ETUKULWA 7
Ova li va ‘udifa onghundana iwa kombinga yaKristus Jesus’
Oshihopaenenwa osho Filippus e tu tulila po e li omuudifi wonghundana iwa
Etukulwa eli ola kanghamena kOilonga 8:4-40
1, 2. Eenghendabala dokuya moshipala oilonga yokuudifa oda li da etifa oidjemo ilipi mefelemudo lotete?
OVAKRISTE ova li tava hepekwa neenghono. Saulus okwa li a hovela “okuponokela eongalo nonyanya.” Outumbulilo ‘okuponokela’ oo wa longifwa melaka lopehovelo otau ulike kokuungaunga naumwe nonyanya. (Oil. 8:3) Eshi ovahongwa va li va ya onhapo, elalakano laSaulus lokuxulifa po Ovakriste ola li tali monika la fa tali wanifwa. Ndele konima eshi Ovakriste va li ve lihanifwa, opa li pa ningwa oshinima inashi teelelwa. Oshike mbela osho?
2 Ovahongwa ovo va li va halakanifwa ova li tava “tava udifa onghundana iwa yeendjovo daKalunga” moilongo omo va li va taukila. (Oil. 8:4) Diladila kwaashi: Omahepeko inaa pondola okuya moshipala oilonga yokuudifa onghundana iwa, ndele ponhele yaasho, okwa ningifa opo onghundana iwa i udifwe koitukulwa yokokule. Eshi ovahepeki va li ve lihanifa ovahongwa, ove shi ninga tashi shiiva opo oilonga yokuudifa Ouhamba i tamunuke mo, nonande hasho va li va lalakanena. Nokunena oilonga yokuudifa Ouhamba ohai tamunuka monghedi ya tya ngaho, ngaashi hatu ke shi mona moutendo ve li komesho.
“Ovo va halakanifwa” (Oil. 8:4-8)
3. (a) Filippus oo a tumbulwa metukulwa eti-8 lembo lOilonga okwa li lyelye? (b) Omolwashike ovanhu vahapu vomuSamaria va li inava udifilwa, ndele Jesus okwa li a xunganeka kutya oshike tashi ka ningilwa oshitukulwa osho?
3 Umwe womwaavo va li “va halakanifwa” okwa li Filippus. a (Oil. 8:4; Tala oshimhungu “ Filippus omuudifi wonghundana iwa.”) Filippus okwa li a ya kuSamaria, oshilando omo ovanhu vahapu va li inava udifilwa etumwalaka lOuhamba, molwaashi pomhito imwe Jesus okwa li a lombwela ovayapostoli vaye a ti: “Inamu ya kovanhu vomoiwana imwe, noinamu ya nande omoshilando shimwe shomuSamaria. Ndele ponhele yaasho, indeni ashike mu ka konge eedi odo da kana domeumbo laIsrael.” (Mat. 10:5, 6) Ndele nande ongaho, Jesus okwa li e shii kutya fiku limwe Samaria otashi ka udifilwa nawanawa, molwaashi okafimbo kanini fimbo ina ya meulu okwa li a lombwela ovahongwa vaye, a ti: “Otamu ka yandja oundombwedi kombinga yange muJerusalem, muJudea nomuSamaria ashishe nosho yo kombada yedu alishe.”—Oil. 1:8.
4. Ovasamaria ova li ve linyenga ngahelipi keudifo laFilippus, noshike tashi dulika sha li she ve linyengifa va ninge ngaho?
4 Filippus okwa li a mona kutya Samaria osha “pya nale okuteywa.” (Joh. 4:35) Etumwalaka laye ola li la hekeleka ovanhu vomoshilando osho, noshi shii okuudiwa ko kutya omolwashike sha li ngaho. Ovajuda kava li hava endafana nOvasamaria, navahapu ova li have shi ulike meenghatu davo kutya kave va hole. Ovasamaria ova li va mona kutya oilonga yokuudifa onghundana iwa kaya li i na okayova, hangaashi ehongo lOvafarisai ovo va li ve na odino yokudina vamwe. Filippus okwa li a udifila Ovasamaria nouladi nonokuhe na onhondo, nokungaho okwa li a ulika kutya ka li a nwefwa mo koikala yokatongotongo oyo ya li i niwe kOvajuda ovo va li va dina Ovasamaria. Onghee hano, itashi kumwifa, eshi eemhunga dovanhu muSamaria “da li tadi yandje elitulemo kwaasho Filippus a li ta popi.”—Oil. 8:6.
