1, 2. Oolyelye va li molweendo tava di kuFilippi va yuka kuTessalonika, noshike tashi dulika va li tave lipula nasho?

 OPA li ondjila imwe hai endwa unene ya tavakana meemhunda, oyo ya li ya tungika kovaindjiniya ovanekeka Ovaroma. Ngeenge omunhu a li ta ende mondjila oyo, omafimbo amwe oha udu omaweelelo, ngaashi okukwena kweendongi, omawi omalola omatemba taa kolokota momamanya nosho yo omawi ovaendanandjila ve lili noku lili, tashi dulika mwa kwatelwa ovakwaita, ovashingifi nosho yo ovahambwidi. Ovaendi pamwe vatatu, Paulus, Silas naTimoteus, ova li va enda mondjila oyo eekilometa di dule 130 tava di kuFilippi va yuka kuTessalonika. Olweendo la tya ngaho kala li lipu, unene tuu kuPaulus naSilas, molwaashi ova li natango ve na oipute, eshi va li va dengwa neengola muFilippi.—Oil. 16:22, 23.

² Mbela oshike sha li sha kwafela ovalumenhu ovo ve lididimikile olweendo olo la li lile? Nopehe na omalimbililo, ova li va kwafelwa keenghundafana odo va li va ninga. Ova li tava dimbuluka nawa natango oshimoniwa shitunhula shi na sha nomunangeli wodolongo muFilippi, oo a ninga omwiitaveli pamwe noukwaneumbo waye. Oshimoniwa osho osha li sha ningifa ovalumenhu ovo va li molweendo va kale va tokola toko okutwikila okuudifa eendjovo daKalunga. Ndele eshi va li pokufika moshilando shaTessalonika osho sha li popepi nefuta, otashi dulika va li tave lipula kutya Ovajuda vomoshilando osho otava ka ungaunga navo ngahelipi. Mbela otava ka ponokelwa vali nokudengwa, ngaashi va li va ningilwa muFilippi?

3. Ongahelipi hatu dulu okukwafelwa koshihopaenenwa shaPaulus kunena shi na sha nokuudifa nouladi?

³ Paulus okwa ka shanga omaliudo aye lwanima monhumwafo oyo a li a shangela Ovakriste muTessalonika a ti: “Nonande otwa hangwa opo twa monifwa oixuna nokuningwa nai muFilippi, Kalunga okwe tu pa ouladi, opo tu dule oku mu udifila onghundana iwa nonande otwa li twa taalela omapataneko mahapu.” (1 Tes. 2:2) Eendjovo odo otadi ulike kutya Paulus okwa fa a li a limbililwa, eshi a li a yuka muTessalonika, omolwoinima oyo va li va ningilwa muFilippi. Mbela ku uditile Paulus oukwao wananghali? Mbela ope na omafimbo amwe ho mono shidjuu okuudifa onghundana iwa? Paulus okwa li e lineekela Jehova e mu pameke noku mu kwafele a kale e na ouladi oo a pumbwa.  Okukonakona oshihopaenenwa shaPaulus otashi dulu oku ku kwafela u kale we lineekela Jehova.—1 Kor. 4:16.

4. Oshike tashi ulike kutya otashi dulika Paulus a li a kala muTessalonika oule woivike i dule puitatu?

⁴ Ombiibeli oya popya kutya, eshi Paulus a li muTessalonika, okwa li a udifila moshinagoga Omashabata atatu. Mbela osho osha hala okutya Paulus okwa li ashike a kala moshilando osho oule woivike itatu? Hasho lela. Katu shii kutya Paulus okwa li a ya koshinagoga efimbo lilipi, eshi a fika muTessalonika. Eenhumwafo daPaulus otadi holola kutya fimbo a li muTessalonika, ye novaendi pamwe naye ova li hava longo, opo ve lifile oshisho. (1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8) Natango, eshi Paulus a kala muTessalonika, okwa li a tuminwa oikwafa lwoikando ivali kovamwaxe vokuFilippi. (Fil. 4:16) Onghee hano, otashi dulika Paulus a li a kala muTessalonika oivike i dule puitatu.

