1, 2. (a) Olutuwiliki leongalo lopaKriste lomefelemudo lotete ola li la ungaunga nomapulo a fimanenena elipi? (b) Ovamwatate ovo ova li va mona ekwafo lilipi, opo va dule okufika pexulifodiladilo li li mondjila?

 OVAYAPOSTOLI novakulunhuongalo ova li va ongala monduda muJerusalem, nova li va talafana koipala ve wete kutya ova fika pomhito ya fimanenena. Keshe umwe okwa li a teelela okuuda kutya ota pa ka ningwa etokolo la tya ngahelipi. Omhata i na sha nepitotanda oya li ya etifa po omapulo a fimanenena. Mbela Ovakriste ove na ngoo okukala koshi yOmhango yaMoses? Mbela ope na okukala eyooloko pokati kOvajuda nosho yo Ovakriste, ovo vehe fi veitavelo lOshijuda?

² Ovalumenhu ovo va li tava kwatele komesho ova li va konakona omaumbangi mahapu. Ova li va konakona osho Eendjovo daKalunga dopaxunganeko tadi ti nosho yo oumbangi oo va li va mona u na sha nanghee Jehova a li ta nangeke noupuna oukalele wavo. Keshe umwe womuvo okwa li a popya omadiladilo aye a manguluka, nopa li pe na oumbangi wa kola, oo tau ulike kutya otava wilikwa komhepo yaJehova shi na sha nokupongolola po omhata yepitotanda. Mbela ovalumenhu ovo ova li ngoo tava ka landula ewiliko lomhepo iyapuki?

3. Ouwa ulipi hatu ka mona, ngeenge otwa konakona ehokololo olo li li mOilonga etukulwa 15?

³ Ovamwatate ova li va pumbwa eitavelo nouladi washili, opo va dule okutambula ko ewiliko lomhepo iyapuki moshinima osho. Osho osha li tashi ke va tondifa neenghono kovawiliki velongelokalunga lOshijuda. Ova li yo tava patanekwa kovalumenhu vamwe meongalo ovo va li tava fininike oshiwana shaKalunga shi kale tashi diinine Omhango yaMoses. Mbela olutuwiliki ola li tali ka ninga po shike? Natu ka tale osho la li la ninga po. Eshi hatu konakona ehokololo eli, ohatu ka mona kutya ovalumenhu ovo ova tula po oshihopaenenwa shilipi, noshihopaenenwa osho osho hashi landulwa kOlutuwiliki lEendombwedi daJehova kunena. Tu li Ovakriste, nafye otu na okulandula oshihopaenenwa osho, ngeenge hatu ningi omatokolo nosho yo ngeenge twa hangwa komaupyakadi.

4, 5. Jakob okwa li a longifa ngahelipi Eendjovo daKalunga dopaxunganeko meenghundafana daye?

⁴ Omuhongwa Jakob, omumwaina waJesus, okwa li a hovela okupopya. a Jakob  okwa fa oye a li omunashipundi wokwoongala oko pomhito oyo. Eendjovo daye otadi ulike kutya okwa ngonga exulifodiladilo olo tashi dulika aveshe va li va fika pulo. Okwa li a lombwela ovalumenhu ovo va li va ongala a ti: “Simeon okwa hepaulula nghee Kalunga a dimbuluka ovanhu vomoiwana imwe nanghee a hovela okuhoolola mokati kavo ovo tava ka ifanwa nedina laye. Osho oshi li metwokumwe naasho sha shangwa kovaprofeti.”—Oil. 15:14, 15.

⁵ Oshipopiwa osho sha li sha yandjwa kuSimeon, ile Simon Petrus nosho yo oumbangi oo wa li wa yandjwa kuBarnabas naPaulus otashi dulika oo wa li wa dimbulukifa Jakob omishangwa tadi wapalele odo tadi yandje ouyelele u na sha naasho va li tava kundafana. (Joh. 14:26) Konima eshi Jakob a popya etumbulo olo kutya “oshi li metwokumwe naasho sha shangwa kovaprofeti,” okwa li a tofa mo eendjovo daAmos 9:11, 12. Embo laAmos ola li la kwatelwa momusholondodo wOmishangwa dOshiheberi odo da li hadi ifanwa ‘ovaprofeti.’ (Mat. 22:40; Oil. 15:16-18) Didilika kutya eendjovo odo da li da tofwa mo kuJakob oda yooloka ko kanini kwaado di li membo laAmos kunena. Otashi dulika Jakob a li a tofa mo-Septuagint, etoloko lOshigreka lOmishangwa dOshiheberi.