5-7. Yandja oihopaenenwa i na sha nanghee okuhalakanifwa kwOvakriste kwa tandavelifa onghundana iwa.
5 Ngaashi mefelemudo lotete, nokunena omahepeko ihaa imbi oshiwana shaKalunga shi udife. Oshoshili kutya Ovakriste ohava fininikwa oikando ihapu va tembuke, tashi dulika va tulwe modolongo, ile va twalwe koshilongo shimwe, ndele etembu la tya ngaho ohali kwafele ashike opo etumwalaka lOuhamba li udifilwe ovanhu ovo ve li keenhele oko. Pashihopaenenwa, pefimbo lOita Itivali yOunyuni, Eendombwedi daJehova oda li da dula okuyandja oundombwedi udidilikwedi nonande oda li da idililwa meekamba deenghwate daNazi. Omujuda umwe oo a li a shakeneka Eendombwedi meekamba daNazi okwa ti: “Ouladi weenghwate dEendombwedi daJehova owa li wa tomha nge ndi itavele kutya eitavelo lado ola kanghamena kOmishangwa, nomolwaasho onda ka ninga Ondombwedi.”
6 Peemhito dimwe, nokuli novahepeki ohava tambula ko oundombwedi oo tava pewa. Pashihopaenenwa, eshi Ondombwedi imwe yedina Franz Desch ya li ya tembulilwa kokamba yeenghwate yaGusen muAustria, oya li ya dula okukonakona Ombiibeli nomukwaita umwe waHitler. Ovalumenhu ovo kava li tuu va hafa, eshi va li va shakena konima yomido donhumba poshoongalele shimwe shoshitukulwa shEendombwedi daJehova, nopomhito opo aveshe ova li ovaudifi vonghundana iwa!
7 Natango onghundana iwa ohai tandavele, ngeenge omahepeko okwa ningifa Ovakriste va taukile koilongo imwe i lili. Pashihopaenenwa, mo 1970 nasha, moMozambique omwa li mwa yandjwa oundombwedi lelalela, eshi Eendombwedi dokoMalawi da li da fininikwa di taukile mo. Nokuli nokonima eshi omapataneko a li a tukuluka moMozambique, oilonga yokuudifa kaya li ya i wa moshipala. Ondombwedi imwe yedina Francisco Coana oya ti: “Vamwe vomufye ova li va kwatwa po lwoikando omolwoilonga yokuudifa, ndele ngeenge ovanhu vahapu va tambula ko etumwalaka lOuhamba, okwa li hatu kala tu na omukumo kutya Kalunga ote tu kwafele, ngaashi ashike a li a kwafela Ovakriste vomefelemudo lotete.”
8. Omalunduluko e na sha noinima yopapolotika nosho yo yopamaxupilo okwa kuma ngahelipi oilonga yokuudifa?
8 Omahepeko hao aeke e shi ninga tashi shiiva, opo Oukriste u tandavele moilongo i lili noku lili. Omido omilongo opo da di ko, omalunduluko e na sha noinima yopapolotika nosho yo yopamaxupilo nao okwa ningifa etumwalaka lOuhamba li hange ovanhu vomalaka mahapu nosho yo vomoiwana i lili noku lili. Ovanhu ovo va li koitukulwa oyo ya kumwa koita nosho yo kondjala ova taukila koilongo oyo i na ouxupilo u li nghixwe nova li va hovela okukonakona Ombiibeli moilongo omo va taukila. Opa holoka yo oitukulwa ipe omo hamu popiwa omalaka oshinailongo omolweenhauki dihapu odo tadi taukile koilongo imwe. Mbela oho kendabala ngoo okuyandja oundombwedi kovanhu ‘vomoiwana, momihoko, movanhu nomomalaka aeshe’ moshitukulwa sheni?—Eh. 7:9.
