Кип-азах паза тастындағы кӧрім мағаа харылҷаң тас полған

АЙЛИН БРАМБА ЧООХТАП ПИРГЕН

МИН Немецкай старобаптисттернің сӧбірезінде ӧскем. Ол религияның кізілері амиштерге паза меннониттерге чағыннар. Старобаптисттер пиетизмнің, алай духовнай саринаң усхунғанының, чардығы полып, Германияда 1708 чылда тӧстелген. «Религияның энциклопедиязында» пиетизмнің ӧӧн кӧрізі «кізілерге Христостың чахсы хабары» кирек полчатханын оңнааны полча тіп чоохталча. Андағ кӧрістернің ӱчӱн старобаптисттернің миссионерскай тоғызы кӧп хазналарда маңнаныстығ полған.

1719 чылда, США-да, ам Пенсильвания штат полчатхан чирде улуғ нимес колония тӧстелген. Аннаң Александр Мак устаан. Нинҷе-де тус пазынаң ол группа нинҷе-де группаа чарыл парған. Полған на группа Александр Мактың ӱгредіглерін, пос алынҷа оңнап, ӱгреткен. Пістің улуғ нимес тигірибде 50-ҷе кізі полған. Библия хығырарына паза тигірибнің кізілері алған официальнай пӧгіннер хоостыра чуртирына кӧп хайығ салҷаң полғабыс.

Минің сӧбірем пу религияның ӱгредіглерінің хоостыра иң асхынах ӱс тӧл чуртаан. Мағаа он ӱс час полғанда, мин кіреске тӱзіп алып, ол тигірибнің кізізі пол парғам. Мині кічігдең сығара машинанаң, тракторнаң, телефоннаң паза радионаң тузаланарға чарабас тіп ӱгреткеннер. Сынында электричествонаң пастыра тоғынчатхан ноо даа нименең тузаланарға чарабас полған. Пістің ипчілер уғаа олаңай тонанҷаңнар. Піс састарыбысты хырыхпаҷаң полғабыс паза, пазыбыс чаппин, хаҷан даа чӧрбеҷең полғабыс. Пістің иреннер сағаллығ чӧрҷеңнер. Піс амғы тустағы кип-азахты киспезебіс, косметиканаң тузаланмазабыс, ызырға-монҷыхтар киспезебіс, пу чир-чалбахтың кізілері полбаспыс тіп сағынғабыс. Прай пу нимелерні чазыхха ағылчатхан поғдархас тіп сағынғабыс.

Пісті Библияны улуғлирға кічігдең сығара ӱгрет салғаннар. Ол піске духовнай чиис полған. Иртен сай, азыранар алнында, піс прайзыбыс пабам Библиядаң пір пастағ хығырчатханын паза аны чарыда чоохтапчатханын истерге чыылызып алҷаң полғабыс. Анаң піс прайзыбыс тізекке тӱзіп алҷаң полғабыс, пабам пазырҷаң. Аның соонда іҷем «Отче наш» тіп пазырысты хығырҷаң. Пістің сӧбіренің пу кибіріне мин уғаа тың хынҷаңмын. Прай сӧбіренең чыылызып алып, піс духовнай нимелердеңер сағынҷаң паза хада пазырҷаң полғабыс.

Піс Индиана штатта, Делфай городтың хыринда, фермада чуртаабыс. Анда аймах-пасха чир тамағын ӧскіргебіс. Оларны піс, хаңаалығ атнаң городсар апарып, тасхар алай, тураларҷа чӧріп, сатчаң полғабыс. Аар тоғыс пістің Худайға нымысчыланызыбыстың чардығы тіп санаҷаң полғабыс, аннаңар позырахтаң пасха кӱннерде сыбыра тоғынҷаң полғабыс. Позырахта пір дее тоғыс идерге чарабас полған. Пістің сӧбіре фермада уғаа кӧп тоғынған, аннаңар піске духовнай кӧрістіг халарға оой полбаан.