6. Omishangwa oda yandja ouyelele ulipi u na sha naasho sha li tashi kundafanwa kovayapostoli?

⁶ Jehova okwa li a xunganeka okupitila momuprofeti Amos kutya opa li tape ke uya efimbo olo, eshi ta ka tunga “onduda yaDavid,” sha hala okutya, epata leehamba omo mwa li tamu ka dja Ohamba yOuhamba wopaMessias. (Hes. 21:26, 27) Ndele mbela osho osha li sha hala okutya Jehova okwa li ashike ta ka kala a hokwa Ovajuda vopambelela aveke? Hasho nandenande. Exunganeko ola weda ko la ti kutya “ovanhu vomoiwana aishe” otava ka ongelwa va ‘ifanwe nedina’ laKalunga. Dimbuluka kutya Petrus okwa li a yandja oumbangi kutya Kalunga “ina tongola pokati ketu navo, ndele okwa yelifa omitima davo omolweitavelo lavo.” (Oil. 15:9) Osho otashi ulike kutya Kalunga okwa hala Ovajuda nosho yo ovanhu ovo vehe fi veitavelo lOshijuda va ninge ovafyuululi vOuhamba. (Rom. 8:17; Ef. 2:17-19) Omaxunganeko a nwefwa mo inaa popya nandenande kutya ovaitaveli ovo vehe fi Ovajuda ove na tete okupita etanda, ile okuninga veitavelo lOshijuda fimbo inava ninga ovafyuululi vOuhamba.

7, 8. (a) Jakob okwa li a ninga eetepo lilipi? (b) Eendjovo daJakob oda hala okutya shike?

⁷ Jakob okwa li e linyengifwa kouyelele wOmishangwa nosho yo koumbangi wa kola oo a li a uda, ndele ta ningi eetepo ta ti: “Onghee inandi hala tu twike omutengi ovanhu vomoiwana imwe ovo va hala okulongela Kalunga, ndele natu va shangele kutya nave likaleke kokule noinima oyo i na ekwatafano noikalunga, oluhaelo, oinamwenyo ya fya oshuunguungu nosho yo ohonde. Okudja pefimbo lonale, moilando noilando omwa kala ovanhu ovo hava udifa okudja momambo aMoses, eshi va li have a lesha mokule efiku keshe leshabata moinagoga.”—Oil. 15:19-21.

⁸ Eshi Jakob a li a popya a ti kutya ‘inandi hala tu twike omutengi,’ mbela okwa li a tokolela ovamwaxe osho shi na okuningwa po, tashi dulika molwaashi oye a li omunashipundi? Hasho nandenande. Outumbulilo wOshigreka oo wa tolokwa “inandi hala tu twike omutengi,” otau dulu yo okutya “ohandi tokola,” ile  “ohandi ningi eetepo.” Jakob ka li a ningila ovamwaxe etokolo, ndele ponhele yaasho, okwa li ashike a ninga eetepo olo tava dulu okutungila ko, eshi tava tale koumbangi oo va uda nosho yo kutya Omishangwa otadi ti ngahelipi shi na sha naasho tava kundafana.