“Naame pei nge eenghono odo” (Oil. 8:9-25)
“Eshi Simon a mona ovanhu va pewa omhepo iyapuki eshi va tenhekwa omake kovayapostoli, okwa pa ovayapostoli oimaliwa.”—Oilonga 8:18
9. Simon okwa li lyelye, noshike tashi dulika sha li she mu linyengifa a pwilikine kuFilippus?
9 Filippus okwa li a longa oikumwifilonga ihapu muSamaria. Pashihopaenenwa, okwa li a velula ovo va li ve na omauvela nokwa li nokuli a ta mo eemhepo da nyata movanhu. (Oil. 8:6-8) Ndele omulumenhu umwe okwa li a kuminwa oshali yaFilippus yokulonga oikumwifilonga. Omulumenhu oo edina laye oSimon, omhule oyo ya li ya lengwa neenghono, novanhu ova li va popya shi na sha naye va ti: “Omulumenhu ou oku na eenghono dinene da dja kuKalunga.” Eshi Simon a li a mona eenghono dashili daKalunga odo da li di liwetikile moikumwifilonga oyo ya li ya longwa kuFilippus, okwa li a ninga omwiitaveli. (Oil. 8:9-13) Ndele lwanima omalinyengotomheno aSimon okwa ka yelekwa. Ngahelipi mbela?
10. (a) Petrus naJohannes ova li va ninga shike muSamaria? (b) Simon okwa li a ninga po shike eshi a li a mona ovahongwa vape va tililwa omhepo iyapuki eshi Petrus naJohannes va li ve va tenheka omake?
10 Eshi ovayapostoli va li va mona ekulo olo la li la ningwa muSamaria, ova li va tuma ko Petrus naJohannes. (Tala oshimhungu “ Nghee Petrus a longifa ’eeshapi dOuhamba.’”) Eshi ovayapostoli ovo va li va fika, ova li va tenheka ovahongwa vape omake, nokudja opo keshe umwe okwa li a tililwa omhepo iyapuki. b Eshi Simon a mona osho sha li sha ningwa po, okwa li a tunhukwa. Opo nee okwa li a lombwela ovayapostoli a ti: “Naame pei nge eenghono odo opo keshe ou handi ka tenheka omake a pewe omhepo iyapuki.” Simon okwa li nokuli a hala okupa ovayapostoli oimaliwa, ta diladila kutya ota dulu okulanda eenghono odo da dja kuKalunga.—Oil. 8:14-19.
11. Petrus okwa li a ladipika Simon a ninge shike, na Simon okwa li e linyenga ngahelipi?
11 Petrus okwa li a hanyena Simon nopehe na oku mu lila okafima koluko a ti: “Oimaliwa yoye nai ye pamwe naave mekano, osheshi oto diladila kutya oshali yaKalunga otai landwa. Moshinima eshi ku na mo ombinga noito pewa sha shaashi omutima woye inau yuka koshipala shaKalunga.” Petrus okwa li vali a ladipika Simon e livele ombedi noku ilikane opo a diminwe po, a ti: “Lialuluka kowii woye nokwiindila Jehova e ku dimine po omolwomadiladilo mai omutima woye.” Osha yela kutya Simon ka li e na omutima mwii molwaashi okwa li a hala okulonga osho sha yuka, ndele okwa li ashike a ya pomunghulo omolwokuhawanenena. Onghee hano, Simon okwa li a pula ovayapostoli a ti: “Indililei nge kuJehova opo ndiha ningilwe nande oshimwe shomoinima oyo mwa popya.”—Oil. 8:20-24.
12. Oshitya simony otashi ti shike, nongahelipi oshinima sha tya ngaho sha ninga omwiyo mOukwakriste?
12 Oshiningwanima osho shi na sha naashi Petrus a li a hanyena Simon oshi li elondwelo kOvakriste kunena. Omolwoikala oyo Simon a li a ulika pomhito oyo, Ovaingilisha ova tota po oshitya simony tashi ulike kokuyandja ombubo ile kokutambula ombubo opo omunhu a pewe oufembanghenda wonhumba, unene tuu wopalongelokalunga. Oukwakriste ohau longifa onghedi ya tya ngaho. O-The Encyclopædia Britannica (yomo 1878) enyanyangido etimuwoi, oya ti: “Ngeenge omunhu okwa konakona ondjokonona yomahoololo ovapapa, ota ka mona kutya kapa li nande omahoololo omo ovawiliki vaKatolika inava longifa ombubo shi na sha nokuyandja omaufembanghenda opalongelokalunga, nopeemhito dihapu ohave shi ningi monghedi ififa ohoni filufilu, nohashi kala shi liwetikile mo lela.”