Ирге парып, позымның сӧбіремнең чуртапчам

1963 чылда, мағаа 17 час тол парғанда, мин Джеймске ирге парыбысхам. Ол ідӧк старобаптист полған. Аның улуғ пабазының улуғ пабазы даа пістің тигірибнің кізізі полған. Піс Джеймснең Худайға нымысчыланарға тың хынғабыс паза пістің не киртінізібіс орта тіп санаабыс.

1975 чылда пістің алты пала полған. 1983 чылда, тізең, мин халғанҷы, читінҷі паламны тапхам. Пістің пір ле хыс, Ребекка, полған. Ол минің ікінҷі палам полған. Піс кӧп тоғынғабыс, асхынах ахча хоратхабыс паза олаңай чуртас апарғабыс. Піс палаларыбысты іҷе-пабабыстаң паза пір киртіністіглерібістең алған библейскай принциптерге ӱгредерге кӱстенгебіс.

Старобаптисттер кізінің тастындағы кӧріміне уғаа кӧп хайығ салчалар. Кізі кізінің чӱреен кӧр полбинча, аннаңар аның кип-азағы аның істіндегі нимелерні кӧзітче тіп санаҷаң полғабыс. Пістің ипчілернің піреезі састарын иртіре чайылдыр салза, аны поғдархапча тіп санаҷаңнар. Кӧгенектің хоостары харахты иртіре тартчатса, ідӧк поғдархаас кізі тіп саналҷаң. Пірееде андағ сурығлар Ызых Пічіктең дее пӧзік турҷаңнар.

Ирімнің харындазы харибде

1960 чылларның халғанҷы чылларында ирімнің харындазы Джесси армияда служить поларға отказ полған ӱчӱн харибге кір парған. Ол, пізӧк чіли, старобаптист полған. Анда ол, олох чіли, чаада араласханы библейскай принциптерге тоғырланча тіп санапчатхан Иегованың киречілеріне тоғас парған (Исайя 2:4; Матфей 26:52). Джесси оларнаң удаа библейскай темалар ӱзӱрген, аннаңар оларнаң чахсы танызып алған. Библияны чахсы істескен соонда, ол, кіреске тӱзіп, Иегованың киречізі пол парған. Піс анзына уғаа тың ачырғанғабыс.

Джесси алған пілістерінең минің ирімнең ӱлескен. Ағаа хоза, ол Джеймске «Сторожевой башня» паза «Усхуныңар!» тіп журналларға подписка ит пирген. Ол журналларны хығырып, Джеймс Библияа уғаа кӧп хайығ сал сыххан. Ол хаҷан даа Худайға нымысчыланарға хынған. Че ағаа мин Худайдаң ырахсым тіп пілдірген. Аннаңар Худайға чағын поларға полысчатхан нимелер ағаа прай хынығ полғаннар.

Піс амиштерні, меннониттерні паза пасха даа старобаптистскай религияларны пу чир-чалбахтың чардығы тіп санаҷаң полғабыс. Че андағ даа полза, пістің ах сағаллар піске оларның журналларын хығырарға чоохтаҷаңнар. Минің пабам, тізең, Иегованың киречілерін хырт кӧрҷең, аннаңар ол «Сторожевой башня» паза «Усхуныңар!» тіп журналларны хаҷан даа хығырарға чарабас тіп санаҷаң. Джеймс, тізең, ол журналларны хығырҷаң. Аннаңар мин, ол чой ӱгредіглерге сабыл парыбызар тіп, уғаа хорыхчаң полғам.

Джеймс пістің тигірибнің ӱгредіглерінде хаҷанох ікінҷілеен. Кӧзідімге, позырахта пір дее тоғыс идерге чарабас тіп ӱгредігні Библияа тоғырланча тіҷең. Тигіриб позырахта малны суғарарға чарадылча, че от одалирға чарабас тіп ӱгретчең. Ах сағаллар Джеймске ол ӱгредіг Библияда тӧстелчеткенін кӧзіт полбаҷаңнар. Пола-пола мин дее андағ ӱгредіглерде ікінҷілеп сыххам.