5. Paulus okwa li a tomhafana novanhu monghedi ilipi?

⁵ Paulus okwa li e linyengifwa kouladi, ndele ta ka popya novanhu ovo va li va ongala moshinagoga. Ngaashi sha li onghedindjikilile yaye, okwa li a “kundafana novanhu Omishangwa momashabata atatu. Okwe va yelifila noku va ulikila mOmishangwa kutya Kristus okwa li e na okuhepekwa nokunyumunwa koufi, ta ti: ‘Jesus ou handi mu udifile oye Kristus.’” (Oil. 17:2, 3.) Didilika kutya Paulus ka li a nyemateka ovapwilikini vaye, ndele okwa li a tomhafana navo, opo e va ningife va diladile. Okwa li e shii kutya ovanhu ovo va li moshinagoga ova li ve shii Omishangwa nova li ve di fimaneka, ndele kava li ve di udite ko filufilu. Onghee hano, Paulus okwa li a tomhafana navo, e va yelifila noku va ulikila okudja mOmishangwa kutya Jesus Omunasaret oye Messias, ile Kristus omuudanekwa.

6. Jesus okwa li a tomhafana ngahelipi okudja mOmishangwa, naasho osha li sha etifa oidjemo ilipi?

⁶ Paulus okwa li a landula omufikamhango oo wa tulwa po kuJesus, oo a li a longifa Omishangwa mokuhonga kwaye. Pashihopaenenwa, pefimbo loukalele waJesus womoipafi, okwa li a lombwela ovashikuli vaye kutya Omishangwa oda popya kutya Omona womunhu oku na okumona oixuna, okufya nokunyumuka koufi. (Mat. 16:21) Konima eshi Jesus a nyumuka, okwa li e lihololela ovahongwa vaye. Osho osha li sha ulika kutya okwa popya oshili. Ndele nande ongaho, Jesus okwa li e va lombwela shihapu. Ombiibeli oya popya kombinga yaasho Jesus a li a kundafana novahongwa vaye vamwe, ya ti: “Okwe va fatululila Omishangwa adishe odo da popya kombinga yaye, okudja kuMoses fiyo okOvaprofeti aveshe.” Mbela osho osha li sha etifa oidjemo ilipi? Ovahongwa ova li va popya va tunhukwa va ti: “Omitima detu kada li tuu da xwama eshi a li ta popi nafye mondjila, naashi e tu fatululila nawa Omishangwa!”—Luk. 24:13, 27, 32.

7. Omolwashike sha fimana okukanghamekela ehongo letu kOmishangwa?

⁷ Eendjovo daKalunga odi na eenghono. (Heb. 4:12) Nomolwaasho Ovakriste kunena ohava kanghamekele omahongo avo kEendjovo daKalunga, ngaashi  Jesus, Paulus novayapostoli vakwao va li va ninga. Nafye otu na okutomhafana novanhu, oku va yelifila osho Omishangwa tadi ti nokuyandja oumbangi waasho hatu hongo mokuleshela omuneumbo okudja mOmbiibeli. Etumwalaka olo hatu udifile ovanhu kali fi letu. Ngeenge otwa kala hatu longifa Ombiibeli alushe, ohatu ka kwafela ovanhu va mone kutya osho hatu hongo kashi fi omadiladilo etu, ndele omahongo aKalunga. Kakele kaasho, otu na okudimbuluka kutya etumwalaka olo hatu udifa ole likolelela filufilu kEendjovo daKalunga. Eendjovo daKalunga odi shii okulineekelwa filufilu. Mbela okushiiva kombinga yaasho, itashi ku kwafele u udife onghundana iwa nouladi, ngaashi Paulus a li a ninga?

8-10. (a) Ovanhu vomuTessalonika ova li ve linyenga ngahelipi konghundana iwa? (b) Omolwashike Ovajuda vamwe va li va twila Paulus ondubo? (c) Ovapataneki Ovajuda ova li ve linyenga ngahelipi?

⁸ Paulus okwa li nale a mona oushili weendjovo daJesus odo tadi ti: “Omupiya ke dule omwene waye. Ngaashi va hepeka nge, nanye otave ke mu hepeka yo; ngeno ova li va diinina eendjovo dange, ngeno otava diinine yo eendjovo deni.” (Joh. 15:20) Ovanhu ovo Paulus a li a udifila muTessalonika osho naanaa va li ve linyenga ngaho, vamwe ova li va tambula ko onghundana iwa nehalo liwa ofimbo vamwe va li inave i tambula ko. Lukas okwa popya shi na sha naavo va li va tambula ko onghundana iwa a ti: “Vamwe vomuvo [Ovajuda] ova ninga ovaitaveli nova kala hava endafana naPaulus naSilas. Ova li yo va waiminwa kongudu inene yOvagreka ovo va li hava longele Kalunga nosho yo ovakainhu vamwe ovanamadina.” (Oil. 17:4) Nopehe na omalimbililo, ovahongwa ovo vape ova li va hafa, eshi va kwafelwa va ude ko nawa Omishangwa.

