuXe monghedi imwe vali ya tongomana. Ngaashi twe shi mona metukulwa eti-2, fimbo a li meulu, omo a kala omido dihapudihapu, okwa li e na omhito yokushiiva nawa kutya Xe oha tale ko ngahelipi oinima. Itatu dulu okuuda ko ounongo munene oo Omona a li a likola ofimbo a li puXe, ta longo e li [“omulongi onghulungu,” NW] pamwe naXe mokushita oinima oyo i na omwenyo nosho yo oyo ihe na omwenyo. Onghee hano, osha yuka eshi Omona waKalunga eshi a li meulu a popiwa e li ounongo wa nhupekwa. (Omayeletumbulo 8:22-31; Ovakolossi 1:15, 16) Momukokomoko woukalele waye wokombada yedu, okwa dula okulongifa ounongo oo a pewa kuXe womeulu. * (Johannes 8:26, 28, 38) Onghee hano, inatu pumbwa okukuminwa eshiivo laJesus lihapu nosho yo eudeko lomoule olo a li a ulika okupitila meendjovo ile mokuninga omatokolo opandunge mokukalamwenyo kwaye kwakeshe efiku.

8. Tu li ovashikuli vaJesus, ongahelipi hatu dulu okumona ounongo?

⁸ Tu li ovashikuli vaJesus, nafye otwa pumbwa ounongo oo hau di kuJehova. (Omayeletumbulo 2:6) Jehova ihe tu pe ounongo pashikumwifilonga. Ndele oha nyamukula omailikano etu taa di komutima ngeenge hatu mu indile ounongo oo twa pumbwa opo tu ungaunge nomupondo nomashongo oo hatu shakeneke monghalamwenyo. (Jakob 1:5) Opo tu mone ounongo oo, otu na okuninga eenghendabala da mana mo. Otwa pumbwa oku u konga “ngaashi omamona a holekwa.” (Omayeletumbulo 2:1-6) Otwa pumbwa okutwikila okukonakona moule Eendjovo daKalunga, omo ounongo waye wa hololwa nokukala metwokumwe naasho hatu lihongo. Oshihopaenenwa shOmona waJehova osha fimanenena unene tuu moku tu kwafela tu mone ounongo.  Natu ka konakoneni eembinga di lili noku lili omo Jesus a ulika ounongo nokutala yo nghee hatu dulu oku mu hopaenena.

9. Oshike sha ningifa Jesus a honge nounongo?

⁹ Eemhunga dovanhu oda li da mboboloka opo di ka pwilikine eshi Jesus ta popi. (Markus 6:31-34; Lukas 5:1-3) Onghee hano, itashi kumwifa eshi Jesus a li a popya eendjovo dounongo uhe fi okuyelekwa. Omahongo aye okwa ulika kutya oku na eshiivo lomoule lEendjovo daKalunga nokwa li yo ha dulu okumona kutya oshike sha etifa oupyakadi wonhumba. Omahongo aye ohaa hokwifa ovanhu mounyuni aushe noihaa kwishi. Natu ka konakoneni oihopaenenwa imwe i na sha nounongo oo tau hangwa meendjovo daJesus, oo a li a xunganekwa kutya oku li ‘Omupukululi Mukumwifi.’ — Jesaja 9:5.

10. Omaukwatya mawa elipi Jesus e tu ladipikila tu kulike, nomolwashike?

¹⁰ Eudifo lokOmhunda, olo la tumbulwa metetekelo, ola kwatela mo omahongo aJesus mahapu oo a li a honga ovanhu nopehe na vamwe va kufa ombinga nomonghedi omo la shangwa inapa hokololwa oinima yonhumba lwopokati opo. Jesus meudifo laye lokomhunda ine tu pa ashike omayele e na sha naasho tu na okupopya nosho yo nghee tu na okulihumbata, ndele okwa popya yo kutya oshike hashi ningifa omunhu a popye ile e lihumbate monghedi yonhumba. Molwaashi Jesus oku shii kutya omadiladilo nosho yo omaliudo oo haa ningifa omunhu a popye noku katuke eenghatu donhumba,  okwe tu kumaida tu kulike omaukwatya ngaashi omwenyo muwa, okukala tu na ondjala youyuki, ehalo lokufila vamwe onghenda nokukala ovanambili nosho yo okukala tu hole ovanhu vakwetu. (Mateus 5:5-9, 43-48) Eshi hatu kulike omaukwatya oo momitima detu, otashi ke tu ningifa tu kale hatu popi monghedi ya yuka nokulihumbata monghedi oyo tai hafifa Kalunga notai xumifa komesho ekwatafano liwa novanhu vakwetu. — Mateus 5:16.