Піске тигірибдең парыбызарға оой полбаан. Пістің тигіриб Худайның сыннарына ӱгретче тіп, піс ӱр тус киртінгебіс. Паза, тигірибдең парыбысса, хайдағ сидіктерге урунарыбысты пілгебіс. Че пістің совезібіс піске Библияның ӱгредіглерінің хоостыра тудынминчатхан тигірибде поларға чаратпаан. Аннаңар 1983 чылда піс тигірибзер пічік пас пиргебіс. Анда ноға тигірибдең парыбызарға хынчатханыбысты чарыда чоохтап пиргебіс паза ол пічікті тигірибде чон алнында хығыр пирзіннер тіп сурынғабыс. Анаң пісті тигірибдең сығарыбысханнар.

Сын религияны тілепчебіс

Анаң піс сын религияны тілеп сыххабыс. Сын религиядағылар постары ӱгредіглерінің хоостыра тудынарға киректер тіп санаабыс. Иң пурнада, чааларда араласчатхан религияларзар кӧрбеске пӧгін алғабыс. Паза піс «олаңай» религиязар тартылғабыс. Олаңай чуртас апарғаны паза олаңай кип-азах кискені религия пу чир-чалбахтың чардығы полбинчатханын кӧзітче тіп санаабыс. 1983 чылдаң 1985 чылға читіре піс, религияларны сыныхтап, прай даа хазнаҷа чӧр пар килгебіс. Піс меннониттерні, квакерлерні паза пасха даа «олаңай» религияларны сыныхтаабыс.

Ол туста піс Индиана штаттағы Камденадаң ырах нимес фермада чуртаабыс. Иегованың киречілері піссер кил парҷаңнар. Піс оларны Яков ханның Библиязынаң на тузаланарға сурынҷаң полғабыс. Мин Иегованың киречілерін, олар чаада араласпинчатхан ӱчӱн, улуғлаҷаң полғам. Че оларны истерге оой полбаан. Олар, олаңай тонанмин, пу чир-чалбахтаң чарыларға хынминчалар, аннаңар оларның религиязы сын полбас тіп санаам. Мин ікінҷілебеем, кізілерні поғдархас піс чіли тонанмасха кӧӧктірче. Ис-пай кізілерні поғдархаас итче тіп киртінгем.

Джеймс Иегованың киречілерінің залынзар чӧр сыххан. Пірееде оолахтарыбысты хада алып алҷаң. Мин аннаңар уғаа сағыссыраҷам. Ирім мині аннаң хада чӧрерге хығырҷаң, че мин отказ полҷам. Пірсінде ол мағаа теен: «Син оларның прай ӱгредіглерінең чараспинчатсаң даа, олар удур-тӧдір хайди тудынчатханнарын позың кӧріп ал». Оларның тудынызы минің ирімні уғаа тың хайхатхан.

Нинҷе-де тус пазынаң мин оларзар парарға пӧгін алғам, че анда уғаа сибер тудынам тіп сағынғам. Залзар олаңай кӧгенегімні паза чепчик кизіп алғам. Оолахтарымның піреелері чалаас азахтығ полғаннар паза оларның кип-азахтары даа уғаа олаңай полған. Че Иегованың киречілері пісті хыныснаң удурлааннар. Мин сағын салғам: «Піс олардаң саңай пасха кӧрінчебіс, че андағ даа полза, олар піске хыныснаң хайчалар».

Оларның хыныстарына мин уғаа тың хайхаам, че мин аннаң андар кӧріп ле одырғам. Сарыннар тузында турбаам паза сарнабаам. Чыылығ соонда, олар саба тудынчалар тіп санапчатхан нимелердеңер паза пірее библейскай стихтар ниме таныхтапчатханнаңар кӧп сурығлар турғысхам. Ол туста минің тудынызым амыр ла полбаан. Че андағ даа полза, мин сурған кізілер прайлары минзер хыныснаң хайғаннар. Мин пір сурығны аймах-пасха харындас-пиҷелерге турғысхам, олар, тізең, тӧӧй нандырғаннар. Анзы мағаа уғаа хайхастығ полған. Оларның піреелері нандырығларын, чаҷында пас салып, мағаа пиргеннер. Анзы мағаа уғаа полысхан. Соонаң мин оларны позым алынҷа істесчең полғам.

