1-3. Jesus okwa li a topoka ngahelipi novayapostoli vaye, nopa holoka omapulo elipi?

 OVAYAPOSTOLI ova li va hafa neenghono, eshi va mona kutya Jesus okwa nyumuka. Jesus okwa li e ve lihololela lwoikando oule womafiku 40, ndele te va hongo noku va twa omukumo. Ndele fiku e ve lihololela oshikando shaxuuninwa kOmhunda yEemono, kava li va hala okutopoka naye, molwaashi osha li shitunhula okukala pamwe naye oule woivike ya pita.

² Ovayapostoli ova li tava pwilikine nawa keendjovo daJesus adishe fimbo va li kOmhunda yEemono. Ndele diva eshi a mana okupopya, okwa yelula omake aye, ndele te va nangeke noupuna. Opo nee, okwa hovela okulonda keulu, novashikuli vaye ova li tave mu tale, eshi ta i. Xuuninwa, Jesus okwa li a uvikwa koshilemo, opo vehe mu mone, nova kala tava tale keulu nonande okwa ya filufilu. —Luk. 24:50; Oil. 1:9, 10.

³ Oshiningwanima osho sha fimana osha li sha lundulula onghalamwenyo yovayapostoli vaJesus. Mbela ova li tava ka ninga po shike, eshi Omwene wavo, Jesus  Kristus, a ya meulu? Nopehe na omalimbililo, Omwene wavo okwa fiya e va deula nawa, opo va dule okulonga oshilonga osho a li a hovela. Ndele mbela okwa li e va deula ngahelipi, opo va dule okulonga oshilonga osho sha fimana? Ovayapostoli ova li ve linyenga ngahelipi kedeulo olo? Osho osha kuma ngahelipi Ovakriste kunena? Ohatu ka mona omanyamukulo taa tu omukumo metukulwa lotete lembo lOilonga.

4. Lukas okwa hovela ngahelipi ehokololo laye olo li li membo lOilonga?

⁴ Lukas okwa hovela okushanga ehokololo laye ta popi naTeofilus, omulumenhu ngoo oo a li a shangela Evangeli laye. a Opo Lukas a ulike sha yela kutya ehokololo olo otali twikile kwaali lotete, olo li li mEvangeli laye, okwa hovela ta popi pauxupi kombinga yoiningwanima oyo ya tumbulwa pexulilo lEvangeli, a longifa omautumbulilo a yooloka ko kwaao a longifile nale nokuyandja ouyelele umwe mupe.

5, 6. (a) Oshike sha li tashi ka kwafela ovashikuli vaJesus va kale ve na eitavelo la pama? (b)  Omolwashike taku dulu okutiwa kutya eitavelo lOvakriste kunena ola kanghamena ‘komaumbangi mahapu a yela’?

⁵ Mbela oshike sha li tashi ka kwafela ovashikuli vaJesus va kale ve na eitavelo la pama? Oilonga 1:3 oya ti: “[Jesus] okwe ve lihololela luhapu opo va tomhwe filufilu kutya oku na omwenyo.” Lukas, “omuhakuli omuholike,” oye aeke a longifa mOmbiibeli outumbulilo oo wa tolokwa ‘omaumbangi a yela.’ (Kol. 4:14) Outumbulilo oo owa li hau longifwa momashangelo opaunamiti, notau ulike koumbangi u liwetikile, uhe fi okupatanekwa nou shii okulineekelwa. Jesus okwa li a yandja oumbangi wa tya ngaho. Okwa li e lihololela ovashikuli vaye oikando ihapu; omafimbo amwe okwa li e lihololela umwe womuvo ile vavali, nomafimbo amwe okwa li e lihololela ovayapostoli vaye aveshe nopomhito imwe okwa li e lihololela ovaitaveli ve dule po 500. (1 Kor. 15:3-6) Kae fi tuu omaumbangi a yela shili!

