ETUKULWA 25
“Ohandi indile ndi ka pangulwe komukesari.”
Paulus okwa tula po oshihopaenenwa shiwa shi na sha nokupopila onghundana iwa
Etukulwa eli ola kanghamena kOilonga 25:1–26:32
1, 2. (a) Paulus okwa li meenghalo da tya ngahelipi? (b) Epulo lilipi la holoka po li na sha naashi Paulus a li a pula a ka pangulwe komukesari?
ESHI Paulus a li muKesarea, okwa li a nangelwa kovakwaita va homata. Omido mbali komesho yaasho, eshi Paulus a alukila kuJudea, Ovajuda ova li va kendabala lwoikando itatu oku mu dipaa. (Oil. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Ovatondi vaye kava li va pondola, ndele nande ongaho, kava li va fya ounye. Eshi Paulus a li a mona kutya otashi dulika a yandjwe momake ovatondi vaye natango, okwa li a lombwela ngoloneya Festus a ti: “Ohandi indile ndi ka pangulwe komukesari.”—Oil. 25:11.
2 Mbela Jehova okwa li ngoo a yambidida etokolo laPaulus loku ka pangulwa komukesari waRoma? Enyamukulo lepulo olo ola fimana kufye ava hatu yandje oundombwedi nawanawa kombinga yOuhamba waKalunga pefimbo eli lexulilo. Otwa pumbwa okushiiva kutya, Paulus okwe tu tulila po oshihopaenenwa shilipi shi na sha ‘nokupopila paveta onghundana iwa.’—Fil. 1:7.
“Onda fikama komesho yoshipundi shetokolo” (Oil. 25:1-12)
3, 4. (a) Omolwashike Ovajuda va li va pula Paulus a twalwe kuJerusalem, nokwa li a xupa ngahelipi? (b) Jehova oha pameke ngahelipi ovapiya vaye kunena ngaashi a li a pameka Paulus?
3 Konima yomafiku atatu, eshi Festus Omuroma a ninga ngoloneya mupe waJudea, okwa li a ya kuJerusalem. Okwa li ta pwilikine kovapristeri ovakulunhu novanamadina Ovajuda, eshi va li tava lundile Paulus omanyono a kwata moiti. a Ova li ve shii kutya ngoloneya mupe oku na okukala nombili navo nosho yo nOvajuda aveshe, a hala, ile ina hala. Onghee hano, ova li va pula Festus e va kwafele va ti: Etelela Paulus kuJerusalem, oko u ke mu pangulile. Ashike ovatondi vaPaulus ovo ova li va pangela omhangela meholeko ve mu dipae, fimbo ngeno ve li mondjila tava di kuKesarea va yuka kuJerusalem. Festus ka li a tambula ko eindilo lavo. Okwa ti: “Ovawiliki ovo ve li mokati keni nave uye tu ye navo va ka hokololife omulumenhu oo ngeenge oku na eshi a longa sha puka.” (Oil. 25:5) Kungaho, Paulus okwa li a xupa natango.
4 Momukokomoko wefimbo alishe olo Paulus a kala ta yelekwa, Jehova okwa li e mu pameka okupitila mOmwene Jesus Kristus. Dimbuluka kutya Jesus okwa li a lombwela omuyapostoli waye oo okupitila memoniko a ti: “Kala u na omukumo!” (Oil. 23:11) Kunena, ovapiya vaKalunga navo ohava shakeneke omashongo nohava ningilwa omatilifo. Jehova ihe tu amene koudjuu keshe, ashike ohe tu pe ounongo nohe tu pameke tu dule okulididimika. Otu na yo okulineekela alushe ‘meenghono di dule dopaushitwe,’ odo Kalunga ketu omunahole he tu pe.—2 Kor. 4:7.