⁹ Nonande ovanhu vamwe ova li va lenga eendjovo daPaulus, vamwe ova li ve mu handukila. Ovajuda vamwe muTessalonika ova li va twa ondubo, eshi ‘ongudu inene yOvagreka’ ya li ya tambula ko etumwalaka laPaulus. Ovajuda ovo va li va hala okulidilululifa ovanhu va ninge veitavelo lavo lOshijuda ova li va honga Ovagreka omahongo e likolelela kOmishangwa dOshiheberi nova li ve va tala ko kutya ove li oilyo yeitavelo lavo. Ndele ohaluka, eshi Ovagreka va li va udifilwa kuPaulus moshinagoga, ova tambula ko omahongo aye nokweefa po eitavelo lOshijuda. Nomolwaasho, Ovajuda ova li va fula onya.

¹⁰ Lukas okwa ti vali: “Ndele Ovajuda ova li va handuka unene, nova ifana ovalumenhu ovakolokoshi ovo va li hava kala pomalandifilo tava elaela opo va dundakanife ovanhu moshilando. Opo nee ovalumenhu ovo ova ponokela meumbo laJason va hala Paulus naSilas, ve va ete kongudu yovanhu. Eshi inave va hanga mo, ova kokolola mo Jason novamwatate vamwe ndele tave va twala kovakulunhu voshilando, nova popya mokule tava ti: ‘Ovalumenhu ava tava piyaaneke ounyuni aushe omo ve li yo omu, na Jason okwe va yakula ve li ovaenda meumbo laye. Ovalumenhu aveshe ovo ove li omhinge nomhango yOmukesari eshi tava ti oku na vali ohamba imwe, Jesus.’” (Oil. 17:5-7) Mbela okuponokelwa kongudu yovahangakeni oyo okwa li kwa kuma ngahelipi Paulus novaendi pamwe naye?

11. Paulus novaudifi vakwao vOuhamba ova li va lundilwa ngahelipi, novalundili vavo otashi dulika va li tava diladila kombinga yoshipango shilipi? (Tala eshangelo lopedu.)

 ¹¹ Ovanhu ohave lihumbata monghedi youpwidi, ngeenge ve limanga kumwe. Ohave lihumbata va fa omulonga tau kunguluka meendelelo, hava longifa eenghono nopehe na elipangelo. Ovajuda osho naanaa va li va ninga ngaho, opo va taatae Paulus naSilas. Konima eshi Ovajuda va li va ‘dundakanifa’ oshilando, ova li tava kendabala okwiitavelifa ovapangeli kutya osho tava popi osha kwata moiti. Tete ova li va lundila Paulus novaudifi vakwao vOuhamba kutya otava “piyaaneke ounyuni aushe,” nonande Paulus novaendi pamwe naye havo va li va etifa edundakano muTessalonika. Elundilo etivali ola li la kwata moiti neenghono. Ovajuda ova li tava ti kutya ovatumwa otava udifa kutya oku na Ohamba imwe, Jesus, nokungaho, otava nyono oshipango shomukesari. a

12. Oshike tashi ulike kutya omalundilo oo a li a lundilwa nao Ovakriste muTessalonika okwa li taa dulu okweetifa oilanduliko ya kwata moiti?

¹² Dimbuluka kutya ovawiliki vomalongelokalunga ova li va lundila Jesus oinima ngaashi oyo ya li ya lundilwa nayo Paulus novaudifi vakwao. Ova li va lombwela Pilatus va ti: ‘Omulumenhu ou otwe mu hanga ta pukifa oshiwana shetu, nota ti kutya oye Kristus ohamba.’ (Luk. 23:2) Pilatus okwa li a yandja Jesus a ka dipawe, molwaashi otashi dulika a li a tila kutya pamwe omukesari ota ka tya kutya ota longele kumwe nomunhu oo ta tu ondubo nepangelo. Sha faafana, omalundilo oo a li a lundilwa nao Ovakriste muTessalonika okwa li taa dulu okweetifa oilanduliko ya kwata moiti. Embo limwe lomauyelele ola popya shi na sha nelundilo olo, la ti: “Ola li li na oupu oku va twalifa moshiponga, molwaashi ‘ngeenge omunhu okwa udika kutya ota tu ondubo nomukesari luhapu okwa li ha dipawa.’” Mbela ongudu yovahangakeni ovo ve na outondwe oya li ngoo ya pondola?