⁶ Eitavelo lOvakriste vashili kunena nalo ola kanghamena ‘komaumbangi mahapu a yela.’ Mbela ope na oumbangi oo tau ulike kutya Jesus okwa li kombada yedu, kutya okwa fila omatimba etu nonokutya okwa nyumuka? Heeno, ope na. Omahokololo ovamoninomesho e shii okulineekelwa oo e li mEendjovo daKalunga da nwefwa mo otaa yandje omaumbangi a yela aeshe oo twa pumbwa. Ngeenge otwa lesha omahokololo oo nokwiilikana Jehova e tu kwafele tu tule moilonga osho twa lesha, otashi ka pameka eitavelo letu neenghono. Dimbuluka kutya oumbangi wa kola ohau kwafele omunhu a kale e na eitavelo lashili, ponhele ashike yokwiitavela oinima ehe na oumbangi washa. Otwa pumbwa eitavelo lashili, opo tu dule oku ka mona omwenyo waalushe.—Joh. 3:16.

7. Jesus okwa tulila po ovashikuli vaye oshihopaenenwa shilipi shi na sha nokuhonga nokuudifa?

⁷ Jesus naye “okwa kala ta popi kombinga yOuhamba waKalunga.”  Pashihopaenenwa, okwa li a yelifa omaxunganeko oo taa ulike kutya Messias okwa li ta ka mona oixuna nokufya. (Luk. 24:13-32, 46, 47) Eshi a li a yelifa onghandangala oyo ta dana e li Messias, okwa li a divilika enenediladilo lOuhamba waKalunga molwaashi oye a li ta ka ninga Ohamba yOuhamba oo. Eshi Jesus a li ta udifa, okwa li ha divilike alushe Ouhamba, novashikuli vaye kunena navo ohava divilike Ouhamba ngeenge tava udifa. —Mat. 24:14; Luk. 4:43.

8, 9. (a) Ovayapostoli vaJesus ova li ve na omadiladilo a puka opavali elipi? (b) Jesus okwa li a pukulula ngahelipi ovayapostoli vaye, noshike Ovakriste tave lihongo kunena mwaasho?

⁸ Eshi ovayapostoli va li va ongala kOmhunda yEemono, osha li oshikando shaxuuninwa okwoongala pamwe naJesus kombada yedu. Ova li ve mu pula nehafo va ti: “Omwene, ouhamba waIsrael oto u tungulula tuu pefimbo eli?” (Oil. 1:6) Eshi ovayapostoli va pula epulo olo, ova ulika kutya ova li tave lipula noinima yopavali, ndele kava li ve na etaleko li li mondjila li nasha nayo. Oshinima shotete, ova li tava diladila kutya Ouhamba waKalunga otau ka peululwa Israel shopambelela. Oshitivali, ova li va teelela Ouhamba oo wa udanekwa u hovele okupangela ‘pefimbo olo.’ Mbela Jesus okwa li e va kwafela ngahelipi, opo va lundulule etaleko lavo?

⁹ Okwa li e shii kutya ovayapostoli vaye ova li tava ka uda ko diva oshinima shotete osho va li tave lipula nasho. Ovashikuli vaye ova li tava ka mona okudalwa kwoshiwana shipe, Israel shopamhepo, moule ashike womafiku omulongo konima yaasho. Kalunga okwa li e li pokuxulifa po ekwatafano laye naIsrael shopambelela. Jesus okwa li e va dimbulukifa pahole shi na sha noshinima oshitivali osho va li tava diladila, a ti: “Tate womeulu oye aeke e na oufemba wokuufa kutya efimbo peni oinima tai ka ningwa, ndele nye efimbo olo inamu pumbwa oku li shiiva.” (Oil. 1:7) Jehova oye Omudiinini wEfimbo Munenenene. Fimbo Jesus ina fya, okwa li a popya kutya Omona naye ke shii kutya exulilo otali uya ‘mefiku nopotundi’ ilipi, ndele “oTate aeke.” (Mat. 24:36) Sha faafana, ngeenge Ovakriste ova kala tave lipula unene kutya exulilo longhalelo yoinima otali uya nai, kungaho, otave lipula noshinima osho vehe na okulipula nasho.

10. Otu na okuhopaenena oikala yovayapostoli ilipi, nomolwashike?

¹⁰ Otu na okukala twa lungama, opo tuha kale twa yemba ovayapostoli vaJesus ovo va li ve na eitavelo la kola. Ova li va tambula ko nelininipiko omapukululo. Natango, nonande ova li va pula epulo molwaashi va li tava diladila papuko, ola ulika yo kutya ove na oikala iwa. Jesus okwa li a ladipika ovashikuli vaye lwoikando a ti: “Kaleni oupafi.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Ovayapostoli ova li ve li oupafi pamhepo, va li tava konenene nelitulemo omaumbangi oo taa ulike kutya Jehova oku li pokukatuka eenghatu. Nafye otu na okukala noikala ya tya ngaho kunena. Otu na nokuli okukala oupafi shi dulife nale molwaashi otu li ‘momafiku axuuninwa’ elela.—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Jesus okwa pa ovashikuli vaye oshilonga shilipi? (b) Omolwashike sha li sha yeleka, eshi Jesus a li a popya kombinga yomhepo iyapuki, eshi a li ta yandje oshilonga shokuudifa?