1985 чылда, чайғыда піс прай сӧбіренең Теннесси штаттағы Мемфиссер Иегованың киречілерінің конгрезін, кӧріп ле аларға тіп, парғабыс. Джеймс сағаллығ полған паза піс прайзыбыс олаңай кип-азахтығ полғабыс. Обед тузында піссер чоохтазарға сыбыра кем-де пас килҷең. Оларның хыныстары паза пісті чылығ удурлааннары чӱреебіске уғаа тың теңен. Паза піс сизін салғабыс: чыылығлар хайда даа иртселер, олар пір нимее ӱгретчелер. Анзы пісті уғаа хайхатхан.

Иегованың киречілері іди прай чӱрекнең хайчатханнарын кӧріп, Джеймс оларнаң Библия ӱгрен сыххан. Сын нимее ӱгретчелер бе, чох па тіп, ол алған пілістерін прай саринаң сыныхтаан (Илҷілернің 17:11; 1 Фессалониктегілерге 5:21). Пола-пола Джеймс сынны таап алғанында ікінҷілебин сыххан, че мин ам даа ікінҷілепчеткем. Минің орта тудынарым килген, че амғы тустағы кізее айлан парарға паза пу чир-чалбахтың кізізі пол парарға уғаа хорыххам. Пастағызын на Библия ӱгредиинде полғамда, минің пір тізегімде Яков ханның Библиязы, ікінҷі тізегімде «Наа тилекей тілбестее» чатчатхан. Полған на піс ӱзӱрчеткен стихты, мині алаахтыр салбазыннар тіп, ікі Библия хоостыра сыныхтаам.

Ікінҷілестерім кӧместең чох пол парғаннар

Иегованың киречілерінең Библия ӱгреніп, піс піліп алғабыс: пістің тигірдегі Пабабыс ӱс сырайлығ худай нимес, че чалғыс Худай; піс позыбыс тіріг тын полчабыс, пістің ӧлбинчеткен худыбыс чоғыл (Бытие 2:7; Второзаконие 6:4; Иезекииль 18:4; 1 Коринфтегілерге 8:5, 6). Ідӧк піс ад кізілер отта ирееленчеткен орын нимес, че прай чон чатчатхан сыырат полчатханын піліп алғабыс (Иов 14:13; Псалом 16:10; Экклезиаст 9:5, 10; Илҷілернің 2:31). Старобаптисттер адтаңар саңай пасха ӱгреткеннер, аннаңар адтаңар сынны піліп алғаны піске уғаа улуғ чидіг полған.

Че мин Иегованың киречілерін пу чир-чалбахтың чардығы тіп санаам, аннаңар піл полбинчатхам: хайди олар сын религия пол поларлар, олар олаңай чуртас апарбинчалар нооза. Олаңай чуртас, тізең, мағаа уғаа аарлығ полған. Олох туста, мин пілгем: олар Иисус Христостың прай кізілерге Хан-ӱлгӱдеңер чахсы хабарны искірерге чоохтаан чахиин толдырчалар. Хайди поларын пілбинчеткем! (Матфей 24:14; 28:19, 20).

Ол тус мағаа уғаа аар тус полған. Че Киречілернің хынызы мағаа ол сурығны аннаң андар істезерге полыс пирген. Пістің сӧбірее прай ӧме хайығ салған. Піссер пасха-пасха Киречілер килҷеңнер. Анзына олар аймах-пасха сылтағлар таап алҷаңнар. Кӧзідімге, сӱт алай нымырха садып аларға. Кӧместең піс олар сынап чахсы кізілер полчатханын піліп алғабыс. Піснең Библияны пір кізі ӱгренген, че пасхаларына анзы піссер килерге харығ полбаан. Пістің тураның хыринҷа иртчетселер, олар піссер хайди даа кірҷеңнер. Анзы піске Иегованың киречілерінең чахсы танызып аларға уғаа полыс пирген. Пола-пола оларның хыныстары піске уғаа аарлығ пол сыххан.