13. Ovakriste ove na okuhenuka oikala ya fa yaSimon ilipi?
13 Ovakriste ove na okulungama vaha ye menyono la fa laSimon. Pashihopaenenwa, kave na okukala have likumbu ovapashukili meongalo mokukala tave va pe eeshali ile tave va pandula sha pitilila opo ngeno va ningile ko elao va pewe omaufembanghenda meongalo. Mepingafano naasho, ovo tava dulu okuyandja eendodo donhumba ove na okuhenuka okulikumba oipuna. Kungaho, otava ka henuka oikala ya fa yaSimon. Ovapiya vaKalunga aveshe ove na okukala ve litala ko ‘vanini,’ nokuteelela omhepo yaJehova oyo i nangeke po ovo va wana okupewa oinakuwanifwa. (Luk. 9:48) Ovo tava kendabala “okulikongela efimano,” itava dulu okukala mehangano laJehova.—Omayel. 25:27, OB-1986.
“Ou udite ko ngoo osho to lesha?” (Oil. 8:26-40)
14, 15. (a) Olyelye a li “elenga lokuEtiopia,” na Filippus okwa li e mu hanga peni? (b) Omulumenhu Omuetiopia okwa li e linyenga ngahelipi ketumwalaka laFilippus, nomolwashike taku dulu okutiwa kutya eninginifo lelenga kala li oshinima shoduduluka? (Tala eshangelo lopedu.)
14 Filippus okwa li a lombwelwa komweengeli waJehova a ye kondjila oyo ya dja kuJerusalem ya yuka kuGasa. Lwanima okwa ka mona kutya omolwashike a li a lombwelwa a ye kondjila oyo. Kondjila oko okwa li a hanga ko elenga lokuEtiopia olo la li “tali lesha mokule embo lomuprofeti Jesaja.” (Tala oshimhungu “ Elenga olo ola li omulutulwa ile ola li ashike elenga ngahenya?”) Omhepo yaJehova oya li ye linyengifa Filippus a ye petemba lomulumenhu oo. Opo nee okwa li a pula Omuetiopia oo a ti: “Ou udite ko ngoo osho to lesha?” Omuetiopia oo okwa li a nyamukula a ti: “Ohandi udu ko ngahelipi ngeenge kape na ou ta yelifile nge?”—Oil. 8:26-31.
15 Omuetiopia oo okwa li a lombwela Filippus a londe metemba. Kava li tuu va ninga eenghundafana dihafifa! Exunganeko laJesaja li na sha ‘nodjona,’ ile “omupiya” kapa li oo a kala e shii kutya otali ulike kulyelye oule womido. (Jes. 53:1-12) Ndele eshi va li molweendo, Filippus okwa li a yelifila elenga lokuEtiopia kutya exunganeko olo otali ulike kuJesus Kristus. Ngaashi ovanhu ovo va li va ningifwa pOpentekoste 33 O.P., Omuetiopia oo a li nale a ninga weitavelo lOshijuda, okwa li e shii kutya oshike osho a li e na okuninga po. Onghee okwa li a pula Filippus a ti: “Tala, omeva oo aa, oshike tashi imbi nge ndi ninginifwe?” Omuetiopia oo okwa li a ninginifwa diva kuFilippus. c (Tala oshimhungu “ Okuninginifwa ‘momeva.’”) Konima yaasho, omhepo yaJehova oya li ya wilika Filippus aye kuAsdod, oko a ka twikila okuudifa onghundana iwa.—Oil. 8:32-40.
16, 17. Ovaengeli otava kufa ngahelipi ombinga moilonga yokuudifa kunena?
16 Ovakriste kunena navo ove na omhito ye likalekelwa yokukufa ombinga moilonga ngaashi oyo ya li ya longwa kuFilippus. Luhapu, ohava yandje oundombwedi wohangelela kovanhu ovo hava shakene navo, ngaashi ngeenge ve li momalweendo. Peemhito dihapu ohava shakeneke ovanamitimadiwa. Osho osho shi na okukala ngaho, molwaashi Ombiibeli oya popya kutya ovaengeli otava wilike oilonga yokuudifa, opo etumwalaka li hange “oiwana, omihoko, omalaka nomaludi aeshe” (Eh. 14:6) Ngaashi naanaa Jesus a li a xunganeka, oilonga yokuudifa otai wilikwa kovaengeli. Jesus okwa popya meyele laye li na sha noilya neu kutya ‘ovaengeli ovo tava ka teya’ pefimbo leteyo, sha hala okutya, pefimbo lexulilo longhalelo yoinima. Okwa li a weda ko vali a ti kutya oishitwa yopamhepo oyo otai “ka kufa mo mOuhamba waye ovanhu aveshe ovo hava nyonifa vakwao naavo hava longo oukolokoshi” (Mat. 13:37-41) Pefimbo opo tuu opo, ovaengeli ova li tava ka ongela ovo ve na eteelelo loku ka fyuulula Ouhamba meulu, nohauxuuninwa “ongudu inene” ‘yeedi dimwe,’ odo Jehova a hala okunanena kehangano laye.—Eh. 7:9; Joh. 6:44, 65; 10:16.