5. Festus okwa li a ungaunga ngahelipi naPaulus?
5 Konima yomafiku onhumba, Festus ‘okwa li a kala omutumba koshipundi shetokolo’ muKesarea. b Paulus okwa li a fikama komesho yaFestus pamwe novalundili vaye. Paulus okwa li a nyamukula, eshi a li ta lundilwa oinima ihe na ekanghameno lasha, a ti: “Ame inandi nyona sha nande, kutya nee Omhango yOvajuda, okotembeli ile okOmukesari.” Ndele molwaashi Festus okwa li a hala okuhokiwa kOvajuda, okwa tya kuPaulus: “Owa hala okuya kuJerusalem u ka tokolwe moipafi yange omolwoinima ei?” (Oil. 25:6-9) Festus okwa li a ninga eetepo lihe li pandunge. Ngeno Paulus okwa li a shunwa kuJerusalem, ngeno okwa ka pangulwa kovalundili vaye notashi dulika ngeno a ka dipawa. Pomhito oyo, Festus okwa li a hala okupengifa ouyuki, opo ngeno a kale a hokiwa kOvajuda. Ngoloneya Pontius Pilatus, oo a li ko pefimbo laJesus okwa li a pengifa lela ouyuki, eshi a li ta pangula Jesus, oo a li omunhu a fimanenena. (Joh. 19:12-16) Ovapanguli vokunena navo otashi dulika va ninge omatokolo ehe li pauyuki, opo va wapalele ovanhu. Onghee hano, katu na okukala twa kumwa, ngeenge ovapanguli tava ningi omatokolo ehe li pauyuki, eshi tava ungaunga noshiwana shaKalunga.
6, 7. Omolwashike Paulus a li a pula a ka pangulwe komukesari, nokwa tulila po Ovakriste vashili vokunena oshihopaenenwa shilipi?
6 Ngeno Festus okwa yandjele Paulus a tokolwe kOvajuda, opo e va wapalele, ngeno oshi na oupu ve mu dipaa. Onghee hano, Paulus okwa li a longifa oufemba waye e li omukwashiwana waRoma. Okwa li a lombwela Festus a ti: “Onda fikama komesho yoshipundi shetokolo shOmukesari oko ndi na okutokolelwa. Ame inandi nyona sha kOvajuda, ngaashi ashike u shi shii nawa. Onghee ohandi indile ndi ka pangulwe kOmukesari.” Ngeenge omunhu a li a ninga eindilo la tya ngaho, kala li hali lundululwa noupu. Festus okwa li a divilika oshinima osho a ti: “Oto ka tokolwa kOmukesari molwaashi oye wa indila e ke ku tokole.” (Oil. 25:10-12) Paulus okwa tulila po Ovakriste vashili oshihopaenenwa kunena, eshi a li a pula a ka pangulwe komupanguli wopombada. Ngeenge ovapataneki tava etifa “oixuna mokupengifa omhango,” Eendombwedi daJehova ohadi i keemhangu, opo di ka popile onghundana iwa. c—Eps. 94:20.
7 Hauxuuninwa, Paulus okwa li a pewa omhito yoku ke lipopila kuRoma konima yomido di dule pumbali, okudja eshi a li a kwatwa po a ka pangulwe omolwoinima oyo a li ta lundilwa. Ndele fimbo a li ina ya, opa li vali omupangeli umwe oo a li a hala oku mu mona.
Ohatu ningi omaindilotalululo, ngeenge tu wete omhangu inai tokola pauyuki
“Onda ninga osho Jesus a lombwela nge”(Oil. 25:13–26:23)
8, 9. Omolwashike ohamba Agrippa ya li ya ya kuKesarea?
8 Konima yomafiku onhumba, eshi Festus a uda kutya Paulus okwa hala oku ka pangulwa komukesari, ohamba Agrippa nomumwainakadona Bernike ova li va ya kuKesarea, oko va ka ‘va katalela po’ omupangeli oo mupe. d Mounyuni waRoma shonale, osha li onghedindjikilile kovakwanepangelo oku ka talela po eengoloneya odo opo da nangekwa po. Nopehe na omalimbililo, eshi Agrippa a li a ya a ka pandule Festus omolwokunangekwa po, okwa li ta kendabala okupanga oukaume wopapolotika oo wa li tau dulu oku ke va kwafela monakwiiwa.—Oil. 25:13.
9 Festus okwa li a lombwela ohamba Agrippa kombinga yaPaulus, nohamba oyo oya li ya hala okuuda osho Paulus ta popi. Efiku la landula ko, ovapangeli ovo vavali ova li va kala omutumba koshipundi shetokolo. Ndele okuulika eenghonopangelo davo monghedi younhwa, kasha li sha tya sha lela shi dule eendjovo odo da li da popiwa komunadolongo Paulus.—Oil. 25:22-27.