Пістің сӧбірее пасха даа ӧмелердегі Киречілер хайығ салҷаңнар. Кип-азахтаңар паза тастындағы кӧрімнеңер минің ікінҷілестерімні піліп алып, піссер пасха ӧмеде нымысчыланчатхан Кей Бриггз килген. Ол, минӧк чіли, олаңай тонанҷаң паза сырланмаҷаң. Аннаңар мағаа аннаң чоохтазарға оой полған. Пірсінде минзер Луис Флора килген. Ол, минӧк чіли, «олаңай» религияда ӧскен. Ол минің іди тың ікінҷілепчеткенімні сырайымнаң кӧр салған. Минің чӱреем амырап парзын тіп паза ол сағыссырастарны тобырып аларға полыс пирер ӱчӱн, ол мағаа узун, он страницалығ, пічік пас пирген. Ол пічікті хығырып, минің харах чазым ахчатхан. Ол пічік мағаа уғаа аарлығ, аны мин, пірееде, ам даа хығырчам.

Пір хати мин чорых чӧріп нымысчыланчатхан О’Делл харындасты Исайя 3:18—23 паза 1 Петрның 3:3, 4-ті чарыда чоохтап пирерге сурынып алғам. Мин аннаң сурғам: «Пу стихтар, Худайның кӧңніне кірер ӱчӱн, олаңай кип-азах кизерге кирек полчатханын кӧзітпинчелер бе?» Яков ханның Библиязында пасха нимелернің аразында чепчик пар, аннаңар ол миннең сурған: «Чепчик кизерге чарир ба? Састарны ӱрерге чарир ба?» Старобаптисттер хызыҷахтарның састарын ӱр салчалар, оларның ипчілері, тізең, чепчиктіг чӧрчелер. Андада мин позымның кӧрістерім удур-тӧдір тоғырланчатханнарын піліп алғам. Паза О’Делл харындастың мағаа тыстаныснаң паза паарсаснаң хайғаны чӱрееме уғаа тың теңен.

Кӧмес кӧместең мин сынны таап алғанымда ікінҷілебин сыххам, че мині пір сурығ уғаа тың сағыссыратхан: ипчілерге састарын хырығарға чарир ба? Ах сағаллар миннең піди ӱзӱргеннер: пірее ипчілернің састары, нинҷе-де ӧс парып, паза ӧспинібісчелер, пасха ипчілернің састары хай-хай узун ӧсчелер. Анзы кемнең-де састары пасхаларының састарынаң артых полчатханын кӧзітче бе? Паза олар мағаа кип-азахнаң паза тастындағы кӧрімнең палғалыстығ сурығларда совесть хоостыра тудынарға кирек полчатханын кӧзіт пиргеннер. Ідӧк олар мағаа пу темадаңар хығырып аларға материаллар пиргеннер.

Алған пілістер хоостыра тудынчабыс

Піс, ирімнең хада, чахсы «чистектерні» тілеп, таап алғабыс. Иисус теен: «Удур-тӧдір хыныссаңар, Минің ӱгренҷілерім полчатханнарыңны прайзы пілер» (Иоанн 13:35). Піс Иегованың киречілері сын хыныснаң тудынчатханнарын піліп алғабыс. Че ол тус пістің ікі улуғ палабысха, Натанға паза Ребеккаа, аар тус полған: олар кіреске тӱскен старобаптисттер полғаннар паза постарының киртіністерінҷе тудынғаннар. Піс оларнаң Библияның сыннарынаң ӱлескебіс. Пола-пола ол сыннар паза Иегованың киречілерінің аразындағы хыныс оларның чӱректеріне теңеннер.