11. Eshi Jesus a li ta yandje omayele e na sha nelihumbato la nyata, okwa popya shike shi na sha naasho hashi etifa elihumbato la tya ngaho?

¹¹ Jesus ine tu pa ashike omayele e na sha nokuhenuka elihumbato la nyata, ndele okwa popya yo kutya oshike hashi etifa elihumbato la tya ngaho. Ine tu lombwela ashike tu henuke elongifo leenghono, ndele ponhele yaasho, okwe tu londwela tuha kale twa fula onya momitima detu. (Mateus 5:21, 22; 1 Johannes 3:15) Ina tokola ashike enyonohombo, ndele ponhele yaasho, okwa londwela shi na sha nomahalo mai oo haa hovele momutima nohaa ningifa omunhu a katuke onghatu ya tya ngaho. Okwe tu kumaida opo tuha efe omesho etu a tale oinima oyo tai pendula omahalo a puka notai tu ningifa tu kale twa hala okuninga oinima ya tya ngaho. (Mateus 5:27-30) Okwa li a yelifa shi na sha noyeetifi yomaupyakadi, ndele hakukundafana ashike kombinga youpyakadi wo vene. Okwa popya shi na sha noikala nosho yo omahalo oo ha ningifa ovanhu va longe owii. — Epsalme 7:15.

12. Ovashikuli vaJesus ohava tale ko ngahelipi omayele aye, nomolwashike?

¹² Eendjovo daJesus oda ulika shili kutya oku na ounongo. Onghee hano, itashi kumwifa eshi ‘ovanhu va li va kuminwa elongo laye.’ (Mateus 7:28) Tu li ovashikuli vaye, otwa hala omayele aye opandunge e tu wilike monghalamwenyo yetu. Otu na okukendabala okukulika omaukwatya oo Jesus e tu lombwela tu kulike, mwa kwatelwa onghenda, ounambili nosho yo ohole, molwaashi omaukwatya oo otae tu kwafele tu lihumbate monghedi oyo tai hafifa Jehova. Ohatu kendabala okweefa po omaukwatya mai nosho yo omahalo oo e tu lombwela tu henuke, ngaashi ehandu inali pangelwa nosho yo omahalo a puka, molwaashi otu shii kutya ngeenge otwa ningi ngaho, otashi ke tu kwafela tu henuke elihumbato lii. — Jakob 1:14, 15.

13, 14. Oshike sha ulika kutya Jesus okwa li a ninga etokolo li li pandunge mokuhoolola onghedi yaye yokukalamwenyo?

¹³ Jesus ina ulika ashike kutya omunongo meendjovo, ndele nomoilonga yo. Onghedi yaye aishe yokukalamwenyo, mwa kwatelwa omatokolo aye, nghee a li e litala ko nosho yo nghee a li ha ungaunga navamwe, otai ulike nghee a li a ulika ounongo meembinga dihapu. Natu ka konakoneni oihopaenenwa imwe oyo tai ulike kutya Jesus okwa li e na “ounongo tau longo nosho yo oukeka wokudiladila.” — Omayeletumbulo 3:21, NW.

¹⁴ Ounongo owa kwatela mo okuninga omatokolo e li pandunge. Jesus okwa li a ninga etokolo li li pandunge eshi a hoolola onghedi yaye yokukalamwenyo. Diladila ashike shi na sha nonghedi yokukalamwenyo oyo ngeno tashi dulika a li ta dulu okukala e na, mwa kwatelwa eumbo nongeshefa oyo tashi dulika ngeno e litungila nosho yo ondodo ya tumbala oyo ngeno a mona mounyuni. Ndele Jesus okwa li e shii kutya okulalakanena oinima ya tya ngaho monghalamwenyo oshinima “shongahoelela nokushikula omhepo.” (Omuudifi 4:4; 5:10) Onghedi yokukalamwenyo ya tya ngaho kai li pandunge. Otai ulike kutya omunhu ke na ounongo. Jesus okwa li a hoolola okukala nonghedi yokukalamwenyo i li paunafangwa. Ka li e na ohokwe mokulikongela oimaliwa ile oinima ihapu yopamaliko. (Mateus 8:20) Metwokumwe naasho a honga, okwa kala a yandja elitulemo koshinima shimwe monghalamwenyo yaye, noshinima osho osho okulonga ehalo laKalunga. (Mateus 6:22) Okwa li a longifa efimbo laye nosho yo eenghono daye mokulalakanena oinima yOuhamba, oyo ya fimanenena notai tu etele ouwa i dule oinima yopamaliko. (Mateus 6:19-21) Kungaho, okwe tu tulila po oshihopaenenwa osho tu na okushikula.