¹¹ Jesus okwa li a dimbulukifa ovayapostoli kombinga yaasho ve na okukala tave lipula nasho unene, eshi e va lombwela a ti: “Ndele otamu ka pewa eenghono  ngeenge omwa tililwa omhepo iyapuki, opo nee otamu ka yandja oundombwedi kombinga yange muJerusalem, muJudea nomuSamaria ashishe nosho yo kombada yedu alishe.” (Oil. 1:8) Ovanhu vomuJerusalem, omo mwa li mwa dipaelwa Jesus, ovo va li tava ka udifilwa tete onghundana i na sha nenyumuko laye. Okudja opo, onghundana oyo oya li tai ka udifilwa muJudea ashishe, nomuSamaria nofiyo okominghulo dedu.

¹² Osha yeleka, eshi Jesus a li ashike a popya kombinga yoilonga yokuudifa konima eshi a endulula eudaneko li na sha nokutuma omhepo iyapuki, opo i va kwafele. Outumbulilo “omhepo iyapuki” owa longifwa lwoikando i dule po 40 membo lOilonga. Kungaho, embo lOmbiibeli olo la popya oiningwanima itunhula ola divilika lwoikando oushili oo kutya itatu dulu okulonga ehalo laJehova nopehe na ekwafo lomhepo iyapuki. Onghee hano, osha fimanenena okukala hatu ilikana pandjikilile, opo tu pewe omhepo oyo, molwaashi otwe i pumbwa neenghono shi dulife nale.—Luk. 11:13.

13. Oilonga yokuudifa oyo tai longwa koshiwana shaKalunga kunena oya tamunuka mo shi fike peni, nomolwashike tu na okutambula ko oilonga oyo nehalo liwa?

¹³ Eityo leendjovo odo kutya “nosho yo kombada yedu alishe” ola lunduluka okudja pefimbo lovayapostoli. Ndele ngaashi twa mona metukulwa la tetekela, Eendombwedi daJehova oda tambula ko nomutima aushe oilonga yokuyandja oundombwedi, molwaashi odi shii kutya Jehova okwa hala ovanhu vomaludi aeshe va ude onghundana iwa yOuhamba waye. (1 Tim. 2:3, 4) Mbela oho kufa ngoo ombinga nouladi moilonga oyo yokuxupifa eemwenyo? Ku na vali apa to ka dula okumona oilonga tai shambula notai mbilipaleke ya fa oyo! Jehova ote ke ku pameka, opo u dule oku i longa. Embo lOilonga otali ke ku lombwela shihapu shi na sha neenghedi da yuka odo to dulu okulongifa nosho yo oikala oyo u na okukala u na, opo u dule okupondola.

14, 15. (a) Ovaengeli ova li va popya shike shi na sha nokwaaluka kwaKristus, naasho osha hala okutya shike? (Tala yo eshangelo lopedu.) (b) Kristus okwa aluka ngahelipi “monghedi ya faafana” naayo a ile?

¹⁴ Ngaashi twa mona pehovelo letukulwa eli, konima eshi Jesus a londa meulu, kapa li vali oo e mu wete. Ndele ovayapostoli 11 ova li ofika opo e va fiya tava tale keulu. Xuuninwa, ova li va holokelwa kovaengeli vavali ndele tave va lombwele pahole va ti: “Ovalumenhu nye Ovagalilea, omolwashike mwa fikama tamu tale keulu? Jesus ou a kufwa po punye a ya meulu, ota ka aluka naanaa ngaashi mwe mu mona eshi ta i meulu.” (Oil. 1:11) Mbela ovaengeli ova li va hala okutya Jesus ota ka aluka e wetike nomesho okomutwe, ngaashi omalongelokalunga amwe haa hongo? Hasho nandenande! Otu shi shii ngahelipi kutya hasho?