17 Ope na oumbangi oo tau ulike kutya ovaengeli otava wilike shili oilonga yokuudifa, molwaashi ovanhu vamwe vomwaavo hatu shakeneke moukalele ohava ti kutya ova hangwa ashike va li tava ilikana, opo Kalunga e va kwafele. Natu ka taleni koshimoniwa shimwe shi na sha novaudifi vOuhamba vavali ovo va li tava longo pamwe nokaana. Eshi omutenya tau hale okutwa, Eendombwedi odo mbali oda li di li pokudimbuka moilonga yokuudifa, ndele okaana oka li ka halelela okuya keumbo la landula ko. Okaana oko oka li kaya peumbo la landula ko oko akeke, ndele taka konghola po. Eshi omukainhu omunyasha a li a yeulula omuvelo, Eendombwedi odo mbali oda li da ya di ka popye naye. Oda li da kumwa, eshi omukainhu oo e di lombwela kutya okwa hangwa ashike a li ta ilikana opo ku dje omunhu wonhumba e mu kwafela a ude ko Ombiibeli nokwa li a dimina okukonakona Ombiibeli.
“Kalunga, nonande kandi ku shii, ohandi ku indile u kwafele nge”
18. Omolwashike tuhe na okukwata okahetengi oukalele wetu?
18 U li oshilyo sheongalo lopaKriste, ou na oufembanghenda wokulonga pamwe novaengeli, eshi oilonga yeudifo tai longwa pefimbo letu, opo ku udifilwe ovanhu vahapu shi dulife nale. Ino kwata okahetengi oufembanghenda oo. Ngeenge owa kala to ningi eenghendabala, oto ka mona ehafo linene eshi to twikile okuudifa “onghundana iwa kombinga yaJesus.”—Oil. 8:35.
a Filippus oo ta popiwa apa ke fi omuyapostoli Filippus, ndelenee oFilippus oo a popiwa mEtukulwa eti-5 lembo eli, umwe ‘womovalumenhu vaheyali mokati keni ve shii okulineekelwa’ ovo va li va nangekwa po va pashukile oilonga yokutukulila oikulya efiku keshe ovafiyekadi Ovakriste vomuJerusalem ovo va li hava popi Oshigreka nosho yo ovo va li hava popi Oshiheberi.—Oil. 6:1-6.
b Pefimbo lonale, osha yela kutya ovahongwa vape luhapu ova li hava vaekwa, ile va tililwe omhepo iyapuki peninginifo lavo. Osho osha li she va ningifa va kale ve na eteelelo loku ka pangela pamwe naJesus meulu ve li eehamba novapristeri. (2 Kor. 1:21, 22; Eh. 5:9, 10; 20:6) Ndele pomhito oyo ovahongwa vape kava li va vaekwa peninginifo lavo. Ovahongwa ovo vape ova li ashike va tililwa omhepo iyapuki nokupewa eeshali dokulonga oikumwifilonga konima eshi Petrus naJohannes ve va tenheka omake.
c Onghatu yokuninginifwa oyo elenga lokuEtiopia la li la katuka kaya li oshinima shoduduluka, molwaashi ola li umwe womwaavo va li ve lidilululifwa, ndele tava ningi veitavelo lOshijuda. Omuetiopia oo okwa li nale e shii Omishangwa, mwa kwatelwa omaxunganeko e na sha naMessias. Ndele molwaashi pomhito oyo okwa li a hongwa kombinga yonghandangala oyo Jesus ta dana mokuwanifwa kwelalakano laKalunga, okwa li ta dulu okuningifwa nopehe na okwoongaonga.