9. Eetepo laJakob ola li la etifa ouwa ulipi?

⁹ Mbela Jakob okwa li ngoo a ninga eetepo liwa? Heeno, molwaashi ovayapostoli novakulunhu ova li ve li tambula ko. Mbela osho osha li sha etifa ouwa ulipi? Shotete, Ovakriste ovo vehe fi Ovajuda kava li va ‘twikwa omutengi,’ eshi kwa monika kutya inava pumbwa okudulika koiteelelwa yOmhango yaMoses. (Oil. 15:19) Oshitivali, etokolo olo la ningwa po ola li la yavelela eliudo lOvakriste Ovajuda, ovo va kala hava udu omambo “aMoses, eshi va li have a lesha mokule efiku keshe leshabata moinagoga,” oule womido. b (Oil. 15:21) Ola li yo tali ka pameka ekwatafano pokati kOvajuda nOvakriste ovo vehe fi Ovajuda. Komesho yaaishe, ola li tali ka hafifa Jehova Kalunga, molwaashi oli li metwokumwe nelalakano laye. Kaya li tuu onghedi iwa yokukandula po oupyakadi oo wa li tau hale okunyona po oukumwe nosho yo onghalonawa yeongalo alishe loshiwana shaKalunga! Osho oshi li oshihopaenenwa sha denga mbada keongalo lopaKriste kunena.

10. Olutuwiliki lokunena ohali landula ngahelipi oshihopaenenwa osho sha tulwa po kolutuwiliki lomefelemudo lotete?

¹⁰ Ngaashi sha tumbulwa metukulwa la tetekela, Olutuwiliki lEendombwedi daJehova kunena nalo ohali hopaenene olutuwiliki lomefelemudo lotete, mokukonga ekwafo kuJehova, Omunamapangelo aeshe, nohali kongo ewiliko laJesus Kristus, Omutwe weongalo, moinima aishe. c (1 Kor. 11:3) Mbela osho ohashi ningwa ngahelipi? Albert D. Schroeder, oo a li oshilyo shOlutuwiliki okudja mo 1974, ndele ta mane oweenda waye wokombada yedu muMarsa 2006, okwa ti: “Olutuwiliki ohali ongala etitatu keshe. Ohali hovele okwoongala kwalo neilikano nokupula Jehova e va wilike nomhepo yaye. Ohapa ningwa eenghendabala da mana mo, opo ku shilipalekwe kutya keshe osho tashi kundafanwa nosho yo etokolo keshe tali ningwa oli li metwokumwe nEendjovo  daKalunga, Ombiibeli.” Sha faafana, Milton G. Henschel, oo a kala oule wefimbo e li oshilyo shOlutuwiliki nokwa mana oweenda waye wokombada yedu muMarsa 2003, okwa pulile ovanafikola vamwe ovo va li va pita molweefo oluti-101 kOfikola yOmbiibeli yoWatchtower yaGilead epulo la fimanenena, a ti: “Mbela ope na ngoo vali ehangano limwe kombada yedu olo Olutuwiliki lalo hali tale kutya Eendjovo daKalunga, Ombiibeli, otadi ti ngahelipi fimbo inali ninga omatokolo a fimana?” Enyamukulo oli li poluhaela.

11. Etokolo lolutuwiliki ola li la shiivifilwa ngahelipi omaongalo?

¹¹ Olutuwiliki muJerusalem ola li la twa kumwe, ndele tali ningi etokolo li na sha nepitotanda. Ndele opo ovamwatate momaongalo va kale moukumwe, etokolo olo ola li li na okulombwelwa omaongalo monghedi ya yela, tai tungu notai tu omukumo. Mbela osho osha li sha ningwa ngahelipi? Ombiibeli oya ti: “Ovayapostoli, eongalo alishe novakulunhu ova tokola okutuma ovalumenhu ovo va hoololwa mokati kavo va ye kuAntiokia pamwe naPaulus nosho yo Barnabas. Ova tuma Silas naJudas oo ha ifanwa Barsabas, ovo va li hava kwatele komesho mokati kovamwatate.” Kakele kaasho, opa li pa shangwa onhumwafo, ndele tai tumwa pamwe novalumenhu ovo, opo i dule oku ka leshelwa omaongalo aeshe muAntiokia, muSiria nomuKilikia.—Oil. 15:22-26.

12, 13. (a) Osha li sha etifa ouwa washike, eshi kwa li kwa tumwa Judas naSilas? (b) Osha li sha etifa ouwa washike, eshi olutuwiliki la li la tuma onhumwafo?