13, 14. (a) Omolwashike ongudu yovahangakeni ya li ya dopa okuwanifa po elalakano layo? (b) Paulus okwa li a ulika ngahelipi elungi la fa laKristus, nongahelipi hatu dulu oku mu hopaenena?

¹³ Ongudu yovahangakeni kaya li ya pondola okukangheka oilonga yokuudifa muTessalonika. Omolwashike mbela? Omolwaashi kaya li ya dula okumona Paulus naSilas. Kakele kaasho, otashi dulika ovapangeli voshilando kava li va mona oushili womapopyo avo. Konima eshi ovapangeli va li va pula oimaliwa yoku mu ‘futila mo,’ ova li va mangulula Jason nosho yo ovamwaxe vamwe. (Oil. 17:8, 9) Paulus okwa li a landula omayele aJesus oo taa ti “kaleni hano mwa lungama ngaashi omayoka nomuhe na oshipo ngaashi eenghuti,” eshi a li a dja po nelungi ponhele oyo ya nyika oshiponga, opo a ka udife pamwe pe lili. (Mat. 10:16) Hano osha yela kutya nonande Paulus okwa li ha udifa nouladi ka li he litula owina meenghalo da nyika oshiponga. Ongahelipi Ovakriste kunena tava dulu okulandula oshihopaenenwa shaye?

 ¹⁴ Kunena, ovawiliki vOukwakriste luhapu ohava xwaxwameke eengudu dovahangakeni di ponokele Eendombwedi daJehova. Ohava longifa oukengeleledi nosho yo ekoto, opo va xwaxwameke ovapangeli va ningile owii Eendombwedi. Ngaashi ovapataneki vomefelemudo lotete, ovapataneki vokunena navo ohava xwaxwamekwa kondubo. Ndele Ovakriste vashili ihave litula owina meenghalo da nyika oshiponga nandenande. Ohatu kendabala okuhenuka ovanhu ovo va handuka novehe na ondjele, ngeenge otashi shiiva. Ponhele yoku va kalela, ohatu ka udifila keenhele dimwe di lili, notashi dulika ashike tu shune konhele ya tya ngaho, ngeenge onghalo oya xwepopala.

15. Ovaberea ova li ve linyenga ngahelipi konghundana iwa?

¹⁵ Paulus naSilas ova li va ya kuBerea omolweameno, osho sha li kokule eekilometa 65 lwaapo. Eshi va fika ko, Paulus okwa li a ya koshinagoga nokwa popya novanhu ovo va li va ongala. Kasha li tuu shihafifa kuPaulus okumona ovanhu tava pwilikine! Lukas okwa ti kutya Ovajuda vomuBerea ova li “ovanaendunge ve dule Ovatessalonika molwaashi ova tambula ko eendjovo daKalunga nomutima aushe, nove di konakona noukeka efiku keshe va tale ngeenge osho va lombwelwa oshoshili tuu.” (Oil. 17:10, 11) Mbela osho osha hala kutya Ovatessalonika ovo va li va tambula ko oshili kava li tave shi endifa nawa? Hasho nandenande. Paulus okwe ke va shangela lwanima a ti: “Ohatu pandula Kalunga tuhe na edimbuko, molwaashi eshi mwa uda eendjovo daye kufye, inamu di tambula ko ngaashi eendjovo dovanhu, ndele ongaashi di li lela eendjovo daKalunga odo tadi longo munye mu li ovaitaveli.” (1 Tes. 2:13) Ndele mbela oshike sha li sha ningifa Ovajuda ovo va li muBerea va kale ovanaendunge?