Кӧзідімге, Ребекка Худайнаң чағын палғалыстығ полып аларға хынған. Худай пістің тудынызыбысты паза алнындағы чуртазыбысты азынада пас салбаанын піліп алғанда, ағаа Худайзар пазырыста айланарға хай-хай оой пол парған. Ағаа хоза, Ребекка Худай кізі піл полбас Троица нимес, че пір личность полчатханын піліп алған. Паза, аннаң кӧзідім аларға чарирын піліп алып, Худайға уғаа чағын пол парған (Ефестегілерге 5:1). Паза Ребекка, Худайға пазырчатса, Яков ханның Библиязындағы иргілен парған тілнең тузаланарға кирек полбинчатханын піліп алғанда, уғаа часкалығ полған. Пазырарға ӱгреніп алғанда паза Худай, кізілерні чирдегі райда часкалығ чуртазыннар тіп хынчатханын піліп алғанда, ол пістің Чайаачыбысха улам чағын пол парған (Псалом 37:29; Азых чоох 21:3, 4).

Пістің сӧбіребіс алғасталған

1987 чылда, чайғыда, Джеймс, мин паза пістің пис палабыс — Натан, Ребекка, Джордж, Дэниел паза Джон — кіреске тӱзіп алып, Иегованың киречілері полып алғабыс. 1989 чылда Харли кіреске тӱскен, 1994 чылда — Саймон. Христос аның соонҷа парчатханнарға Худайның Хан-ӱлгӱзінеңер чахсы хабарны искірерге чоохтаан. Пістің сӧбіребіс пу чахығны, прай кӱс салып, толдырча.

Пістің пис оолғыбыс — Натан, Джордж, Дэниел, Джон паза Харли, ідӧк хызыбыс, Ребекка, Піріккен Штаттардағы Иегованың киречілерінің филиалында нымысчыланчалар алай нымысчыланғаннар. Джорж анда 14 чыл нымысчылан парир. 2001 чылда школа тоозып алған Саймон, тізең, ӱр ниместе Вефильнің сӧбірезіне хозыл парған. Пістің прай оолахтарыбыс ӧмелерде ах сағаллар алай ӧме полысчылары полып нымысчыланчалар. Минің ирім Миссури штаттағы Тэр городтағы ӧмеде ах сағал полча. Мин дее Худай сӧзін искірерінде ӧткін араласчам.

Ам пістің ікі хыс пархабыс пар — Джессика паза Латиша паза оол пархабыс пар — Кейлеб. Піс ӧрініснең кӧрчебіс хайди оларның іҷе-пабалары оларның кічиҷек чӱректерінде Иеговаа хыныс ӧскірчелер. Иегова піске позынзар чағыннирға чаратхан паза аның чонының аразындағы хыныс пастыра аны таап аларға полыс пирген. Анзына піс прай сӧбіренең ӧрінчебіс.

Чир ӱстӱнде Худайның кӧңніне кірерге хынчатхан, че совестьтері Библия хоостыра нимес, чуртас оңдайы хоостыра ӱгреділген кізілер уғаа кӧп. Піс андағ кізілерге уғаа тың айапчабыс. Олар ибдең ибге чиис тарат чӧрбестер, че, пізӧк чіли, Худайның Хан-ӱлгӱзінеңер паза ол Хан-ӱлгӱ идер алызығлардаңар искір чӧрерлер тіп ізенчебіс. Иегованың адын ал чӧрчеткен кізілер піске тыстаныстарын паза хыныстырын кӧзіткенін сағысха кирзем, чӱрееме алғыс толып, харах чазым ахча.

[Хоос]

Мағаа читіҷе час паза улуғ кізі пол парған тузымда.

[Хоос]

Олаңай кип-азахтығ Джеймс, Джордж, Харли паза Саймон.

[Хоос]

Мында мин рыноксар чир тамағын ағылчам. Пу сом орындағы газетада сыххан.

[Хайдаң алылғаннаңар искіріглер]

Journal and Courier, Lafayette, Indiana

[Хоос]

Пістің сӧбіре пӱӱн.