10, 11. Paulus okwa li a ulika ngahelipi kutya okwa fimaneka Agrippa, nokwa li a hepaululila ohamba oyo ouyelele ulipi u na sha nonakudiwa yaye?
10 Paulus okwa li a pandula nefimaneko ohamba Agrippa, omolwomhito oyo a li a mona, opo e lipopile koshipala shayo, a popya kutya ohamba oyo oi shii nawa eenghedindjikilile adishe nosho yo oinima oyo hai tuwa eemhata mokati kOvajuda. Opo nee Paulus okwa li a popya kombinga yonakudiwa yaye, a ti: “Ngeenge ova hala oku shi koleka, otava dulu okupopya kutya ame onda li Omufarisai.” (Oil. 26:5) Eshi Paulus a li Omufarisai, okwa li e na eteelelo lokuuya kwaMessias. Ndele pomhito oyo, eshi a hangwa a ninga Omukriste, okwa li a popya nouladi kutya Jesus Kristus oye Messias oo a li a teelelika efimbo lile. Efiku olo Paulus okwa li ta pangulwa omolweteelelo la faafana naalo la li li niwe kovalundili vaye, li na sha neudaneko laKalunga olo a li a udanekela ooxekulululwa. Osho osha li sha ningifa Agrippa a kale e na ohokwe inene okuuda osho Paulus a li ta popi. e
11 Paulus okwa li a popya shi na sha nanghee a li ha hepeke Ovakriste nonyanya a ti: “Ame onda li nda tomhwa kutya ondi na okukondjifa filufilu Jesus Omunasaret. . . . Ndele molwaashi onda li nde va handukila unene, onda li nde va hepeka moinagoga aishe noku va fininika va efe po eitavelo lavo. Onda li yo handi i koilando imwe ndi ke va hepeke.” (Oil. 26:9-11) Paulus ka li ta wedele, eshi a popya ngaho. Ovanhu vahapu ova li ve shii nhumbi Paulus a li ha hepeke nonyanya Ovakriste. (Gal. 1:13, 23) Agrippa otashi dulika a li te lipula kutya: ‘Oshike mbela sha kwafela omulumenhu ou a lundulule oikala yaye?’
12, 13. (a) Paulus okwa li a yelifa ngahelipi shi na sha nanghee a lundulula oikala yaye? (b) Osha hala okutya ngahelipi, eshi taku tiwa kutya Paulus okwa li ta dulu oku ‘lietela oupyakadi’?
12 Paulus okwa li a yelifa kutya osha enda ngahelipi, opo a lundulule oikala yaye, a ti: “Pomhito imwe, fimbo nda li mondjila handi i kuDamaskus nda tumwa kovapristeri ovakulunhu ndi ka ninge ngaho, onda mona mokati komutenya ouyelele wa twa u dule eenhe detango wa shela okudja meulu nowe tu dingilila atushe naavo twa li hatu ende navo. Ndele eshi twe lidenga pedu atushe, onda uda ondaka tai ti kwaame mOshiheberi: ‘Saul, Saul, omolwashike to hepeke nge? Oto lietele oupyakadi eshi to kondjifa nge.’ Opo nee onda ti: ‘Omufimanekwa, oove lyelye?’ Okwa nyamukula ta ti: ‘Aame Jesus ou to hepeke.’” f—Oil. 26:12-15.
13 Fimbo Paulus a li ina holokelwa kuJesus pashikumwifilonga, okwa li ta dulu oku ‘lietela oupyakadi’ oku shi popya pafaneko. Ngaashi ashike oinamwenyo oyo hai longifwa momapya tai dulu okuliyahameka mokuumba omaluna koxulo yeonga, Paulus naye okwa li te liyahameke pamhepo mokukondjifa ehalo laKalunga. Eshi omunyumunwa Jesus a li e lihololela Paulus mondjila yokuya kuDamaskus, okwa li a kwafela omulumenhu omunamutimamuwa oo a li a pukifwa a lundulule okudiladila kwaye.—Joh. 16:1, 2.