16. Omolwashike Ovaberea va li va wana okutiwa kutya “ovanaendunge”?

¹⁶ Nonande Ovaberea ova li va uda oinima  ipe, kava li ve i limbililwa, ile va kale tava kembaula, ashike kava li ve na omaitavelela. Tete, ova li va pwilikina nawa kwaasho Paulus a li a popya. Opo nee ova li va shilipaleka osho ve lihonga mokutala mOmishangwa odo va li va yelifilwa kuPaulus. Natango, ova li va konakona Eendjovo daKalunga noukeka efiku keshe, ndele hamefiku ashike lEshabata. Osho ova li ve shi ninga “nomutima aushe” nokuninga eenghendabala, opo va tale kutya Omishangwa otadi ti ngahelipi kombinga yehongo olo lipe. Opo nee, ova li va ninga omalunduluko nelininipiko, molwaashi “vahapu vomuvo ova ninga ovaitaveli.” (Oil. 17:12) Hano itashi kumwifa eshi Lukas a ti kutya ova li “ovanaendunge.”

17. Omolwashike oshihopaenenwa shOvaberea shi shii okupandulwa neenghono, nongahelipi hatu dulu okulandula oshihopaenenwa shavo, okudja eshi twa ninga ovaitaveli?

¹⁷ Ovaberea kava li ve shii kutya ondjokonona yavo i na sha nanghee va li ve linyenga konghundana iwa oya li tai ka shangwa mEendjovo daKalunga i li oshihopaenenwa sha denga mbada kufye kunena. Ova li va ninga naanaa ngaashi Paulus a li a hala va ninge nosho yo osho Jehova Kalunga a li a hala va ninge. Sha faafana, nafye ohatu ladipike ovanhu va ninge ngaho, sha hala okutya, va konakone Ombiibeli noukeka, opo eitavelo lavo li kale le likolelela kEendjovo daKalunga. Ndele mbela inatu pumbwa vali okutwikila okukala ovanaendunge, ngeenge otwa ningi ovaitaveli? Otwa pumbwa okukala natango ovanaendunge, molwaashi osha fimanenena okukala nehalo okulihonga kombinga yaJehova nokukala hatu tula moilonga diva omahongo aye. Kungaho, ohatu efa Jehova e tu me noku tu deule tu longe ehalo laye. (Jes. 64:8) Opo nee, Tate yetu womeulu Jehova ote ke tu longifa nohatu ke mu hafifa filufilu.

18, 19. (a) Omolwashike Paulus a li a dja mo muBerea, nongahelipi a li a ulika oudiinini u shii okuhopaenenwa? (b) Paulus okwa li ta ka udifila oolyelye nomoshilando shilipi?

¹⁸ Paulus ka li a kala muBerea oule wefimbo. Ombiibeli oya ti: “Eshi Ovajuda vomuTessalonika va uda kutya Paulus okwa udifila yo nomuBerea eendjovo daKalunga, ova ya ko ndele tava piyaaneke eengudu dovanhu. Opo nee ovamwatate ova tuma diva Paulus a ye komunghulofuta, ashike Silas naTimoteus ova li va fyaala po. Vamwe ova findikila Paulus kuAtena, ndele eshi va lombwelwa kutya Silas naTimoteus ova pumbwa okuya diva kuPaulus, ova shuna.” (Oil. 17:13-15) Ovatondi vonghundana iwa ovo kava li tuu tava kondjo! Kava li ashike va taataa Paulus muTessalonika, ndele ova li yo ve mu landula kuBerea nokukendabala okweetifa edundakano ashike kava li va pondola. Paulus okwa li e shii kutya oshitukulwa shaye shokuudifila oshinene, nomolwaasho okwa li a ya a ka udife kumwe ku lili. Nafye kunena natu hopaenene Paulus mokukala twa tokola toko tuha shololifwe kovanhu, ovo va hala okukangheka oilonga yokuudifa.

¹⁹ Eshi Paulus a li a yandja oundombwedi nawanawa kOvajuda muTessalonika nomuBerea, osha yela kutya okwa li e lihonga shihapu shi na sha nanghee sha fimana okuyandja oundombwedi nouladi nosho yo okutomhafana okudja mOmishangwa. Nafye osho tu na okuninga ngaho. Ashike Paulus okwa li ta ka udifila ovanhu vamwe vali, ovanhu ovo vehe fi Ovajuda vomuAtena. Mbela oinima oya li ye mu endela ngahelipi moshilando osho? Osho ohatu ke shi mona metukulwa tali landula.