15. Ongahelipi ovashikuli vaJesus tava dulu okuulika kutya ove na eisho li li paunafangwa, nomolwashike osho shi li pandunge okuninga?

¹⁵ Ovashikuli vaJesus vokunena ohava mono kutya oshi li pandunge okukaleka eisho lavo li li paunafangwa. Ohava henuka onghalo yokukala va wililwa po omolwokulya eendjo inashi pumbiwa ile okulalakanena oinima oyo tai pula efimbo lihapu notai  lolokifa neenghono. (1 Timoteus 6:9, 10) Ovanhu vahapu ohava katuka eenghatu opo va kaleke onghalamwenyo yavo yanafangwa opo va dule okulongifa efimbo lavo lihapu moukalele wopaKriste, tashi dulika va longe ve li ovaudifi vOuhamba vefimbo li yadi. Kape na vali onghedi imwe yokukalamwenyo ya denga mbada i dule okupitifa komesho oinima yOuhamba oyo tai eta ehafo linene nosho yo embilipalelo. — Mateus 6:33.

16, 17. (a) Omeenghedi dilipi Jesus a li a ulika kutya omulininipiki noku na ondjele? (b) Ongahelipi hatu dulu okuulika kutya otu li ovalininipiki nosho yo kutya otu na ondjele?

¹⁶ Ombibeli oya kwatakanifa ounongo noukwatya welininipiko, oo wa kwatela mo okushiiva kutya otwa ngabekwa. (Omayeletumbulo 11:2) Jesus okwa li omulininipiki nokwa li e na ondjele. Okwa li e shii kutya ita ka lundulula keshe oo a uda etumwalaka laye. (Mateus 10:32-39) Okwa li yo a didilika kutya ota dulu ashike okuudifila ovanhu vomuvalu wa ngabekwa etumwalaka lOuhamba. Onghee hano, okwa li e lineekelela ovashikuli vaye oshilonga shokuninga ovanhu ovahongwa. (Mateus 28:18-20) Okwa dimina nelininipiko kutya otava “ka longa oilonga inene i dule” yaye, molwaashi vo otava ka udifila ovanhu vahapu moshitukulwa shinene notave ke shi ninga efimbo lile. (Johannes 14:12) Okwa li yo a dimina kutya okwa pumbwa ekwafo. Okwa tambula ko ekwafo olo kwa li a pewa komwengeli oo a li e uya oku mu kwafela eshi a li mombuwa nosho yo oo a li e uya oku mu pameka eshi a li muGetsemane. Eshi a li a pumbwa ekwafo neenghono, Omona waKalunga okwa li a pula ekwafo. — Mateus 4:11; Lukas 22:43; Ovaheberi 5:7.

¹⁷ Nafye otwa pumbwa okukala ovalininipiki notu na ondjele. Otwa halelela okulonga nomutima aushe nosho yo nouladi moilonga yokuudifa nokuninga ovanhu ovahongwa. (Lukas 13:24; Ovakolossi 3:23) Ndele pefimbo opo tuu opo, otwa pumbwa okudimbuluka kutya Jehova ihe tu yelekanifa navamwe. Onghee hano, nafye katu na okuliyelekanifa navamwe. (Ovagalati 6:4) Ounongo tau longo otau ke tu kwafela tu litulile po omalalakano e li pandjele she likolelela kokudula kwetu nosho yo keenghalo detu. Shimwe vali, ounongo otau ka wilika ovo ve na oinakuwanifwa opo va dimine kutya ova ngabekwa nosho yo kutya ova  pumbwa ekwafo nokuyambididwa efimbo nefimbo. Elininipiko otali ka kwafela ovanhu va tya ngaho opo va tambule ko nolupandu ekwafo, nokudimina kutya Jehova ota dulu okulongifa ovaitaveli vakwao opo va kale “ekwafo tali pameke” kuvo. — Ovakolossi 4:11, NW.