14, 15. Paulus okwa ti shike shi na sha nomalunduluko oo a li a ninga monghalamwenyo yaye?
14 Paulus okwa li a ninga lela omalunduluko a kwata moiti monghalamwenyo yaye. Okwa li a hepaululila Agrippa a ti: “Onda ninga osho Jesus a lombwela nge okupitila memoniko. Tete onda udifila ovo ve li muDamaskus, opo nee Ovajerusalem, Ovajudea aveshe nosho yo ovanhu vomoiwana imwe opo ve lidilulule nova ehene popepi naKalunga mokulonga oilonga oyo tai ulike elidilululo.” (Oil. 26:19, 20) Oule womido, Paulus okwa kala ta wanifa po noudiinini oshilonga osho a li a pewa kuJesus Kristus memoniko efiku olo moshanga shomutenya. Mbela okwa li a mona oidjemo ilipi? Ovanhu ovo va li va tambula ko etumwalaka laPaulus ova li ve lidilulula, ndele tava efa po onghedi yavo yokukalamwenyo inai koshoka noihe li pauyuki nokwaalukila kuKalunga. Ovanhu va tya ngaho ova ka kala ovakwashiwana ovanambili, hava dulika keemhango nokomalandulafano oilongo omo va li.
15 Ovapataneki vaPaulus Ovajuda kava li ve na ko nasha noidjemo iwa ya tya ngaho. Paulus okwa ti: “Osho osho sha ningifa Ovajuda va kwate nge po eshi nda li motembeli nova li va hala okudipaa nge. 22 Ndele kekwafo laKalunga ohandi udifile eehepele noipuna fiyo okunena.”—Oil. 26:21, 22.
16. Ongahelipi hatu dulu okuhopaenena Paulus, ngeenge hatu hepaululile ovapanguli novapangeli kombinga yeitavelo letu?
16 Tu Ii Ovakriste vashili, otu na ‘oku kala tu shii okunyamukula keshe oo te tu pula’ kombinga yeitavelo letu. (1 Pet. 3:15) Ohatu dulu okuhopaenena onghedi omo Paulus a li a popya naAgrippa naFestus, ngeenge hatu hepaululile ovapanguli novapangeli kombinga yeitavelo letu. Ngeenge otwe va hepaululile nefimaneko kombinga yanghee oshili yOmbiibeli ye tu kwafela tu ninge omalunduluko, ile nghee ya kwafela vamwe ovo ve i tambula ko va kale ovanhu vaxwepo, otashi dulika tu lundulule etaleko lovanenenhu va tya ngaho.
“Owa hala okwiitavelifa nge moule wefimbo lixupi ndi ninge Omukriste” (Oil. 26:24-32)
17. Festus okwa li e linyenga ngahelipi kokutomhafana kwaPaulus, novanhu vamwe kunena ohava ulike ngahelipi oikala ya fa yaFestus?
17 Agrippa naFestus ova li va tuwa komutima kokutomhafana kwaPaulus ku na eenghono. Ombiibeli oya popya osho sha ningwa po ya ti: “Paulus owa pilalala! Owa pilalala momutwe omolwehongo lihapu unene olo wa mona!” (Oil. 26:24) Onghedi omo Festus e linyenga nondudi otai ulike kutya, okwa li e na oikala ya fa yovanhu vamwe kunena. Ovanhu vahapu ohava kala va dina ovanhu ovo tava hongo oshili yOmbiibeli, tava ti kutya kave li nawa momitwe. Ovanaendunge vomounyuni luhapu ohava mono shidjuu okwiitavela ehongo lOmbiibeli li na sha nenyumuko.
18. Paulus okwa li a nyamukula ngahelipi Festus, na Agrippa okwa li e linyenga ngahelipi?
18 Paulus okwa li a nyamukula ngoloneya Festus a ti: “Omufimanekwa Festus, ame inandi pilalala, ndele ohandi popi eendjovo doshili notadi ti sha. Ohamba oyo handi hokololele oi shii nawa oinima aishe oyo . . . Ohamba Agrippa, mbela owa itavela ngoo mOvaprofeti? Ondi shi shii kutya owe va itavela.” Ndele Agrippa okwa tya kuPaulus: “Owa hala okwiitavelifa nge moule wefimbo lixupi ndi ninge Omukriste.” (Oil. 26:25-28) Eendjovo daAgrippa, kutya nee okwe di popya tashi di komutima, ile hasho, otadi ulike kutya okwa li a kumwa neenghono koundombwedi oo va pewa kuPaulus.