¹⁵ Ovaengeli inava tya kutya Jesus ota ka aluka molupe la faafana, ndele ova ti kutya ota ka aluka “monghedi ya faafana.” b Jesus okwa ya monghedi ya tya ngahelipi? Kapa li oo e mu wete, eshi ovaengeli va li tava popi novayapostoli. Ovayapostoli ovo ashike va li ve shii kutya Jesus okwa dja ko kombada yedu, ndele ta i kuXe meulu. Kristus okwa li ta ka aluka monghedi ya faafana, ehe wetike nomesho okomutwe, naasho osho sha ningwa shili. Kunena, ovo ve na eudeko lOmishangwa ovo ashike va didilika okukala po kwaJesus meenghono douhamba. (Luk. 17:20) Otwa  pumbwa okushiiva omaumbangi oo taa ulike okukala po kwaye noku a shiivifila vamwe, opo navo va mone kutya otu li mefimbo la endelela.

16-18. (a) Oshike hatu lihongo kombinga yokwoongala kwopaKriste mOilonga 1:13, 14? (b) Oshike hatu lihongo moshihopaenenwa osho sha tulwa po kuMaria, ina yaJesus? (c) Omolwashike okwoongala kwopaKriste kwa fimanenena kunena?

¹⁶ Oshi shii okuudiwa ko, eshi ovayapostoli va li va “shuna kuJerusalem ve na ehafo linene.” (Luk. 24:52) Mbela ova li ve linyenga ngahelipi kewiliko nokomalombwelo aKristus? Oilonga 1:13, 14, otai popi kutya ova li va ongala “monduda yopombada,” nohatu ke lihonga kombinga yoinima yonhumba ihokwifa i na sha nokwoongala oko. Omaumbo omuPalestina pefimbo lonale luhapu okwa li haa kala e na eenduda dopombada, omo mwa li hamu iwa omunhu ta londo eendodo di li pondje. Otashi dulika “monduda yopombada” ya li meumbo olo la popiwa mOilonga 12:12, laina yaMarkus. Katu na naanaa oushili shi na sha naasho, ndele oshi na oupu onhele oyo ya li paunafangwa noya kala hai ongalelwa kOvakriste. Ndele mbela oolyelye va li va ongala, nomolwashike va li va ongalela?

¹⁷ Didilika kutya okwoongala oko kakwa li ashike kwa kwatela mo ovayapostoli, ile ovalumenhu ovo aveke. Omwa li yo ‘ovakainhu vamwe,’ mwa kwatelwa Maria, ina yaJesus. Maria osho oshikando shaxuuninwa a tumbulwa mOmbiibeli odikilila pomhito oyo. Nopehe na omalimbililo, pomhito oyo Maria okwa li a ongala nelininipiko pamwe novamwaxe novamwaina vopamhepo, opo va longele Jehova, ndele ka li ta lalakanene efimano. Maria oku na okukala a li a hekelekwa, eshi ovanamati vaye vakwao vane, ovo va li vehe fi ovaitaveli, eshi Jesus a li kombada yedu, va li va ongala pamwe navo. (Mat. 13:55; Joh. 7:5) Oikala yavo oya li ya lunduluka okudja pefyo nopenyumuko lamumwaina.—1 Kor. 15:7.

¹⁸ Ombiibeli oya popya kutya omolwashike ovahongwa va li va ongala, ya ti: “Aveshe ovo ova kala tava ilikana ve na ediladilo limwe.” (Oil. 1:14) Okwoongala okwa kala alushe oshitukulwa sha fimanenena shelongelokalunga lopaKriste. Ohatu ongala, opo tu twaafane omukumo, tu hongwe notu pewe omapukululo, nokomesho yaaishe, opo tu longele Tate yetu womeulu, Jehova. Omailikano oo haa ilikanwa pokwoongala nosho yo omaimbilo oo hatu imbi ohaa hafifa Jehova neenghono nokwa fimanenena kufye. Inatu efa po nandenande okwoongala kwa tya ngaho kuyapuki notaku tungu.—Heb. 10:24, 25.

19-21. (a) Oshike hatu lihongo monghandangala oyo Petrus a li a dana meongalo? (b) Omolwashike Judas a li a pumbwa okupingenwa po, noshike hatu dulu okulihonga monghedi omo oshinima osho sha li sha ungaungwa nasho?