¹² Judas naSilas, ovo va li “hava kwatele komesho mokati kovamwatate,” ova li va wana filufilu okukala ovakalelipo volutuwiliki. Okutuma ovalumenhu vane okwa li taku ka ulika sha yela kutya etumwalaka olo va humbata kali fi ashike enyamukulo lepulo olo la li la pulwa, ndele ova li yo ve na ouyelele mupe wa dja kolutuwiliki. Okutumwa ‘kwovalumenhu ovo va hoololwa’ okwa li taku ka pameka ekwatafano pokati kOvakriste Ovajuda muJerusalem nosho yo Ovakriste ovo vehe fi Ovajuda. Elongekido la tya ngaho kala li tuu pandunge nopahole! Nopehe na omalimbililo, osho osha li sha xumifa komesho ombili nosho yo oukumwe mokati koshiwana shaKalunga.

¹³ Onhumwafo oyo ya li ya yandja ewiliko la yela kOvakriste ovo vehe fi Ovajuda kaya li ashike ya kwatela mo omhata i na sha nepitotanda, ndele oya li yo ya kwatela mo osho ve na okuninga, opo va kale va hokiwa kuJehova nova mone omanangeko noupuna. Oshitukulwa sha fimanenena shonhumwafo oyo osha ti: “omhepo iyapuki oye tu kwafela tu mone kutya inatu pumbwa oku mu twika omutengi, kakele koku mu shiivifila oinima ei ya fimana: henukeni oluhaelo, likalekeni kokule nohonde, oinamwenyo ya fya oshuunguungu nosho yo oinima oyo ya yambelwa oikalunga. Ngeenge omwe likaleke kokule noinima oyo, otamu ka kala nonghalamwenyo iwa. Kaleni po nawa.”—Oil. 15:28, 29.

14. . Ongahelipi oshiwana shaJehova hashi longele kumwe mounyuni ou wa tukauka kunena?

¹⁴ Kunena, Eendombwedi daJehova odo di li 8 000 000 lwaapo nodi li momaongalo e dule po 100 000 mounyuni aushe, odi na oukumwe noda itavela  omahongo a faafana. Mbela oukumwe wa tya ngaho ohau shiva ngahelipi, ngeenge otu li mounyuni ou u yadi omapiyaano nosho yo etukauko? Luhapu, oukumwe ohau etifwa kewiliko la yela nolokondadalunde olo hali yandjwa kuJesus Kristus, Omutwe weongalo, okupitila ‘momupiya omudiinini nomunaendunge,’ oo e li Olutuwiliki. (Mat. 24:45-47) Oukumwe ohau etifwa yo konghedi omo oumwainafana womounyuni aushe hau longele kumwe nehalo liwa newiliko lOlutuwiliki.

15, 16. Oshike hashi kwafele oshiwana shaJehova shi kale moukumwe kunena mounyuni ou wa tukauka?

¹⁵ Embo lOilonga otali tu lombwele kutya, eshi ovamwatate ovo va li va tumwa okudja kuJerusalem va li va fika kuAntiokia, ‘ova li va ongaleka ongudu aishe yovahongwa, ndele tave va pe onhumwafo oyo.’ Mbela ovamwatate ova li ve linyenga ngahelipi kewiliko lolutuwiliki? Ombiibeli oya ti: “Eshi ve i lesha ova li va hafa neenghono eshi va tuwa omukumo.” (Oil. 15:30, 31) Kakele kaasho, Judas naSilas ova li ‘va twa omukumo ovamwatate neendjovo dihapu nove va pameka.’ Osho otashi ulike kutya ovalumenhu ovo vavali ova li “ovaprofeti,” ngaashi ashike Barnabas, Paulus nosho yo vamwe va li va ifanwa ovaprofeti, outumbulilo oo tau ulike kwaavo hava udifa, ile hava shiivifa ehalo laKalunga.—Oil. 13:1; 15:32; Ex. 7:1, 2.

¹⁶ Nopehe na omalimbililo, Jehova okwa li a nangeka noupuna omalongekido aeshe oo a li a ningwa po, opo ku kandulwe po omhata i na sha nepitotanda. Mbela oshike sha li sha etifa oidjemo iwa ya tya ngaho? Nopehe na omalimbililo, omolwaashi olutuwiliki ola li la yandja ewiliko la yela noli li pefimbo, le likolelela kEendjovo daKalunga nosho yo kewiliko lomhepo iyapuki. Natango, omaongalo okwa li a lombwelwa etokolo olo monghedi yopahole.