19. Festus naAgrippa ova li va fika pexulifodiladilo lilipi shi na sha naPaulus?
19 Festus naAgrippa ova li va fikama noihokolola oya li ya xula. Ombiibeli oya ti: “Fimbo va li tava i, ova hovela okukundafana tava ti: “Omulumenhu ou ina longa sha shoku mu dipaifa ile shoku mu twalifa modolongo.” Opo nee Agrippa okwa tya kuFestus: “Omulumenhu ou ngeno ka li a indila a ye kOmukesari, ngeno ota mangululwa.” (Oil. 26:31, 32) Ovapangeli ovo vavali ova li ve shii kutya Paulus ke na ondjo, naasho otashi dulika sha li she ve linyengifa va kale tava ungaunga nawa nOvakriste shi dulife nale.
20. Osha li sha eta oidjemo ilipi, eshi Paulus a li a yandja oundombwedi kovakwanepangelo?
20 Kape na oumbangi oo tau ulike kutya ovapangeli ovo vavali ovanaenghono ova ka tambula ko onghundana iwa yOuhamba waKalunga. Mbela osha li ngoo tashi ti sha komuyapostoli Paulus okupopya novapangeli ovo? Heeno, osha li tashi ti sha, molwaashi eshi Paulus a ‘twalwa komesho yeehamba noyovapangeli’ vomuJudea osha li sha ningifa, opo etumwalaka lOuhamba li fike koitukulwa imwe oyo ya li koshi yepangelo laRoma, oko la li li na oupu liha fike ko. (Luk. 21:12, 13) Kakele kaasho, oimoniwa oyo a pita muyo nosho yo oudiinini waye, eshi a kala ta yelekwa oya li ya ladipika ovamwaxe meitavelo.—Fil. 1:12-14.
21. Ohatu ka mona oidjemo iwa ilipi, ngeenge otwa twikile okuudifa onghundana iwa?
21 Nokunena, ohashi eta oidjemo iwa ihapu ngeenge hatu udifa Ouhamba, nonande ope na omayeleko, ile omapataneko. Otashi dulika tu mone omhito yokuudifila ovakwanepangelo ovo tuhe na oupu okuudifila. Okulididimika kwetu nosho yo oudiinini wetu, otau dulu okuladipika ovamwatate meongalo va kale tava kufa ombinga nouladi shi dulife nale moilonga yokuyandja oundombwedi nawanawa kombinga yOuhamba waKalunga.
a Tala oshimhungu “ Omupangeli Omuroma Porkius Festus.”
b ‘Oshipundi shetokolo,’ oshipundi osho sha li hashi kala komutune. Okukala omutumba koshipundi shetokolo olo li li komutune, okwa li haku ulike kutya etokolo lomupanguli oli na okutalwa ko laxuuninwa noli na okufimanekwa. Pilatus okwa li omutumba koshipundi shetokolo, eshi a li ta pangula Jesus.
c Tala oshimhungu “ Ovalongelikalunga vashili kunena ohava kongo epopilo lopaveta.”
d Tala oshimhungu “ Ohamba Herodes Agrippa Omutivali.”
e E li Omukriste, Paulus okwa li a itavela kutya Jesus oye Messias. Ovajuda ovo va li inava itavela muJesus, ova li va tala ko Paulus e li omushunimonima.—Oil. 21:21, 27, 28.
f Omuhongwanhu umwe wOmbiibeli okwa popya shi na sha naasho kutya, Paulus okwa li ta ende “mokati komutenya” eshi a li ta i kuDamaskus, a ti: “Omweendanandjila okwa li ha tula a fude po mokati komutenya, okuninga shapo a endelela neenghono. Onghee hano, otu wete kutya Paulus okwa li e litula mo neenghono moshilonga shaye shokuhepeka Ovakriste.”