¹⁹ Ovahongwa vaKristus ova li ve na omhumbwe ya fimana, nomuyapostoli Petrus okwa li a kwatela komesho, opo ku wanifwe po omhumbwe oyo. (Ovelishe 15-26) Itashi hekeleke tuu okushiiva kutya Petrus okwa ka kala a nyatipala nonande oivike ya tetekela okwa li e lidimbika Omwene waye lwoikando itatu! (Mark. 14:72) Atusheni otu na eamo lokunyona notwa pumbwa okudimbulukifwa kutya Jehova ‘oku na onghedi iwa noha kufile po’ ovo ve livela ombedi shili. —Eps. 86:5.

²⁰ Petrus okwa li a didilika kutya omuyapostoli Judas oo a kengelela Jesus oku na okupingenwa po. Mbela okwa li ta ka pingenwa po kulyelye? Petrus okwa popya  kutya omuyapostoli mupe oku na okukala umwe womwaavo va kala tava landula Jesus pefimbo loukalele waYe aushe nova mona enyumuko laye. (Oil. 1:21, 22) Osho osha li metwokumwe neudaneko laJesus olo tali ti: “ovo mwa shikula nge otamu ka kala omutumba komalukalwa 12, ndele tamu ka tokola omapata 12 aIsrael.” (Mat. 19:28) Osha yela kutya Jehova okwa li a lalakanena ovayapostoli 12, ovo va li va shikula Jesus pefimbo loukalele waye wokombada yedu, ovo va kale “omamanya 12 ekanghameno” aJerusalem Shipe omonakwiiwa. (Eh. 21:2, 14) Onghee hano, Kalunga okwa li a kwafela Petrus a didilike kutya exunganeko olo kutya “umwe na tambule oufitalonga waye,” otali popi shi na sha naJudas.—Eps. 109:8.

²¹ Omuyapostoli mupe okwa li a hoololwa ngahelipi? Ova li va umba oshihoololifo, ngaashi sha li hashi ningwa pefimbo lOmbiibeli. (Omayel. 16:33) Pomhito oyo opo Ombiibeli ya popya oshikando shaxuuninwa kutya okwa li kwa longifwa oshihoololifo monghedi ya tya ngaho. Osha yela kutya okutililwa kwomhepo iyapuki oko kwa ka ningwa konima yefimbo okwa li kwa xulifa po onghedi oyo. Natu tale kutya omolwashike va li va longifa oshihoololifo. Ovayapostoli ova li va ilikana va ti: “Jehova, oove u shii omitima dovanhu aveshe, tu ulikila kutya elipipo wa hoolola povalumenhu ava vavali.” (Oil. 1:23, 24) Ova li va hala Jehova oye a hoolole omuyapostoli oo mupe. Opo nee okwa li kwa hoololwa Matias, oo tashi dulika a li umwe womovahongwa 70 ovo va li va tumwa kuJesus va ka udife. Okudja opo, Matias okwa ninga umwe ‘womovayapostoli 12.’ c.—Oil. 6:2.

22, 23. Omolwashike tu na okukala hatu liyandje nokudulika kwaavo tava kwatele komesho momaongalo kunena?

²² Oshiningwanima osho otashi tu dimbulukifa kutya osha fimana okukala twa unganekwa tu li oshiwana shaKalunga. Fiyo okunena, ohapa nangekwa ovalumenhu ovo va wana okupashukila momaongalo. Ovakulunhuongalo ohava konakona noukeka oiteelelwa yopamishangwa oyo omunhu e na okuwanifa po, opo a dule okuninga omupashukili nohava ilikana va wilikwe komhepo iyapuki. Kungaho, eongalo ohali tale ko ovalumenhu ovo kutya ova nangekwa po komhepo iyapuki. Onghee hano, otu na okuliyandja nokudulika kewiliko lavo, mokukala hatu xumifa komesho omhepo yelongelokumwe meongalo.—Heb. 13:17.

²³ Ovahongwa ova li ve lilongekidila filufilu onakwiiwa, molwaashi ova li va pamekwa, eshi va mona kutya Jesus okwa nyumuka nosho yo, eshi eongalo la li la unganekwa nawa. Etukulwa tali landula otali ka kundafana kombinga yoshiningwanima osho sha tongomana.