18, 19. (a) Oshike tashi ulike kutya Jesus okwa li a ungaunga novahongwa vaye nondjele nonolukeno? (b) Omolwashike tu na etomheno liwa lokuungaunga navamwe nondjele nonolukeno, nongahelipi hatu dulu okuninga ngaho?

¹⁸ Jakob 3:17 okwa ti: ‘Ounongo ou hau di kombada, ou na [ondjele, NW]’. Jesus okwa li ha ungaunga novahongwa vaye pandjele nonolukeno. Okwa li e shii omapuko avo, ndele nande ongaho, okwa li ashike ha yandje elitulemo komaukwatya avo mawa. (Johannes 1:47) Okwa li e shii kutya otave ke mu lidimbika moufiku oo kwa li ta ka kwatwa po, ndele ka li a limbililwa shi na sha noudiinini wavo. (Mateus 26:31-35; Lukas 22:28-30) Petrus okwa li nokuli e lidimbika Jesus lwoikando itatu. Ndele nande ongaho, Jesus okwa li a ilikanena Petrus nokwa li a ulika kutya okwe lineekela kutya Petrus omudiinini. (Lukas 22:31-34) Eshi Jesus a li a ilikana kuXe moufiku waxuuninwa wonghalamwenyo yaye yokombada yedu, ka li a popya shi na sha nomapuko oo ovahongwa vaye va li va ninga. Ponhele yaasho, okwa li a popya kombinga yanghee va kala ovadiinini fiyo onguloshi oyo, eshi a ti: ‘Ova diinina eendjovo doye.’ (Johannes 17:6) Nonande inava wanenena, okwa li e ve lineekelela oilonga yokuudifa Ouhamba nokuninga ovanhu ovahongwa. (Mateus 28:19, 20) Eshi a li a ulika kutya okwe ve lineekela noku na eitavelo muvo, nopehe na omalimbililo osha li she va pameka opo va wanife po oilonga oyo a li e va lombwela va longe.

¹⁹ Ovahongwa vaJesus ove na etomheno lokulandula oshihopaenenwa shaye shi na sha naasho. Ngeenge Omona waKalunga okwa li a ungaunga nolukeno novashikuli vaye inava wanenena, fye tu li ovanhu inava wanenena katu na mbela okuungaunga nondjele novanhu vakwetu? (Ovafilippi 4:5) Ponhele yokuyandja elitulemo komapuko ovalongelikalunga vakwetu, oshiwa okuyandja elitulemo komaukwatya avo mawa. Oshi li pandunge okudimbuluka kutya Jehova oye a nana ovanhu va tya ngaho molwaashi  a mona kutya ove na omaukwatya mawa. (Johannes 6:44) Onghee hano, otu na okuyandja elitulemo komaukwatya avo mawa. Oikala ya tya ngaho itai ke tu kwafela ashike tu ‘dime po omatauluko’ avamwe, ndele otai ke tu kwafela yo tu mone kutya omoinima ilipi hatu dulu okupandula vamwe. (Omayeletumbulo 19:11) Ngeenge otwa ulike kutya otwe lineekela Ovakriste vakwetu, otashi ke va kwafela va ninge ngaashi tava dulu mokulongela Jehova nova hafele oilonga yavo. — 1 Ovatessaloniki 5:11.

20. Ohatu ka longifa ngahelipi emona lounongo olo tali hangwa momahokololo Omavangeli, nomolwashike?

²⁰ Omahokololo Omavangeli e na sha nonghalamwenyo yaJesus nosho yo oukalele waye oe li shili omamona ounongo. Ohatu ka longifa ngahelipi oshali oyo ina ondilo? Pexulilo lEudifo lokOmhunda, Jesus okwa li a ladipika ovapwilikini vaye vaha kale ashike ovapwilikini vongaho veendjovo daye dounongo, ndele ove na yo oku di tula moilonga. (Mateus 7:24-27) Ngeenge otwa vyula omadiladilo etu, omalinyengotomheno nokuyukifa eenghatu detu metwokumwe neendjovo daJesus dounongo nosho yo oilonga yaye, otashi ke tu kwafela tu kale nonghalamwenyo iwa paife notu kale mondjila oyo tai twala komwenyo waalushe. (Mateus 7:13, 14) Oyo oyo ashike onghedi ya denga mbada yokukalamwenyo!