17. Ovapashukilishikandjo vokunena ohava shikula ngahelipi oshihopaenenwa shOvakriste vomefelemudo lotete?

¹⁷ Olutuwiliki lEendombwedi daJehova kunena nalo ohali landula oshihopaenenwa sholutuwiliki lomefelemudo lotete, mokuyandja ewiliko li li pefimbo koumwainafana womounyuni aushe. Ngeenge kwa ningwa omatokolo onhumba, ohaa shiivifilwa omaongalo monghedi ya yela noyokondadalunde. Onghedi imwe omo omaongalo haa shiivifilwa oyo okupitila movapashukilishikandjo. Ovamwatate ovo ve na omhepo yeliyambo ohava ende tava talele po omaongalo, tava yandje ewiliko la yela netwomukumo lopahole. Ngaashi Paulus naBarnabas, ohava longifa efimbo lihapu moukalele, “tava hongo nokuudifa onghundana iwa i na sha neendjovo daJehova.” (Oil. 15:35) Ngaashi Judas naSilas, ‘ohava tu omukumo ovamwatate neendjovo dihapu nove va pameka.’

18. Ongahelipi oshiwana shaJehova tashi dulu okutwikila okumona omanangeko noupuna?

¹⁸ Ongahelipi shi na sha nomaongalo okunena? Oshike hashi kwafele omaongalo mounyuni aushe a twikile okukala nombili noukumwe mounyuni ou wa tukauka? Dimbuluka osho omuhongwa Jakob a li a popya lwanima a ti:  ‘Ounongo wopombada tete ohau ningifa omunhu a kale a koshoka, nosho yo a kale e na ombili, ondjele, onghenda, ha dulika nehalo liwa. Kakele kaasho, ovo hava lalakanene ekwatafano liwa navamwe ohashi va kwafele va xumife komesho ombili nova longe ouyuki.’ (Jak. 3:17, 18) Kutya nee Jakob okwa li ta diladila okwoongala oko kwa li kwa ningwa muJerusalem, eshi a popya eendjovo odo, ile hasho, katu na oushili mwaasho. Ndele eshi twa konakona oiningwanima oyo i li mOilonga etukulwa 15, osha yela kutya Jehova oha nangeke ashike noupuna oshiwana shaye, ngeenge shi li moukumwe notashi longele kumwe.

19, 20. (a) Oshike sha li tashi ulike kutya meongalo laAntiokia omwa li ombili noukumwe? (b) Paulus naBarnabas ova li va dula okuninga shike?

¹⁹ Osha yela kutya meongalo lomuAntiokia omwa li ombili noukumwe konima eshi omhata i na sha nepitotanda ya kandulwa po. Ponhele yokupataneka Judas naSilas, ovamwatate muAntiokia ova li va pandula etalelepo lavo, molwaashi ‘ovamwatate ove va lekela nombili va shune kwaavo va li ve va tuma’ kuJerusalem. d (Oil. 15:33) Otu na oushili kutya ovamwatate muJerusalem ova li yo va hafa, eshi ovalumenhu ovo vavali ve va lombwela kombinga yolweendo lavo. Olweendo lavo ola li la pondola omolwolune laJehova inali longelwa.

²⁰ Paulus naBarnabas, ovo va li va fyaala muAntiokia, ova li tava dulu okuyandja elitulemo lihapu kokukwatela komesho moilonga yokuudifa, ngaashi naanaa ovapashukilishikandjo hava ningi kunena, ngeenge tava talele po omaongalo, oo e li mepashukilo lavo. (Oil. 13:2, 3) Jehova ina nangeka tuu noupuna oshiwana shaye! Ndele mbela Jehova okwa li a longifa nokunangeka noupuna ngahelipi ovaudifi vonghundana iwa, ovo vavali ovaladi? Osho ohatu ke shi mona metukulwa tali landula.